Egypte boekt succes
bij enkele Palestijnen
h
emengde reacties op plan Smith
orster mikt met verkiezingen op onbeperkte macht
ft ribunaal ontvangt
■pijdrage Sacharow
-President Portugal
naant tot kalmte
Filippijnse Senator
ter dood veroordeeld
Dajan volgende week op reis
mithole's groep positief, het Front afwijzend, Moezorewa zwijgt
"JT
GIRO 26655
Frans vliegtuig neergestort
één dog loon!
vnordearmstenin
latijns-amerika
[IlsLoojclatnederiant
Warschau en
Bonn breiden
contacten uit
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
ooME (Reuter, UPI) De Sowjet-
„Niische andersdenkende natuur-
/erzdige Andrej Sacharow heeft in
erla naar het Westen gesmokkelde
ie hische boodschap gezegd dat de on-
n olrukking in de Sowjet-Unie en de
tie iere Oostbloklanden de mentaliteit
en het volk heeft gewijzigd. De bood-
rt dp werd voorgelezen aan de deel-
aaniers aan het tweede Sacharow-tri-
in aal, dat gisteren in Rome is begon-
aarl en waar onder leiding van Simon
i onsenthal juristen, ballingen en po-
i vai de mensenrechten in het oost-
r va onder de loep nemen.
»or I
i schending van de principiële vrij-
en en mensenrechten in de Sow-
Unie en andere Oostbloklanden
8 krachtig en aanhoudend en heb-
een definitieve verandering te-
ggebracht in de psychologische
eldheid van de bevolking," aldus
tiarow. Hij vraagt in zijn bood-
[nt€PP dat in Rome een onderzoek
aspfdt verricht naar gedwongen ar-
beid, marteling, willekeurige en wre
de bestraffing en schending van de
geloofsvrijheid. Verder wil de natuur
kundige dat gekeken wordt naar de
vrijheid van informatie en andere as
pecten van het leven in de Sowjet-
Unie.
In Rome werd gisteren ook een bood
schap ontvangen van de verbannen
Sowjetrussische schrijver Alexander
Solsjenitsyn, die zegt te hopen dat de
„verhalen, die je de haren te berge
doen rijzen en de boodschap, die uit
dit forum zal voortvloeien een door
braak kunnen bewerkstelligen door
de doofheid van het welzijn".
Wiesenthal zei in zijn openingstoe
spraak dat er duizenden mensen in de
Oostbloklanden gevangen zitten uit
sluitend om wat zij denken. Hij sprak
tegen dat het tribunaal een politiek
karakter draagt. Dit is geen forum
voor anti-communisten, aldus Wie
senthal.
CAIRO, TEL AVIV (Reuter, UPI) Drie bekende Palestijnen en een Israëlische Arabier
verklaarden gisteren dat ze bereid zijn naar Egypte te gaan. Zij zouden daar dan willen overleggen
over het vervolg van de reis die de Egyptische president Sadat een week geleden naar Israël
maakte.
Eén van de sprekers op het Sacharowtribunaal was de verbannen
geleerde Leonid Pljoetsj.
De bereidverklaring van het viertal
kwam nadat vanuit Egypte uitnodi
gingen zijn verstuurd naar Palestij
nen en andere Arabieren in Israël of
de door dat land bezette Arabische
gebieden. Deze stap van Egypte
houdt kennelijk verband met de op
lossing die de Egyptenaren in ge
dachten hebben voor één van de
ingewikkeldste problemen in het
Midderi-Oosten, namelijk: Hoe wor
den de Palestijnen vertegenwoor
digd bij de vredesconferentie in Ge-
nève. Voor de Arabieren gold totnu-
toe dat de PLO de enige wettige
vertegenwoordiger van het Pales
tijnse volk is, maar de PLO is voor
Israël volstrekt onaanvaardbaar als
gesprekspartner. Egypte werkt al
enige tijd aan een oplossing die uit
eindelijk aanvaardbaar moet kun
nen zijn voor Israël.
Volgens Palestijnse kringen op de
westelijke Jordaan-oever zijn er in
totaal acht man door Egypte uitge
nodigd. De enige niet-Palestijn on
der hen is Seif Oel-din al Zoebi, lid
van het Israëlische parlement voor
de Arbeiderspartij. Hij zei gsiteren
wel naar Cairo te willen gaan. Twee
uitgenodigde Palestijnen zeiden
donderdag al dat ze niet zullen gaan,
omdat zij niet willen meewerken aan
pogingen „de PLO uit te schakelen".
Dajan op reis
lLISBURY (Reuter, UPI, AFP, AP) De groep van de zwarte Rhodesische leider dominee
*%hole heeft het plan van premier Ian Smith voor het invoeren van algemeen kiesrecht voor blank
>ceJ zwart positief beoordeeld. Zijn binnenlandse rivaal bisschop Moezorewa zal dit weekeinde zijn
ideïning pas geven en het Patriottisch Front van Nkomo en Moegabe hebben het plan afgewezen
iiscenals de zogeheten frontlijnstaten. De Britten houden zich nog op de vlakte.
ree Rhodesische bewegingen heb-
5 ji tot dusver positief gereageerd
20.1 Smiths voorstel besprekingen te
i deginnen over een meerderheidsbe-
ovind op basis van algemeen kies-
i t£ht voor blank en zwart. Dr. Elliott
i jabedellah, vicevoorzitter van Sit-
ile's vleugel van de Afrikaanse na-
_j>nale raad (ANC) sprak van een
)eslissende stap", die de weg vrij-
iaakt voor gezamenlijk overleg over
»n blauwdruk van vrede. Het stern-
Dof d Jeremiah Chirau, die een ei-
in partij heeft opgericht, was „be-
ioedigd" en verwachtte dat de be-
>rekingen spoedig geopend kunnen
orden.
I Isschop Moezorewa, de derde leider
,e Smith heeft uitgenodigd, heeft
nog niet gereageerd op het voorstel.
Het Patriottisch Front, waarin de
ZAPU van Joshua Nkomo en de
ZANU van Robert Moegabe samen
werken, heeft Smiths voorstel al af
gewezen. Een woordvoerder van het
Patriottisch Front in Loesaka sprak
van „vergif in een gesuikerde pil". In
Salisbury zei Josiah Chinamano, ver
tegenwoordiger van het front in
Rhodesië, dat Smith, wil hij een eind
maken aan de oorlog „moet spreken
met zijn tegenstanders, en niet met
zijn marionetten".
De guerrilla, die al vijf jaar duurt,
wordt gezien als de belangrijkste fac
tor die Smith heeft gebracht tot aan
vaarding van een Afrikaans meer-
.ISSABON (Reuter, UPI) De Portugese president Antonio
tamalho Eanes heeft gisteren opgeroepen tot een heldere en
nelle oplossing voor de economische en sociale problemen van
iet land.
(ij waarschuwde dat er geen paniek
odig is als de politieke partijen niet
Dt overeenstemming zouden ko
len. Eanes sprak op de luchtmacht-
asis Tancos ten noorden van Lissa-
on, de plaats waar twee jaar gele
en een coup van linkse militairen
erd onderdrukt. Hij zei over de
lidige crisis dat zij complex en
storisch is maar dat Portugal dit
kort crises al veel vaker heeft mee-
bmaakt.
J)e president prees het werk van de
lolksvertegenwoordiging en zei dat
r geen twijfel mogelijk was over de
[raag of de democratische instellin-
jen hecht zijn. Hij riep de bevolking
I, geen acht te slaan op „gemene
Jeruchten" dat Eanes van plan zou
pjn een regiem naar model van Peru
vestigen.
OA COSTASTR 88 AMSTERDAM
derheidsbewind. De Rhodesische
premier merkte op dat „deze dwaas
heid" wekelijks aan 200-mensen het
leven kost.
Namens de zogeheten frontlijnsta
ten (Tanzania, Zambia, Mozambi
que, Angola en Malawi) is in Dar es
Salaam meegedeeld dat de mening
van het Patriottisch Front wordt ge
steund en dat alleen een regeling
aanvaardbaar is waarvan het Front
deel kan uitmaken.
De Britse regering heeft voorzichtig
gereageerd op de aankondiging van
Ian Smith. Onafhankelijkheid moet
gebaseerd zijn op een werkelijke
machtsoverdracht en volkomen
vrije verkiezingen. Omdat Smith's
aanvaarding van een meerderheids
bewind in algemene termen is ver
vat. kan nog niet beoordeeld worden
of zijn voorstel aan die criteria vol
doet, zo is de reactie van het minis
terie van buitenlandse zaken in
Londen.
Minister David Owen vindt dat ook
de nationalistische guerrillastrij
ders. die in de buurlanden van Rha
desie gestationeerd zijn, aan de ver
kiezingen moeten kunnen deelne
men. Het ls nog niet duidelijk welke
regeling Smith voor ogen heeft „orr
het vertrouwen van de blanken in
Rhodesië te bewaren."
Waarnemers in Salisbury verwach
ten dat hij zal voorstellen dat de
blanken eenderde van het aantal
parlementszetels krijgen, en het
recht van veto op amendering van
de grondwet, als door het amende
ment de belangen van de blanken
geschaad zouden kunnen worden.
De Amerikaanse VN-ambassadeur
Andrew Young heeft het voorstel
van de Rhodesische premier radi
caal afgewezen. „Dit is geen voorstel
dat tot een overeenkomst kan lei
den," zei Young in een gesprek met
Associated Press. „Dit soort zaken
zal slechts leiden tot een verhevi
ging van de strijd. Wij hebben die
ervaring opgedaan in Zuid-Vietnam,
waar verkiezingen werden gehouden
zondér dat de Vietcong er aan
mocht deelnemen." Young zei dat
het failliet van het Brits-Amerikaan
se vredesplan nog lang niet vast
stond. De onderhandelingen over
dit plan duren nog steeds voort, zo
zei hij.
Een woordvoerder van het Franse
ministerie van buitenlandse zaken
heeft bekendgemaakt dat zijn rege
ring hoopt dat de nieuwe stappen
van premier Smith „een stap in de
juiste richting" zullen blijken te
zijn. Verder wil de Franse regering
allereerst de wijze van uitvoering
van Smith's voorstellen bestuderen.
MANILA (UPI, AP) Een militair tribunaal heeft de vroegere
Filippiijnse oppositie-leider Senator Benigno Aquino ter dood
veroordeeld wegens ondermijning, moord en illegaal wapenbezit.
Gelijk met hem werden nog twee Filippino's ter dood veroor
deeld.
De 44-jarige Aquino, die kandidaat
is geweest voor het presidentschap,
is een oude politieke tegenstander
van de Filippijnse heerser Marcos.
Nadat Marcos in 1972 de noodtoe
stand afkondigde werd Aquino gear
resteerd. Hij is sindsdien vastgehou
den op een militaire basis. Zijn dood
vonnis is de uitkomst van een proces
dat bijna vijftien maanden heeft ge
duurd. Het zeven man sterke tribu
naal had tenslotte zes uur van be
raadslagingen nodig om Aquino's
schuld vast te stellen en het vonnis
te bepalen. Zijn eerste reactie was:
„Als Marcos werkelijk denkt dat ik
schuldig ben, wil ik morgen meteen
worden doodgeschoten." Voordat hij
door een militair werd weggeleid
kuste hij zijn vrouw en zei: .Maak je
geen zorgen. Dit bewijst alleen maar
dat de rechtspraak onder het huidi
ge bewind een aanfluiting is."
De twee andere ter dood veroordeel
den zijn Bemabe Buscayno en Vic
tor Corpus. De eerste staat beker
bekend als commandant Dante en
was bevelhebber van het Nieuwe
Volksleger, de militaire tak van de
Filippijnse communistische partij.
Corpus was voor zijn arrestatie in
dienst bij de Filippijnse staatspo
litie.
Israëls minister van buitenlandse
zaken Mosje Dajan zal volgende
week een driedaagse reis naar West-
Duitsland maken. De reis is niet
afgelast hoewel zijn Westduitse col
lega Hans-Dietrich Genscher ziek is.
Er gaan sterke geruchten dat Dajan
zijn reis naar West-Duitsland zal ge
bruiken voor overleg met Egypti
sche functionarissen. Maandag, bij
het vertrek van president Sadat uit
Israël, is gezegd dat het contact tus
sen Egypte en Israël zal worden
voortgezet. Er is niet bij gezegd op
welke manier dat dan zou moeten.
De Israëlische regering heeft tegen
gesproken dat minister Dajan vol
gende week nog anderen dan West
duitsers zal spreken. Maar iedereen
in Israël herinnert zich nog hoe Da
jan op eerdere buitenlandse reizen
soms plotseling even „verdween"
zonder dat bekend werd gemaakt
waar hij zich dan ophield.
In Egypte zakten de speculaties gis
teren wat af in afwachting van de
rede die president Sadat vandaag in
het parlement zal houden. Verwacht
wordt dat de president iets meer
duidelijkheid zal verschaffen over
wat hij afgelopen weekeinde met
Israëls premier Begin heeft afge
sproken. Met name over de kwestie
van de Palestijnse vertegenwoordi
ging zou hij iets concreets kunnen
zeggen.
Jordanië
Jordanië deed gisteren een oproep
aan alle Arabieren de eenheid te
bewaren. In een boodschap van ra
dio-Amman werd kritiek geleverd
op beide partijen in het conflict dat
na Sadats reis in het Arabische
kamp is ontstaan. „Wat in Jeruza
lem heeft plaatsgevonden en wat
momenteel gebeurt in de Arabische
wereld kan de Arabische zaak niet
ten goede komen", aldus radio-Am
man. „Jeruzalem" sloeg kennelijk
op Sadats reis. Overigens heeft Jor
danië al openlijk lof betuigd aan de
redevoering van Sadat ln Israël.
ADVERTENTIE
De bijdrage van Victor Zorza
vindt u deze week op pagina
15.
Een vliegtuigongeluk bij de Franse plaats Beziers heeft gistermorgen 34
militairen het leven gekost. Zij bevonden zich aan boord van een toestel van
het type „Nord-AUas" van de Franse luchtmacht, dat in de bergen bij Premian
te pletter sloeg. De inzittenden keerden terug van een sportwedstrijd.
Tijdens het ongeluk was er een dichte mist in het gebied. Meteen bij het
neerstorten explodeerde het vliegtuig en veranderde in een vuurbol. Men is
begonnen aan het bergingswerk, maar er is geen hoop op overlevenden.
voor de opbouw van hun
demokratische vakbewe
ging:
«voor vormingswerk
«voor het opzetten van
coöperaties, boerenbonden
en vrouwenorganisaties
♦voor het organisatiewerk
in de krottenwijken
zij verdienen uw solidariteit
Ik-^riiêiM/e gracht 47 utrecht
telefoon 030-319675
WARSCHAU (DPA) De Westduit
se bondsrepubliek en Polen willen
hun samenwerking op economisch
en cultureel gebied uitbreiden Dit
blijkt uit een gemeenschappelijke
verklaring die vrijdag in Warschau
is getekend door bondskanselier
Helmut Schmidt en de Poolse par
tijleider Edward Gierek. aan het
eind van Schmidts officiële bezoek
aan Polen.
In de gemeenschappelijke verkla
ring spreken de twee partijen zich
ook uit voor een gedachtenwtsseling
tussen vertegenwoordigers van hun
regeringen over kwesties van ontwa
pening. Verder is een memorandum
ondertekend over economische sa
menwerking tussen middelgrote en
kleine ondernemingen.
Schmidt en Gierek spraken tijdens
een persconferentie ln Warschau
hun diepe tevredenheid uit over het
resultaat van het bezoek. Ze ken
schetsten het bezoek als een mijl
paal in de toenadering tussen de
twee landen.
oor Hennie Serfontein
RETORIA De Nationale Partij van de Zuidafrikaanse pre-
ïier John Vorster stevent op de zoveelste grote overwinning af.
ij de algemene verkiezingen, die op 30 november gehouden
orden zal de partij haar nu al onaantastbare meerderheid nog
ergroten.
uid-Afrika is hard op weg naar een
?itelijk éénpartijstelsel nu opinie-
eilingen hebben uitgewezen dat de
rationale Partij haar voqrsprong op
e rest zou kunnen vergroten van 69
ot 100 zetels. Bij de ontbinding van
et parlement had de Nationale Par-
ij 117 zetels, de Nieuwe Republi
keinse Partij (NRP), die bestaat uit
|e harde kern van de oude Verenigde
rartij, had er 24 en de Progressieve
Federale Partij (PFP) 18. De Zuid-
Mrikaanse Partij (ZAP) had 6 zetels
^n de ultrarechtse Hersteld Nationa-
Partij (HNP) had er geen.
i)p het ogenblik ziet het er naar uit
dat de PFP, die de meest liberale
partij is. naar voren zal komen als de
ïfficiële oppositie en de NRP van die
plaats zal verdringen. De conserva-
ieve ZAP, die de regering steunt,
iag van geluk spreken als ze één
-tel behoudt en de HNP maakt
leen enkele kans ook maar iets te
innen. De gecombineerde positie
lag niet klagen als ze 30 zetels
"ijgt.
)e invloed die de HNP op de verkie-
ingscampagnes uitoefent moet ech-
er niet onderschat worden omdat
feel van de propaganda van de Nati
onale Partij gericht was op mensen
lie met de HNP sympathiseren. Om-
lat een behoorlijk deel van de aan-
iangers van Vorsters nationalisten
iezelfde racistische ideeën hebben
ïls de HNP, werd de regering in het
pefensief gedrongen wat betreft de
grondwetsveranderingen aangaande
de positie van de gekleurden, Indiërs
en blanken.
Emotioneel
Het ging er emotioneel aan toe tij
dens de verkiezingscampagnes. Dit
heeft de Nationale Partij geholpen
en bijgedragen tot een verschuiving
in de richting van de regering. Dui
zenden Engelstalige en Joodse anti
nationalisten, die vroeger altijd de
oppositie stemden zullen voor de
eerste keer op de Nationale Partij
hun stem uitbrengen.
Sabotage, moord en doodslag heb
ben de verkiezingen van een donke
re schaduw voorzien en misschien
zijn het de sombere voorboden van
de Zuidafrikaanse toekomst. De
moord op dr Robert Smit, de veelbe
lovende jonge kandidaat voor de
Nationale Partij, waarachter de na
tionalistische pers duidelijk een po
litiek motief vermoedt; de geheim
zinnige omstandigheden rond de
dood van de zwarte leider Steve
Biko, die in gevangenschap over
leed; de bomontploffing in het cen
trum van Johannesburg hebben ge
zorgd voor nieuwe angst en nieuwe
emoties.
Dit alles moet gezien worden tegen
de achtergrond van de binnenlandse
onrust van het afgelopen jaar en de
dramatische reactie van de regering
hierop op 19 oktober, toen een aan
Politie onderzoekt de ravage die donderdag in een winkelcentrum in Johannesburg ontstond na een
bomontploffing.
tal zwarte en blanke anti-apartheid-
sorganisaties, kranten en individu
en het zwijgen werd opgelegd. De
internationale opschudding die deze
harde maatregelen van de regering
veroorzaakten en de daarop volgen
de eisen tot internationale sancties
tegen Zuid-Afrika, hebben hier een
golf van hysterie veroorzaakt waar
in de leiders van de Nationale Partij
voorop liepen.
Als gevolg hiervan kon premier Vor
ster tijdens deze periode van hoog
opgelaaide emoties het initiatief in
handen nemen door te hameren op
een belangrijk verkiezingsthema; de
noodzaak van het handhaven van
rust, orde en veiligheid wat dat ook
moge kosten en welke methoden
daar ook voor gebruikt moeten wor
den. Vorster riep op tot een demon
stratie van een verenigd blank front
tegen de pressie van de wereld als
teken van „oprecht Zuidafrikaans
patriottisme".
Tijdens de verkiezingscampagnes
haalden vooral de Amerikaanse pre
sident Jimmy Carter en zijn verte
genwoordiger bij de Verenigde Na
ties, Andrew Young, de woede van
de nationalistische leiders op hun
hals. De leiders van de Nationale
Partij schijnen nog steeds te verge
ten waar het in feite om draait: de
toekomst van de 18 miljoen zwarten
in Zuid-Alrika die niet mee mogen
doen aan de verkiezingen.
Verschillende ministers hebben
deze week de Verenigde Staten de
schuld gegeven van de groeiende
haat tussen blank en zwart, van de
moord op dr. Smit, voor zover deze
politiek was, en daagden mevrouw
Helen Suzman, die de begrafenis
van Biko bijwoonde, uit ook die van
Smit bij te wonen. Dit om aan te
geven tot welk peil de verkiezings
campagnes zijn afgezakt.
De omstreden voorstellen van de
regering tot wijziging van de grond
wet, die door zowel ultra-rechts als
door de meerderheid der gekleurden
en Indiërs werden verworpen, ko
men in deze campagnes nauwelijks
aan de orde. Terwijl dit waarschijn
lijk de belangrijkste reden was om
vervroegde verkiezingen uit te
schrijven.
In een poging vaderlandslievender
te zijn dan de regering, heeft de PFP
haar geloofwaardigheid verwoest
nadat de leider Colin Eglln, zich fel
verweerde tegen de druk vanuit de
Verenigde Staten en zelfs opriep tot
een anti-boycot campagne. Nie
mand was nog vergeten dat voor
aanstaande PFP-leiders in de afge
lopen maanden grotere „belangen"
uit de Verenigde Staten verwelkom
den. In de laatste fase van de cam
pagnes was er nog even een herle
ving te bespeuren van de oude taal-
confUcten die de basis vormen voor
de geschillen uit het verleden tussen
de Nationale Partij en de oppositie.
Het conflict kwam naar buiten door
de omstreden opmerking van minis
ter van Justitie Jimmy Kruger over
de Joden en de Engelsen die hij
wilde „Afrikaniseren".
De verwachting is dat de regering na
de verkiezingen tegen alle weerstan
den in door zal gaan met haar plan
nen tot wijziging van de grondwet,
zodat blanken, gekleurden en In
diërs samen zitting zullen nemen in
een zogenaamde gezamenlijke kabi
netsraad. Maar het belangrijkste
van de nieuwe voorstellen is de vrij
wel onbeperkte macht die in hande n
komt van een uitvoerend president,
en dat zal zonder twijfel de heer
Vorster zelf zijn. Er zal geen overko-
pelend parlement zijn en wanneer
de blanke, gekleurde en Indiërs par
lementen in een Impasse geraken,
zal de president zeker speciale vol
machten krijgen.
Uiteindelijk hoeft hij geen verant
woordelijkheid af te leggen tegeno
ver welk speciaal orgaan dan ook en
zal hij niet gekozen worden vla een
referendum of via verkiezingen on
der blanke, gekleurde en Indische
kiezers. Het belangrijkste kenmerk
is dat hij gekozen zal worden door
een speciaal kiescollege dat slechts
de belangrijkste partijen uit het
drieledig parlement vertegenwoor
digt in een verhouding van 50, 25 en
12.
Dit is waarschijnlijk het enige parle
mentaire systeem waarin oppositie
partijen wettelijk worden uitgeslo
ten en niet dezelfde functie kunnen
uitoefenen als de regeringspartij.
Dit zal de gekleurden en de Indiërs
ervan weerhouden een verbond aan
te gaan met de liberale oppositie.
Het zal niet alleen de macht van de
blanken voor altijd veilig stellen,
maar vooral die van de Nationale
Partij, wier presidentskandidaat
machtiger Z£^l zijn dan elke demo
cratische leider buiten het Kremlin
