De overwinning van het woord
Een intelligente
'Love Story'
Drama van een tijd
John Heartfield en de vakbondsvrouwen
Prolongaties en reprises
PADRE PADRONE
BOBBY DEERFIELD
Filmen
met geluid?
Sankyo
PoWie wil loon naar werken
1.25
ELSEVIERS WEEKBLAD
*met honderden betere banen in de Nationale Personeelgids
VRIJDAG 4 NOVEMBER 1977
Trouw/Kwartet PHS 15 - R 17
door W. Wielek-Berg
De geëngageerde gebroeders
Paolo en Vittorio Taviani uit
Italië zijn hier te lande allang
bij cinefielen bekend (daarvoor
dienen we „dank je wel" te zeg
gen tegen „Film Internatio
nal", hun films schitteren reeds
jaren op dit Rotterdamse even
ement, doch in vele recente
naslagwerken over film komen
hun namen niet voor.
Dat zal nu wel veranderen, want hun
laatste werk „Padre Padrone" kreeg
op het festival in Cannes de hoogste
onderscheiding, de Gouden Palm.
En dat nog wel geheel verdiend, het
geen niet van alle daar uitgereikte
eerbewijzen gezegd kan worden.
Toch komt ook deze film in Neder
land niet in de „gewone bioscopen".
Gelukkig wel in de filmhuizen via
Film International, zodat onze dank
Iaan deze instelling welhaast geen
grenzen kent. „Padre Padrone" is
gebaseerd op de autobiografie van
Gavino Ledda, die als herder in Sar
dinië tot zijn twintigste jaar analfa
beet was. Nu, op zijn zes-en-dertig-
ste, is hij taalkundige en schrijver,
zijn boek werd met de Viareggio-
prijs bekroond.
Dodelijke eenzaamheid
Als kind van zes jaar werd hij door
zijn vader (tegelijk zijn baas, „padre-
padrone") van school gehaald en
overgeleverd aan de eenzaamheid
met zijn schapen in het woeste land
schap. Elke overtreding van de ijze
ren wet die de „padrone" hem op
legt, elke uiting van angst en wan
hoop, wordt met mishandeling be
straft. De stilte schalt in zijn oren als
een doodsklok en hij wordt stom, hij
schuilt ook niet meer bij de andere
herdertjes. Tot hij, wanneer hij reeds
volwassen is geworden, de muziek
hoort van een trekharmonika. Dan
rebelleert hij, hij ruilt twee lamme
ren voor het instrument en leert zich
zelf spelen. Hij probeert te ontsnap
pen aan het isolement door zich aan
te sluiten bij een groep Sardijnse
knechten, die als gastarbeider naar
Duitsland gaan. Doch hij wordt te
ruggestuurd: zijn vader heeft zijn
schriftelijke toestemming gewei
gerd, hoongelach ontvangt hem als
hij in zijn geboortedorp terugkeert.
De dienstplicht bevrijdt hem, doch
eerst moet hij nog een enorm obsta
kel overwinnen: de taal van Sardinië
wordt niet verstaan en niet erkend,
weer blijkt communicatie onmoge
lijk, weer behoort hij tot de laagsten
van de laagsten. Hij leert Italiaans,
hij leert Latijn, hij leert Grieks, zijn
hartstocht voor de taal is niet te
stoppen. Tenslotte keert hij naar
Sardinië terug om af te studeren in
de glottologie, de vergelijkende taal
wetenschappen. Daar vindt het laat
ste, beslissende (ook lijfelijke) ge
vecht tussen vader en zoon plaats,
waarbij de zoon overwint omdat hij
de vader treft in zijn zwakste punt.
Hard en positief
Hard, ruw en wreed is het landschap
in de film, zijn de levensomstandig-
Vader en zoon in „Padre Padrone"
heden, is de verhouding tussen mens
en mens. Toch is „Padre padrone"
niet hard, ruw en
positief getuigenis
wreed, maar een het individu en de waarde van de
van de kracht van uitwisseling. Het zou zeer begrijpe
lijk zijn geweest als Gavino's ver
drongen gevoelens hem tot moord
hadden gedreven of zelfmoord (nog
niet zo lang geleden werd Italië opge
schrikt door de tragedie van een
herdertje van vijftien jaar. dat uit
wanhoop een eind aan zijn leven
maakte en wiens mensonwaardige
uitbuiting geen uitzondering bleek
te zijn) doch hij schuwt de strijd niet,
ondanks bijna onoverkomelijke han
dicaps. Hij rebelleert tegen zijn
hondse onderworpenheid door zich
meester te maken van de taal en hij
gebruikt die taal niet alleen om zijn
verleden van zich al te schrijven
maar ook om anderen met de neus te
drukken op hun verantwoordelijk
heid voor hun eigen leven en dat van
hun naasten. Zozeer heeft het woord
hem vrijgemaakt, dat hij kan terug
keren naar zijn geboorteland om
daar te wonen en te werken.
Communicatie en
machtsstrijd
Boek en film hebben twee centrale
thema's: de verovering van de com
municatie, de verbreking van het
isolement door de taal en de bijkans
mythologische strijd tussen vader en
zoon om de echte en de vermeende
macht. De vader is niet alleen een
verwerpelijke tiran, doch ook een
tragische figuur. Hijzelf is niet an
ders dan een arme knecht, die niet
uit machtswellust doch uit nood
zaak zijn kind de bergen Instuurt:
het gezin heeft nauwelijks te eten.
Hij probeert aan zijn onderworpen
heid te ontkomen, door de rol van
heerser te spelen. Hij wil zich ont
worstelen aan zijn klasse, en ontdekt
in de krachtmeting met zijn zoon dat
die worsteling ijdel is. De Taviani's
hebben een realistische film ge
maakt, die toch vervreemdend
werkt. Maar niet vervreemdend in de
modieuze zin: door hun werkwijze
verheffen zij een persoonlijk lot op
een hoger, wijder, algemener plan.
Zij maken daarbij gebruik van mu
ziek: Gregoriaanse gezangen en
volksliedjes van Sardinië, maar ook
Mozart en vooral, als contrapunt,
een wals van Strauss die de bevrij
ding aankondigt.
Geen nostalgie
En gelukkig, gelukkig, is hun ..Padre
padrone" geheel vrij van die verma
ledijde, reactionaire nostalgie naar
vroegere, o zo heerlijke, kommer-en-
ellende-tijden: in een van de indruk
wekkendste scènes uit de film ver
vloeken en bespuwen vertrekkende
gastarbeiders hun barre geboorte
grond. Er zijn meer beelden die be
klijven: de doodsangst in de ogen
van de kinderen als de vader hen,
nadat ze Gavino hebben uitgela
chen, het „heden ik. morgen gij" toe-
slingert. de bijna rituele, telkens te
rugkerende. schommelbewegingen
van het kind, waarmee het de wan-
'hoop wil bezweren; de hartstochtelij
ke blijdschap op Gavino's gezicht
wanneer hij in een tank een mede
soldaat in het Latijn zijn vriend
schap betuigt.
„Padre padrone" is een witte raaf:
een politieke film die niet vervalt in
simplificaties en slogans. Amster
dam - Cinetol II; Utrecht - Filmhuis
't Hobgt; Filmhuis Rotterdam. 16 jr.
De Amerikaanse regisseur Sydney Pollack („The slender
Thread", „This Property is condemned", „The Scalphunters",
„Castle Keep", „They shoot horses, don't they?", „Jeremiah
Johnson", „The way we were", „The Yazuka", „Three Days of the
Condor"), heeft zelfs in Holiywoods donkere jaren zestig het
vaandel nog enigszins hooggehouden door het maken van een
aantal zoals niet uit artistiek oogpunt opzienbarende, dan toch
uit vakkundig oogpunt respectabele films.
Het thema van zijn nieuwste film
„Bobby Deerfield" is zó hachelijk,
dat alleen een man met zijn bijna
geniale handigheid om clichés te nu
anceren de onderneming voor twee
niet onbelangrijke partijen (de com-
mercievreters en de liefhebbers van
een eenvoudig doch welbereid maal)
tot een bevredigend einde kon bren
gen. Want de plot van „Bobby Deer
field" is de plot van „Love Story", en
dat die is ontleend aan een roman
van Erich Maria Remarque („Der
Himmel kennt keine Günstlinge",
oftewel „De hemel kent geen begun
stigden") en niet aan het boekje van
Erich Segal maakt weinig uit: beide
auteurs schuwen geenszins de fikse
dreun op de traanklieren.
Een tragische liefde
Het verhaal gaat van zo: de beroem
de auto-coureur Bobby Deerfield
(Formule I!), een perfectionist in zijn
vak met bijbehorende pokerface- en
Vraag naar de
nieuwe Sankyo
Sound
XL-400S.
Licht in
gewicht
Handzaam.
Automatische
luidssterkterege-
ling en belichtings
meting. <tx Zoom.
Lens 1.2/8.5 34 en
macro en fading.
voor geslaagde films
Sankyo Sound XL-300S.XL-400S
en XL-600S
(Tron/continantoJ Wibautslraat 212. Amsterdam.
-ziel, bezoekt, rusteloos speurend
naar fouten en tekortkomingen in
zijn machine, een zwaargewonde col
lega in een Zwitsers sanatorium.
Door zijn robot-achtige aanpak
klapt de man volkomen dicht, doch
Bobby ontmoet een raadselachtige
vrouw, die hem beurtelings afstoot
en aantrekt. Samen rijden ze naar
Florence, maar de verhouding wil
niet vlotten: hij is te zwijgzaam, zij te
spraakzaam, hij verbergt zich achter
een ijzeren discipline, zij achter rus
teloze wispelturigheid. Gefrustreerd
keert hij terug naar de renbaan en
zijn koele, doch trouwe vriendin in
Parijs vertelt hem, na enig heen en
weer, dat zijn geheimzinnige dame
lijdt aan een ongeneeslijke ziekte.
Fluks reist hij naar haar toe en mid
dels de grote liefde, weet hij haar te
verzoenen met de dood, en zij hem
met het leven.
Glamour, gevaar en
dood
En ziet, alles zit erin! De glamour
van de beroemdheid, gloeiend aan
eengesmeed met het gevaar; de gla
mour van schoonheid, gekoppeld
aan een vroege dood tengevolge van
een modieuze ziekte; de glamour van
exquise hotels en behuizingen, van
dure rijkeluisnonchalance en prijzi
ge sanatoria, waar de patiënten wor
den geëerd en geacht, in plaats van
gecommandeerd en betutteld (een
behandeling die, helaas, meesten
tijds stervelingen treft die met min
der aardse goederen gezegend zijn).
Om van de overschone landschap
pen maar te zwijgen.
Intelligente benadering
Doch welzeker heeft Pollack er iets
beters van gemaakt dan het onder
bouwsel deed vrezen. Dat hij alle
voor het opscheppen liggende senti
mentaliteit vermijdt alsof hij er zich
in zijn leven meermalen aan heeft
gestoten is deels een voordeel, deels
PIANO MECANIQUE
Marthe Keiler en Al Pacino in 'Bobbv Deerfield'.
een nadeel: hij doet het namelijk zo
consequent dat de omtrekken van
een krampachtige constructie soms
dreigend verrijzen aan de horizon.
Maar de steeds toenemende beslo
tenheid van het milieu, waarin hij
het verhaal laat spelen (van de on
persoonlijke wijde wereld van de pis
te, tot het kleine sterfkamertje) is
een intelligente vondst die zich ner
gens opdringt en de wijze waarop hij
belangstelling weet te wekken voor
het coureursbestaan en de psyche
van twee mensen in een uitzonderlij
ke, toegespitste situatie dwingt be
wondering af.
Wat de hoofdrolspelers betreft: Al
Pacino blijft Al Pacino van „De
Peetvader" doch boeit desalniette
min en Marthe Keiler weet te over
tuigen als de vrouw, die haar angst
voor de dood slechts moeizaam kan
verbergen.
Amsterdam-Calypso I; Den Haag-
Calypso I; Rotterdam-Calypso I, 12
Jr.
De beste vertolkers van verha
len of toneelstukken van Tsje-
chov blijven de Russische fil
mers. Niet in de eerste plaats
omdat zij, als landgenoten, een
gescherpt gevoel blijken te
hebben voor de nationale land
schappelijke aspecten aan
Tsjechovs verhalen. Zij zijn
zich ook bewust van de merk
waardige ondertoon van zwaar
moedigheid in zijn verbeel
dingen.
De zwaarmoedigheid van een man,
die hield van de samenleving waarin
hij verkeerde, zich rekenschap gaf
van de feilen erin en pijn had aan het
besef, dat de bijzondere toon van
samenleven aan het verklinken was.
In de meeste vertolkingen van Tsje-
chov door Russische filmers onder
ken je dan ook duidelijk protest,
gedempt door weemoed. Dat is ook
weer bepalend voor de film „Piano
Mécanique" van regisseur Nikita
Mikhalkov. De film is gebaseerd op
verhalen van Tsjechov, met als
hoofdmoot een vroeg toneelstuk van
hem, bekend als „Platonov".
Tweeslachtigheid
van de film. Niet vooral als individu
(al zijn de individuele karakteristie
ken overtuigend), maar als represen
tant van de tweeslachtige vooruit
strevendheid in de gegoede kringen
uit Tsjechovs tijd. Aan de ene kant
het streven om de onderdrukten uit
de langdurige periode van het Russi
sche autocratlsme recht te laten we
dervaren. Aan de andere kant de
gemakzucht, de behaaglijkheid van
het gegoede leven, plezierig gekruid
door revolutionair denken en lethar
gie in handelen. Platonov is in Mik-
halkovs verfilming een levend ge
worden voorbeeld van deze twee
slachtigheid. Zijn meest trieste uit
spraak over zich zelf is: „Wat valt er
nog te doen? Het Is gebeurd. Ik ben
al vijfendertig." Een nostalgisch af
scheid van jeugd en vooral van idea
lisme. Idealisme is, dat is de teneur
van de gehele film. een zaak van
jeugdige voortvarendheid; bij rij
ping van de Jaren wordt hc' iets, dat
maar weer aan een nieuwe tijd moet
worden overgelaten. Dit betekent
niet, dat de regisseur zelf achter deze
gedachte staat, het tt zijn interpreta
tie van het beslissende tekort bij de
Russische bourgeoisie uit Tsjechovs
tijd ten aanzien van de latere revolu
tionaire doorbraak.
Micha Platonov is de hoofdpersoon De film schetst een feestelijke dag
op het landgoed van de jeugdige
weduwe van een kennelijk verarmde
vorst (zij wordt hoogheid genoemd i.
Haar stiefzoon is getrouwd met een
zekere Sofie Een zuster van Serbei.
Sasjenka. komt met haar man Micha
Platonov. kennis maken met Sofie.
Bij de ontmoeting blijkt, dat Plato
nov en Sophie elkander als twintig-
jarigen hebben gekend en verliefd
waren geraakt op elkanders sociaal
idealisme. Beiden zijn aangetast
door de desillusies van een toch ver
burgerlijkt leven en beschouwen
daarom het verdere voortleven maar
als aflopen van een toch mislukt
bestaan.
Mislukt bestaan
Er wordt in de film. zoals veelal
gebruikelijk is in Russische Tsje-
chov-verfilmingen. veel gepraat
Maar het is een sterk dramatisch
gepraat, dat door zijn „naturalisme"
een misleidend effect kan hebben
namelijk als zou alles worden dood-
gepraat. Maar je voelt in de dialogen
herhaaldelijk een beklemmende ge
ladenheid, die markant gestalte
geeft aan het drama van een tijd.
D. OUWENDIJK
Amsterdam-The Movies. 16 jr.
Fugitive Cinema vraagt onze aandacht voor een film over John
Heartfield (1891-1968), de geniale, uit de Dada-beweging voortge
komen, politieke Duitse kunstenaar, wiens fotomontages (tegen
Hitier, tegen Franco, tegen alles wat fascistisch en reactionair
was> wereldberoemd zijn geworden.
De Westduitse „Federale Beoorde-
lingsraad voor Films" heeft de film
geen predikaat toegekend, waardoor
ook geen subsidie kon worden ver
leend en Fugitive Cinema (en zij niet
alleen) ls daar nogal gebelgd over.
Doch helaas kan ik wel meevoelen
met de kritiek, dat het gemis aan
documentair materiaal een fatale
fout is in de film. Nu kan dat gemis
misschien gedeeltelijk worden goed
gemaakt door de Heartfield-Ten-
toonstelling (in „De Rooie Rat",-
Raadskelder Utrecht) maar er kle
ven meer gebreken aan het werk
stuk. Het is niet vrij van penetrante
indoctrinatie-zucht, Heartfield on
waardig. en kinderachtige simplifi
caties (zo worden stemmen van voor
aanstaande nazi's nagedaan door ac
teurs die hun best doen zo gemeen
en vals mogelijk te spreken, als ech
te boeven, en zó kwetsbaar stelden
die heren zich nu ook weer niet op).
Jammer van het onderwerp, het had
een betere aanpak verdiend. Het
filmpje wordt 4, 5 en 6 nov. vertoond
in Oktopus, Amsterdam en daarna
o.a. in de Rooie Rat te Utrecht.
Union Maids
Beeld uit „Union Maids"
Fugitive Cinema brengt ons ook een tentieus en veel aardiger is. Drie twee blanke en een zwarte, die intus-
ander filmpje, dat veel minder pre- Amerikaanse vakbondsvrouwen, sen tot de bejaardenstaat zijn opge
klommen, vertellen over hun strijd
voor de organisatie van de arbeiders
in de crisisjaren. Menige saillante
uitspraak en anecdote wordt tussen
neus en lippen verteld en aangevuld
door volwaardig documentatle-ma-
teriaal. De strijdlust van de drie is
ongebroken, gelukkig wordt die door
de makers (Miles Mogulescu. Julia
Reichert en James Klein) gedeeld,
zodat er een enthousiast werkje ont
stond over een vergeten stuk Ameri
kaanse geschiedenis, waarin de hu
mor de plaats krijgt die hem
toekomt.
„Union Maids" wordt 4. 5. 6 novem
ber vertoond in Oktopus. Amster
dam en daarna in „De Rooie Rat" te
Utrecht, „Het Spuitgat" Dordrecht.
„Open Ontmoetingscentrum" Venlo
en FH, Maastricht.
en vele andere
onderwerpen van deze
week. Kort en bondig
geschreven informatie
over bedrijfsleven en
maatschappij.
EW
L'Affichc Rouge. Ontroerende film
van Frank Cassenti over een ver
zetsgroep in de tweede wereldoor
log. waarbij verleden en heden
vloeiend in elkaar overgaan. 4 nov.
Filmliga Kampen; 4 en 5 nov. Akh-
naton, Amsterdam; 9 nov. De
Zwaan, Souburg.
Die verlorene Ehre der Katharina
Blum. Film van de Westduitse cine
ast Volker Schlöndorff over een
vrouw die door de sensatiepers en
de politie tot moord wordt gedre
ven, naar de gelijknamige roman
van Heinrich Böll De gehele week
in Studio F, Leeuwarden.
Providence. Geniale film van Alain
Resnais over creatieve capriolen
van een oude. zieke schrijver en de
verwisselbaarheid van menselijke
relaties. De gehele week in Tu-
schinski 2, Amsterdam en Scène 2.
Arnhem.
Le jugc Fayard dit „Ie Sheriff". Po
sitieve. politieke poücier van de
zeer geëngageerde Franse filmer
Yves Boisset. De gehele week in
Calypsoclub, Amsterdam en Krite-
rion, Rotterdam.
Die Zauberflóte. Ingmar Bergman's
charmante verfilming van Mozart s
meesterlijke opera. De gehele week
in P.O.C Eindhoven.
Three Women. Altman's laatste
psycho-surrealistische film over
drie vreemde vrouwen, wier levens
met elkaar verweven raken De ge
hele week in City 3. Amsterdam en
Studio. Leiden
Casanova. Fellini plaatst de legen
darische vrouwenheld als een soort
sexmachine tegen een achtergrond
van barokke en bizarre fantasie De
gehele week in Studio D. Delft en
City 2. Groningen.
Que la fête commence. Zeer intelli
gente historische film met dubbele
bodem van Bertrand Tavernier. De
gehele week in De Uitkijk. Den
Haag.
La Dentellière. Tedere liefdesge
schiedenis van de Zwitserse regis
seur Claude Goretta over twee
mensen die niet tezamen kunnen
komen omdat de woorden hen
scheiden De gehele week in The
Movies en Alhambra 2. Amsterdam
en 8tudio. Utrecht.
Pantserkruiser Potemkin. Klassie
ke revolutionaire film uit 1925 van
meester Sergei Eisenstein 5 nov
Filmhuis Nijmegen
