Dat zou best eens mee kunnen vallen
Nieuw boek van Schillebeeckx:
te dik, fundamenteel en juist op tijd
Boekenveiling te Amsterdam
TON BOLLAND beëdigd taxateur*
VANDAAG
F
r
i
ft
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1977
KERK
Trouw/Kwartet
door prof, dr. H. M. Kuitert
Wij leven in een tijd waarin de men
sen bijzonder gevoelig geworden
zijn voor het verschil tussen recht
en onrecht. Dat is een verheugend
verschijnsel, dat erop wijst dat onze
wereld niet alleen maar achteruit
gaat. zoals we nogal eens horen. De
meer bezadigde figuren uit kerk en
christendom zouden er goed aan
doen dat bij elke protestmars die ze
tegenkomen, in hun oor te knopen.
Gevoel voor gerechtigheid voor de nieu
we deugd van gerechtigheid, zou je bijna
zeggen is een ding; een ander ding is wat
dit gevoel (of deze deugd» met het christe
lijk geloof te maken heeft Er bestaat een
heel scala van antwoorden op deze vraag,
meestal gelegenheids- of zelfs verlegen
heids-antwoorden. uit de nood van maat
schappelijke en politieke dwangsituaties
geboren.
Het meeste wat zich onder de naam..poli-
tieke theologie, theologie van de bevrij
ding. beweging christenen voor het socia
lisme" aandient, zie ik als zulke verlegen
heids-antwoorden. omdat ze veelal óf te
haastig óf te slordig de band leggen die er
toch dat wordt terecht zo gevoeld
tussen dat besef van gerechtigheid en het
christelijk geloof moet bestaan
In deze samenhang moeten we m.i. het
nieuwe boek van Schillebeeckx plaatsen
om het naar waarde te kunnen schatten.
Het is vlak voor de zomer verschenen
onder de titel ..Gerechtigheid en liefde,
genade en bevrijding" luitg Nelissen. Bloe-
mendaal. prijs 125 gulden» Het boek is nog
250 pagina's dikker dan zijn in 1975 ver
schenen Jezus. het verhaal van een leven
de. zodat in twee Jaar tijds door Schille
beeckx. afgezien van verdere artikelen en
opstellen van zijn hand ruwweg 1550 blad
zijden theologie zijn opgeschreven, teza
men een gewicht van 2v.,kg vormend
Problemen
Deze kilogrammen theologie plaatsen elke
recensent op zichzelf al voor grote proble
men. In Schillebeeckx' geval komt daar
nog bij dat de onderdelen waaruit het boek
is opgebouwd daarover straks meer
stuk voor stuk getuigen van een formida
bele beheersing van een aantal velden van
de hedendaagse theologie zodat bladzij na
bladzij zijn betekenis heeft en de „veriut-
tenng" die anders zo welig kan tieren in
theologische werken of wat daarvoor
doorgaat geen kans krijgt.
Ik merk in dit verband op dat de stijl van
dit tweede boek. het Nederlands dus, aan
merkelijk veel soepeler is vergeleken bij
die van het eerste, hetgeen het lezen op
zichzelf reeds bij vlagen tot een genoegen
maakt.
Maar veel is het en veel blijft het. Daarom
zal ik mij hier beperken tot enkele funda
mentele thema's van het boek. waaronder
ik dan vooral hoop te vatten wat ik nu
maar de scharnieren zal noemen, waar de
hele zaak om draait
Fundament
Waar het SchlUebeeck uitdrukkelijk om
begonnen is (en wat hem net als in zijn
eerste boek een soort Schrifttheoloog
maakt) is wat hij zelf „een bijbels funda
ment" noemt, dat enerzijds inderdaad
„bijbels" mag heten, en anderzijds in staat
is de bemoeienis van christenen met poli
tieke en maatschappelijke bewegingen
fundament en richting te geven.
Nu wil iedereen dat wel, maar wat je voor
iv ogen altijd weer ziet gebeuren, is dat
„bijbels" een ander woordje wordt voor
wat de spreker of schrijver graag voor
„bijbels" aanziet, maar wat bij enige con
trole niet meer dan een willekeurige greep
uit de bijbel blijkt te zijn. Hoe lost Schille
beeckx dit op. respectievelijk hoe weet hij
te voorkomen dat „bijbels" hetzelfde is als
een greep uit de grabbelton?
Het procédé dat hij hierbij volgt lijkt mij
wüe i ndacht waard. Hij gaat er vanuit
(vergelijk weer zijn eerste boek), dat we in
de nieuwtestamentische geschriften ge
confronteerd worden met een grondërva-
ring die alle auteurs verbindt: Jezus heb
ben ze ervaren als een beslissende en defi
nitieve heilsgebeurtenis in hun leven, heil
van God (eindelijk het echte heil van God
tegengekomen». Maar daarover praten ze
juist omdat het om ervaring gaat in
termen van hun leefwereld, hun milieu,
hun vragenhorizont enz., en die verschilde
aanmerkelijk. Vandaar dat er zo geva
rieerd over Jezus als definitieve heilserva-
ring van Godswege, wordt gesproken.
Variaties
Hoe gevarieerd? Welnu, daar is het Juist
om begonnen. Een groot deel van het boek
is gewijd aan het in kaart brengen van
deze variaties, van de eigensoortige uitleg
dus, die bij Johannes, bij Paulus bij He
breeën enz., aan die grondervaring die ze
aan Jezus hebben opgedaan, wordt
gegeven.
Daar is natuurlijk dan al een hoofdstuk
aan voorafgegaan, waarin Schillebeeckx
uitvoerig beargumenteert dat ervaring en
openbaring geen tegenstelling vormen,
maar dat openbaring de weg van de erva
ring volgt, en dat we daarom ook de nieuw
testamentische schrijvers niet anders kun
nen verstaan dan door naar hun ervaring
te vragen en dus naar de horizont waarbin
nen deze ervaring plaats heeft en waardoor
deze ervaring wordt „ingekleurd" (term
van Schilieoeeckx». Zie boven; de nieuw
testamentische auteurs, spreken over
Gods heil in Jezus in termen van hun
ervaringswereld.
Paulus-blok
Ik haal één van die blokken waaruit het
Nieuwe Testament is opgebouwd, even
naar voren, en wel een blok waarin Jezus
heel specifiek is „ingekleurd" zoals Schille
beeckx laat zien: het Paulus-blok. Als we
inzetten bij de genadeterminologie, dus bij
de voorgegeven term genade als uitdruk
king van wat de mensen overkwam als ze
met Jezus werden geconfronteerd Schil
lebeeckx legt er uitvoerig rekenschap van
af. waarom je daar nog het beste kunt
beginnen als we dus uitgaan van het
genadespraakgebruik, moet je bij Paulus
nazoeken hoe hij dan genade „invult", in
onderscheiding van bijvoorbeeld Johan
nes of de brief aan de Hebreeën.
Ik duid maar met een enkel woord aan
waar Schillebeeckx dan bij uitkomt: voor
Paulus is de genade identiek met Jezus'
kruisdood, en is het „leven uit de genade"
hetzelfde als leven uit Jezus' kruis, dat wil
lijnen door te trekken tot het heden. Wat is
vandaag onze context, ons milieu, onze
vragen-horizont, onze probleem-wereld?
Dat is de eerste vraag. En de tweede: wat
kun je binnen deze vragen-horizont heil
van Godswege noemen hoe zouden wij
vandaag Jezus „inkleuren"? Om dat laat
ste. ook om de vrijheid om dat te doen, is
alles tenslotte begonnen.
Verwachting
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9 Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
Prof. dr. E. Schillebeeckx
zeggen: uit het geloof in de verzoening
(tegenover het joodse geloot in de wet).
Dat is typisch Paulus. als hij wil invullen
wat het „genade-leven" is dat in Jezus is
verschenen. Zo vult ook Johannes op zijn
wijze in, 1 Petrus idem enz.
Volgende vraag
Wat is nu de bedoeling van dit Schrifton
derzoek?. Men ziet hoe omzichtig de schrij
ver te werk gaat. Als hij klaar is met dit in
kaart brengen, zijn er al 400 bladzijden
volgeschreven. Daarna zet hij die „eigen
heden" van de verschillende auteurs nog
eens op een rij, om er een goed overzicht
over te hebben. Want nu komt een volgen
de vraag: wat was dat milieu, die context,
die vragenhorizont waarbinnen de mensen
telkens op hun wijze Jezus hebben ervaren
en die hun ertoe bracht Jezus telkens
verschillend „in te kleuren"? Sterker: wat
was de maatschappelijke en politieke
context we vragen immers naar een
fundering voor het gerechtigheldsstreven
van de christenen die ln hun „inkleu
ring" meekomt? Komt die werkelijk mee?
Hebben ze Jezus ook in hun en voor hun
context als. heil ven Godswege ervaren?
Veelheid
Als we hier ja op zeggen en dat moeten
we. zoals het onderzoek uitwijst en dus
in het Nieuwe Testament ook een veelheid
van betekenissen van Jezus tegenkomen
die op de samenleving betrekking hebben,
zijn we er nog niet. Dat was immer de
wereld van toen. met zijn eigen problemen
en opvattingen. Wij leven weer in een heel
andere. Je kunt dus niet zomaar de bijbel
„toepassen", ook niet (vooral niet) waar de
betekenis van Jezus voor de samenleving
(de toenmalige) door de schrijvers wordt
mee-verondersteld.
Evenmin kun je beide uit elkaar halen: de
grondervaring en de verwoording ervan in
termen van de leefwereld (en probleemwe
reld) van toen. want juist deze leefwereld
heeft ze gebracht tot hun eigen inkleuren
van de genade-ervaring. Ons is de beteke
nis van Jezus nu eenmaal niet anders
overgeleverd dan door historische mensen
die hem historisch hebben ervaren in eep
historische wereld, de wereld van toen.
Elementen
Schillebeeckx lost het probleem op door
van vier structuurelementen te spreken
die we kunnen onderscheiden en die vorm
gevend hebben gewerkt op de nieuwtesta
mentische teksten. Dus niet: er is. hoewel
alles historisch bepaald is, toch een boven
historische kern, die we uit de teksten
kunnen uitpeilen en die we vandaag moe
ten „toepassen", maar: aan de wieg van
het Nieuwe Testament staat veeleer het
geloof dat God met de mensen onderweg is
als heilsgod (1); dat Jezus onthult waar het
God om begonnen is (2); dat Zijn verhaal
kennelijk verteld wordt om ons erin in
Zijn doen en laten te betrekken (3). en
dat dit verhaal meer dan ons bestel nodig
heeft om tot een einde te komen (4).
„Christelijk" is niet: allerlei uitleggingen
van Jezus zo maar overnemen, maar: ook
jouw manier van geloven en doen, laten
structureren door deze vier elementen.
Van hieruit is het niet zo moeilijk meer de
Om over de eerste vraag wat te zeggen:
Schillebeeckx staat hier uitvoerig stil bij
de ervaringswereld die wij vandaag ken
nen (en mee opbouwen): onze onuitroeiba
re verwachting van een toekomst en tege
lijk onze fundamentele geschoktheid ten
aanzien van de toekomst zodra we gecon
fronteerd worden met het afgrijselijk lij
den van talloze mensen, en het even afgrij
selijke onrecht waaronder talloze mensen
zuchten.
Wat heeft het christendom een dergelijke
mensheid te bieden? Het valt allen bij die
zich metterdaad keren tegen lijden en on
recht, en het doet dat vanuit het hart van
zijn eigen geloof: God wil geen lijden van
mensen, integendeel, wat wij vandaag
dus nu gaat het om onze generatie christe
nen als heil van Godswege in Jezus
ervaren, is dat God Zijn eer in het heil van
aardse mensen stelt.
Mystiek
Dat is iets te vlot geformuleerd, want zoals
het er nu staat, is het een uitspraak die we
van vofige generaties hebben gehoord; een
belofte zeg maar. Zo'n uitspraak ervaren is
nog wat anders. Voor lijdende mensen
betekent dat bijvoorbeeld dat ze „gerech
tigheid en liefde" zullen moeten ervaren
van de kant van mensen die „genade en
bevrijding" hebben ondergaan, van de
kant van de christenen dus. Dat is het
doen (de praxis, zoals Schillebeeckx zegt)
waarop het boek uitloopt. En voor christe
nen betekent het dat ze werkelijk ook
persoonlijk op ervaring, in de mystieke
zin van het woord, uitzijn. Zoeken loopt op
vinden uit; kloppen op open gedaan
worden.
Daarmee eindigt het boek dan ook, met
een paragraaf over de mystiek en een
mystieke preek over 2 Corinthe 13 vers 13.
Te dik
Ik moet hier ook eindigen. Graag had ik
meer verteld over inhoud en opzet, over
herontdekking van thema's uit het Nieuwe
Testament, over de fundamentele beteke
nis van de schepping voor elke theologi
sche verantwoording van ons spreken over
God en Zijn heil, maar het wordt te veel.
Ook wat ik had willen mopperen over
zulke dikke boeken slik ik maar in. Niet
omdat ik daarmee ongelijk zou hebben
het boek is te dik, daar helpt niets aan
maar omdat ik tezeer weer onder dé indruk
van het boek ben (nu ik het weer eens
doornam) om nog met een vermaning aan
het adres van de auteur te kunnen ein
digen.
Mijn slotsom: een fundamenteel boek dat
juist op tijd komt. Nu ook het marxisme
op theoretische er praktische gronden
achterhaald is: het doel dat door het marx
isme wordt voorgestaan, bevrijdt niet van
onrecht en lijden, mogen, en moeten de
christenen aan elkaar vragen of ze vanuit
hun eigen traditie niet een bijdrage heb
ben te leveren aan een doen dat wel verlos
sing en bevrijding brengt.
door A. J. Klei
Op een bijeenkomst van enigszins
stichtelijke aard stond een
theologisch kandidaat ons met
opgeheven wijsvinger in te
prenten, dat wij moesten afzien
van parkeergarages en ons dienden
toe te leggen op de oprichting van
kinderspeelplaatsen ais tekenen
van het Rijk-met-een-hoofdletter.
Aangezien ik geen auto maar wel
kinderen heb, kostte het mij niet de
geringste moeite deze
welomschreven opdracht in
beginsel te aanvaarden. Naast me
zat echter een man die bekommerd
het hoofd schudde. Die is
WOENSDAG 23 en DONDERDAG 24 NOVEMBER 1977
houden wij weer boekenveiling. Geveild worden enkele belangrijke
bibliotheken w.o. de bibliotheken van
ds. J. BOER, Bro«k op Langedijk
Me». Dr. M. E. KLUIT, Deventer
ds. G. VISEE, Haren (Gr.)
bestaande uit theologie, filosofie, commentaren, bibelverklaringen.
exegetische studies, theol. en kerkhistorische dissertaties (waaron
der een grote verzameling werken over de Middeleeuwen; beginperi
ode der Reformatie en de geschiedenis der Doopsgezinden); naslag
werken. woordenboeken etc.
Daarnaast worden er ook zeer zeldzame 16e. 17e en 18e eeuwse
werken geveild, zoals werken van Luther, Calvijn, Melanchton, Beza.
Nadere Reformatie
Rijk geïllustreerde catalogus (112) pag kunt u aanvragen door 5.-
le storten op gi'0 17.71.82 t n.v. TON BOLLAND, v/h Van Botten-
burg, Amsterdam.
Kifltdëgen: ZATERDAG 19 EN MAANDAG 21 NOVEMBER 1977
Prinsengracht 493, Amsterdam, telefoon (020) -
221921.
LkJ Ned Ver. van Antiwuaren
Intern League of antiquarian booksellers
Ned Vereniging van Makelaars en Veilinghouders
natuurlijk benauwd dat-ie in de
toekomst zijn wagen niet kwijt
kan, dacht ik misprijzend, maar
zijn zorg bleek het gehalte van onze
aanstaande pastores te gelden. Hij
stootte me aan en knikkend in de
richting van de jeugdige spreker,
zei hij: „Dit is Je reinste
horizontalisme! Je vraagt je af, wat
we straks in onze pastorieën en op
onze kansels krijgen!" Ik troostte
hem met de verzekering dat dit
best eens mee zou kunnen vallen en
dat de kans niet gering was, dat de
komende lichting predikheren hem
zelfs te vertikalistisch zou wezen.
Dit was geen natte-vingerwerk van
mijKort voordien had een
studentendominee mij verteld dat
hij vroeger studenten niet thuis
trof omdat ze achter een spandoek
aanliepen en dat hij tegenwoordig
tevergeefs bij ze aanbelde, omdat
ze naar de gebedskring waren. In 't
algemeen gesproken dan.
Bovendien (want ik ga niet over
één nacht ijs) had Ton van der
Worp. directeur van de welbekende
uitgeverij van theologische werkjes
Ten Have in Baam, me laten zien
wat hij van de boekenbeurs in
Frankfort had meegenomen:
folders met aankondigingen van
nieuwe theologische boeken, uit de
titels waarvan zonneklaar blijkt
dat de godgeleerden de blik alweer
van de aarde hebben afgewend en
de ogen thans naar boven slaan
Geen theologie van de bevrijding,
van de revolutie of van welke
onrustige bezigheid ook. niks
daarvan, ook geen gezeur over een
dialoog zus of zo, nee, vrijwel alleen
titels met het woord „God" er in.
Neem om te beginnen Heinz
Zahrnt. de oud-president van de
Kirchentag. Hij had al „De zaak
met God". „Gesprek over God" en
„God kan niet sterven" op zijn
naam staan en daar is nu
bijgekomen „Waarom ik
geloof mijn zaak met God" Ton
van der Worp heeft dit laatste boek
met h£t oog op zijn broodwinning
reeds gelezen en ik hoorde van hem
dat Zahmt daarin maand en jaar
aangeeft van sommige van zijn
religieuze gemoedsaandoeningen.
Ik zou hier willen opmerken dat hij
dan achter ligt bij wijlen de
befaamde tijdredenaar G Wisse,
die in zijn Mémoires ook de
precieze datum geeft van enkele
van zijn zielsuitstortingen.
Over Wisse gesproken. het is niet
20 dat uitgevers mij omringen,
maar het is dank zij uitgever Ton
Bolland dat ik sinds enkele
maanden Wisse's eigen
levensbeschrijving in mijn kast
heb staan. Ik had met Ton Bolland
meermalen over dit boek en mijn
begeren daarnaar gepraat, omdat
zijn overgrootvader, de roemruchte
Leidse wijsgeer Bolland er
uitvoerig in voorkomt. Professor
Bolland was ongelovig, hij kerkte
alleen bij Wisse om van diens
redenaarstalent te genieten. De
wijsgeer nam wel eens een zoontje
mee en zo is het gebeurd dat de
grootvader van Ton Bolland
gereformeerd werd. Zelf is hij dat
ook. vrijgemaakt zelfs, maar goed.
dat heb ik al eens verteld. In elk
geval heeft hij. toen hij in een door
hem voor zijn antiquariaat
aangekochte boekerij de Mémoires
van Wisse aantrof, (ieze terstond
bij mij bezorgd. En nu doen
verscheidene titels, mij voorgelegd
door Ton van der Worp (de wakkere
lezer bemerkt, dat wij thans weer
aangeland zijn bij de Baarnse
uitgever, die warempel ook
vrijgemaakt gereformeerd is, zij
het buiten verband, maar verschil
moet er wezen), nu doen
verscheidene van die titels mij
rechtstreeks denken aan door de
„vertikalistische" Wisse in zijn
boek geslaakte verzuchtingen.
Ik doe een slordige greep uit de -
stapel Duitse en de wat minder
talrijke Engelse titels en vertaal ze
letterlijk:
„De werkelijkheid van God"
„God is dichterbij dan wij
denken"
„Het atheïsme of de strijd om
God
Wij kloppen aan bij de lieve
God"
„De lieve God heeft fantasie"
„De lieve God kijkt ons aan"
„De lieve God heeft een dikke
huid"
„Wie, wat en waar is God?"
„God, waar zijt gij?"
„De waarheid over God"
„Hoe vind ik God?"
„Die heb ik met God beleefd"
„De naamloze God"
„Is God het antwoord?"
„Ik wil over God vertellen als
overeen mens, waarvan ik houd"
,J/eeft God een lichaam?"
„In het huwelijk God ervaren"
„God is geen dwaas"
Dit soort boeken komt niet uit de
lucht vallen, ze vormen een reactie
op het spandoeken-tijdperk. Het
gaat overigens allemaal wel
griezelig vlug. Nog maar net
hebben we in de kerk ontdekt, dat
we goed om ons heen moesten
kijken, of we houden het voor
bekeken en stellen voldaan vast
dat de lieve God ons aankijkt (om
met een der geciteerde titels te
spreken). Er is een tijd geweest dat
kerkmensen onder de zondagse
koffie knorrig opmerkten dat de
dominee weer over Vietnam
gepreekt had. Krijgen we straks de
klacht dat de dominee weer
Nou ja.
BETROUWBARE
VERLEGENHEID
Waarvandaan?
al die mensen!
zal iemand dat kunnen?
hier!
hun honger te stillen
Brood??
in die wildernis!?
(Markus 8.4)
Markus 8 begint met wat wij
noemen het tweede verhaal van de
wonderbare spijziging. Markus zal
ze allebei hebben willen doorgeven.
Zoals vers 4 hierboven staat is dat
natuurlijk geen vertaling. Zo is het
ook niet bedoeld. Ik vond deze
letterlijke weergave van het Grieks
in de uitlegging die Maria van der
Zeijden bij haar eigen vertaling van
Markus geeft. Er is geen lopende zin
van gemaakt. Je hoort de discipelen
hakkelen. Jezus heeft gesproken
over zijn verlegenheid met zoveel
mensen die nodig moeten eten om
onderweg niet te bezwijken. Dat kan
Jezus nu wel zeggen, maar wat sc
moeten wij daarmee?
Waarschijnlijk valt er een stilte na
Jezus' woorden. Er wordt iets van
hen verwacht, maar ze komen niet
verder dan een stamelende vraag.
Wat niet wil zeggen dat het hier niet
om een heel herkenbare situatie
gaat. We lezen het evangelie, dan
valt er een stilte, iemand neemt het
woord, een ander zegt er iets
doorheen, er ontstaat iets
onverstaanbaars. Gaat 't zo niet bij
ons? De dominee heeft het evangelie^
gelezen. Van hem wordt verwacht
een duidelijke uiteenzetting, een
gloedvol betoog, een aangrijpende
oproep. Maar dat alles komt niet.
Hij preekt wel en hij spreekt ook.
maar het komt over als hakkelen. Is
dat een wonder? Mag een dominee
soms hakkelen? Mogen mensen
soms in verlegenheid raken bij de
geweldige woorden die op hen af
komen? Ik denk dat het een
betrouwbare verlegenheid is.
:eh
po*
On
Pin
Da
aar
On
Scl
gaa
cel.
:he
ito
:he
ook
Toi
WOl
bit:
che
aut
ove
een
tisc
Tw
gev
«lc
?ra
he
3 ij
vee
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Aangenomen het beroep van de clas£
sis Amsterdam (buitengewone werk
zaamheden; arbeid aan de opboui
van een hervormde gemeente
Gaasperdam): W. F. Stoel, kand. té
Amsterdam; naar Rotterdam-Peil^1
haven: H. Smit te IJsselmuiden;
Bedankt voor Krabbendijke: J00
Overduin te Rilland-Bath; voor Oi—
derkerk a.d. IJssel: J. den Hoed
Sliedrecht; voor St Annaland:
den Hartogh te Woudenberg. un^
GEREF. KERKEN
aangenomen naar Een-Norg-Veel^OC
huizen: drs J. C. Dondorp, kanflea
aldaar.
GEREF. KERKEN (Vrijg.)
Beroepen te Vrouwenpolder: J. i
Gelder, kand. te Sneek.
ADVERTENTIES
Is werkgelegenheid doel van de ondi
neming? Prol Or. H. J. van Zulhem Noi
doeleerder een bijprodukt van rendabl
zijn. Hel zijn echter niet alleen de ondern/
mers die kiezen voor welk doel zij will#
werken Ook consumenten kiezen, ook
overheid en zi| die nog werk hebt
(Willen zij een stukje van hun arbeid en diDige
hun loon afstaan?). O. onze egoïstische wi|*en
van kiezenWerkloosheid in e«osii
stuurloze economie. Or. Van Gorkum. /Vrij n
beid als marktartikel: een structurele weefoge
foul! Récht op arbeid Tegenover wie? E^lavl
aantal particulieren? Geen gemeenschapHng
gelden meer ter versterking van particulieCene
belangen Ondernemer zijn, hoe vo*llHo
dat? Faal je. dan Fuseer je. dan
slaag je. dan Ook een ondernt
aan T woord in VOORLOPIG. Maar
gaat niet alleen over de ondernemer in tl
novembernummer van VOORLOPIG. Tro
wens elk nummer gonst van discussievrft
gen. Elk nummer vraagt om positie bepaliif
Doet u mee als lezer? Voor 28,25 beni^
een heel jaar abonnee (studenten
Het eerste nummer krijgt u gratis.
VOORLOPIG. Antwoordnummer 101,
(geen postz Uitgave Kok/Memema
boekennieuw
Dezer degen verschenen: -
Ir. J. ven der Grael (eind red eet ie) Iftm
MET HET OOG OP ONS WELZUN
160 Mz.. I 17,50
Aspecten van het maatschappen# leven ^LMS
Babels licht Grondlijnen voor maatschap^. b
peltte dienstverlening Auteurs ds C dêAeeK
Boer. <r. J van der Graal. W Huizer. pro )ngi
C. Veenhol, prol dr W. H. Vetema. drs 0|e
J. Wiegeraad
Elisabeth Hoekendijk-Ie Rivlére
HET KONINKRIJK KOMT
116 1X2 9.90 f
In drt meuwe deel uit de serie ..AAetr w
Leven staal de wederkomst van Jezu tljlfi
centraal Op overcichleh|ke wqze z*n d »~ai
vele txjbelgegevens over drt grote geöevr
ren gegroepeerd, steeds aangevuld n*
een kon commentaar van de schnjfster ls j<
Or M. Jagersma ertro
ABRAHAM nji
104 blz f 12.50 lal„e
Het 6e deel uit de serie „Verklaring va
een biibetgedeelie Deze succesvolle sers
ne biedt oorspronkelijke en eigentijdse ve h al
klaringen voor zowel gemeenschappei^ns e
als individueel bijbelonderzoek tn Si
A aft van de Gknd jan v
JE MAG |.e,
90 biz 10 90
Een denk-werkboek voor fingeren over c "tnl'
wereld van morgen Fris en zonder omw Dg
gen ts de auteur in gesprek mei |ongefl
over een groot aanlal actuele onde et is
werpen Ijs rv
Verkn/gbaar m de boekhandel !rwjj,
ng c
ordt
Üend
M
Z
anv
Ihok
KOK KAMPt'
