Het blijft martelen in het feodale Paraguay
Geloof en angst
„Onjuiste berichten
in Tsjechische pers"
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1977
RADIO EN TELEVISIE
Trouw/Kwartet
TV-COMMENTAAR
Naar de vierde aflevering van De
Christenen die morgenmiddag
door de NOS wordt uitgezonden
heb ik met meer belangstelling
gekeken dan naar de voorgaande
delen. Ik kan niet nauwkeurig
aangeven wat daarvan de redenen
zijn. Misschien omdat samensteller
Bamber Oascoigne nu iets dieper
graaft naar oude uitingen van
godsdienstig leven en de
vervormingen daarvan Een oorzaak
Is zeker dat gothische kathedralen
mij bijzonder aanspreken.
Deze hoog boven de gewone wereld
uitstijgende symbolen van
middeleeuws zoeken naar Ood.zijn
bovendien de gemakkelijkst
toegankelijke „documenten" voor
degene die weten wil hoe de mens
van die tijd leefde en dacht. Hij
leefde tussen twee elementen die
met bij elkaar lijken te passen en
toch altijd samengingen: geloof en
angst Ze zijn in vrijwel gelijke mate
vereeuwigd in de machtige
godshuizen, als zij tenminste niet te
lijden hebben gehad van de
beeldenstorm.
Geloof en angst vormen ook het
onderwerp voor het vier deel van
Oascoignes gevisualiseerde
geschiedenis van een wereldreligie.
Ze gingen hand in hand bij het
bouwen van een kathedraal. De
bouwers en kunstenaars
vereeuwigden met alleen hun eigen
godsvrucht, maar lieten in het werk
ook blijken dat schuldgevoelens een
rol speelden.
Ten koste van enorme inspanningen
maar met veel overgave trokken
middeleeuwse mensen hun tekenen
van hoop op.
Tegelijkertijd probeerden zij
daarmee God genoegdoening te
schenken Want, populair gezegd, ze
knepen 'm. Er was een. nu nog altijd
zichtbare, angst voor de dood en
voor de wrekende gerechtigheid die
hen over die drempel heen zou
wachten. Alle denkbare
verschrikkingen van een leven in de
hel werden met een haast barbaars
realisme uitgebeeld.
Terwijl de televisiebeelden je
boeien, ga Je onwillekeurig de
middeleeuwen vergelijken met onze
tijd. Uiteraard zijn we geen
blauwdruk van dat verre verleden,
maar enkele overeenkomsten
dringen zich toch wel op. Er is een
toenemend zoeken naar
geloofdbeleving merkbaar en in de
a
3 door Ton Hydra
schaduw daarvan zien we steeds
meer bewijzen van onzekerheid en
regelrechte angst. Uitingen daarvan
vinden hun neerslag in de beeldende
kunst, in film, toneel en televisie en
in de literatuur.
In Gascolgnes documentaire komen
beelden voor uit het Spaanse dorpje
Verges. waar mannen, als skeletten
vermomd, op Goede Vrijdag
dansend door de straten gaan. In
hun bewegingen bootsen zij de
wentelingen van een uurwerk na.
Daarme symboliseren zij de tijd. die,
zo zegt de samensteller, de
meedogenloze bondgenoot van de
dood is. In de moderne samenleving
wordt de dood op grote schaal uit de
taboesfeer gehaald. We hoeven geen
met doodsbeenderen beschilderde
zwarte tricots aan te trekken om ons
met de dood bezig te houden.
Programmamakers en publicisten
dragen ertoe bij om het
onherroepelijke „bespreekbaar" te
maken. Maar. wie becijfert hoeveel
angst er ook nu aan ten grondslag
ligt?
De periode uit de geschiedenis van
het christendom die zondagmiddag
zichfbaar wordt, doet nog meer
vergelijkingen trekken. Ook wij
kennen voorbeelden van
vernieuwende gedachten die door
de oorspronkelijke bedenkers goed
zijn bedoeld, maar door hun
navolgers al gauw worden
omgebogen. Evenals de
middeleeuwers krijgen wij te lijden
van hysterie en hardhandige
dweperij. En voor de Zwarte Dood
die toen de bevolking uitdunde zijn
andere bedreigers van de mens en
zijn milieu in de plaats gekomen.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Premier Den Uyl
betreurt het dat in de Tsjechische
pers en van de zijde van de Tsjechi
sche overheid nog steeds onjuiste
berichten worden verspreid over een
vermeende ontvoering door de Ne
derlandse politie van twee kinderen
van een Tsjechische vader. „Er is
kennelijk wrevel ontstaan en we
moeten proberen die te doorbreken.
Als het zo doorgaat zou het een
mogelijkheid zijn Tsjechische Jour
nalisten uit te nodigen om dan zelf
maar eens hier te komen kijken. Wij
hebben ten slotte een open huis", zei
drs Den Uyl
Van een onzer redacteuren
HILVERSUM In Latijns-Amerika is een ontwikkeling aan de
gang naar een geleidelijke verbetering van de facade van de
militaire regimes. De invloed van de Verenigde Staten is daar
niet vreemd aan. Het enige land dat zich onttrekt aan de
noodzaak van „kosmetische aanpassingen" is Paraguay.
De KRO-televisie zendt maandag op
Ned. 2 om 22.45 uur een documentai
re uit van de BBC over Paraguay
onder de titel „een verloren para
dijs" De veertig minuten durende
film is de derde uit een serie van vijf
die de KRO-televisie dit seizoen uit
zendt over LaUjns-Amerika. De do
cumentaire geeft in alle soberheid
een schrijnend beeld van de onder
drukking en de martelmethoden in
Paraguay.
Corruptie
De huidige president van Paraguay.
Stroessner. is al meer dan twintig
jaar aan de macht met steun van een
klein aantal families en het leger.
Stroessner handhaaft zich door aan
zijn medestanders voortdurend gun
sten te verlenen, waardoor deze zich
aan hem gebonden weten Daarbij
vergeet de president zijn eigen fami
lie niet De schoonzoon van de presi
dent heeft de volledige elektriciteits
voorziening in handen. Zijn oudste
zoon beheert de produktle van koel
kasten. Het hoofd van de presiden
tiële lijfwacht controleert de prosti
tutie en het nachtleven in de hoofd
stad Asuncion en de wapenhandel is
volledig ui handen van admiraal
Hugo Oonzalez. Daar komt bij dat
drie procent van de Inwoners van
Paraguay 75 procent van de grond in
handen heeft.
Ieder verzet tegen Stroessner wordt
Radio vandaag
HILVERSUM liaSmm FM-kanalen) VA-
RA 07.00 Nieuws. 07 02 (S> Met Hans op:
muziek en tips (07.30 Nieuws. 07.41-07 53
Dingen van de dag). 08.30 Nieuws. 08 34
Gymnastiek voor de buurvrouw 08.45 <S)
Z O VARA's Zaterdagochtendshow 10.30
Nieuws 10.33 (Sl Z L 12 26 Mededelingen
1230 Nieuws. 12.41 In de Rooie Haan. met
hitwerk en actualiteiten. 14.30 (Si NAR. Ne
derlandse Artiesten Revue 15.30 Nieuws.
1533 Kinderen een kwartje? programma
over school en thuis. 16.00 (S) Het zout in de
door hem in de kiem gesmoord. Het
zijn vooral de boeren, die zich met
steun van de kerk verenigen, die van
de onderdrukking te lijden hebben.
In de film komt Cristobal Valenzuela
aan het woord, een vroegere boeren
leider. die tien Jaar en negenentwin
tig dagen in de gevangenis zat. Tien
jaar in een kleine cel zonder ramen,
regelmatig gedwongen om te kijken
naar het folteren van zijn medege
vangenen. De geradbraakte boeren
leider die niet meer kan werken en
daardoor in de opperste armoede
leeft, kan als enige van de sprekende
getuigen nog lachen. Aan het slot
van de film, deie in 1976 in het ge
heim In Paraguay werd opgenomen,
vertelt Dolf Reimers dat deze Cristo
bal Valenzuela inmiddels gestorven
is. Onbekend is of hij aan de gevol
gen van zijn gevangenschap is be
zweken.
In de urine
Prof. Matlnez Yaryes. hoogleraar in
de pathologie aan de universiteit
van Asuncion, doet verslag van de
martelwerktuigen die door de Para-
guayaanse militairen gehanteerd
worden Het meest gebruikt worden
de plcana, een metalen pin die ver
bonden wordt met een stroombron
om schokken toe te brengen aan
gevoelige lichaamsdelen en de pile-
ta. een bad met vuil water, urine en
menselijke uitwerpselen waarin aan
pap. cultureel programma. 17.30 Nieuws.
17.32 Dingen van de dag. 18.30 Nieuws. 18.41
(S) Proeflokaal, gesprekken. 19.30 (S) Zing
zomaar simpel een melodie. 20.00 (S) De
VARA feliciteert, verzoekplatenprogram-
ma 21.00 (S) Voor wie met kijken wtl
(22 30 Nieuws.) 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II (482 m en FM-kanalen)
TROS 7 00 7.11 Ochtendgymnastiek 7.20
Rustig bijkomen 8 00 Nieuws. 8 11 Aktua-
ochtend-editie 9 00 Coulissen <9 35-9.40 Wa
terstanden.) 10 00 De tien om kindershow.
10.30 Aktua-Sportcafé. (11.00 Nieuws).
11.30 Kom eens langs in Hamdorf; gesprek
ken en muziek. OVERHEIDSVOORLICH
TING: 12.49 Franco Huis. informatie voor
het bedrijfsleven 13.00 Nieuws. 13.11 Aktua
U. 13.30 Voorzichtig breekbaar, oude gram-
gehouden personen bijna verdron
ken worden om hun een bekentenis
af te dwingen. Een arts houdt er
toezicht op dat de martelingen niet
fataal worden.
De situatie In Paraguay is veel min
der bekend dan die in andere landen
van Latijns-Amerika. Dat vindt zijn
oorzaak in het feit dat de media in
Paraguay, ook de buitenlandse pers
bureaus. bemand worden door
vriepdjes van generaal Stroessner.
De BBC-film doet een poging dit
isolement van het land te doorbre
ken en wil bekendheid geven aan de
wreedheden in dit deel van Latijns-
Amerika
Terecht constateerde de KRO dat
een film, die vorig jaar werd opgeno
men, niet zonder commentaar kan
worden uitgezonden. Het gesprek
dat Dolf Reimers na afloop van de
film heeft met drs. Rogier van Ros-
sum, een vroegere medewerker van
de afdeling missiologie van de uni
versiteit van Nijmegen die jarenlang
in Brazilië heeft gewerkt, vormt een
natuurlijke en bevredigende afron
ding van de film. Wel komt in dit
gesprek de machteloosheid tot uit
drukking waarmee we vanuit het
Westen tegen de onderdrukking in
Latijns-Amerika aankijken. Van
Rossum constateert met reden dat
er nog een lange weg te gaan is
voordat het recht hersteld is.
Speciaal vandaag-
De NOS filmt de intocht van Sint
Nicolaas. Na zijn aankomst in de
haven van Muiden neemt de goed-
heiligman zijn intrek in het Mui-
derslot. Ned. 2/11.30
Spion aan de muur is de verfilm
ing van een boek van de Britse
diplomaat David John Moorde
Cornwell. In de hoofdrollen: Ri
chard Burton en Claire Bloom.
Ned. 1/19.55
De Alles is Anders Show is een
nieuw programma van Aad van
den Heuvel. Ned. 1/22.10
Onderwerpen in Televizier Ma
gazine zijn: Bezoek Sadat aan Is
raël, brandweerstaking in Enge
land en actie Geef om de natuur.
Ned. 2/22.30
In de Rooie Haan. Staatssecerta-
ris Schaeffer en Wim Kok op
bezoek Hilv. 1/12.41
Speciaal morgén
Over geloof en angst in de mid
deleeuwen gaat de vierde afleve
ring van De Christenen.
Ned. 2/16.17
Henk Biersteker presenteert de
zesde aflevering van de IKON-se-
rie waarin het bijbelonderricht aan
kinderen wordt voorbereid.
Ned. 1/17.
Ds. J. W. Wery gaat voor in de
dienst van Schrift en Tafel van de
Remonstrantse Gemeente te Rot
terdam.
Hilv. 1/10.00
Het Brabants Orkest speelt
werk van Ravel, Haydn en Schu-
mann Hilv. 4/14.02
De IKON zendt 's middags de
lof- en heiligingsdienst van de Fila-
delfiagemeente in Zwaagwestein-
de uit. Voorganger is ds. J. W. van
Petegem Gzn.
mofoonplaten. 14.30 Met de beste wensen,
licht programma. 15.45 Lichte orgelmuziek.
16.00 Nieuws. 16.03 Europarade (Vanaf
17,00 (S)). 17.55 Mededelingen. 18.00 Nieuws.
1811. Aktua-magazine. 19.00 (S) Tross-
Country 20.00 Nieuws. 20.05 (S) Concert a la
Carte, klassiek wensprogramma. 21.20 (S)
Woorden in de avond voordracht. EO: 21.45
(S) Reflector, informatie met het oog op de
gemeente. 22.00 (S) Laat ons de rustdag
wijden. 22.45 (S) Postludum, klassiek mu
ziekprogramma. 23.45 (S) Goed nieuws, pro
gramma in de Arabische taal. 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM III 445 m en FM-kanalen
NCRV: 0702 (S) Pop Station 08.03 (S) Happy
Sound. 08.54 Eerlijk gezegd. 09.03 (S) In.
10.03 (S) Muziek bij de koffie. 12.03 (S) Los
Vast (13.30-14.00 VlP-show). 14.03 (S) Bij
Barend. 16.03 (S) Sportshow. 18.03 (S) Elpee
pop special. 19.02 (S) Pers Vers. 20.02 (S)
Peter Blom Show. 21.02 (S) SPortshow.
23.02 (S) Strictly country style. 23.30 (S)
Jazztime. 00.02 (S) Late date. 02.02 (S) Nach
texpress. 06.45-07.00 (S) Zondagmorgen.
HILVERSUM IV (FM-kanalen) AVRO:
07.00 Nieuws. 07.02 (S) Reveille. 09 00
Nieuws. 09.02 (S) La Fonteine Amoureuse.
09.40 Episoden uit het leven van Peter-Paul
Rubens. 10.00 (S) Anders op vier. 11.30 (S)
Pistache. 14.00 Nieuws. 14.02 't Is historisch,
programma over geschiedenis. 14.30 (S Q)
Radio-Matinee 16.15 (S) Alfred Brendel
speelt Schubert. 16.30-17.00 (S) Jazzspec-
trum.
15.30 NOS: JoumaN
15.32 NCRV: Sok* de Bni
1030 Earhatd tn aanhadan. Na 7 (hart»)
11.00 OPEN SCHOOL/TELEAC: Wafkan
mal hal thema
1130 Voortchüng BMogto
1145
16.50 Zo vnj aN aan vogtf. jaugdaana
16 15 TELEAC: Watenachap in be naging X
16.30 NOS: Aankomst president Sadat <n
Jerusalem
19 30 KRO: De Flmtstones
16.55 Spion aan de muur (The spy who came
in trom the cold). spaatHm
2136 NOS: Journaal
2130 KRO: Spion aan da muur. vareotg
22.10 Da aOaa N anders shom
23.10 NOS: Journaal
NEDERLAND I
1130 NOS: Intocht van Sint Nicolaas
16.40 Paspoort Informatie voor Marokkanen
16.56 NOS: Journaal
19.05 AVRO: Da Bereboot
16.10 AVRO» toppop presenteert da nabo-
20.00 NOS: Journaal
20.25 AVRO: AVROs Wie-kent-kwis
2130 Er is meerJubileumprogramma
21.55 Wie van da drie?
22.30 Teievlzler magazine
23.15 Sportpanorama
23.55 NOS: Journaal
HILVERSUM I (Hl ta FM Kanalen»
VARA 8 00 Nieuws 8 10 Weer of geen weer
(9 00 Sportmededelingen i HUMANIS
TISCH VERBOND 9 30 Actualiteiten
IKON: 10.00 Remonstrantse dienst van
Schrift en TafeL 10 45 Wilde Ganzen. 10 50
(Sl De andere wereld van zondagmor
gen gesprekken AVRO: 12.00 (S) Muzi
kaal Onthaal. 13 00 Nieuws 13 10 De toe
stand in de wereld. 13.19 Radiojournaal.
13.35 Mijn vader, gesprek KRO: 14 00
Kruispunt informatie over kerk en samen
leving 14 30 (S) De hutsgeklutste kinderspe
len. 15.00 (S) Wat krijgen we nou*, familie-
programma 16 45 Hoe gaat het', zieken pro
gram ma. IKON 17.00 Lof- en heiligings
dienst vanuit Zwaagwesteinde. 1738 Wilde
Ganzen. 18.00 (S) Van Klok en Klepel, kin
derprogramma 18.15 Er is ik en er is.
NCRV: 18.30 Nieuws. 1840 (S) Zondaga
vondzang 19.10 Horend en zingend door het
jaar aerie lezingen 19.25 (S) Sopraan. vjooI
en orgel: kerkconcert AVRO. 20-30 (S) In de
kaart gespeeld 22 30 Nieuws. 22.40 Radio
journaal. 22.50 Vijd dode oude dames, hoor-
spelserie. 23.25 P M kanttekeningen bij de
actualiteit. 23 55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II (462 m en FM-Kalanenl
KRO: 08 00 Nieuws. 08.10Overweging. 08.15
Badmerie 0900 Nieuws 09.10 Waterstan
den. 09 15 Laudate. 10.00 Eucharistievie
ring. 11.00 Da Capo: werken van Beethoven.
1150 Buitenland» commentaar 12.00
Nieuws. 12 10 Echo NOS; 12.20 Informatie
en verzoekplaten voor de Surinaamse Ne
derlanders 13 20 Programma voor de bui
tenlandse werknemer*. VARA: 17.00 (S)
Trocadero Enselble: 19e- en 20e-eeuwse sa-
lonmuziek. 17.55 Mededelingen. SOS- en
politieberichten. 18.00 Nieuws. 18.15 Dingen
van de dag. Aansl. grammofoonmuziek
Oscar Peterson. 18.30 Boemerang. 19.05 (S)
Orkest Malando met zang. IKON 19 30 (S)
Brood en spelen. NOS: 20.00 Journaüstenfo-
rum 20.30 Kijk op buitenland 21.30 NOS-
Cultuur. 2230 Gamma van Alpha en Béta.
wetenschappelijk programma. 23.00 (S) Met
het oog op morgen 23.05 Actualiteitenover
zicht Radio-TV; 23.10 De krant van morgen.
23.20 Den Haag Vandaag; 23.52 Even op
adem komen, yoga. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM III (445 m en FM-kanalen)
AVRO 7 00 (S) Ko. de boswachtershow 8.02
(S) Verzoekplaten. 9.02 (S) Juist op zondag
10 03 (S) Muziek mozaïek 11 02 (S) Sportpa
norama. VARA. 1130 (S) Tekst en muziek.
17.00 IKON its maar aen vraag (6i
Ontmoebng tussen 0qba« #n kmd
TV morgen 17.30 WSda Garuan
1130 KRO: Euchansaavieringvanuit
Alkmaar v
16 16 TILE AC Natuurkunde
(voaKmngsprogrammai
1430 Ours »es 25 mam j
15 00 laa Gammas tas »0
15.30 ORfNSCHOOL/TELf AC We»M«
me i n»i thema (7)
11.15 TELEAC: Bedreigde landschappen
(Itherh)
10.45 Pauze
16.50 NOS: Paspoort rtormabe voor Turken
19 00 Journaal
16.05 VARA: McOoud poM«ser«
20 02 2 voor 12
21 00 Lord Parer wenaay. detadwe-sarw
2150 Enra Vara-vn* mei bezoek president
Sadai aan Israel
22.40 HUMAMSTTSCH VERBONO: Wal
23.05 NOS: Journaal
14.55 NOS: Toespraak prevden» Sadai tot
Israëlisch parlement (rechtstreeks)
14.00 NOS: Journaal
16.02 Oa Christenen documentaire serre
1635 Sprekershoet
17.10 Sanho Spon l.
1735 Van gewest tot gewest
10.10 K*en naar kmderen
10.25 Sesamstraat
l$30Cmevisie
1030 Studio Sport II t 20.00 Trekking vi
de lottogetaiien)
2035 VPRO: 20 november 1977; poMiek.
economie en cultuur
20.40 Mary Hartman. Mary Hartman, tv-sene
21.15 Van Tsaar tol Leren an verder,
2230Heidoetendem«Jde*en. documentaire
23.00 NOS: Journaal
ASTERIX EN DE GROTE OVERSTEEK
^EN.KINPEEEN.I
v,--, DE VANGST EEN BEET- KT M'l
GÉWEESTiy
«Boe 2"OM
•j-JLuie zoLflws A
f 600RT
EEWRCWie.'OSe E.LO'OO^DPORi'
kolonie ...EEN) l IOD< EEM^ oaw
C-DORT e'LRMDy^
v»nB5 oroze grllierft LRTerO
ZICH rOi6T l.PTrOCS «Pl_£lDerO
ooor ditsooct 2rke«0e»0rl
e-Poeoica zitrero z,o uoeer
re Awooew vpro Muro •orienj-
DEfO OrOOER OS HELDERE STER-
KEMH6V1ELZICH WRCVTEiOO HON OE
SLOED VRlO HyfOGoeOE EN5 VurOPER
GOEDE GEiAJOOrOTES.
1231: „Zeg, luister eens. vriend Ver
holen," zei Gozewijn van Uylen. „U
blijft toch gezellig een weekendje bij
me logeren, hè? Wel sakkerloot! U
heeft zo goed voor me gezorgd, toen
ik ziek was. Daar mag ik best eens
wat voor terugdoen, vind ik. Kom
op, we sluiten de zaak. Het is bijna
tijd en ik verkoop vanmiddag tóch
niks meer. En dan nodig ik u uit
voor een lekker etentje op de Grote
Markt in De Posthoorn!" „Ah
juistde Posthoorn," grinnikte
smidje Verholen, die wel wist. dat
elke stad met ook maar een béétje
zelfrespect het onmogelijk zonder
een „Posthoorn" kon doen
„Tja, dat was dom van me," peinsde
Gozewijn, toen ze even later op het
Posthoornterrasje zaten aan de dro-
merig-stille Grote Markt. „Ik ben
veertien dagen lang als een idioot
tekeer gegaan In het Rijkhuyzer
Bos. Het eind van het liedje was. dat
ik een mooi proces-verbaal aan mijn
streepjesbroek kreeg. Ik heb nu een
maal opstaand hout vernield
bomen omgehakt en zo maar
dat ik berekuilen groef, is natuurlijk
je reinste waanzin!" j.Toch zu^
aangerichte schade wel moete^
goeden," zei de smid en hij
vertederd naar het roman'
paardetrammetje, dat rustig o*~
Grote Markt sukkelde. In Ra
was de neuveuze gejaagdheid
de moderne tijd blijkbaar no|
doorgedrongen „Ik vree
u gelijk heeft," zuchtte de boe
delaar. „En vond ik dat got
maar, dan kon ik de schade n]
lijk vergoeden. Eilaas dat
zal ik wel nooit vinden."
Cabaretprogramma. 12 02 (S) Klmk klaar.
13.02 (S) Muziek uit Studio I. NOS 14.02 (S)
Sport en muziek. 18.02 (S) Jazz uit het histo
risch archief. KRO: 18.30 <S) Programma
voor jongeren. 20.02 (S) Tombola. 23.02 (S)
De Oude Engh. 0 02 (S) Eldoradio. 3.02 (S)
De week in. 6.02-7.00 (S) Drie op je boter
ham. Sociaal informatieprogramma
HILVERSUM IV (FM-Kanalen) VOO: 8.00
Nieuws. 8.02 (S) Populaire klassieken en
verzoekplaten. NOS: 9.00 (S) Vroeg klas
siek. Philharmonia Orchestra en cello. 10.00
(S) Musica Religiosa. 11.00 (S) Für Elise, met
rond 12.00 de quiz Wat is dat nou. 13.00 (S)
Opera-matinee. Fragmenten uit Troilus and
Crestida van Walton. 14.00 Nieuws 14.02 (S)
Brabants Orkest en cello. Klassieke muziek.
(14 50-15.10 Pauze - Praten over muziek).
16 00-17 00 (S) Musica Nova
144 -
Zij keek hem vol tederheid aan en
onwillekeurig dacht zij aan die eer
ste dag. toen hij was komen kijken
en zij hem sherry had aangeboden
en zijn hand iets langer had vastge
houden dan nodig was geweest. Het
leek duizend jaar geleden en tegelijk
niet langer dan een maand. Zij be
geerde hem nog even intens als toen.
Zou zij hem vanavond een beetje
vroeger mee naar boven kunnen
lokken?
II
In de oude tijd drong het nieuws van
buiten het dal daar zelden door.
Natuurlijk hoorde man van de dood
van Edward VII, omdat Paul die bij
al zijn pachters was wezen aanzeg
gen, maar het kleinste schandaaltje
in het dal werd uitvoerig besproken
dan welke gebeurtenis van buiten
het dal ook. Nu was dat wel een
beetje veranderd, maar eigenlijk
was Paul nog altijd de enige die een
andere krant las dan het streekblad
en die naar het nieuws op de radio
luisterde, ook al hadden de meesten
nu wel radio in huis.
Hierin kwam vrij plotseling veran
dering tussen het najaar 1935 en het
voorjaar 1936. Paul. die zijn vinger
altijd op de pols van het dal had.
was de eerste die er iets van merkte.
Op een koude ochtend in oktober
1935 passeerde hij Henry Pitts, die
met zijn tractor bezig was. en nu in
ernst. Henry riep hem toe: „Hebt u
Do BoeWeri| Baarn
gehoord, dat al dat tuig zich nu op
de nikkers heeft gestort?" Paul be
greep direct dat hij doelde op Mus
solini's overval van Abesslnië Hij
bleef even met hem praten. Kort
daarna merkte hij. dat zij het ook in
De Raaf hadden over het lot van die
arme Negus, die als vluchteling op
weg was naar Engeland.
Pauls belangstelling voor politiek
was nooit groot geweest en sinds de
dood van Grenfell en oom Franz was
die nog geringer geworden. Hij werd
zich bewust van zijn afzijdigheid,
toen hij op een avond toevallig de
stem van Hitler over de radio hoor
de. Hij zei tegen Claire, die verdiept
was in haar geliefde Priestley: „Lie
ve tijd, kun je je voorstellen, dat een
vent met zo n stem de baas is in een
land, bevolkt door mensen als de
oude Scholtzer of die man van Eli
nor? Hij klinkt als een bezetene, die
een aanval heeft."
Ier gevaarlijker waren dan 7\
oude Kaiser, die nu hout hC'
Holland.
Toen brak de Spaanse burgetr
uit en moest Paul zich wel
politiek gaan bemoeien. Op el U
tend kwam Claire zijn kal ie
binnen: „We hebben bezoek
Rachel." Hij keek blij verréic
Simon er ook bij?" „Nee. RHle
alleen en zij wil je direct spreluj
zit in de keuken: zij is drijfni 1
komen lopen van de busWc
Coombe Bay.' ta
„Waarom heeft zij niet even (tri
zodat wij haar hadden kunrftsi
halen?" en toen, omdat Cli c
bezorgd keek: „Er is toch nlft 1
haar of met Simon?" „Ik
niet. maar zij wil jou alleen s rtr
Ik ga met John naar Maure p
een inenting, ik zie jullie welën
lunch. Zij heeft beloofd e#n
dagen te blijven tot
Rachel kwam het kantooi! in
nen; zij was niet alleen i
maar zij miste alle ze kerb t
haar altijd gekenmerkt hadM
Wordt 1 e i
