Parijs in het
geweer tegen
Frente Polisario
Kaddaffi gaat Caïro bezoeken
'Vrijlating van politieke gevangenen in Indonesië'
Lijndienst met Toepolew-144
Scholen in Soweto bleven leeg
Stakingsgolf in Israël
Verdrag tegen stelen
plutonium in de maak
Waarschuwing regering massaal genegeerd
Geen luchtdienst
tussen Tanzania
en Kenia meer
Gevangenen
in opstand
Bomaanslag in
Bondsrepubliek
Uranium-vondst
in Zwarte Zee
DINSDAG 1 NOVEMBER 1977
BUITENLAND
T rouw/Kwartet
Van een medewerker
MADRID Het conflict in de westelijke Sahara krijgt steeds
meer internationale aspecten. Verleden week overvielen guerril
lastrijders van het Frente Polisario, de bevrijdingsbeweging van
de westelijke Sahara, de ijzererts trein in Mauretanië die de
ijzermijnen van Zouerate met de Atlantische oceaan verbindt.
Grote ongerustheid ontstond in Frankrijk toen bij deze actie
niet alleen vijftien Mauretaniërs maar ook twee Fransen gevan
gen werden genomen.
Net als bij de gevangenneming van
een aantal Fransen in juni van dit
jaar bij een actie tegen de ijzermij
nen in Zouerate weigert het Frente
Polisario bijzonderheden over de ge
vangen genomen Fransen vrij te ge
ven. „Wij weten niet of wij Fransen
in krijgsgevangenschap hebben." al
dus een vertegenwoordiger van Poli
sario. „Pas wanneer Mauretanië een
lijst van krijgsgevangenen bekend
maakt zullen wij vrij geven wie zich
in onze gevangenschap bevindt."
Het opnieuw verdwijnen van Franse
staatsburgers bij acties van Polisa
rio in Mauretanië heeft tot veel op
schudding in Parijs geleid. Twee
gastarbeiders afkomstig uit de wes
telijke Sahara en een Marokkaanse
student die bekend staan als aan
hangers van het Frente Polisario
werden Frankrijk uitgezet. Een bui
tengewone vergadering van het
Franse kabinet gaf voedsel aan ge
ruchten dat Frankrijk met militaire
middelen de Franse gegijzelden wil
de bevrijden. Het ministerie van de
fensie in Parijs moest toegeven dat
er inderdaad militaire eenheden in
staat van paraatheid zijn gebracht.
In een communiqué van de vereni
ging van Franse „Vrienden van de
Sahara" werd hun gezegd dat 1600
Franse soldaten in de westelijke Sa
hara hun intervenUe reeds begonnen
waren.
Militaire actie
De Franse president Giscard d'Es-
taing heeft in een brief aan zijn Alge
rijnse ambtgenoot Boumeddiene
echter verzekerd dat Frankrijk geen
aggressieve bedoelingen heeft. Gis
card probeerde hiermee een eerdere
Franse verklaring af te zwakken
waarin een militair ingrijpen niet bij
voorbaat werd uitgesloten. GisCard
vroeg Boumeddiene wiens bewind
het Frente Polisario steunt om zich
in te spannen voor de vrijlating van
de Franse gegijzelden.
In de afgelopen dagen zijn ondertus
sen tientallen Franse militairen als
instructeurs en specialisten in het
Marokkaanse leger opgenomen.
Waarnemers menen dat de Fransen
niet alleen aangemoedigd worden
door het verlangen de gevangen ge
nomen Fransen vrij te krijgen. De
aanvallen van het Frente Polisario
schaden immers niet alleen de Mau-
retaanse maar ook de economische
belangen van Frankrijk.
58% van het staatskapitaal van
Mauretanië wordt gecontroleerd
door de Mauretaanse bank voor ont
wikkeling. Deze bank is op zijn
beurt eigendom van de Centrale
Kas van Economische Samenwer
king, een Frans overheidslichaam
die Franse investeringen en belan
gen in Afrika beheert. Franse parti
culiere bedrijven zijn de direct eige
naren van 20% van de Mauretaanse
industrie. De Franse banken beheer
sen eveneens 50% van het kapitaal
van de Handel en Industrie die ook
een aantal projecten opgezet heeft
in Mauretanië.
Vanuit deze achtergrond verleent.
Frankrijk militaire steun aan Ma
rokko en Mauretanië en weigert het
Polisario te erkennen. Voor het eind
van dit jaar zal Frankrijk nog 50
mirage F 1 bommenwerpers leveren
aan Marokko. Op dit moment wor
den Marokkaanse piloten getraind
in Frankrijk om deze toestellen te
besturen.
MOSKOU (Reuter) - Het
Russische supersonische
vliegtuig Toepolew-144 zal
vandaag voor het eerst met
honderd passagiers vliegen
van Moskou naar Alma-Ata.
Het is de bedoeling dat het
toestel voortaan iedere week
eenmaal op deze lijn een pas-
sagiersvlucht maakt.
De officiële in gebruikstelling van
dè zeer snelle Toepolew valt nu
samen met de viering van de zestig
ste verjaardag van de revolutie in
de Sowjet-Unie. Volgens de oor
spronkelijke opzet had het toestel
echter al jaren in gebruik moeten
zijn. Bij de ontwikkeling van deze
Toepolew. de Russische tegenhan
ger van de Frans-Britse Concorde,
is op zijn minst vier jaar vertraging
opgelopen. De grootste tegenslag
ondervonden de Russische ontwer
pers in 1973 bij de luchtshow in
Parijs waar een Toepolew-144 bij
een showvlucht verongelukte. De
bemanning en acht toeschouwers
kwamen daarbij om het leven.
Terwijl de Fransen en Britten bezig
zijn hetConcordeproject in feite
stil te leggen geloven de Russen
nog steeds in de toekomst van het
supersonische vliegtuig. De bezwa
ren die in het westen bestaan tegen
de Concorde zijn in de Russische
pers vaak afgedaan als „pollUek".
De klachten over geluidshinder bij
het supersonisch vliegen is in de
SowjeLpers wel eens afgedaan met
de mededeling dat een zware don
derslag net zo erg is als de knal van
een vliegtuig dat door de geluids
barrière vliegt Over de kosten van
de Toepolew is weinig bekend. Het
argument waarom de Concorde
tenslotte is afgestemd was de sim
pele vaststelling dat het project
veel te duur werd.
De ontwikkeling van de Toepolew
kan nauwelijks minder kostbaar
zijn geweest. In een folder is het
toestel al aangeprezen als iets wat
alle luchtvaartmaatschappijen wel
moeten hebben. Voorlopig worden
de kansen dat Toepolews-144 aan
het buitenland zullen worden ver
kocht zeer laag aangeslagen. Zeker
als het tegen kostprijs zou worden
aangeboden.
Moeilijkheden
De andere Europese wapenleveran
cier aan Marokko en Mauretanië is
Spanje. De Spaanse regering zegt
besloten te hebben deze wapentran
sporten te stoppen en ontkent offi
cieel de leveranties. Het bezoek dat
de Spaanse minister van transport
en communicatie, José Llado vorige
week aan Mauretanië bracht, beves
tigde echter het bestaan van de wa
pentransporten. Waarnemers mel
den dat de besprekingen gingen
over de wapentransporten aan Mau
retanië en de vrees van de Maure
taanse regering dat deze zouden
worden stopgezet. Het akkoord over
de visrechten dat uiteindelijk gete
kend werd, bevat vermoedelijk een
contraprestatie op het gebied van
wapenleveranties.
Dat er moeilijkheden bij de onderte
kening ontstonden vanwege de wa
penleveranties is door de Spaanse
autoriteiten bevestigd. Goed inge
lichte bronnen menen dat de Marok
kaanse autoriteiten ongerust zijn
over de groeiende pro-Polisario-
stemming in Spanje. De tweede ver
jaardag van de sluiting van het Drie-
landenakkoord op 14 november 1975
de directe oorzaak van het conflict,
zal worden aangegrepen om in een
perscampagne, de Marokkaanse
kijk op het Saharaconflict te belich
ten. Voor dit doel hebben de Marok
kanen een Madrileens publiciteits
bureau ingeschakeld tegen een som
van een miljoen Amerikaanse
dollars.
Protest tegen bezuinigingen
TEL AVTV (AP, UPI) Het Israëlische vakverbond Histadroet is
gisteren een grootscheepse campagne begonnen uit protest
tegen de hogere prijzen en belastingen als gevolg van het
economische hervormingsplan van de regering van Menachem
Begin.
Als onderdeel van de campagne van
de Histadroet tegen de verhoging
van de brandstofprijzen met 25 pet,
de vermindering van de regerings
subsidies op het dagelijkse levens
middelenpakket en de verhoging
van de omzetbelasting, legden de
werknemers in de bedrijven te Asj-
dod, de op een na belangrijkste ha
venstad, het werk neer. Ook het on
derhoudspersoneel van de lucht
vaartmaatschappij El Al ging in sta
king, omdat het niet de voorgeno
men omzetbelasting van 12 pet op de
vliegbiljetten wil betalen. Nu heeft
dit personeel in feite vrij vliegen.
Door deze actie bleven de toestellen
van El Al aan de grond.
Een functionaris van de Histadroet
zei dat het vakverbond nog niet een
algemene staking wil uitroepen, om
dat „de strijd nog maar pas begon
nen is en men niet in een keer al zijn
munitie wil verschieten". De vakcen
trale is nauw verbonden met de soci
alistische partij die sinds de verkie
zingen in mei in de oppositie is. Zij
riep op tot het houden van demon
straties in de grote steden om de
regering te dwingen haar hervor
mingsplan te herroepen.
NAIROBI (UPI) De laatste direc
te verbinding tussen Kenia en Tan
zania, de vluchten tussen Nairobi en
Dar-Es-Salaam, is maandag verbro
ken. De betrekkingen tussen de
twee landen zijn steeds verder ver
slechterd als gevolg van politieke en
economische geschillen. In februari
sloot Tanzania de grens met Kenia.
Sindsdien kon men alleen nog op
internationale vluchten recht
streeks van Dar-es-Salaam naar
Nairobi en vice versa reizen, maar
aan die mogelijkheid is maandag
een eind gekomen.
Niet alleen de handel tussen Kenia
en Tanzania heeft te lijden onder de
grenssluiting, ook de economie van
Zambia ondervindt nadelige gevol
gen. Zambia maakte voor een deel
van zijn invoer gebruik van de Kerü-
ase haven Mombasa, vanwaar het,
verkeer over land via Tanzania naar'
Zambia kwam.
In de Modelo-gevangenis in
Barcelona is het de afgelopen
dagen tot ernstige onlusten ge
komen waarbij verscheidene ge
vangenen gewond raakten. De
opstandigen klaagden over hun
slechte huisvesting en cisten
onder meer een amnestie. Uit
protest stichtten ze brand in en
kele cellen. Op de foto: verkoold
meubilair.
JOHANNESBURG (AP, UPI)
De scholieren van Soweto
zijn gisteren niet teruggekeerd
naar de schoolbanken. De op
roep van de Zuidafrikaanse re
gering aan de scholieren om
hun langdurige staking nu te
beëindigen werd massaal gene
geerd.
De afgelopen dagen had de overheid
SAARBROCKEN (DPA) In de
nacht van zondag op maandag heeft
een bomaanslag aanzienlijke doch
zuiver materiële schade aangericht
aan het gebouw van het gerechtshof
in Zweibrücken in de Westduitse
deelstaat Saarland, zo is officieel
bekendgemaakt. Van de daders ont
breekt elk spoor.
HAMBURG (AP) Onderzoekers
van de universiteit van Hamburg
hebben in het Turkse gedeelte van
de Zwarte Zee wellicht de grootste
voorraad uranium ter wereld aange
troffen.
Een woordvoerder van de universi
teit schatpe de hoeveelheid urani
um-sediment op verscheidene mil
joenen tonnen. Het sediment werd
op een diepte van 1000 tot 2000
meter aangetroffen, en heeft vol
gens een ruwe schatting een econo
mische weaarde van rond 100 mil
jard dollar.
De ontdekking werd gedaan door
een groep geologen onder leiding
van professor E. T. Degens. Het on
derzoek werd met steun van de
Westduitse overheid uitgevoerd.
met vliegtuigjes strooibiljetten laten
verspreiden in de zwarte woonsteden
bij Pretoria en Johannesburg. Daar
in werd de leerlingen gezegd dat ze
maandag 31 oktober naar school
moesten. Anders zouden ze het hele
jaar moeten overdoen. Het ministe
rie voor Bantoe-onderwijs, dat de
pamfletten had geschreven, riep de
scholieren op zich niet te laten inti
mideren door raddraaiers.
De scholen in Soweto en de andere
steden voor zwarten bleven gisteren
echter leeg. De boycot van de scho
lieren is Juist gericht tegen het Ban
toe-onderwijs. dat neerkomt op een
strikte schelding tussen blank en
zwart waarbij de slechtste voorzie
ningen voor de zwarten zijn. Het
onderwijs in Soweto is feitelijk al
ontregeld sinds de opstand van vorig
jaar Juni. Over heel Zuid-Afrika doen
in totaal ongeveer 300.000 scholieren
mee aan de actie tegen het apart-
heidsonderwtjs.
Angola
De Zuidafrikaanse strijdkrachten
hebben gisteren bekend gemaakt
dat een Zuidafrikaans soldaat ls om
gekomen bij gevechten langs de
grens tussen Angola en Namibië. Al
eerder was de dood van vijf andere
Zuidafrikanen bij diezelfde strijd be
kend gemaakt. Volgens het Zuidafri
kaanse legercommando waren de
troepen de Angolese grens overge
trokken tijdens een actie tegen strij
ders van SWAPO, de bevrijdingsbe
weging die gewapenderhand een ein
de probeert te maken aan de Zuidaf
rikaanse bezetting van Namibië. Mi
litaire kringen in Pretoria hebben
gezegd dat Zuidafrikaanse troepen
wel vaker Angolesees gebied be
treden.
WENEN (Reuter) In het gebouw van bet Internationaal bureau voor
atoomenergie (IAEA) bogen gisteren deskundigen van veertig landen
zich over het ontwerp van een conventie voor de beveiliging van pluto
nium, uranium en andere nucleaire materialen. Het hoofddoel is interna
tionale samenwerking „bij het achterhalen van verloren of gestolen
nucleair materiaal, en bij het beschermen van zulk materiaal tijdens
transport of opslag," aldus een woordvoerder.
Uitgangspunt is een ontwerp dat de Amerikaanse regering deze zomer
opstelde als onderdeel van het beleid tegen de mogelijke spreiding van
het bezit van kernwapens. Men verwacht een jaar nodig te hebben om lot
een definitieve tekst te komen. Aan de besprekingen nemen alle IAEA-
leden deel die betrokken zijn bij kernenergie-projecten met een omvang
van enige betekenis. Daarbij zijn landen die zeer direct bij de discussie
over spreiding van kernwapens betrokken zijn, zoals Frankrijk, West-
Duitsland en Canada, India, Israël, Brazilië en Argentinië.
Secretaris-generaal Waldheim van de Verenigde Naties waarschuwde
deze zomer dat tenminste twee dozijn landen ,,in staat waren, de
apparatuur voor het maken van een paar duizend atoombommen te
produceren wanneer ze dat wensen" als resultaat van kennis, opgedaan
bij de vreedzame nucleaire programma's.
CAIRO. BOEKAREST (AP, UPI, Reuter) De Libische leider
kolonel Kaddaffi zal binnen de komende tien dagen een bezoek
aan Egypte brengen, pe precieze datum hangt af van wanneer de
Egyptische president Sadat, die momenteel in Iran verblijft,
naar Cairo terugkeert. Dit is door goed ingelichte kringen in de
Egyptische hoofdstad verklaard.
Deze kringen reageerden hiermee op' Egypte en Libië gemeenschappelijk
een bericht op de voorpagina van het
Egyptische dagblad Al Messa, dat
bekend maakte dat een „vooraan
staande Arabische persoonlijkheid"
in Caïro werd verwacht om de „Ara
bische solidariteit te stimuleren".
Kaddaffi's aangekondigde bezoek
aan Caïro komt niet helemaal als een
donderslag bij heldere hemel. Sinds
de militaire botsingen aan de grens
tussen de beide landen in juli, die
een dieptepunt vormden in de we
derzijdse betrekkingen, zijn er teke
nen van een opklaring van de diplo
matieke sfeer tussen Egypte en Li
bië. Verleden week werd bekend, dat
een provincie in het grensgebied zul
len gaan besturen om een herhaling
van de vijandelijkheden in juli van
dit jaar te voorkomen. Bovendien ls
de Egyptische minister van volksge
zondheid onlangs aan het hoofd van
een medische delegatie naar Tripoli
vertrokken om de zieke zoon van
kolonel Kaddaffi te behandelen. De
verslechtering in de betrekkingen
tussen Caïro en Tripoli gaat terug
naar de Oktoberoorlog van 1973 toen
Kaddaffi kwaad werd omdat Sadat
hem niet van tevoren had ingelicht
over zijn plannen om Israël op 6
oktober 1973 aan te vallen.
Ondertussen heeft Sadat die giste
ren vanuit de Roemeense hoofdstad
Boekarest in Teheran aankwam be
kendgemaakt dat de Roemeense lei
der Ceausescu als bemiddelaar tus
sen hem en de Israëlische premier
Begin zal optreden. Tegenover Egyp
tische verslaggevers verklaarde Sa
dat in het bergachtige Sinaia, waar
hij Ceausescu ontmoette „het be
lang van mijn bezoek ligt in de goede
betrekkingen tussen president Ceau
sescu en Israël."
Roemenië ls het enige land in Oost-
Europa dat volledige diplomatieke
betrekkingen met Israël onder
houdt In augustus bracht premier
Begin een officieel bezoek aan Boe
karest. Sadat zei dat Ceausescu hem
volledig had geïnformeerd over de
besprekingen met Begin. „Voor mij
is nu het belangrijkste dat goede
vooruitgang wordt geboekt naar de
Geneefse vredesconferentie. Ik heb
Ceausescu verteld dat ik liever niet
naar Genève ga, tenzij er goede voor
bereidingen worden getroffen, want
ik wil niet dat de conferentie zich
nog 25 jaar lang voortsleept."
De Palestijnse Bevrijdingsbeweging
(PLO) heeft gisteren de Arabische
Liga verzocht een vergadering van
de ministers van buitenlandse zaken
van Egypte, Syrië. Jordanië en de
PLO bijeen te roepen om over de
kansen op een hervatting van de
Geneefse vredesconferentie te pra
ten. De secretaris-generaal van de
Arabische Liga steunt het verzoek
en zal onmiddellijk met Cairo, Am
man en Damascus contact opnemen.
De vergadering moet plaatsvinden
voordat de Arabische ministers van
buitenlandse zaken op 12 november
voltallig in Tunis bijeengekomen.
Indonesië valt de twijfelachti
ge eer te beurt bovenaan te
staan op het lijstje van Amnes
ty International, de organisatie
die zich het lot aantrekt van
politieke gevangenen overal
ter wereld en die daarvoor dit
jaar de Nobel-prijs voor de vre
de kreeg toegekend. „In geen
enkel ander land worden zoveel
mensen gedurende zoveel jaren
zonder enige vorm van proces
om politieke redenen gevangen
gehouden", aldus het jongste
rapport van Amnesty.
Amnesty zei in dat rapport dat er
nog minstens 55000 politieke gevan
genen in Indonesië zijn, maar hield
de mogelijkheid open dat er het ook
honderdduizend kunnen zijn. Exac
te cijfers zijn niet beschikbaar om
dat nog steeds mensen om politieke
redenen opgepakt worden (vorige
week kondigde het leger aan dit jaar
nog 200 leden van de in Indonesië
verboden communistische partij
PKI te hebben gearresteerd), omdat
de gevangenen nu eens „crimineel"
worden genoemd en dan weer „ta-
pol" (politieke gevangene) en omdat
vele gevangenen als „transmigran
ten" naar de verschillende eilanden,
en dan met name Boeroe. overge
bracht worden.
De „baas" over de politieke gevange
nen, de chef van het Kopkamtib
(Commando voor het herstel van vei
ligheid en orde), admiraal Soedomo,
ging fel te keer tegen Amnesty Inter
national. Hij vond dat de naam van
de organisatie maar veranderd
moest worden in „Amnesty Commu
nist International". Zolang er echter
nog steeds communistische regerin
gen zijn die vinden dat de naam van
de organisatie veranderd moet wor
den in „Amnesty Capitalist Interna
tional" zitten de mensen van Amnes
ty op het goede spoor.
Admiraal Soedomo noemde het rap
port van Amnesty een verzameling
leugens en zei dat er „slechts" 31500
politieke gevangenen in de Indonesi
sche gevangenissen en kampen za
ten. Verder herhaalde hij eerdere uit
spraken dat er in december van dit
jaar 10.000 zouden worden vrijgela
ten. nog eens 10.000 volgend jaar eri
dat in 1979 de rest zou vrijkomen.
Vraagteken
Amnesty plaatst er gezien de erva
ringen uit het verleden een groot
vraagteken bij. Zo ook Herman Mar
cus. de Indonesiër die in Juli van dit
jaar in een tweetal artikelen in deze
krant informatie verschafte over de
politieke gevangenen in Indonesië.
Herman Marcus, een schuilnaam,
hoopt er het beste van en vindt dat
de uitspraken van 8oedomo de nodi
ge aandacht moeten krijgen, al is het
alleen maar om de Indonesische re
gering in de toekomst vast te kun
nen pinnen op haar beloften. Hij
vraagt zich in een nieuwe brief af wat
de komende vrijlating van gevange
nen zal inhouden. Is het een echte
vrijlating of alleen maar een op pa
pier om de binnen- en buitenlandse
kritiek de mond te snoeren?
Marcus heeft een studie gemaakt
van het vrijlatingsproces en de
maatregelen die de Indonesische re
gering neemt ten opzichte van ex-
politieke gevangenen. Hij baseert
zijn verhaal op directe observaties
en allerlei gesprekken met ex-ge
vangenen en de autoriteiten die er
bij betrokken zijn. In eerste instan
tie legt het Regionale Team voor de
hervestiging van politieke gevange
nen, geleid door een officier van het
militaire territoriale commando, een
voorlopige lijst aan van gevangenen
die geschikt geacht worden voor
vrijlating. Daarna worden deze men
sen een voor een aan een nauwgezet
onderzoek onderworpen. Informatie
wordt ingewonnen van hun onder
vragers, hun kampcommandanten,
hun vroegere werkgevers en de loka
le autoriteiten van de plaats waar ze
vandaan komen. Als er maar ook
iets mis ls met de informatie wordt
de zaak als een dubieus geval opzij
gelegd en wordt de betrokken per
soon afgevoerd van de lijst van vrij
te laten gevangenen.
Alles geschiedt met strikte geheim
houding. De overgebleven mensen
door Johan ten Hove
op de lijst worden gedurende een
bepaalde tijd in de verschillende
kampen goed in de gaten gehouden.
Ook hun familie, waar ze na de vrij
lating naar toe moeten, wordt aan
een onderzoek onderworpen Is er
geen „gevaar voor de veiligheid van
het land" dan worden de betrokken
personen in de kampen gescheiden
van de rest van de gevangenen.
'Vergeven'
Op de dag van de vrijlating wordt er
een korte ceremonie gehouden. De
gevangenen krijgen nieuwe kleren
en wachten met blijde gezichten op
de dingen die gebeuren. „Begrijpe
lijk", zo zegt Marcus, „ze hebben zo
lang moeten wachten op deze grote
dag (sommigen 12 Jaar). Maar de
nieuwe kleren en de vreugde kunnen
de ingevallen en bleke gezichten
met verhullen. De meesten van hen/
zijn oud: zwakke mannen en vrou
wen met grijze haren, met gebogen
schouders en doffe ogen. 8ommigen
zijn zo zwak dat ze een stok nodig
hebben om op te steunen. Ze zien er
veel ouder uit dan ze in feite zijn".
De vrijgelaten politieke gevangenen
moeten een eed zweren op de staat
en de grondwet van de republiek
Indonesië. Dan worden er vriendelij
ke toespraken gehouden. Meestal
zegt de commandant van het regio
nale team ook iets, hij verontschul
digt zich voor het ongemak dat de
gevangenen is aangedaan, zelfs zegt
hij dat het hem spijt dat sommige
gevangenen tijdens de ondervragin
gen zwaar mishandeld zijn. Maar
dat behoort allemaal vergeven en
vergeten te worden. HIJ zal nog zeg
gen dat de ex-politieke gevangenen
nu loyale burgers moeten worden en
geen subversieve dingen gaan doen.
omdat ze anders opnieuw gepakt
worden en dan voor onbepaalde tijd
in het gevang verdwijnen
Maar deze vriendelijke woorden zijn
lippendiensten, aldus Marcus, om
dat er in feite praktisch niets ge
daan wordt aan de verbetering van
het lot van de overblijvende gevan
genen.
Ten slotte is de ceremonie voorbij,
de mensen mogen naar hun familie.
Ze krijgen wat geld voor de reis naar
de dorpen en steden van herkomst.
Maar wat gebeurt er als ze geen
familie of gezin meer hebben? Er is
in al die jaren veel gebeurd. Veel
gezinnen zijn uit elkaar geslagen, de
vrouwen zijn hertrouwd en de kinde
ren verdwenen. Veel ex-gevangenen
kunnen nergens heen en worden ge
dwongen onderdak te zoeken in de
cellen van de districtskazernes.
Schrijnend
Los hiervan staan nog de schrijnen
de gevallen van.mensen die voor de
rest van hun leven invalide gewor
den zijn door de slechte behandelin
gen en de folteringen tijdens de on
dervragingen Wat moet er bijvoor
beeld terechtkomen van drs. Harto,
nu zenuwziek als gevolg van marte
lingen en het toedienen van elektri
sche schokken, van de medische
student Dido, die half verlamd ligt
in het gevangenishospitaal van Jo-
gya, van de student in de farmacolo
gie, Saryadl die nu kreupel ls, van
Kirjo, die toen scholier was en nu
half verlamd en Invalide voor het
leven? Zullen zij niet hun hele leven
afhankelijk blijven?
Wat moet er worden van de vele
vrouwen die-de beste Jaren van hun
leven in de kampen hebben gesle
ten. Zij zijn gedoemd oude vrijsters
te blijven, aangewezen op hun fami
lieleden, voor hun leven aangewezen
op de bedeling. En dat alles doordat
ze veel te lang zijn vastgehouden.
Zij zullen op zijn minste enige com
pensatie van de regering moeten
krijgen.
Het hoeft geen betoog dat de Indo
nesische autoriteiten op deze ma
nier nog Jaren bezig zijn met het
vrijlaten van politieke gevangenen.
Niemand weet hoe lang het duurt
voordat alle tienduizenden deze lan
ge weg van de vele onderzoeken
door de verschillende instanties
hebben afgelegd. „Stel u voor", zo
zegt Marcus: ,Aan de ene kant de
bevoorrechte officieren, die rustig
de tijd nemen alle paperassen over
de gevangenen door te lezen in hun
goed-ultgeruste en comfortabele bu
reaus, en aan de andere kant de
vermoeide en uitgebluste politieke
gevangenen in hun troosteloze cel
len, die elk vervliegend Jaar zwakker
en zieker worden.
Zo'n uitgebreid onderzoek zou goed
kunnen zijn als het gaat om de echte
belangrijke figuren, de leiders van'
de Beweging van de dertigste sep
tember (die volgens de Indonesische
overheid de mislukte coup in 1985
plaatsten) of bijvoorbeeld de leden
van het politbureau of het centrale
■comité van de communistische par
tij Maar de meeste politieke gevan
genen zijn mensen de onschuldig
zijn, die nauwelijks weten waarvoor
ze eigenlijk opgepakt zijn, die nog
nooit een proces hebben gehad.
Marcus kan zich niet aan de Indruk
onttrekken dat er sprake ls van een
welbewust rekken van de vrijlating
van politieke gevangenen door een
scala van allerlei formaliteiten als
voorwendsel te gebruiken.
„En zelfs als de politieke gevange
nen ongeveer twaalf Jaar geleder,
aanhangers waren van de toenmali
ge president Soekamo, of lid waren
van de CPI of een aanverwante or
ganisatie (hetgeen in die tijd vol
strekt legaal was) dan is bijna twaalf
Jaar gevangenschap en slechte be
handeling waarlijk genoeg als straf
op een wandaaddie ze nooit
begaan hebben."
