'Biko stierf door hersenletsel'
Westen kan geweldloos eind maken aan apartheid
\a.
Carter gispt verspilling
Zelfmoord, zegt Schmidt
Israël versterkt greep
op bezette Jordaanoever
Sociaal-democraten in
Portugal zoeken uitweg
Israël
llinister Kruger: geen verkeerde behandeling
Drie voorwaarden voor energiewetten
Dood RAF-leden gebruikt voor 'politieke campagne'
«Economische boycot in plaats van rassenoorlog
INDERDAG 10 NOVEMBER 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
RETORIA (Reüter, UPI, AP) De zwarte Zuidafrikaanse
ider Steve Biko is aan „hersenletsel" overleden. Maar, zei
linister van justitie James Kruger gisteren, dat kun je op
srschillende manieren krijgen.
olgens de bewindsman is de politie
„voor zover ik weet" niet be
bij de dood van Biko. Er
p< luden sterke aanwijzingen zijn dat
hoofdwonden waren veroorzaakt
dpor mishandeliïig. Er zijn allerlei
ogelijkheden, zo hield Kruger zich
d l de vlakte tijdens een lunch met
rgjiitenlandse journalisten in Preto-
g(«a. Kruger zei niet te weten of Biko
:h de verwondingen zelf zou kun-
)h#n hebben toegebracht. „Maar ik
ui lf speel dikwijls met de gedachte
mijn hoofd tegen de muur te
l pen."
Ier
'erlver vier dagen begint een onder-
e?r
zoek naar de verdachte dood van
Biko, die leider was van de inmiddels
verboden zwarte bewustwordingsbe
weging in Zuid-Afrika. Biko overleed
vorige maand, vier weken nadat hij
was aangehouden omdat hij zijn
woonplaats King Williams Town had
verlaten. Met de hem opgelegde be
perkte bewegingsvrijheid was dat
niet toegestaan.
Ter verantwoording
Kruger zei dat hoewel hij „geweldige
bewondering" heeft voor zijn politie
mensen, hij nooit of te nimmer laak
bare feiten van hun kant zou pogen
te verdoezelen. „Zij hebben hun
voorschriften en als zij zich daaraan
niet houden, dan worden zij ter ver
antwoording geroepen". Kruger zei
dat toen zich de eerste tekenen van
ziekte voordeden, een arts was ge
raadpleegd die niets had kunnen
vinden. De politie dacht dat Biko
komedie speelde.
'Niets ongewoons'
De daaropvolgende dag werden twee
artsen ontboden. Zij controleerden
Biko's pols- en hartslag, maar zij
troffen niets ongewoons aan. „Dus
dachten wij dat alles in orde was."
Niettemin werd de zwarte leider
overgebracht naar het gevangenis
ziekenhuis voor obeservatie. Een
specialist werd ingeschakeld. Hij
verrichtte bij wijze van routine-on
derzoek een ruggemerg-punctie.
De 52-jarige Edward Koch heft juichend de armen nadat hij is gekozen als nieuwe burgemeester van New York. Hij
Svas de officiële kandidaat van de democratische partij, die in deze stad veruit in de meerderheid is. Koch, tot twee
jaar geleden nog een onbekende, is de tweede Joodse burgemeester van de stad. Hij hamert er tijdens zijn campagne
sterk op dat de problemen van de stad ..practischer" moeten worden aangepakt.
WASHINGTON (Reuter, UPI) President Jimmy Carter heeft de Amerikanen opnieuw
voorgehouden dat zij energie blijven verspillen, in een tempo die de economie en de veiligheid
van het land in gevaar brengen.
Hij sprak zijn onderdanen toe van
af het scherm in een poging zijn
door het Congres uitgeholde ener
giewetten alsnog tamelijk onge
schonden over de streep te trekken.
Carter kondigde aan dat hij zijn
handtekening niet zal zetten als de
energie-wetgeving niet voldoe,t aan
drie voorwaarden:
Zij moet billijk zijn voor zowel
consument als producent en niet
ontwrichtend werken op de eco
nomie;
Zij moet een bezuinigende wer
king hebben;
Zij moet de federale begroting
niet op onredelijk zware wijze be
lasten.
Carters wetsvoorstellen zijn in het
congres danig gehavend. Allerlei
amendementen hebben het bezui
nigende effect voor een groot deel
teniet gedaan.
Opvallend was dat Carter zich heel
gematigd over het Congres uit
sprak. „Dit is geen krachtmeting
tussen de president en het Congres
of tussen het Huis en de Senaat,"
zei Carter. „Wat gemeten wordt is
de kracht en de wil van onze natie
het vermogen om een bedreiging
en een uitdaging gezamenlijk on
der ogen te zien."
De president pakte wel onder uit de
zak tegen de Amerikaanse olie- en
gasleveranciers die volgens zijn
zeggen tuk zijn op „enorme gele
genheidswinsten." Hij riep de Ame
rikanen op zich te verzetten tegen
„speciale gunsten" voor de oliein
dustrie door Congresleden te
schrijven dat hij het niet eens is
met „de druk van weinigen onder
ons, op kosten van de rest" Carter
gaf daarmee aan wat hij al eens
openlijk heeft gezegd dat de
„olie-lobby" in staat is zijn wil in
het Congres door te drijven.
„Echt, ik geloof niet dat dit allemaal
op een verkeerde behandeling
wijst," zei Kruger. „De eerste medi
sche rapporten over Biko duidden er
bepaald niet op dat de politie buiten
haar boekje was gegaan." De minis
ter voegde hieraan toe: „Begrijpt u
mij niet verkeerd, ik zou verre heb
ben verkozen dat Biko nog in leven
was." Hij zei dat men hem verkeerd
had aangehaald toen hem op een
congres van de Nationale Partij de
woorden in de mond gelegd waren:
„Biko's dood laat mij koud." Een
Juister weergave zou zijn geweest:
„Ik houd mij ln deze zaak op de
vlakte. Als ik naderhand zou hebben
gezegd dat ik sympathie voor Biko
koester, dan zou men mij hebben
uitgemaakt voor een onbeschaamde
schijnheilige," aldus minister
Kruger.
JERUZALEM (AFP. AP) De Israëlische regering neemt steeds
meer maatregelen die uitdrukking geven aan de wens naar een
permanente Israëlische aanwezigheid op de bezette westelijke
oever van de Jordaan. Gisteren werd besloten tot de aanleg van
een dubbelbaans snelweg door het gebied, terwijl eerder deze
week een nieuwe grenspost bij de Allenbybrug aan de rivier de
Jordaan officieel in gebruik werd gesteld.
evenals het mogelijk Is bruggen van
vrede te bouwen kan Israël bruggen
van oorlog bouwen". (Hetgeen de
dag daarop ten overvloede bleek).
Steve Biko
Van een medewerker
LISSABON De politieke commissie van de sociaal-democrati
sche partij in Portugal heeft alle politieke activiteiten opge
schort en haar ontslag aangeboden. Op die manier zouden de
moeilijkheden binnen die partij, ontstaan door het ontslag van
partijvoorzitter Sa Carneiro, makkelijker kunnen worden opge
lost. De revolutionaire raad is gisteren bijeengekomen om zich te
buigen over de moeilijkheden die zich nu ook binnen de strijd
krachten voordoen.
Het ontslag van de politieke com
missie van de PSD kan worden ge
zien als een versterking van de posi
tie van Sa Carneiro. De meerderheid
die de demissionaire voorzitter van
de PSD in de politieke commissie
niet had, vindt hij waarschijnlijk wel
op een buitengewoon congres. Voor
al uit het noorden van Portugal,
waar de PSD de grootste partij is,
kwamen veel steunbetuigingen bin
nen aan het adres van Carneiro.
Het aftreden van Sa Carneiro zou
ook te maken hebben met het uitlek
ken van een aantal verklaringen die
hij binnen de politieke commissie
heeft gedaan. Over de nieuwe wet op
de landhervorming, aangenomen in
juli, verklaarde Sa Carneiro: „deze
wet wordt nog teveel beheerst door
een geest van collectivisme en natio
nalisatie, afkomstig van de wetge
ving uit de tijd van Gongalves, die
wij niet kunnen goedkeuren zonder
ernstig in strijd te komen met ons
partijprogramma."
Wat betreft de houding van presi
dent Eanes bij de opening van het
parlementair jaar was Sa Carneiro
van mening: „het is nodig vanaf nu
herziening van de grondwet en nieu
we presidentsverkiezingen te over
wegen."
Nu de PSD alle politieke stellingna-
me opgeschort heeft, komen ook de
besprekingen die zouden moeten lei
den tot meer steun aan de socialisti
sche minderheidsregering, in het
slop.
Vandaar het gewicht dat gehecht
wordt aan overleg ln de revolutio
naire raad onder voorzitterschap
van president Eanes. De comman
dant van het district Lissabon en lid
van de revolutionaire raad generaal
Vaso Lourengo heeft een bezoek aan
de Verenigde Staten voortijdig afge
broken om de besprekingen bij te
kunnen wonen. De revolutionaire
raad kan mogelijk besluiten tot ont
binding van het parlement en nieu
we verkiezingen.
de tijdens een demonstratie voor de
„Russische dreiging" in Oporto. Het
is de militairen verboden in het
openbaar politieke uitspraken te
doen. Ook de vice-stafchef van de
strijdkrachten Loureiro dos Santos
kreeg begin deze week op eigen ver
zoek ontslag. Hij achtte zich niet
meer in staat zijn taak te vervullen
omdat een beloofde herstructure
ring van de strijdkrachten niet is
doorgevoerd.
De nieuwe snelweg sluit aan bij de
bestaande autoweg tussen Jeruza
lem en Tel Aviv. Met deze nieuwe
weg krijgt Israël een betere greep op
het omstreden gebied. De beslissing
werd genomen door de kabinetscom
missie voor nederzettingen. Over de
benodigde tijd voor de aanleg en de
kosten van het project werd niets
meegedeeld.
Het nieuwe grensstation, dat onge
veer 2,5 miljoen gulden heeft gekost,
werd geopend door de Israëlische
minister van defensie, generaal Eser
Weizman. Het is bedoeld voor het
afhandelen van de formaliteiten
voor de naar schatting een miljoen
mensen per jaar die momenteel over
en weer de brug over de Jordaan
overschrijden. Op de vraag of de
nieuwe grenspost betekende dat Is
raël vastbesloten Is op de westelijke
Jordaanover te blijven, wilde minis
ter Weizman niet ingaan.
In de tien jaar sedert het gebied door
de Israëli's veroverd werd. hebben
ruim vijf miljoen mensen de Allen
bybrug en de Damyabrug (verder
naar het noorden) gebruikt. Volgens
Israëlische schattingen zullen eind
1977 voor ongeveer 90 miljoen gul
den landbouw- en industrieproduk-
ten de grens naar Jordanië zijn ge
passeerd.
Brug van vrede en oorlog
Minister Weizman zei bij de opening
van de grenspost dat Israël bruggen
van vrede kan bouwen zoals de open
bruggen over de Jordaan, „symbolen
van overwinning van het gezond ver
stand bij de bewoners van Israël en
Jordanië". „Wij zouden willen dat
hetzelfde gezonde verstand aan de
grens met Libanon prevaleert. Maar
Vervolg van pagina 1
Volgens Goer hadden de Palestijnse
beschietingen op Israëlische doelen
van dinsdag de goedkeuring van de
PLO-leiding en ook van het opper
bevel van het door Syrië gedomi
neerde Arabische vredesleger. Zo
wel de PLO als Syrië hadden de
aanval op Naharija kunnen tegen
houden, aldus Goer.
Op de vraag of de Israëlische rege
ring voor de luchtaanvallen op Zuid-
Libanon de Verenigde Staten had
den geraadpleegd, zei de generaal
dat „de Israëlische regering haar
eigen besluiten neemt". Volgens
Goer waren er deze keer geen Israë
lische grondtroepen de grens met
Libanon overgestoken.
Waldheim
Het Libanese kabinet heeft zich gis
teren beraden over de situatie in
zuidelijk Libanon. Een woordvoer
der van de regering zei dat de „Liba
nese autoriteiten op het Intematlo-
«nale vlak hebben overlegd om een
nieuwe verslechtering van de situa
tie te voorkomen". Waarnemers in
Beiroet zeiden gisteren dat de her
vatting van de gewelddadigheden in
het gebied net komt nu er enig voor
uitzicht was in de besprekingen tus
sen de Syrische en Libanese leiders
over een pacificatie van zuidelijk
Libanon.
BONN (AP, DPA, Reuter) De Westduitse bondskanselier Helmut Schmidt heeft nog eens
nadrukkelijk gezegd dat de drie leden van de Rote Armee Fraktion zelfmoord hebben gepleegd.
Ondertussen zijn acht sympathisanten van de RAF opgepakt, op verdenking van een bomaanslag,
en heeft de Westduitse recherche bijzonderheden vrijgegeven over de kapers van het Lufthansa-
vliegtuig.
Strijdkrachten
Binnen de strijdkrachten zijn moei
lijkheden ontstaan naar aanleiding
van politieke verklaringen van de
commandant van het noordelijk dis
trict Pires Veloso. Deze waarschuw-
Volgens de bondskanselier is er geen
enkele reden tot twijfel over het offi
ciële rapport, ook al omdat het was
opgesteld met hulp van buitenland
se Juristen. Over het binnensmokke
len van radio-apparatuur, pistolen
en explosieven in de gevangenis zei
Schmidt dat deel valt onder de deel
staten, en niet onder de regering in
Bonn. Lieden die nog steeds niet
willen geloven dat de drie Baader,
Raspe en Ensslin zelfmoord heb
ben gepleegd zijn uit op een „politie
ke campagne", aldus Schmidt gister
avond voor de Franse televisie.
Commando
De RAF-leden werden dood aange
troffen enkele uren nadat een West
duits commando op het vliegveld
van de Somalische hoofdstad Moga-
disjoe een eind had gemaakt aan de
kaping van een Lufthansa-vliegtuig.
De Westduitse federale recherche
heeft gisteren de namen van de gij-
zelhouders bekend gemaakt, wier eis
de vrijlating van de in West-Duits-
land gevangen RAF-leden was. Zij
zijn de Libanees Zo hair Youssif Aka-
che (23), Riza Abbasi (22), de 19-
jarige Shahnaz Gholand en de 23-
jarige Soraya Ansari. Akache was de
leider die zich kapitein Mahmoud
noemde. Hij is door vergelijking van
vingerafdrukken in samenwerking
met de politie in Londen en aan de
hand van verklaringen van ooggetui
gen definitief geïdentificeerd.
Akache wordt er ernstig van ver
dacht op 10 april dit jaar in Londen
de oud-premier van de republiek Je
men, Al Hejri, diens echtgenote en
een Jemenitische minister in een
auto met schoten van dichtbij te
hebben vermoord. Hij was in het
bezit van een valse Perzische pas op
naam van Ali Hyderi. Ook de drie
andere kapers hadden valse Perzi
sche passen.
De recherche heeft vastgesteld dat
het Volksfront voor de bevrijding
van Palestina (PFLP), die onde r lei
ding zou staan van dr Wadi Haddad,
op aanplakbiljetten ln Beiroet ge
zegd verantwoordelijk te zijn voor
de kaping. Op de biljetten stond dat
de vier lange tijd lid van het PFLP
geweest zijn.
De wapens die de terroristen bij de
kaping van de Landshut gebruikt
hebben, zijn in een veranderde
draagbare radio en een „beauty
case" aan boord gesmokkeld. Ge
schoten is met Makarov 9 mm-pa-
tronen, munitie die tamelijk zeld
zaam is. Dezelfde munitie is ook
gebruikt bij de ontvoering van
Hanns-Martln Schleyer en bij een
roofoverval op de Essener National-
bank of 3 augustus. In het vliegtuig
zijn bovendien nog kneedbommen
en verscheidene zelf vervaardigde
en op scherp staande handgranaten
aangetroffen.
De recherche heeft kunnen vaststel
len dat de kapers al op 5 oktober op
Mallorca waren en tot de dag van de
kaping, 13 oktober, zich in verschei
dene hotels in Palma hebben opge
houden. Zij zouden daar in contact
hebben gestaan met minstens een
nog onbekende medeplichtige. Bo
vendien zijn er aanwijzingen dat zij
de laatste maanden in de Duitse
bondsrepubliek waren geweest.
Acht leden van een groep „voor anti
fascistische strijd" zijn in het West
duitse Kaiserslautem opgepakt. Ze
staan onder sterke verdenking te
hebben deelgenomen aan een bom
aanslag op het gerechtshof van
Zwiebrücken. Volgens de Westduit
se openbare aanklager Kurt Reb-
mann had de groep als doel onder
steuning van de RAF en het bedrij
ven van terroristische activiteit.
n«loor Harm Lamberts
;<y>e dood van Steve Biko zal voor de toekomst van Zuid-Afrika verstrekken
de gevolgen blijken te hebben. Hij was de verpersoonlijking van de huidige
ase van verzet tegen apartheid. Toen al spoedig vaststond dat hij
•rsiermoord was de resultaten van het onderzoek door doktoren bevestigen
JJit vermoeden kwgmen er in Zuid-Afrika en de rest van de wereld zulke
jo4eftige reacties los, dat Vorster en zijn ministers zich hebben laten
Herleiden tot onderdrukkingsmaatregelen, waarmee ze alleen op korte
dzermijn enig twijfelachtig succes kunnen boeken.
blanken zijn bezig zich in te graven,
lid roepend dat ze voor buitenlandse
ruk niet zullen wijken en het desnoods
elemaal alleen wel zullen redden, zoals ze
p eigen kracht destijds zich ontworsteld
ebben aan Engelse overheersing. Maar
ie „laager-mentaliteit'1 kan nu niet meer
>t succes leiden. De blanken in Zuid-
frika zijn voor hun voortbestaan op het
uidige economische niveau en daar
aat het hen in wezen om op de westerse
ereld aangewezen. Hun economie is een
apitalistische economie, die nauw verwe-
en is met de westerse. Vorster weet dat al
goed.
)lie
Iet was opvallend dat hij tijdens het ge-
uchtmakende interview- met twee Ameri-
aanse tele visie journalisten onlangs op al
en nog wat hard en cynisch reageerde,
laar geen enkel commentaar wilde geven
)en een mogelijke olieboycot ter sprake
erd gebracht. Nu had Vorster al voor de
ood van Biko de bui zien hangen. Daarom
eeft Zuid-Afrika de afgelopen maanden
rote voorraden wapens en olie aangelegd
om een internationale boycot voorlopig
het hoofd te kunnen bieden. Maar wat
'alleen maar dreigementen leken, dreigt nu
voor de Zuidafrikaanse regering harde
werkelijkheid te worden als gevolg van de
dood van Biko.
Dat de druk van Washington en Londen op
Zuid-Afrika het afgelopen jaar steeds gro
ter werd, was niet een direct gevolg van de
apartheidspolitiek of van Carters kruis
tocht voor de mensenrechten. Carter heeft
immers zelf verklaard dat hij bij zijn vuri
ge pleidooien voor het handhaven van de
mensenrechten de Amerikaanse belangen
niet uit het oog zou verliezen. Amerika
heeft grote belangen in Zuid-Afrika. Het
dreigen met een olieboycot was dan in de
eerste plaats ook bedoeld om Vorster de
kans te geven zijn steun aan Ian Smith van
Rhodesië op te zeggen.
Er is Amerika en Engeland veel aan gele
gen, dat hun voorstellen voor de machts
overdracht aan een zwarte meerderheid in
Rhodesië succes hebben. De gebeurtenis
sen in Angola en Mozambique hebben ge
leerd. dat de mogendheid die doeltreffend
John Vorster
hulp biedt aan bevrijdingsbewegingen,
ook na de onafhankelijkheidsdag een open
deur vindt. Als hun plan slaagt, is de kans
groter dat Zimbabwe, zoals Rhodesië dan
zal heten, buiten de communistische in
vloedssfeer blijft.
David Owen, de Engelse minister van bui
tenlandse zaken, heeft in zijn boek The
Politics of Defence al het idee geopperd
dat Smith op de knieën gedwongen zou
kunnen worden als zijn leger en zijn econo
mie geen olie meer uit Zuid-Afrika kregen.
Het Zuidafrikaanse bedrijf Freight Servi
ces levert olie van Shell en andere westerse
oliemaatschappijen aan Rhodesië.
Ovatie
Nu heeft Vorster er ook belang bij, dat er in
Zimbabwe pro-westerse krachten aan de
macht komen en het lijkt daarom in het
belang van Zuid-Afrika dat Amerika en
Engeland succes hebben. Want anders zal
het Patriottisch Front van Moegabe en
Nkomo de guerrilla op den duur toch
winnen.
Maar Vorster heeft niet alleen met derge
lijke verstandelijke redeneringen te ma
ken, maar ook met emoties. Toen Ian
Smith onlangs ln Zuid-Afrika een rugby
wedstrijd bijwoonde, kreeg hij bij het bin
nenkomen in het stadion een staande ova
tie van zo'n 70.000 blanke Zuidafrikanen.
Vorster kan 8mith niet zondermeer laten
vallen, omdat zijn achterban hem dat niet
in dank zal afnemen. Door Vorster nu flink
onder druk te zetten, zo dachten de plan
nenmakers in Washington en Londen, zou
hij de blanken gemakkelijker kunnen
overtuigen dat het een Zuidafrikaans be
lang was, de westerse regeling voor Zim
babwe te aanvaarden.
Er is veel gespeculeerd over de reden van
de vervroegde verkiezingen die 30 novem
ber in Zuid-Afrika worden gehouden. Een
van de redenen zou wel eens kunnen zijn
dat Vorster, die ongetwijfeld als grote
overwinnaar uit die verkiezingen te voor
schijn zal komen, daarna tegenover de
blanke kiezers zijn handen vrijer heeft.
Temeer daar dan ook een nieuw regerings
systeem van kracht wordt dat hem nage
noeg dictatoriale macht geeft.
Door dan na de verkiezingen het westen
tegemoet te komen en 8mith tot overgave
te dwingen, en concessies te doen in Nami
bië (Zuidwest-Afrika), zou Vorster de be
trekkingen met Amerika en Engeland wil
len verbeteren.
Koopmanschap
wind niet langer zouden steunen, zou het
geen stand kunnen houden.
Vooralsnog zal het westen zijn economi
sche belangen in zuidelijk Afrika op de
eerste plaats stellen. De kans is echter
groot, dat het afgezien van morele overwe
gingen, goed koopmanschap zal zijn om
Vorster en de zijnen niet langer te steunen.
Zo hebben de oliemaatschappijen groeien
de belangen in de rest van Afrika.
Nigeria
Maar door na de dood van Biko aan alle
legale verzet tegen de apartheid een eind
te maken, heeft de regering-Vorster zo'n
?olf van protest losgeslagen, dat het bo
venbeschreven plan niet meer opgaat.
fn de VN heeft het westen zich weliswaar
nog van stemming onthouden toen het er
om ging een economische boycot tegen
Zuid-Afrika af te kondigen, maar het stem
de voor een volledig wapenembargo. On
der druk van de gebeurtenissen in Zuid-
Afrika zelf zal het Westen te zijner tijd
gedwongen worden de apartheid te bestrij
den door economische dwangmaatregelen.
Het westen zou zonder geweld een eind
kunnen maken aan de apartheid. Als
8hell, Philips, General Motors en al die
andere multi-nationals het aoartheidsbe-
Amerika oriënteert zich steeds meer op
Nigeria. Die belangen kunnen wel eens
zwaarder gaan wegen als die ln Zuid-Afri
ka. Want met of zonder steun van het
westen zullen de zwarten uiteindelijk het
aandeel in de macht krijgen, waar ze ge
zien hun aantal recht op hebben. Al was
het alleen maar omdat ze ln aantal veel
sneller groeien dan de blanken.
Door nog meer onderdrukkingsmaatrege
len te nemen zoals die van de afgelopen
weken, kan het blanke bewind wel tijdelijk
voor rust en orde zorgen, maar het bewust
zijn onder de zwarte meerderheid is nu zo
groot en de wil om eindelijk vrij te zijn zo
allesoverheersend, dat een naar verhou
ding kleine groep blanken, hoe zwaar be
wapend ook, die niet zal kunnen stuiten.
Vroeger dan in Angola en Mozambique zal
het westen eieren voor zijn geld kiezen.
Het gaat er niet meer om of de zwarte
meerderheid eens vrij zal zijn, maar hoe
duur die vrijheid betaald moet worden: via
economische druk of via een weerzinwek
kende rassenoorlog. Dat hangt meer van
ons af.
