Vooroordelen erg diep
STOP EENS EVEN,
IK BEN ER OOK NOG.
Buiten Paramaribo heersen nog
steeds felle politieke emoties
Staatssecretaris voor
ontwapening gewenst
VERSE
ALBERT HEIJN KOFFIE
Treeske Blase werkte twaalf jaar voor oud-patiënten:
Oppositie eist herstemming in district Commewijne
SURINAME
IKV schrijft de formateur
VRIJDAG 4 NOVEMBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet9
door Cisca Dresselhuys
AMSTERDAM „Natuurlijk
ben je niet jaloers op de ellende
van een ander. En dat mensen,
die in een psychiatrische in
richting hebben gezeten, veel
ellende, verdriet een eenzaam
heid hebben gekend, is duide
lijk.
Maar toch heb ik wel eens iets van
jaloezie gevoeld, wanneer ik zag hoe
iemand zich er toch weer bovenop
gewerkt had na zo'n rotperiode in z'n
leven. Ik voelde, dat die ander erva
ringen had meegemaakt, die ik niet
kende en dat hij een stuk levenswijs
heid veroverd had, dat ik niet bezat."
Treeske Blase (45 jaar) is het al die
jaren dat ze bij Pandora werkte, toch
blijven voelen: in wezen bleef ze een
buitenstaander. Ze heeft zich erg
verdiept in de problematiek van
mensen, die in een psychiatrische
inrichting hebben gezeten, ze heeft
veel met hen gepraat, vrienden on
der hen gekregen, maar toch is ze
altijd een zekere kloof blijven
voelen.
„Het blijft iets dat ver van je eigen
bed staat, dat moet je je heel goed
bewust zijn. Daarom is ons vrijwilli-
gersteam ook opgericht: mensen die
zelf door zo'n opname heengegaan
zijn weten waarover ze het hebben,
zij zijn de echte deskundigen, die
recht van spreken hebben. Ik heb die
ervaringen in mijn werk wel gemist;
er is iets, wat je niet kunt overbrug
gen en dat blijft altijd. Wat ik zeg is
toch iets.-dat ik over anderen zeg. ik
hoor er zelf niet bij. Wat dat betreft
heeft Hans (haar opvolger, red.) het
gemakkelijker, hij komt uit ons ei
gen vrijwilligersteam. hij heeft zelf
meegemaakt wat het is om in een
psychiatrische inrichting te zitten en
daarna weer te moeten proberen een
leven op te bouwen tegen alle voor
oordelen van je omgeving in. Toch
heeft Treeske Blase het fijn en nut
tig gevonden om voor Pandora te
werken. Ze rolde, even over de der
tig, volkomen onvoorbereid in dit
werk: ze was secretaresse van een
bankier en wist helemaal niets af
van psychiatrische inrichtingen, ex-
patiënten en dergelijke. Omdat de
Amerikaanse miljonair van Neder
landse afkomst Van Ameringen, die
het startkapitaal voor de stichting
gegeven heeft, een vriend was van
haar baas, vroeg hij haar voor dit
werk.
Organisatorisch
„In het begin zag ik het gewoon als
een organisatorische baan, die ik wel
eens eventjes zou opknappen. Nu
was er in het begin ook heel veel te
organiseren, want na een tijdje zaten
we krap in het geld (de oprichter was
overleden en van subsidies was nog
geen sprake) en er is zelfs sprake
Van de oprichting af twaalf en een
half jaar geleden heeft Treeske
Blase de leiding gehad over de stich
ting Pandora: een instelling, die met
een startkapitaal van een Ameri
kaans-Nederlandse miljionair werd
opgericht om verbetering te brengen
in de ideeën, zeg maar voor-oordelen,
over mensen die opgenomen geweest
zijn in een psychiatrische inrichting.
„Eenmaal gek, altijd gek", was en
is vaak nog de opvatting over deze
ex-patiënten.
Deze week was Treeske voor het laatst
officieel bij de stichting. Ze heeft er
ontslag genomen om in december bij
de gemeente Amsterdam te gaan wer
ken als hoofd van het bureau externe
betrekkingen, congreszaken en repre
sentatie. Bij Pandora wordt ze opge
volgd door Hans van der Wilk, ex-
PPR-wethouder van Schiedam voor
welzijnsaangelegenheden en al een
paar jaar medewerker van Pandora.
Het werken aan het verdwijnen van
allerlei vooroordelen over ex-psychia
trische patiënten doet men bij Pando
ra door middel van zogenaamde con
frontaties van ex-patiënten met aller
lei groepen geïnteresseerde mensen.
Vanaf het begin heeft de stichting de
nadruk gelegd op de rechtstreekse
ontmoeting tussen groepen mensen
en ex-patiënten, omdat men geen vrij
blijvende, wetenschappelijke lezin
gen van zogenaamde deskundigen
wilde hebben, maar zeer persoonlijke
ervaringen van mensen, die het alle
maal aan den lijve hebben onder
vonden.
geweest van opheffing. In zo'n situa
tie valt er natuurlijk heel wat te
regelen. Maar al direct merkte ik. dat
het toch wel een heel andere baan
zou worden dan ik gedacht had."
„Van het begin af aan hebben we
met vrijwilligers gekerkt, omdat
Van Ameringen als de dood was dat
we weer een van de vele instellingen
zouden worden) die van weten
schapsmensen en andere officiële
personen aan elkaar hangen. Die eer
ste vrijwilligers kregen we op een
advertentie in Vrij Nederland. We
vroegen daarin om contact met ex-
psychiatrische patiënten. Dat heeft
in die tijd nog heel wat opwinding
veroorzaakt; twaalf jaar geleden was
psychiatrie nog een vies woord, daar
had je het niet over, daar werd hoog
stens geheimzinnig over gefluisterd.
Wat dat betreft is er gelukkig heel
veel veranderd. Maar aan de andere
kant is er ook nog zoveel bij het oude
gebleven, ondanks al ons werk en
later dat van organisaties als de
Cliëntenbond en de mensen van de
Gekkenkrant."
„Bij mijn afscheid hebben we een
filmpje gedraaid van een interview,
dat mij acht jaar geleden voor de
televisie was afgenomen. We wonden
ons toen enorm op over de wijziging
van de krankzinnigenwet. Toen ik
dat weer terugzag, dacht ik: wat is er
eigenlijk veranderd, want daar pra
ten we nog steeds over, er is nog geen
nieuwe krankzinnigenwet.
Op het gebied van de voorlichting
over psychiatrie is er in de afgelopen
tijd enorm veel veranderd: je leest
tegenwoordig erg veel over dit on
derwerp in kranten en tijdschriften
en op radio en televisie wordt er ook
veel aandacht aan geschonken. Dat
is goed, want dat neemt een belang
rijk stuk van de geheimzinnigheid en
onbekendheid van deze zaak weg,
waardoor mensen er minder afwij
zend tegenover staan.
Vooroordelen
Wat het wegnemen van de vooroor
delen ten opzichte van ex-patiënten
betreft: ik geloof dat ook hier wel het
een en ander veranderd is, hoewel ik
het niet zeker weet. Want wat een
mens zegt en wat hij diep in z'n hart
denkt, verschilt nogal eens. En met
de mond mogen dan steeds meer
mensen begrijpend en tolerant zijn,
hoe ze er diep in hun hart over den-
ken, kom je niet gauw te weten. Je
moet er altijd vanuit gaan in dit
werk, dat mensen nu eenmaal voor
oordelen en negatieve „eerste in
drukken" hebben. Ons doel is het om
tegen te gaan, dat die bestaande
oordelen niet omgezet worden in be
slissingen en daden die negatief zijn
voor ex-patiënten. Een mens heeft
altijd spontaan een eerste indruk
van iemand of iets, daar is niets aan
te doen. Dergelijke reacties kun je
niet wegnemen, maar je kunt wel
iets doen aan de gevolgen ervan.
Diep
ADVERTENTIE.
We zijn opgevoed met
de moraal onszelf te moeten
opofferen, om iets voor dc
ander te mogen betekenen.
Toch zouden we ook aan
onze omgeving willen zeggen:
'Stop eens even, ik ben er ook
nog1. Het leren ontdekken van
jezelf en een beetje van jezelf
gaan houden is een moeilijk
proces dat tijd kost. 'Neem de
tijd voor jezelf is de titel van
drie interviews, waarin een
Nog meer in dit nummer
o.a. een boeiend artikel over
hoe het geheugen werkt, een
fotoreportage over tederheid,
die meer zeggend is dan vele
vvoorden,plus vele verhel
derende artikelen, verhalen,
moeder van twee kinderen, een
alleenwonende man en een
gescheiden vrouw over dit
onderwerp praten. In het
nieuwe nummer van Mensen
van Nu.
gesprekken en nieuwtjes over
jezelf en anderen.
Het nieuwe nummer van
Mensen van Nu is nu te koop.
Voor 3.25.
Voor inlichtingen over een
abonnement, bel 030 - 32 84 11
Neem er eens de tijd voor.
Voor jezelf.
deeld (en ook veroordeeld) wordt, in
de trant van: ,dat zal wel een rechts
mens zijn'. Soms heb ik er moeite
mee gehad mensen te overtuigen
van mijn integriteit, ze bleven me op
grond van mijn verschijning eigen
lijk een beetje wantrouwen, ik was
een vreemde verschijning in dit al
ternatieve wereldje. Dan vecht je
notabene zelf tegen etikettering en
dan word je er zelf het slachtoffer
van; ze vinden Je een rechtse WD-er
omdat je een jurk inplaats van jeans
aanhebt!
Selectie
Een van de moeilijkste dingen van
haar werk voor Pandora vond Trees
ke Blase de selectie van vrijwilli
gers. „Je zoekt mensen die hun erva
ringen kunnen overdragen. Geen
mensen die prachtig spreken, maar
niets over zichzelf durven te zeggen.
Aan de andere kant moeten de men
sen een beetje afstand van hun pro
blemen hebben genomen, zodat ze
niet elke keer wanneer ze er over
praten, in de vernieling raken. Dat
zou immers vreselijk voor hen zijn.
Je hoopt altijd maar dat je een goe
de keus doet. Eigenlijk blijkt pas in
de praktijk wie dit moeilijke werk
goed kan doen."
TREESKE BLASE
toch bleef ik een buitenstaander
Een belangrijke reden van Treeske
Blase om weg te gaan bij Pandora
zijn toch wel de spanningen die er
onlosmakelijk aan dit werk vastzit
ten. „Het gaat hier niet om zakelijke
contacten tussen jou en je medewer- SoanninOGn
kers. Je wordt zeer persoonlijk bij
alles betrokken, waardoor je ook
veel over je zelf en je eigen leven
gaat nadenken. Dat heeft grote
voordelen: ik ben opener geworden,
minder bang voor persoonlijke ont
boezemingen."
„Maar er zijn ook nadelen: je leeft
vaak onder grote spanningen, juist
omdat er steeds weer een beroep op
(foto: Hans van den Boogaard)
Je zeer persoonlijke leven wordt ge
daan. Die spanning wil ik nu wel
eens even kwijt, hoewel ik het werk
en mijn collega's erg zal missen. Ik
zal wel heel erg moeten wennen aan
de ambtelijkheid van mijn nieuwe
baan. Nou ja, proberen maar, het is
een sprong in het duister; maar dat
was het twaalf Jaar geleden bij Pan
dora ook".
Zelf heb ik nog eens gemerkt hoe
diep bepaalde vooroordelen er bij
een mens inzitten: ik had hier een
ex-ter-beschikking-gestelde op be
zoek. Een prima gesprek gehad, hij
zou bij ons vrijwilligersteam gaan
horen. Toen hij weg was miste ik een
presse-papier en een tuinschaar.
Wat was mijn eerste gedachte: ver
draaid, dat heeft die jongen natuur
lijk weggepakt. Een levensgroot
vooroordeel. Later vond ik beide
dingen gewoon in m'n eigen huls
terug en dan schaam Je Je wel even.
Maar daardoor weet je hoe enorm
diep geworteld (en onbewust) veel
vooroordelen zijn."
Een stukje vooroordeel waar Trees
ke Blase zelf mee te maken heeft
gehad in de wereld van de zorg voor
ex-psychiatrische patiënten: „Ik zie
er uiterlijk anders uit dan de meeste
mensen in deze sector, een jurk in
plaats van de geijkte spijkerpakken
en ribfluwelen broeken met t-shirt.
Je merkt toch, dat je daarop beoor-
NIEUW AMSTERDAM/SURI
NAME Een dagje in Nleuw-
Amsterdam de hoofdplaats
van het district Commewijne,
niet zover van Paramaribo,
maar toch een heel andere we
reld. Een oud vestingsplaatsje,
gelegen tussen lieflijk begroei
de wallen, zoals heel wat Ne
derlandse stadjes die nog heb
ben een sieraad van Surina-
me's monumentenlijst. Buiten
de wallen de samenvloeiing
van de rivieren Commewijne
en Suriname tot een geweldige
watervakte. Aan de overkant
van de rivier nog wat oerwoud
en dan in een doorkijkje de
wijde oceaan met een eenzaam
en in deze uithoek van de we
reld verdwaald schip.
Een andere wereld, maar dan vooral
omdat de politieke emoties hier nu
zo hoog oplopen. Bij de verkiezingen
van maandag zijn de twee zetels van
het district Commewije overgegaan
van de oppositie naar de regerings
coalitie met een uiterst smalle meer
derheid van ongeveer tachtig stem
men (terwijl er bijvoorbeeld 175
stemmen ongeldig zijn verklaard).
Gisteren was de dag waarop de dis
trictscommissaris volgens het regle
ment officieel het proces-verbaal
van het stembureau moest voorlezen
en de uitslag van de verkiezingen
bekend maken.
Er is een geweldige drukte op het
pleintje voor het houten kantoor van
de districtscommissaris. Niet alleen
zijn de ontevreden en geëmotioneer
de kiezers uit Commewijne geko
men, maar ook de kopstukken van
de verslagen oppositie: Mungra,
Nannan Panday, Somohardjo, Ra-
sam, Henk Herrenberg en niet te
vergeten de brandweer en een deta
chement oproerpolitie, die er geen
twijfel over laat bestaan dat zij is
uitgerust met traangas-revolvers,
helmen, schilden en bullepezen.
Grimmige indruk
Als de ontevredenen zich even ver
plaatsen om een van de leiders aan
te horen, die de gemoederen wat
probeert te bedaren, dan is dat voor
de politie aanleiding om een genera
le repetitie te houden in het aangor
den van de helmen, schilden en bul
lepezen. Het wekt een grimmige in
druk. „Je kunt zien, dat de fascisten
gewonnen hebben", zegt Henk Her
renberg, maar hij hoort bij de verlie
zende partij. Hij speelt zijn spel ove
rigens meesterlijk: geen duimbreed
TWEE JAAR NA
HET AFSCHEID VAN
DE KONINGIN
door Jan Kuijk
wijkend tegenover de autoriteiten,
maar op de Juiste momenten de
massa, zonder de hulpmiddelen van
microfoons en luidsprekers, tot
kalmte brengend.
Ondertussen hoor je de gescandeer
de leuzen: „Herstemming in Com
mewijne" en wat minder luid de
verhalen. De districtscommissaris is
een javaan, door de regering-Arron
op deze plaats benoemd. „Een poli
tieke benoeming", zegt iedereen,
want de man had geen ervaring in
het bestuur. Hij was een actief lid
van de KPTI, de Javaanse partij uit
Arr ons coalitie en daarom gekozen
voor deze post, waarop gemeenlijk
kleurloze en onpartijdige admini
strateurs werden benoemd. De dag
na de verkiezingen heeft hij het be
staan om in zijn dienstauto aan het
hoofd te gaan van een optocht qm
de verkiezingsoverwinning te vie
ren, een optocht waarin de versla
gen tegenstanders in de vorm van
een pop aan de galg bungelend wer
den meegevoerd. Ook de vrouw van
de districtscommissaris heeft het in
de ogen van de mensen hier mis
daan. Zij heeft zich in het Suri
naams een aantal uitlatingen over
de vlaggen van de VDP veroorloofd,
die men maar liever niet voor mij
vertaalt, zo obsceen is het taalge
bruik. Emotie genoeg.
Ooggetuigen
De officiële zitting van het voorlezen
van de uitslag begint veel en veel te
laat. Het kantoortje van de district
scommissaris is propvol met onte
vredenen, ambtenaren en politie
mensen. De districtscommissaris
zelf draagt een smetteloos wit uni
form met zwarte epauletten, met
veel goud belegd. Achter hem hangt
een bijpassende pet. De bloeitijd
van de kolonie lijkt nog niet voorbij.
De districtscommissaris denkt het
gemakkelijk te kunnen klaren door
alleen maar het proces-verbaal voor
te lezen en dan de vergadering te
sluiten. Maar dat zit hem niet glad.
De opposanten hebben hun oogge
tuigen van onregelmatigheden on
der handbereik en dan zit er voor
hem niets anders op dan alles wat zij
te vertellen hebben netjes te regis
treren.
Wat er met die bezwaren zal worden
gedaan, is onduidelijk, want het ver
velende van deze verkiezingen is dat
er door slonzigheid van het parle
ment op het ogenblik in Suriname
geen goede beroepsmogelijkheden
zijn. De grondwet schrijft voor dat
er een onafhankelijk stembureau
dient te zijn een soort verkiezings-
rechter met echte bevoegdheden
Maar de grondwet laat de regeling
van die zaak verder over aan de
gewone wet. die er twee Jaar na de
onafhanklljkheid nog steeds niet is
Er zijn nu alleen maar districts
stembureaus. die zich zelfstandig
wanen en aan niemand een bood
schap menen te hebben.
„Ga naar Marienburgh." suggereert
Herrenberg op het stembureau,
„dan kunnen jullie zien of er inder
daad Haïtianen en Guyanezen heb
ben gestemd." Ieder die stemt, moet
hier zijn pink in de gele inkt dopen
en die gele kleur is een paar dagen
zichtbaar. Als de geruchten dus
Juist zijn, moeten er hier buitenlan
ders rondlopen met gele pinken.
Maar om daar achter te komen,
moet je wel voortmaken, want stel
Je voor dat die mensen zich vaak
wassen. Dan is er over twee dager
niets meer te zien. Het stembureau
maakt geen aanstalten voor een der
gelijk onderzoek. „Geen hertelling
nodig," is zelfs de conclusie.
Wat gaan Herrenberg c.s. verder
doen? Eerst het advies van het onaf
hankelijk stembureau afwachten
(meer dan een advies kan het niet
geven) en daarmee naar president
Ferrier gaan. Mocht ook die weg
doodlopen, dan zal er ten slotte een
beroep op de gewone rechter worden
gedaan om een herstemming in
Commewijne te gelasten.
Dat is een lange weg. Zolang die weg
niet tot het einde is afgelegd, is de
verkiezingsuitslag in Suriname nog
niet officieel. Maar ondertussen
gaat in Paramaribo het politieke
bedrijf gewoon door. Arron zal al wel
aan het formeren zijn. al heeft hij
nog geen officiële opdracht ge
kregen.
ADVERTENTIE
DEN HAAO (ANP) - In een
brief aan kabinetsformateur
Den Uyl heeft het Interkerke
lijk Vredesberaad zijn teleur
stelling erover uitgesproken,
dat er in een nieuw kabinet
Den Uyl geen plaats is voor een
staatssecretaris, belast met
ontwapeningsaangelegenhe
den. In het eerste kabinet was
hiermee staatssecretaris van
buitenlandse zaken dr. P. H.
Kooijmans belast
De brief, die mede ondertekend is
namens de r.-k. vredesbeweging Pax
Chrisu Nederland, is ook gestuurd
aan mr. M. van der Stoei, aan mr. A.
Stemerdlnk, dra. J. P, Pronk en dr. P.
H. Kooijmans In het Interkerkelijk
Vredesberaad zijn negen kerken ver
tegenwoordigd, zeven kerken van de
reformatie, de oud-katholieke kerk
en de r.-k. kerk.
Het IKV wijst erop, dat de functie
van staatssecretaris, belast met ont-
wapeningsaangelegenheden, voor de
eerste maal tot stand kwam In lg73,
„om uitdrukking te geven aan het
belang dat de regering hechte aan
het streven naar wapenbeheersing
en ontwapening en aan het zoeken
naar alternatieven voor een veilig
heidsbeleid dat thans berust op we
derzijdse afschrikking en vergel
ding'.
