lans in beeld en groepen
Persiflage op familiedrama
Volvo343: De meest besproken auto van het jaar.
Zorg dat u ook kunt meepraten. Maak een proefrit.
el Oosthout viert
ibileum met
labunds'Rasputin'
Residentie Orkest
verschoot alle kruit
bij Janacek
LË
•/ee premières van Het Nationale Ballet
VERSE
ALBERT HELÏN KOFFIE
'Mythen van
de mensheid'
als boek van
de maand
Wandtapijten uit Tsjechoslowakije
Stuk van Gerard-Jan Rijnders
Museum-dans
18 NOVEMBER 1977
KUNST
Trouw/Kwartet
11
ADVERTENTIE
■ERDAM Een merk-
ige programma-opstel-
an Het Nationale Ballet:
Letzte Lieder" van Rudi
lantzig en vlak daaraan
gaand „Gesang der
nge" van dezelfde chore-
I, als première gepresen-
Zij tonen twee kanten
an Dantzig.
«etzte Lieder" is een serie mu-
etten, mooi uitgewerkt, muzi-
ims heel pittig, virtuoos. „Ge
er Jünglinge" is pathetisch-
isch, iets gevend van de grau-
ugdherinneringen van de ou-
die terugdenkt aan allerlei
rlijke belevenissen in de jaren,
ij nog groeide naar volwassen
aren die nu al weer heel lang
hem liggen. Een sfeer die her-
jigen opwekt aan Van Dant-
lonument voor een gestorven
de balletten vanzelfsprekend
Dantzigs voornaamste ken-
heel beeldend werk, alsof hij
erste plaats beeldend kunste-
maar dan werkend met le-
nateriaal. Dans dus in beel-
>epen. Twee inspiratiebronnen
Desang der Jünglinge": de ge-
nige elektronische compositie
arlheinz Stockhausen de
nist was indertijd zelf geïnspi-
loor de bijbeltekst over de drie
ingen in de vurige oven en
de schoolfoto, welke hij min of
oevallig voor zich kreeg.
Mistelling
lantzig heeft een scherpe te
lling in zijn ballet verwerkt:
eld van de schooljongen en die
e volwassenen, uitgedrukt in
een vluchtig liefdesduet van een
man en een vrouw, beiden met re
genjas en hoed in een druilerige om
geving. Ter accentuering van die te
genstelling wisselt hij passages uit
Stockhausens muziek al met passa-
door Hans W. Ledeboer
ges uit Chopins „Nocturne Op. 15 in
Fis groot". Tweede tegenstelling:
heel druk bewegen van de schooljon
gens met korte, dribbelige trippel-
passen tegenover een statige, door
steltklossen reusachtig gemaakte, in
adagio bewegende schooljuffrouw
Reuven Vooremberg in wonderlijke
travesti. Een aanloop naar multi-
'Gesang der Jünglinge' van Rudi van Dantzig: Jongensspel met op de achtergrond een groep oudere
jeugd.
mediawerk in de vorm van filmbeel
den, die het duet van de beide vol
wassenen herhalen. Als verbindend
element tussen jeugd en volwasse
nen een groep oudere Jongens, mis
schien studenten? Als ballet sober,
situaties en gevoelens eerder aandui
dend, in enkele lijnen schetsend dan
detaillerend. Misschien is dit juist de
kracht van Van Dantzigs werk.
Rijke aankleding
Als tweede première „Pyrrhische
dansen II" van Toer van Schayk op
muziekstukken van Jean-Baptiste
Lully en André Danican-Philidor.
Geen vervolg op zijn eerste „Pyrrhi
sche dansen" uit 1974. Zelfs geen
rechtstreekse aanraking met de an
tieke wereld, want Van Schayk
greep, door de sfeer van de muziek,
slechts terug tot de zeventiende
eeuw, toen immers alles wat met
Griekse en Romeinse oudheid te ma
ken had mode was. Van Schayk is
van huis uit kostuum- en decoront
werper, beeldend kunstenaar dus.
Dat is aan zijn balletten te zien.
Rijke aankleding als van een zeven-
tiende-eeuws schuttersfeest, com
pleet met tafeltjes en stoeltjes waar
de dansers tussen hun optreden door
hun drinkgelag hebben. Traditioneel
in de dans, daarbij een opvallende
helemaal op de pointes uitgevoerde
solo van Jeanette Vondersaar. Wat
gal-zwarte humor wanneer een pop
met de bajonet wordt geëxecuteerd
en later toch levend blijkt. Een da
mes-duel op de floret, gevolgd door
een zwaarddans, waarbij de dansers
hun wapen hanteren of zij er zelf
bang van zijn. Uiteindelijk een pa
thetische solo van Zoltan Peter, die
eindigt met zijn dood door fusille
ring. De dans in veel passages lang
uitgewerkt, met herhaling van bewe
gingen.
HAAG. In een volle
ïklijke Schouwburg heeft
Dosthout woensdagavond
vijftig-jarig toneeljubi-
gevierd met een nieuwe
ld solotoneel: „Rasputin"
de Duitse schrijver Kla-
I (1889-1929), wiens toneel-
„De Krijtkring" zij ook als
oneel gespeeld heeft, niet
n in het Nederlands, ook in
ïngels. Een van de hoek
in (met o.a. Shaws „Saint
van haar internationale
in de Engelstalige wereld.
merendeel van haar trouwe
ie publiek, naar eigen inzicht
lijk gekleed en toch lang niet
i smokings, is haar feest komen
ieren. Onder hen de commissa-
n de koningin in Zuid-Holland,
laarten Vrolijk, maar ook de
meester van Utrecht, mr. L.
of, beide met hun dames. Of de
meester van Den Haag er ook
Keet ik niet, want ik ken hem
van gezicht. Nel Oosthout is
irlijk een unicum in de Neder-
e toneelwereld. Van de vijftig
dat zij toneel gespeeld heeft,
zij dat zo'n zes-en-vccrtig jaar
laai op haar eentje gedaan.
opleiding aan de Amsterdamse
rischool heeft zij voortgezet
ten rollenstudie bij het Hofthea-
i München. In Nederland is zij
fageerd geweest bij het Vere-
DEN HAAG Hans Vonk
brengt met het Residentie Or
kest in een aantal concerten en
klassiek programma met wer
ken van Handel, Mendelssohn
en Beethoven. Op zich voor een
groot publiek aantrekkelijk,
doch het is de violiste Kyung-
Wha Chung die de avond moet
„maken".
Het vlotte woensdagavond in het
Congresgebouw nog niet zo best tus
sen dirigent en orkest. Het is met
Vonk zoals met menig dirigent, hij
moet zijn aandacht over meerdere
projecten verdelen. Hij is chef diri
gent van de Nederlandse opera, vast
dirigent van het Radio Philharmo-
nisch Orkest, assistent-conductur
bij het Royal Philharmonic Orches-
ter, hij maakt tevens tournees en
door Adr. Hager
grammofoonplaten, daartussendoor
vervult hij gast-directles, Bij dat al
les zal het ene orkest hem beter
liggen dan het andere, ook zullen
niet alle orkestleden hem gelijkelijk
waarderen. Zoals gezegd, veel diep
gang was er nog niet bij deze eerste
tref. H§ndel werd getooid in een
plechtstatig pak dat hem niet ge
makkelijk zat, het was nogal ge
wichtig.
Zo tenminste klonk het Concerto
Grosso Opus 6 nummer 12. Van
Vonks weergave van Beethovens 5e
symphonie gaan er 12 zo niet 13 in
een dozijn. Men maakte geen brok
ken, ach nee, maar dat men geïnspi
reerd raakte was niet hoorbaar. Het
was duidelijk een partituur die men
al zo vaak had gezien. Daarin schuilt
nu juist het gevaar, zo'n Beethoven
zou men moeten instuderen als ware
het de eerste maal. In de Janacek-
serie heeft het orkest zoveel kruit
verschoten, dat men de indruk kreeg
dat de losse flodders resteerden.
Prijzen, films, contracten en onder
scheidingen zijn de Koreaanse violis
te Kyung-Wha Chung in rijke mate
toegevallen. Dat is niet het juiste
woord, zij zijn haar niet toegevallen,
zij heeft dat alles verdient met fabu
leus speL Zij vertolkte het vioolcon
cert van Mendelssohn en zij bena
derde daarmee het volmaakte. Een
prestatie van allergrootste kwaliteit,
schitterend van toon, perfect van
techniek en adembenemend door de
meeslepende muzikaliteit. Zij is lang
bejubeld, maar daaraan moest zij,
ondanks haar jeugd, al gewend zijn.
Door Dirkje Houtman
Nel Oosthout in haar solo
putin" van Klabund.
Ras-
s Young: Antiek onderhouden
ireren. Uitg.mij. Holland. 199
17.50.
uit het Engels vertaald naslag-
ije waarin alfabetisch gerang-
kte tips voor onderhoud en re-
Mes van meubels, klokken, aar-
*rk en vele andere zaken worden
Éven. Wel handige aanwijzingen,
overigens niet uitsluitend voor
«k bruikbaar zijn. Niet geschikt
r mensen met twee linkerhan-
hoewel toch ook al bij wat
üljker gevallen vlot naar een
tundige reparateur wordt ver-
7n. Er is een verklarende namen-
toegevoegd van te gebrui-
hulpmiddelen en een beschrij
ven ten minste benodigde ge-
schappen. Veel verduidelijken-
oto's en tekeningen in dit toch
nuttige boek.
nigd Toneel van Eduard Verkade en
Dirk Verbeek, dat in 1930 ophield te
bestaan. Daarna heeft zij het altijd
alleen gedaan. Niet helemaal uit ei
gen verkiezing. Geen gezelschap en
gageerde haar en dat was voor haar
een uitdaging om het alleen te doen.
Een uitdaging, die zij aankon. Haar
laatste solo-programma's in Neder
land waren „Het grote gebeuren"
van Belcampo en „De verdwenen
horlogemaker" van Simon Vestdijk,
„Rasputin" noemt zij een „film-ro
man", wat een treffende karakteris
tiek blijkt. Het leven van de beruch
te Rus van boerenafkomst, die een
bijna ongeloofwaardige invloed
kreeg op de laatste tsaar en tsarina,
wordt in „beelden" verteld, in beel
dend geschreven gebeurtenisjes, die
op een rij gezet zijn. Dat Klabund
hij heette eigenlijk Erich Büttner
dat hele merkwaardige leven als in
een reeks filmbeelden zag en be
schreef, maakte het voor Nel Oost
hout aantrekkelijk materiaal. Zij ge
bruikt een grote stoel als middel
punt, maar gebruikt het hele toneel
om tot een ruimtelijke beeldwerking
te komen, waarin haar manier van
lopen en de grote bewegingen met
armen en handen tekenende elemen
ten zijn. Misschien zou je van haar
regisseur, Guus Verstraete, hebben
mogen verwachten dat hij wat
krachtiger nuances had aangebracht
in het groot-theatrale, dat soms naar
het wat vage zweemde.
Niettemin bleek Nel Oosthout haar
publiek te boeien, omdat niet alleen
tekenende dingen van Rasputin,
maar ook van het Rusland voor de
revolutie tot leven komen. De nade
ring van de revolutie klinkt er in
door, en tenslotte ook de uitbarsting
ervan.
AMSTERDAM „Dolly of ad-
vocado's bij de lunch" heet het
stuk dat Gerard-Jan Rijnders
schreef en regisseerde. Ge
speeld door het Projekttheater
ging het woensdag in het Shaf-
fy-Theater in première en is
daar tot en met 3 december te
zien.
Het is een knap geschreven persifla
ge op de psychologische familiedra
ma's, die de laatste jaren in een
nostalgische behoefte voorzien. Het
programmablaadje refereert aan
succesvolle opvoeringen van Ibsen,
Tsjechow en Tennessee Williams.
Het stuk van Rijnders had het mees
te weg kunnen hebben van de broeie
rige drama's van Williams. Maar hoe
wel het zich in de tropen afspeelt, in
een omgeving van palmen, bamboe,
woestijnzand en reptielen, waar een
aantal lieden verveeld en decadent
zorgelijk rondhangen, mist het die
broeierigheid. Dat weerspiegelt ook
de tendens van het stuk. In kort
tijdsbestek zien we een overdosis
aan problemen, spelend in welge
steld milieu, die door deze wijze van
voorstellen genadeloos worden door
geprikt.
Als eerste maken we kennis met een
aan Campari verslaafde moeder
(Nora Kretz). Zij heeft het niet mak
kelijk gehad: een moeilijke jeugd,
„Dolly of avocado's bij de lunch": Nora Kretz als de moeder,
Monique Kramer als dochter, Ton Selters de vader.
een op de klippen gelopen huwelijk
en een zoon (Frans Strijards) die als
schrijver gaat mislukken. Hij komt
haar nu vragen een cheque uit te
schrijven onr in Rio de Janeiro zijn
roman te kunnen voltooien en be
roemd te worden. Bovendien intro
duceert hij zijn verloofde Dolly (Mo
nique Kramer), die bij zijn moeder
helemaal niet in de smaak valt. Ze
vormt een bedreiging voor de toch
wel vertrouwelijke relatie tussen
moeder en zoon. Maar ook Dolly
heeft haar conflict, en wel met haar
vader (Ton Selters), die weigert de
tandartsrekening te betalen. En ja
wel, ook de vader verschijnt in gezel
schap van een neger (P. Vermeulen
Windsant), waarmee hij een homo
fiele relatie schijnt te hebben. Bo
vendien blijkt hij de vroegere echt
genoot van de moeder te zijn. Dit
.alles roept genoeg vragen op en het
drama komt nu pas goed op gang;
herbeleven van het verleden, verwij
ten over en weer en het doorprikken
van illusies alles wat zo eigen is
aan dit genre. Maar in deze versie
van Rijnders reageert men veelal te
laat, te achterdochtig, te hysterisch,
te overgevoelig, wat met opzet de
geloofwaardigheid aantast. En dit
geldt ook voor de zaken die men niet
letterlijk moet nemen maar wel zo
opvat en omgekeerd. De Juiste doce
ring van dit alles, de snelheid en
prima timing, uitgevoerd in een aan
gezette speelstijl, resulteerde in een
amusante voorstelling.
ROTTERDAM De Jonge
danser Martin Krispijn (20)
geeft 20 november in de aula
van het museum voor Land- en
Volkenkunde in Rotterdam
een Javaanse dansvoorstelling
die om 14 uur begint. De toe
gang is gratis.
TILBURG In het Nederlands Tex
tielmuseum aan de Gasthuisring 23
te Tilburg is. vanaf 19 november tot
9 januari 1978 een tentoonstelling
van „Hedendaagse wandkleden uit
Tsjechoslowakije" te zien.
Deze expositie is samengesteld uit
het werk van een vijftiental kunste
naars en geeft een overzicht van de
ontwikkeling in de tapisserie-kunst
in dat land gedurende de laatste
tientallen Jaren.
De zuivere tapisserie-techniek vormt
daarbij wel het uitgangspunt, maar
toch wordt er aan de niet traditione
le aanpak 't meeste aandacht be
steed, vooral aan textiel-reliëfs en -
plastieken.
De collectie, die in samenwerking
met het Museum voor Kunstam
bachten in Praag werd samenge
steld, geeft een samenvatting van de
resultaten van de laatste jaren,
voortgebracht door kunstenaars van
verschillende gpneraties en toont op
een duidelijke wijze het groeiproces
dat zich binnen de tapijtkunst in
Tsjechoslowakije geleidelijk vol
trekt
Het is deeerste keer dat een zo
volledige collectie wandtapijten uit
Tsjechoslowakije in Nederland
wordt tentoongesteld.
Maandag t/m vrijdag van 10.00 tot
17.00 uur, zaterdag en zondag van
14.00 tot 17.00 uur en bovendien
maandagavond van 19.00 tot 22.00
uur.
Dit smeedijzeren beeld stelt de god
van het ijzer en de oorlog van de
Afrikaanse Joroeba's voor een van
de vele illustraties in bet nieuwe Boek
van de Maand.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM „Mythen van de
mensheid" heet het nieuwe Boek
van de Maand, dat vanaf 8 december
in een oplaag van 90.000 in de Neder
landse boekwinkels zal liggen. Het is
een boek van 320 pagina's groot for
maat (een gewicht van ruim twee
kilogram) met niet minder dan 1300
illustraties op onder meer tachtig
pagina's in kleur en tachtig in zwart
met steunkleur.
Het boek is in hoofdzaak geschreven
door de Amerikaanse auteur Alexan
der Eliot en bevat bijdragen van de
hoogleraren Mlrcea Eliade en Joseph
Campbell. Het verschijnt in Neder
landse vertaling van Yge Foppema
als uitgave van Kosmos, Amsterdam
en Heideland-Orbis te Hasselt (B
De 1300 illustraties vormen waar
schijnlijk de grootste collectie af
beeldingen over dit onderwerp ooit
in boekvorm bijeengebracht.
Alexander Eliot heeft het onderwerp
op een nieuwe manier aangepakt: hij
stelde een vergelijkend overzicht sa
men en rangschikte de mythen der
volken daarbij niet naar geografi
sche herkomst, maar naar thema:
verhalen over schepping, onderwe
reld en bovenwereld, toverij, mon
sters, liefdesgoden, kosmische hel
den, zwerftochten, dood en wederge
boorte.
Van 8 december tot 8 Januari is het
werk als Boek van de Maand te koop
voor 32,50; daarna kost het 59,50.
Op de inhoud ervan hopen wij terug
te komen.
