Het prestige-project van de
AVRO heet 'Hollands Glorie'
TV-COMMENTAAR
Om de natuur
Vijftien delen tv-drama over mannen van de zeesleepvaart
VRUDAG 25 NOVEMBER 1977
RADIO EN TELEVISIE
Trouw/Kwartet
De IKON begint vinavond aan de
driedelige documentaire van Rol!
Orthel en Hans Fels over landen
waar Nederland ln verschillende
opzichten aanwezig is. Als
medewerker aan de ontwikkeling
van mens en economie en als
ondernemer die er geld instopt met
de bedoeling dat er meer zal
uitkomen. Het zijn Tuneslè en Sri
Lanka, het eiland dat ons niet alleen
van de Ceylonthee bekend Is. De
relaties dateren niet van vandaag of
gisteren. Op Ceylon zijn wij in de
zeventiende eeuw zelfs heer en
roeester geweest en met Tuneslè
hadden we heel lang iets gemeen,
namelijk de zeeroverij.
Het eerste deel van Orthel's bezig
zijn met de Derde Wereld staat voor
mijn gevoel tevens kwalitatief
voorop. De prijs van het water, zoals
de titel luidt, is helemaal film. Het
zijn uitsluitend de dikwijls
frappante beelden die het verhaal
vertellen. Er worden geen plaatjes
aan elkaar gekeuveld door
monotone commentaarstemmen die
weinig meer zeggen dan wat Je als
kijker allang gezien en begrepen
had.
De toeschouwer wordt met zijn
eigen indrukken en gedachten
alleen gelaten. Hem worden geen
meningen opgedrongen, maar toch
kan hij niet vrijblijvend naar de
filmbeelden kijken. Het cameraoog
dwingt hem de vergelijkingen
tussen Tunesië, Sri Lanka en
Nederland in zich op te nemen en
wel op een zo simpel lijkend detail
als het verwerven van water. Als het
de kijkers opvalt dat de wijze
waarop de mens die eerste
levensbehoefte in bezit krijgt,
bepalend ls voor de manier waarop
hij er mee omspringt, dan hebben de
filmmakers al heel wat bereikt.
Onze achteloosheid steekt schril af
tegen de enorme inspanningen die
mensen in droogte-gebieden zich
moeten getroosten om een beetje
water (en in vele gevallen nog van
slechte kwaliteit) te bemachtigen.
Het valt op dat juist in streken waar
door Ton Hydra
het water schaars is, er toch een
beetje van wordt afgenomen om de
handen te reinigen wanneer voedsel
moet worden bereid of aangeraakt.
Van de zogenaamd geciviliseerde
mens krijg je weieens de indruk dat
de reinheid van zijn auto, het
stoepje en de ruiten hem meer
zorgen baren.
Daaraan zal na het kijken naar deze
film weinig veranderen. Iedereen
weet dat het steeds moeilijker wordt
om ook hier redelijk drinkwater uit
de kraan te laten komen, maar de
vervuilers van het oppervlaktewater
blijven even hardleers als de
gebruikers. Ook wat dit betreft ls er
waarschijnlijk niemand zonder
zonde. Je moet er niet aan denken
dat je misschien pas een ander mens
wordt wanneer je kilometers lang
met een waterkruik op je hoofd
moet lopen.
Nu is de kans zeer groot dat weinig
kijkers deze moraal uit Orthels film
zullen plukken, want op het andere
net worden we vanavond met veel
meer verlokkingen bij de natuur
bepaald. Een vier uur durende show
stampvol populaire artiesten haalt
meer uit dan een paar duizend
natuurfilms die direct zichtbaar
maken wat er aan de hand is.
Absurd eigenlijk maar het is
eenmaal niet anders. Zo zijn onze
manieren geworden.
Voor de activiteiten van het Wereld
Natuur Fonds wordt gemikt op
vijftig miljoen gulden. Dat lijkt een
heleboel geld, maar de
wereldkampioenschappen voetbal
kosten meer en je kunt er maar een
paar vliegtuigen en nog niet eens
een oorlogsschip voor kopen.
Ongeveer de helft van het bedrag
waarmee het WNF de natuur wil
beschermen, wordt verschoten op
één oudejaarsavond en een
veelvoud besteden we aan de
verjaardag van een legendarische
heilige. Al vaak heeft een doel de
middelen geheiligd. Voor de actie
Gééf om de Natuur mag dat geen
bedenkingen oproepen. Het is
bovendien een goed doel en dat
kwam in het verleden maar zelden
voor.
door Riet Diemer
HILVERSUM Wanneer de
AVRO zaterdagavond ln een
lange ruk van ruim anderhalf
uur de eerste twee afleveringen
van de filmserie Hollands Glo
rie naar de zeeslepersroman
van Jan de Hartog op het
scherm brengt ls de kop af van
een feuilleton van vijftien de
len, die tot in de maand maart
doorloopt. Ongetwijfeld zal de
AVRO zich van een groot kij-
kerspbullek weten te verzeke
ren, want hoe de verfilming van
de lotgevallen van hoofdper
soon Jan Wandelaar en zijn va
rensgezellen ook mogen uitval
len, het staat als een paal bo
ven water, dat dramawerk van
eigen bodem veel belangstel
ling wekt.
Hollands Glorie is een soort prestige
project geworden waarbij het woord
..grootscheeps" op veel manieren
van toepassing ls. De kosten zijn
twee miljoen voor zover deze mede
deling de leek iets zegt maar dat
betekent dat ander dramawerk voor
televisie bij de AVRO twee seizoe
nen lang op een laag pitje moet
komen te staan omdat het budget op
ls. Verder werd voor de verfilming
praktisch een eigen vlootje bij el
kaar elkaar gebracht met een oude
stoomzeesleper van het bouwjaar
1910, die na veel speurwerk ln Zwe
den werd gevonden. Eerst deed hij
dienst als de ln de roman beschreven
Jan van Oent en later, na wat ingre
pen en verfstreken, als de Furie. Ook
werden een lichtschip, een stoom-
baggermolen en een gaffelschoener
de laatste vond Jan de Hartog wel
wat erg klein ingezet.
In een half Jaar werden op de Atlan
tische Oceaan en de Noordzee, ln
Lelystad, aan de zuidkust van Ier
land en ln de Hilversumse studio's
de opnamen gemaakt. Hulp werd
verkregen van de rederijen Smit te
Rotterdam en Wijsmuller te Amster
dam, de marine, het loodswezen van
Den Helder en de Havendienst van
IJmulden.
Jan Wandelaar staat op goede voet met zijn ruige kapitein Sjemenov. Hugo
Metsers als Jan Wandelaar en Coen Flink als Sjemenov.
Will van Seist zijn een paar van de
vele zeelieden. De nieuwe ontdek
king Teuntje de Klerk is Wandelaars
eerste vrouw en Josine van Dalsum
zijn tweede. Zelfs namen als Tobi
Rlx en Johnny Jordaan sieren de
ellenlange spelersrol.
Regisseur Walter van der Kamp, die
een aantal zeer geslaagde dramapro-
dukties op zijn naam heeft staan, is
twee Jaar bezig geweest met voorbe
reiding, tekstbewerking en aantrek
ken van spelers. Alles bij elkaar dus
een mammoetproduktie waarbij
Van der Kamp heel wat hooi op zijn
vork heeft genomen. Afgewacht
moet worden of de kwaliteit het van
de kwantiteit wint.
Moeilijk
Spelers
Wat de acteurs betreft kan gemakke
lijker worden opgesomd wie van het
hele Nederlandse acteursbestand
niet meedoen dan wie wel: ln totaal
66 man. Hugo Metsers heeft de
hoofdrol als Jan Wandelaar en hij
ziet veel overeenkomst tussen deze
zeeman en Thijs Glorieux ln „Een
mens van goede wil"l die hij een paar
jaar geleden voor de tv speelde. Bei
den kunnen nu eenmaal geen on
recht verdragen.
Jan Teulings is reder Kwel, Lex van
Delden diens zoon. Rudi Falkenha-
gen. Jan Blaaser, Piet Kamerman en
Van der Kamp vindt het moeilijke
stof om te dramatiseren hoewel hij
er al Jaren naar uitgezien heeft. Hij
zegt: „Een scène in de studio laat Je
heel wat makkelijker overdoen dan
op schepen, die Je niet even kunt
laten keren voor een herhaling." Aan
de andere kant vindt hij dat het
boek door de talloze dramatische
gebeurtenissen veel dramastof le
vert. Verder waardeert hij er zeer de
Hollandse humor in en hij voegt
daarbij dat de Nederlandse zeesleep
vaart een gebied ls dat bij veel men
sen niet of nauwelijks bekend ls.
Honderdduizenden Nederlanders
zijn er toch wel lets van te weten
gekomen ln het boek. dat dezer da
gen de 44e druk beleefde. Dat wil
zeggen dat er 600.000 exemplaren
zijn uitgekomen. De laatste druk is
verlucht met foto's van de tv-opna-
men. De roman beschrijft het rauwe
zeemansleven van de sleepvaart,
een typisch Hollands bedrijf. Jan
Wandelaar maakt een bliksemcar
rière van matroos tot stuurman en
hij zal het uiteindelijk tot vermaard
kapitein op de zeesleepvaart
brengen.
Voor het zover is slaat het noodlot
vele malen toe en hij moet ultzuige-
rij van reders gedogen. Ook privé
moet hij tegenslagen verwerken:
zijn eerste vrouw, Nellie, sterft in het
kraambed. Wandelaars belandt voor
drie maanden in de gevangenis na
dat hij de gehate onderdirecteur van
het rederskantoor in elkaar heeft
geslagen. Zijn tweede vrouw, Riekie,
wordt vermoord. Toch schrijft De
Hartog aan het eind van zijn boek:
„Hij (Wandelaar) staat, zoals hij al
tijd gestaan heeft en altijd staan zal,
tot het eind van dit leven: op de
brug, de handen op de rug, de benen
gespreid voor de slingering. Varen,
varen. God, laat me varen."
BIJ de voorvertoning van een aantal
afleveringen toonde Jan de Hartog.
inmiddels 63 Jaar geworden maar bij
het uitkomen van Hollands Glorie
pas 24, zich zeer tevreden. Het sce
nario heeft hij niet willen lezen: „Ik
was er ongetwijfeld aan gaan scha-
Speciaal vandaag
Sonja Barend presenteert
haar Goed Nieuws Show.
Ned. 1/19.55
De slotavond van de actie
Gééf om de natuur, in het Haag
se Congresgebouw, wordt recht
streeks uitgezonden.
Ned. 2/20.25
Na Hoe bestaat het (21.50)
volgt bet VABA-programma
Haagsche Kringen.
Ned. 1/22.25
De prijs van het water is een
IKON-film van Hans Fels en
Rolf Orthel. Het filmbeeld is
sprekend genoeg om de kijkers
zonder commentaar vergelijkin
gen te laten maken tussen de
omstandigheden in Tunesië, Sri
Lanka en Nederland.
Ned. 1/23.30
Jacques van Kollenburg
heeft zijn Spreekuur gereser
veerd voor de schrijfster en re
censente van kinderboeken Mi-
scha de Vreede.
Hilv. 1/16.00
Op het Europees Concertpo
dium speelt het Radio Kamer
Orkest. Theo Olof is solist in
'Tempora' van Klaus Huber.
Hilv. 2/20.05
De uitzending van de gala
voorstelling ten bate van het
Wereld Natuurfonds wordt na
één uur 's nachts door AVRO-
radio overgenomen.
Hilv. 3/01.02
Radio vandaag
HlLVERSl'M I ON n tn FM-kanalen)
KRO 7 00 Nieuws. 7 02 Het levende Woord.
7 08 <S Gevarieerd progr«mma. (7.30
Nieuws) 8.30 Nieuws. 8.36 Gymnastiek voor
de huisvrouw 8.45 (S) Anne van Esmond's
Vensterbanket; gevarieerd programma.
(10 30 Nieuws). 11.00 (S) Kamerbewaarders
Tweede kamer), gisteren en vandaag. 12 00
S) Gevarieerd programma. (12 28 Medede
lingen 12 30 Nieuws) 14 00 (S) Lichte mu-
nek <15 30 Nieuws). 16 00 (S) Spreekuur.
17.00 (S) Souvenirs 17.30 Nieuws. 17.32
Echo magazine 18 00 Niet alles staat in de
folders toeristische informatie PP 18.19
U'<»ending van de Pacifistisch Socialisti
sche Partij KRO 18 30 Nieuws. 18.41
Marktberichten i s ra KNBTB. 18 44 (S)
Filmklapper 19.30 (S) Edwin Ruiten: lichte
muziek. 20 00 (S) In antwoord op uw schrij
ven. 22 00 (S) Als het kijkglas maar vol is.
22.25 Overweging 22.30 Nieuws. 22.40 (S)
Goal. programma rond sport. 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II (402 m en FM-kanalen)
NCRV 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Te Deum Laudamus. 7.54 Op de
man af 8.00 Nieuws. 8.11 Hier en nu. 8.25
Vandaag vrijdag, gevarieerd program
ma 9 00 Politiek en samenleving. NOS: 9 10
Spiegel van België 9 35 Waterstanden. 9.40
Schoolradio 10 00 Humor op bestelling, ca
baret 10 30 NOS-Jazzportret 11.00 Nieuws.
1103 Meer over minder, de stem van de
sprekende minderheid. 12 30 Rechtoprecht.
12 49 OVERHEIDSVOORLICHTING Uit
zending voor de landbouw 1300 Nieuws.
NCRV: 13.11 Hier cn nu NOS: 13 40 Vonken
onder de as: Nederlandse volksverhalen en
volksgebruiken. 13.45 Onder de Groene Lin
de: oude liedjes en balladen. 14.00 Reperto
rium van de NOS-koren en orkesten: Pro
menade Orkest: amusementsmuziek. 15.00
Verhaal- 15 30 Ingesloten uitgesloten,
programma over gedetineerden. 15.45 Zoe
klicht op Nederland, regionaal programma
(16.00 Nieuws). VPRO: 17.00 Welingelichte
kringen. 17 45 SYMBIOSE. 17.55 Medede
lingen. 18.00 Nieuws. 18.11 Embargo, actua
liteiten. 18.45 God's Eigen Radioprogram
ma. betreft kunst e.d. NOS 19.50 Den Haag
Vandaag 20 00 Nieuws. 20.05 (S) Europees
Concertpodium: Radio Kamerorkest o.l.v.
Ernest Bour, m m.v. solist (20.45-21.10 Kuns
twijzer) 22 00 (S) EBU-Jazzconcert 1977.
23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM III (445 m en FM-kanalen).
EO: 7 02 (S) Tijdsein. (7.55 EO-Metterdaad-
memo 8.45 EO-regio.) 9.03 (S) De muzikale
fruitmand. Verzoeken van en voor zieken.
10 03 (S) De elfder ure. TROS: 11.03 (S)
Gerard de Vries draait op verzoek. 12.03 (S)
TV vandaag
NEDERLAND I
10 30 NOS/NOT: Journaal
1815 TELEAC les Gammas les 10
18-45 MO*Oef*HiOram
18.58 NOS Joumaa)
19 04 VARA: Vrouwenplaneet
19 30 Oe natuur en de mens
19.56 Sonfa s goed meuws s
programma
20 55 Momenten - verhaal
2145 NOS: Journaal
21.50 VARA: Hoe bestaat het
22.25 Haagsche Kringen
23 30 IKON: Oepri|S van het water, documentair
drieluik (I)
23.55 NOS: Journaal
NEDERLAND 8
18.45 NOS: Paspoort. Informatie voor
18.55 NOS: Journaal
19 05 AVRO: Geheimen der Zee (Geheimmsse
des Meeres), onderwatert.lmsene
20.00 NOS: Journaal
20.25 AVRO: Géét om de natuur slotavond
Nationale Inzamelingsactie (in de pauze)
22.30 NOS: Journaal
HET GEHEIM VAN DE UYLENBORGH
ven." HIJ heeft het boek al ln geen
jaren meer onder ogen gehad en
vreest dat hij veel aanmerkingen
zou hebben. Wel mist hij in de ver
filming de vitaliteit van een 24-jari-
ge.
In aansluiting op De Hartogs op
merking kun Je Je zelfs afvragen of
de mannen van de sleepvaart zich
wel zullen herkennen in deze vloe
kende, drinkende en brallende lie
den. Datzelfde kan ook worden ge
zegd van de rederijen van nu. Om
dat het er in -de jaren dertig anders
uitzag zal de AVRO na afloop van de
serie een extra documentaire maken
over de zeesleepvaart van heden.
Jan de Hartog noemt zijn roman een
pamflet tegen de sociale misstanden
in de zeesleepvaart, waar hij naar
zijn zeggen twee Jaar werkzaam is
geweest als stuurman.
Hollands Glorie is niet zijn enige
werk dat is verfilmd. Zijn roman
Stella was zelfs goed genoeg voor
een ster als Sophia Loren, maar Hol
lands Glorie was wel het moeilijkste
voor verfilming. De schrijver zegt
dat hij 35 jaar een bescheiden inko
men heeft gehad van mensen die
een optie hadden genomen op het
boek voor het maken van een film.
Het is hen nooit gelukt. Bij het ver
zoek van de AVRO zou hij zo ver
bouwereerd zijn geweest dat het
toch doorging dat hij een beschei
den (doch niet genoemd) bedrag zou
hebben gevraagd.
Zijn volgende anekdote geldt nog de
naam van het boek, die is ontleend
aan de haringkar, Hollands Glorie
geheten, die hij op weg naar uitge
verij Elsevier tegenkwam. Toen het
boek na vier jaar aandringen van de
uitgever in 1940 verscheen, werd het
een succes. Jan de Hartog: „Stel je
voor, kort nadat het was uitgeko
men werd Nederland bezet. Alleen
de titel was toen al Iets. Als goed
huisvader kon Je tijdens de oorlog
alleen maar uit Hollands Glorie
voorlezen. Al het andere was Duits:
de film, het toneel, de radio."
1236: „Hier woon ik, meneer Verho
len," zei de kabouter op een gegeven
moment. „Wilt U zo goed zijn de
deur voor mij te openen en mij naar
binnen te dragen?" Hij reikte de
smid een piepklein gouden sleutel
tje over, doch de heer J. J. F. Verho
len, die volkomen onbekend was
met de diepe geheimen van het
Rijkhuyzer Bos, kon slechts stame
lend uitbrengen: „Eh ik zie ner
gens een huis laat staan een
sleutelgat„Wie de sleutel
heeft, heeft opening van zaken," zei
de kabouter met een geheimzinnig
glimlachje. „Zet mij maar op de
grond en kijkt U maar eens even
goed naar die boom." Onthutst
liet smidje Verholen zijn blikken
over de schors van de aangewezen
boom glijden, en toen zég hij het
plotseling. Er zat werkelijk een sleu
telgaatje in de schors en het was
zelfs nog ietsje groter dan hij aan
vankelijk gedacht had. Voorzichtig
stak hij het gouden sleuteltje er in.
en het paste precies. En als hij
nu op dat moment even had omge
keken, dan had hij kunnen zien, dat
het kaboutertje intussen op uiterst
merkwaardige wijze een flink stukje
gegroeid scheen te zijn. Maar de
smid kéék niet om. Hij opendi
deur, die een gans gewone deur}
héél gewoon formaat bleek
zijn wat eigenlijk ook wel-,
vreemde zaak mag heten -J
kunt naar binnen, meneer de kar
ter," zei hij. „Hier is uw sleuth
terug Doch deze zo eenvds
ge woorden kwamen nauwelijks
hun recht, want de verhijst^
smid sloeg bijna achterover
pure verbazing. „U U b .1
GEGROEID!" riep hij uit. „L
gendeel," lachte de kabouter
tjes. „Gij zijt GEKROMPEN!"
FERD'NAND
Nederlandstalige top-10 en Kwiswijs.
NCRV. 13.30 (S) Pop-kontakt. 15.03 (S) El
pee-pop NOS: 16.03 (S) Nationale hitpara
de. 18.03 De vakaturebank. 18.10 IS) NOS-
maal. VOO; 19.02 De Nederlandse top-40.
VPRO: 20.02 (S) VPRO-vrijdag-op-drie.
23.02 (S) Amigos de Musica. AVRO: 1.02 (S)
Radio Pandora. 2.02 (S) Blues, ballades ii
beat 3.02-7.00 (S) 'n Nachtje AVRO.
HILVERSUM IV (FM-kanalen). NOS: 7.00
Nieuws. 7.02 (S) Vroeg klassiek. 9.00
Nieuws. 9.02 (S) Stof van eeuwen. 10.00 (S)
Bayreuther Festspiele 1977: Gótterdamme-
rung, opera van Wagner. 12.00 (S) Van het
Nederlands concertpodium: pianoconcert
EO: 13.00 (S) Klankspiegel. Concertgebeu-
ren uit heden en verleden. 14 00 Nieuws.
14.02 (S) Klankbord. 14.20 (S) Sefer 't Hiliim.
Programma rondom de psalmen. 14.45 (S)
Woord der Waarheid. VPRO: 15.00-17.00 (S)
Muziek-op-vier. Een dagje Keulen met Kon-
rad Boehmer.
- 149 -
„Hier in de buurt is heel veel vraag
naar slagroom en die vraag neemt
nog steeds toe. Bonbon helpt me
voorlopig, maar ik weet niet hoe
lang dat duurt, hij praat voortdu
rend over emigratie naar Australië."
Paul herinnerde zich. dat Smuts
zoon in het dal Bonbon werd ge
noemd, omdat zijn moeder in het
begin op alle vragen „bon bon" had
geantwoord. Hij wist ook, dat de
neven altijd goede vrienden waren
geweest hoewel Bonbon zeven Jaar
jonger was dan Dick. Claire vroeg, of
zij ook binnen mochten kijken. Zij
zag, dat er het een en ander hersteld
was, maar nauwelijks afgewerkt:
„Dick, dit kan er best mee door voor
twee vrijgezellen, maar als je ooit
over trouwen denkt, zul je er toch
een vakman bij moeten halen."
Grijnzend zei Dick: „Lieve hemel,
mevrouw Craddock, ik heb gewoon
geen tijd om aan trouwen te denken.
Voorlopig heb ik hier mijn handen
meer dan vol."
„Dat heb ik al meer jonge mannen
horen zeggen," zei Claire, „maar
vroeger of later trouw je toch." Zij
keek om zich heen in de grote keu
ken: „Dit is een plek voor kinderen.
Rose en ik zijn er gelukkig geweest
en als Hugh was getrouwd, zou hij
dat ook zijn geworden, al had hij
dan misschien niet zoveel geld be
zeten."
Op weg naar huis zat zij te peinzen.
Paul dacht, dat zij het toch verve
lend vond, dat de boerderij in ande
re handen was gekomen, maar toen
hij dat opperde, antwoordde zij:
„Nee, daarover piekerde ik niet. Ik
dacht alleen, dat het maar goed is,
dat vader dit niet heeft beleefd: een
Potter op zijn land! Hij heeft zijn
leven lang ruzie met de Potters ge
maakt."
„Van die Potters kim je zeggen wat
je wilt, maar het zijn blijvers. Vijfen
dertig jaar geleden leefden zij op de
rand van de afgrond en kijk nu eens;
één kleinzoon boer op De Maagde-
palm en getrouwd met onze dochter,
twee andere kleinzoons op De Bo
venste Vallei en op De Benedenste
Vallei nog altijd twee van de oor
spronkelijke bewoners. Zij beheer
sen bijna het hele dal."
De kroningsfeesten dat jaar waren
erg tam. heigeen Paul niet verbaas
de. Het aanzien van het koningshuis
was er niet op vooruitgegaan sinds
de troonsbestijging van Edward
VIII; voor de verlegen en stotteren
de George VI voelde men hoogstens
een beetje sympathie en medelij
den. Victoria had de hoofdrol ver
vuld op het wereldtoneel, maar die
De Boeke'i| Baam
rol was nu overgenomen door
schreeuwlelijken als Hitler en Mus
solini. Zelfs de namen van Goebbels,
Goering en Himmler raakten be
kend in het dal. Maar nog altijd
beschouwden de inwoners het hele
stel als clowns en Paul daalde een
klein beetje in hun achting, toen
bekend werd, dat hij ernstig reke
ning hield met een aanval door dat
stel op Engeland en dat hij op de
laatste agrarische beurs grote inko
pen had gedaan. Hij liet zelfs een
enorm gevaarte van beton bouwen,
onder de grond tussen de huisboer
derij en het grote gazon. Volgens
sommigen werd dat een schuilkel
der. volgens anderen een olietank.
Verschillende factoren brachten
Paul er toe zich op het ergste voor te
bereiden. Hij was de waarschuwin
gen van oom Franz nooit vergeten.
Verder waren Simons brieven één en
al verbittering tegen de politiek van
non-interventie van de democrati
sche landen, zelfs toen een kind al
kon zien, dat Franco het won dank
zij de Duitsers en Italianen. Paul
koesterde ook een ingeroest wan
trouwen tegen politici als Chamber
lain, die als een kip zonder ko|
gonnen te kakelen, als er maai
schijn van kans leek te zijn, di
een duidelijke beslissing moe
nemen. Maar de doorslag g>
toch boeken als Koestiers „Sp|
testament" en reportages uit de
ste hand over de toestandef
Spanje, Italië en Duitsland, die
chel hem geregeld toezond,
sympathie voor de strijdbare li
vleugel van de Labourpartij gro
voortdurend; misschien had Si
het toch bij het rechte eind.
gevoel werd nog versterkt, toen
man als Eden, voor wie hij re&
had, als minister aftrad in verl
met de slappe houding van Cl
berlain tegenover Mussolini,
wist, dat zijn angst niet ged
werd door de mensen in het
Toen hij zei waarom hij de tank
laten bouwen, lachte zelfs H
Pitts hem uit. Die was er vast
overtuigd, dat de gewone Duit
zich nooit door een gek als H
zouden laten meeslepen. Nagej
de enige die het met Paul eens,
was Marie Potter, die zich de jf
van de eerste wereldoorlog maï
te goed herinnerde. Hij merktel
ook zij bezig was voorraden 1
haar bakkerij aan te leggen.)
kan ik de suiker nog bij balen
lijk bestellen," zei zij, toen hij)
keer in haar winkel stond, „q
dadelijk moet ik bidden en sm»
om één kilo."
Horizontaal. 1. ongeval aan auto, 5.
priem, 8. plaats in Rusland, 9. rood
in de wapenkunde, 10. horizon, 11.
slappe koffie, 12. god van de zee, 13.
scheik. element, 16. oude lengte
maat. 18. uitruster van schepen, 20.
innig. 22. vruchtje. 24. nobel, 25. ho
ningdrank, 26. recht stuk vaarwater,
27. verhindering.
Verticaal. 1. puistje, 2. zangstuk. 3.
pakken, 4. namelijk (afk.), 5. lof, 6.
koppelriem voor jagershonden, 7.
gevolg, 9. voertuig, 11. inhoudsmaat,
14. lengtemaat. 15. opstandeling, 17.
myth, figuur. 18. opstootje. 19. toe
spraak. 21. scheepsvroer. 23. tennis-
term, 25. pers. voornaamw.
Oplossing vorige puzzel.
I. u, 2. ent, 3. ruïne, 4. balla
cargadoor. 6. unilateraal, 7.
rent, 8. koerier, 9. paaard, 10.
II. L
