'We moeten terug naar
radicale christendom'
Hfi <ansant
A
MORGEN ETEN WE BIJ KOK
Mayatula, medewerker Christelijk Instituut:
CDA-jongeren
kiezen bestuur
tejaarden Leiden
rijgen spreekuur
ELKE VRIJDAG AVOND
iingen o.v. ■"«■'nwi'ii'**
...ik beloof je
van de houtskoolgrill
iJijDAG 11 NOVEMBER 1977
TROUW/KWARTET H 13
pen, recht op de man af, blijmoe-
g en diep gelovig, zo zou men
ishwabada Mayatula kunnen ty-
iren. Hij is medewerker van het
hristelijk Instituut in Zuid-Afrika
I lid van het Comité van Tien, het
(terim-bestuur van Soweto, Beide
Iganisaties zijn sinds 21 oktober
[rboden en Mayatula zit sindsdien
ivangen.
fcyatula. erg bekend en zeer goed aange
dreven in de kringen der zwarten, werd
1926 in de Transkei geboren en vestigde
!h in 1945 als permanente bewoner in
fiannesburg. Hij was lange tijd predi
kt. nadat hij zich in 1952 door onder-
mpeling had laten dopen in de Church
Christ Mission, één van de vele onafhan-
lijke kerken in Zuid-Afrika. Dat was een
{merkelijk jaar, zegt Mayatula lachend,
fant toen vierden we het bestaan van
iehonderd jaar slavernij". Hij is ook
pizitter van de A.I.C.A., de vereniging
p onafhnakelijke kerken in Zuid-Afrika.
jn werk op het Christelijk Instituut is
(t name gericht op deze kerken, die
jgens Mayatula politiek nog niet zo erg
agressief zijn. Zelf werd hij politiek be-
1st of politiek actief, toen hij in 1970
tve Biko leerde kennen op een conferen-
van de C.S.M., een beweging van
risten-studenten.
juli 1971 leidde hij een delegatie van
igeren van de onafhankelijke kerken
ar een voor de beweging van zwarte
wustwording belangrijke conferentie
p de S.A.S.O.. de sinds 21 oktober jl.
rboden zwarte studentenvereniging. En-
1972 was Mayatula een van de oprich-
js van de eveneens op 21 oktober jl.
rboden Black Peoples Convention
P.C.). We leerden hem in 1974 kennen op
n conferentie in Natal, vlak voor zijn
rste arrestatie. Hij behoorde in het na-
V van 1974 tot de ongeveer zestig men-
K die in Durban werden opgepakt, toen
Black Peoples Convention aldaar een
ale bijeenkomst organiseerde om de
jding van Mozambique te vieren. We
noetten hem opnieuw op 6 oktober
Hij was nog even blijmoedig als al-
d, enthousiast getuigend van het werk
n het Comité van Tien in Soweto en van
betekenis van de zwarte bewustwording
br de bevrijdingsstrijd van de onder-
likten in Zuid-Afrika. Ons niet bewust
h wat hem binnen 14 dagen weer te
ichten stond, vroegen we hem naar zijn
riode van gevangenschap in 1974/75.
evangene
t heb 377 dagen (lacht als hij het precie-
aantal noemt) in de gevangenis doorge-
icht. Ik behoorde tot de vijftig mensen.
I zonder proces werden vrijgelaten. Elf
h ons zijn aangeklaagd voor de rechter,
larvan er na een langdurig proces, twee
h vrijgesproken en negen veroordeeld
t vijf of zes jaar gevangenisstraf op Rob-
meiland, wegens een actieve deelname in
[organisatie van de bijeenkomst in Dur-
|n. Steve Biko heeft tijdens dit proces op
oek van de advocaten de beroemd
orden uiteenzetting gegeven van de
ofie van de beweging van zwarte be
stwording. In de gevangenis was het
re van aangenaam. We moesten soms
enlang met de handen omhoog in ge-
xkte houding staan en als we dan van
Mashwabada Mayatula
vermoeidheid omvielen, kregen we een ka
rateslag in de nek. Ik heb de periode door
staan door allen in m'n omgeving, ook de
bewakers, proberen bewust te maken van
Christus en Zijn evangelie van bevrijding.
Ik heb wel eens een paar dagen een hon
gerstaking gehouden, maar m'n ondervra
gers heb ik nooit met woorden uitgedaagd.
Dat is nl. gevaarlijk, omdat deze mensen
bij het minste of geringste een woedeuit
barsting krijgen en dan handtastelijk wor
den. Christus was in mij, hetgeen me
kracht gaf en dat zag men. Na m'n vrijla
ting moest ik nog de teleurtstelling verwer
ken, dat mijn kerk me niet terug wilde als
predikant een conservatieve stroming
vond me te radicaal maar gelukkig had
Beyers Naudé een baan voor me op het
Christelijk Instituut.
Wat bedoelt u met bewustwording van
Christus?
Mijn ouders waren lid van de Presbyteri
aanse kerk en ik volgde hen daarin zonder
dat het iets betekende voor mij. In 1952
kwam Christus echter in me. waardoor ik
een ander mens werd. Voorts kwam ik o.a.
door studie tot de ontdekking, dat Chris
tus ook politiek relevant moest worden.
We moeten terug naar het radicale chris
tendom van de tijd van vóór keizer Con-
stantijn. Na Constantijn is er veel verkeerd
gegaan. De revolutionaire kern van het
evangelie is het delen, delen van macht en
delen van overvloed. Dit is echter nooit in
de praktijk gebracht, zeker itiet hier in
Zuid Afrika, waar bijv. mensen te midden
van grote weelde van honger kunnen om
komen. Toch moet het. Misschien moet
het wel hier beginnen. Trouwens als men
wil voorkomen, dat het communisme hier
wortel schiet, dient men het evangelie van
de bevrijding in praktijk te brengen. Dat
geldt ook voor de middelen. Als men Chris
tus navolgt kan men slechts kiezen voor de
weg van de actieve geweldloosheid.
Heeft dat ook iets te maken met de beweging
van zwarte bewustwording?
De verbindingsschakel tussen beide is de
zwarte theologie. Steve Biko, de profeet
van de zwarte bewustwording heeft zich
daarvoor ook wel beijverd. Ik heb eens een
door hem georganiseerde cursus over
zwarte theologie bijgewoond. Maar er zijn
wel verschillen in accenten. De één zal de
religieuze kant meer benadrukken dan de
ander. Zwarte bewustwording noem ik ge-
door J. P. Feddema
woon christelijke of menselijke bewust
wording. Zwarte bewustwording kent ook
de filosofie van de delen en die van de
bevrijding via geweldloosheid.
Steve Biko
Heeft Steve Biko grote invloed gehad?
Zeer veel. Een van de eerste dingen die ik
zelf van hem leerde was, dat ik te secta-
risch dacht vanuit m'n eigen groep, de
Afrikanen. Door Steve heb ik ook de kleur
lingen en Indiërs leren erkennen als zwar
ten, d.w.z. als mensen, die evenzeer onder
drukt worden. Zwarte bewustwording be
tekent volgens hem dat je het beleid en de
principes van het kwade haat, of dit nu
door blanken of „niet-blanken" wordt aan
gehangen. U merkt dat ik in dit verband
niet over zwarten maar bewust over „niet-
blanken" spreek. Steve legde de nadruk op
drie kenmerken van de zwarte bewustwor
ding: praktische samenwerking, weder
zijds begrip en eenheid onder de onder
drukten. Welnu, die eenheid is de laatste
tijd zeer versterkt. Daarbij heeft de dood
van Steve in hoge mate versnellend ge
werkt, deze heeft de bewustwording erg
doen toenemen. We zien bij voorbeeld dat
nu ook de kleurlingen protesteren tegen
het onderwijssysteem. En je leest in de
krant dat men niet alleen in Soweto rraar
ook in het Venda-gebied, Kaapland, Cis
kei, Port Elisabeth en in East London
roerig begint te worden. Het spreidt zich
uit. Dat 500 leraren in Soweto hun functie
•hebben neergelegd een moedige daad
is ook een uiting van zwarte bewustwor
ding. Het zal overslaan, ook op andere
beroepsgroepen. Zo zijn het de gebeurte
nissen die de blanken er toe zullen brengen
om met ons rondom de tafel te gaan zitten.
Ook de dood van Steve is zo'n gebeur
tenis."
De berichtgeving over Zuid-Afrika is in Eu
ropa vanuit verschillende kring wel eens
wat eenzijdig. In elk geval heeft de bewe
ging van de zwarte bewustwording bij ons
niet die aandacht gekregen die het verdient.
Velen realiseren zich dat nu pas na de dood
van Steve Biko. U bent een van de oprich
ters van de Black Peoples Convention. Kunt
u iets meer vertellen over de geschiedenis
daarvan en ook over de rol van Biko daarbij?
Het idee van de zwarte politieke partij of
beweging is geboren in een volkswagen
bus, waarin elf mensen zaten, die samen
terugreisden naar Johannesburg, na de
S.A.S.O.-conferentie van juli 1971. Steve
was er niet bij. Dat is van betekenis voor
het vervolg van het verhaal. We zeiden
tegen elkaar: Er is onder ons zwarten een
compleet politiek vacuum, waarom zou
den we niet een politieke partij of bewe
ging oprichten? Er was inderdaad niets
behalve het verwerpelijke politieke gedoe,
van de Bantoestans. En de afgestudeerden
verloren de band met de S.A.S.O. Hoe dan
ook, terug in Johannesburg schreven we
allerlei vertegenwoordigers van zwarte cul
turele organisaties aan om op 16 december
1971 in Bloemfontijn bijeen te komen. Ste
ve, van wie ik reeds zei, dat hij niet bij ons
in de volkswagenbus zat, verzette zich
samen ben Ben Nkoapa tegen ons idee. De
tijd was volgens hem nog niet rijp voor een
politieke beweging. Hij bepleitte een over
koepelende organisatie van de vele zwarte
welzijnsverenigingen. Nengwekhulu, die,
samen met Steve de S.A.S.O. had opge
richt, was de belangrijkste woordvoerder
van de stroming, die voor de bevrijding
van de zwarten nu reeds een politieke
beweging nodig achtte. Men werd het niet
eens en toen werd in alle harmonie beslo
ten tot het oprichten van twee organisa
ties, nl. de Black Peoples Convention en de
Black Community Programmes. Steve
werd later bij de eerste bijeenkomst van de
B.P.C. in Juli 1972 wel lid, maar hij was niet
actief. Hij wijdde zich o.a. als vrijwilliger
aan het organiseren van de Black Commu
nity Programmes ter bevordering van
zwart welzijn en zwarte gemeenschapszin.
Dat was ook de reden dat Steve in 1974
niet betrokken was bij de bijeenkomst van
de viering van de bevrijding van Mozambi
que. Het werd echter geheel anders, toen
de regering ruim zestig van ons arresteer
de. Samen met Rachidi, de huidige presi
dent van de B.P.C., hield hij onze organisa
tie draaiende. Hij was een Ideoloog en een
organisator. De wijze waarop hij de zwarte
bewustwording vertolkte tijdens het ma
rathon-proces heeft diepe indruk gemaakt.
Ook de wijze waarop hij na onze vrijlating
achter de schermen hij was toen een
door de regering verbannen persoon het
congres van King Williams Town in de
cember 1975 organiseerde. We waardeer
den hem zeer voor wat hij voor ons deed en
hebben hem daarom in 1976 benoemd tot
erepresident van de Black Peoples Con
vention.
I) sprak over eeo politiek vacuüm in 1971.
Was er dan niets overgebleven van de twee
oude verboden verklaarde partijen, nl. het
Afrikaans Nationaal Congres en het Pan
Afrikaans Congres?
Politiek was er niets. Er waren ook geen
ondergrondse partijen, het ANC en het
PAC waren helemaal dood. Althans in die
tijd. Vandaag tijdens de opstanden in So
weto lezen we dat er weer wat ANC-activi-
teit is. Wij merken dat zelf niet. maar lezen
in kranten dat er enkele mensen berecht
worden die aanslagen plegen of proberen
te plegen in opdracht van het ANC. Er
moet me wel iets van het hart. Tot voor
kort heeft het ANC in het buitenland de
beweging van de zwarte bewustwording,
de Black Peoples Convention en de SASO
volledig genegeerd. Ze hadden geen enkele
belangstelling voor ons. Ze pleegden ons
studenten te noemen of jongeren, die niet
weten wat er gaande is in de wereld Maar
nu de opstand in Soweto en andere steden
is begonnen, proberen ze die voor zichzelf
op te eisen. En als de kranteberichten Juist
zijn, pogen ze nu ook zelf hier en daar wat
rellen uit te lokken. Nu hebben ze ook
ineens interesse in onze vluchtelingen. On
der hen voeren ze in de buurlanden uitge
breide werfacties voor de oorlog of voor de
guerrilla. De BPC wil daar niets mee te
maken hebben. We menen, dat de strijd
hier in Zuid-Afrika gestrecen moet worden
en zonder militaire wapenen. Dat laatste
ook om praktische redenen. Oerwouden
ontbreken, waardoor de guerrilla van Mo
zambique of van Zimbabwe hier niet mo
gelijk is. Er zijn twee dingen, waardoor het
ANC sterk veranderd is. Ten eerste dat het
de geweldloosheid van Luthuli heeft laten
varen en ten tweede dat het nu een marxis
tische maatschappijvisie aanhangt. Ook
met de laatse verandering ben ik het on
eens. Wat is het nut om de ene voor ons
vreemde ideologie te vervangen door een
andere buitenlandse Ideologie? Kapitalis
me en communisme, die elkaar overigens
naar het leven staan, zijn beide gedrochte
lijke systemen. Voor mij en voor velen met
mij is het één de these en het andere de
anti-these, terwijl wij hier gestalte moeten
geven aan de synthese van het communa-
lisme. Met dat laatste bedoel ik de filosofie
van het delen zoals o.a. het evangelie ons
dat leert en dat in zekere zin ook aansluit
bij onze tradities.
Kunt u iels zeggen over het Comité van Tien
en Soweto, waarvan u lid bent?
Eerst zou ik willen opmerken dat ik de
scholieren geheel steun in hun doeleinden
en in wat ze aan bevordering van onze
bewustwording bereikt hebben. Dat ze
soms zijn gaan terugslaan bijv. door ge
bouwen te vernielen, wijs ik echter af. Dat
heb ik hun ook gezegd en dat nemen ze van
me. omdat ze weten dat ik al m'n werk. ook
dat in de BPC probeer te doen in het licht
van het evangelie. Het Comité van Tien ia
geboren in een bestuursvacuüm in Soweto.
We representeren de verschillende secties
en verenigingen in Soweto. Zo heeft bijv.
Ellen Khoezwayo door o.a. haar Werk in de
YWCA (vereniging van jonge christenvrou
wen) veel gezag bij de vrouwen In Soweto.
Ook de BPC heeft vertegenwoordigers in
het Comité van Tien. o.a Tom Manthata
(ook gearresteerd op 21 oktober JL evenals
Ellen Khoezwayo - red.) die werkzarm is
bij de afdeling Gerechtigheid en Verzoe
ning van de Zuid Afrikaanse Raad van
Kerken. Tom heeft net als ik in 1974 75
ruim een Jaar in de gevangenis gezeten. De
leden van het Comité van Tien zijn op
persoonlijke basis verkozen, maar het is
een teken, dat de BPC van betekenis is in
Soweto. De voorzitter van het comité
Nthato Motlana laat zich in zijn benade
ring van de machthebbers lelden door de
geweldloze ideeën van Luthuli We komen
bijna elke week bijeen en praten ook met
de scholieren We weten dat de mensen
achter ons staan. De regering verbiedt ons
tot op heden nog om een openbare bijeen
komst te houden, waar onze door The
World gepubliceerde blauwdruk over een
eigen bestuur in Soweto ter discussie kan
komen. We stellen o.a. voor Soweto in
vijftig wijken in te delen, die alle een
vertegenwoordiger kiezen in een Raad van
Vijftig, die vervolgens uit zijn midden een
uitvoerend comité kiest. Dat comité zou
dan rechtstreeks moeten ressorteren on
der de centrale overheid. We willen de
administratie van onze gemeenschap in
ballingschap we werken immers in het
zgn. blanke Johannesburg in eigen be
heer nemen. Dat zal overigens een om
vangrijk werk zijn. De wijken in Soweto
zijn. om slechts één ding te nomen, nu
vaak ethnisch gegroepeerd, hetgeen alleen
maar spanningen geeft.
Ten slotte nog een vraag over de dood van
Biko. 17 kende hem persoonlijk en u hebt
ook ervaringen in een gevangenis. Hoe is
naar uw mening Biko aan het eind van zijn
leven gekomen?
Steve is naar mijn mening niet gemar
teld. maar gewoon het slachtoffer gewor
den van een woede-uitbarsting van zijn
ondervragers. De laatsten konden verbaal
niet tegen hem op. Steve's woorden had
den een enorme kracht. Ook had hij een
zekere trots. Als de ondervragers je begin
nen te tarten of uit te dagen is het beste
niet te reageren. Dat wist Steve ook wel.
maar ik denk dat zijn ondervragers hem op
een gegeven moment in zijn persoonlijke
eer hebben geraakt en dat hij toen ineens
in grote welsprekendheid hun de waarheid
heeft gezegd. In zo'n geval beginnen Je
ondervragers meestal in woede op je in te
slaan. Dat zal hier waarschijnlijk ook het
geval zijn geweest, met het fatale gevolg.
Een groot man is van ons heengegaan. Zijn
dood heeft echter onze bevrijding dichter
bij gebracht.
(Dt J. P. Feddema ts wetenschappelijk
hoofd medewerker voor de niet weslerse
sociologie van de Vrije Universiteit
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De Haagse
CDA-jongeren hebben deze
week een bestuur gekozen dat
is samengesteld uit twee jon-
geren van de KVP, twee van de
Arjos, twee van de CHJO en
twee rechtstreekse CDA-leden
jonger dan 35 jaar. Voorzitter
van de CDJA-Den Haag is nu
Heijmen Westerveld, die af
komstig is uit de CHJO.
ÏIDEN De gemeente Leiden wil
n speciaal spreekuur voor bejaar-
tn gaan instellen. Er wordt al jaren
in een dergelijk spreekuur ge-
icht, maar het ziet.er naar uit dat
tt er nu van komen gaat. De vraag
nog of het spreekuur gegeven
Det worden per wijk in het wijk-
I dienstencentrum of op het
traeentelijk Bureau voor Huisves-
I chef van het Gemeentelijk Bu-
lu voor Huisvesting, de heer Dek-
r, schrijft in een notitie dat het
ven van informatie aan bejaarden
testal een trieste zaak is.
I heer Dekker wil. blijkens de noti-
I, voorlopig beginnen met een
teekuur eenmaal in de veertien
gen. Mevrouw van Nienes, lid van
Adviescommissie inzake het
lisvestingsvraagstuk en oud-di-
ttrice van het bejaardencentrum
In en Vliet heeft inmiddels toege-
td medewerking te willen verle-
ti aan een in te stellen spreekuur.
I heer Dekker adviseert tevens de
kbtenaar sociale indicatie van zijn
taau of één der informanten spe-
U1 voor het spreekuur te bekwa-
ta. De benodigde financiële mid-
len dienen beschikbaar gesteld te
Men door b. en w. van Leiden
üjn notitie wijst de heer Dekker
de grote behoefte aan zelfstandi-
woningen voor bejaarden: „Het
éntieel aan bestaande woningen
ehikt voor zelfstandige bejaar-
ihuisvesting in een betaalbare
trklasse is veel te weinig voor een
■maal distributiepatroon." Hij
ent dat de wachttijden veel te
g zijn, met als gevolg dat veel
aarden hun registratie als wo-
gzoekende laten vervallen. Ook
de specifieke wensen en eisen
ke door bejaarden gesteld wor-
1 is bijna nooit te voldoen, aldus
chef van het Bureau Huisvesting.
Our people
make it better
Pkza
Noordeinde 140c
-Hut
Den Haag, tel. 468511
l\ op hoog niveau (7e étage).
Menu 25.- ol la carta"
LEVENDE MUZIEK
Gevers Deynootweg 63.
SCHCVENMGCM
„/VrUll IM uniek Be,e9en aan
M/IUIIUIS 2e binnenhaven te
iU echevenlngen
Visrestaurant
ducdalf
dr. latykada S
t«l. 070 SS 76 92
pub
dr. tetykeda 1)
tol. 070 M H 41
OLD
FISHER
MAN
bar bodega
dr. latykada 17
laL 070 1014 70
restaurant
IN DE DRIE HOOIBARGEN B.V.
P sfeervol interieur
ijke bediening open keuken
Zalen capaciteit voor u* receptte/zakendinera tot
20 per*./tot 70 per*./tot 150 penTtot 300 per*
P aparte gelegenheid voor uw tpyttipi
ZEGWAARTSEWEG 31 - ZOETERMEER
TEL 079411342
DEZE RUBRIEK
Inlichtingen
VERSCHIJNT EENMAAL
Kantoor Den Haag
PER TWEE WEKEN
Lia Meloen,
tel. 070-469445.
