'Water weg' meer
dan voorlichting
'Belangrijkste is leren
om zelfstandig te zijn'
Bronnen van onze beschaving
3
Film over toekomst Markerwaard
Voortgezet buitengewoon onderwijs bestaat tien jaar
Haarden
OINSOAG t NOVEMBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet f-
Vandaag wordt In Den Bosch het tienjarig
bestaan van het voortgezet buitengewoon
onderwijs gevierd met een congres Ongeveer
achthonderd deelnemers zullen discussiëren
over deze vorm van onderwijs.
Toen in 1967 in het koninklijk besluit
buitengewoon onderwijs, de bepaling werd
opgenomen die ..voortgezet buitengewoon
onderwijs voor debielen" mogelijk maakte,
kwam dit als een volslagen verrassing. Tot
dat moment had het buitengewoon onderwijs
uitsluitend scholen voor kinderen tot dertien
jaar gekend. Logisch, als men bedenkt dat de
leerplicht toen ook omstreeks die leeftijd
eindigde.
In de laatste tien jaar heeft het voortgezet
buitengewoon onderwijs een nogal
stormachtige ontwikkeling achter de rug, die
in sommige gevallen tot een soort wildgroei
leidde. Het probleem was namelijk dat de
voorschriften niet toestonden dat er aparte
scholen voor voortgezet buitengewoon
onderwijs werden opgericht, maar er mochten
uitsluitend afdelingen komen aan
basisopleidingen voor moeilijk lerende
kinderen.
„Deze ontwikkeling betreur ik in hoge mate',"
schrijft de plaatsvervangend directeur
speciaal onderwijs van het ministerie van
onderwijs, de heer H. M. Zilverberg, in het
voorwoord van de congresmap. „Onze
leerlingen hebben recht op de beste
voorzieningen en die zijn beter in een school
dan in een afdeling te realiseren. Een veelheid
van overwegingen pleit hiervoor, waarvan die
van een mogelijke Inpassing in het voortgezet
onderwijs op een later tijdstip zeker niet de
minst belangrijke is."
Het voortgezet buitengewoon onderwijs is een
voorbeeld van het doorbreken van de
onderwijszuilen. Al direct in 1967 vonden de
vakorganisaties elkaar in een werkverband.
Ook nu bestaat dat werkverband nog uit de
drie onderwijsvakorganisaties ABOP. KOV
en PCO.
Een van de organisatoren van het congres, is
de heer P. Hess. Hij is hoofd van de
Hilversumse Wisseloordschool, waaraan ook
een afdeling voortgezet buitengewoon
onderwijs is verbonden. Met hem spraken wij
over het onderwijs aan moeilijk lerende
kinderen van dertien tot zestien jaar.
door Henri Kruithof
HILVERSUM „Het belang
rijkste criterium voor de toela
ting van kinderen aan onze
school, is de vraag of te ver
wachten is dat hij of zij later
zelfstandig zal kunnen zijn in
de maatschappij. Kijk, vroe
ger had je alleen maar de
basisafdelingen. Veel moeilijk
lerende kinderen volgden toen
na hun twaalfde jaar helemaal
geen onderwijs meer.
Nu is het zo dat ongeveer de helft
van de leerlingen die van de basisaf
delingen komen, naar het normale
voortgezet onderwijs kan. meestal
naar het huishoud-, technisch- of
landbouwonderwijs. In dit onder
wijs bestaan afdelingen met indivi
dueel gericht onderwijs, waar onze
kinderen vaak terecht komen.
Met de andere helft blijf je echter
zitten Daar moest Uen Jaar geleden
een oplossing voor worden gezocht.
In die tien jaar zijn er zo n honderd-
twintig scholen voor voortgezet bui
tengewoon onderwijs in Nederland
gekomen, tot voor kort allemaal ver
bonden aan basisafdelingen. Sinds
het begin van dit schooljaar is het
echter ook mogelijk om zelfstandige
scholen op te richten.
Ik vind dat ook erg noodzakelijk. De
leerlingen van de basisafdelingen
hebben ook vriendjes in het gewoon
lager onderwijs. Zij merken dat die
vriendjes als ze twaalf zijn naar an
dere scholen gaan. Daarom moeten
de leerlingen van onze scholen ook
naar andere scholen gaan, vind ik.
De opzet van het onderwijs wordt in
vergelijking met de basisafdelingen
ook heel anders. De leerlingen krij
gen meer vrijheden. Zo mogen ze
bijvoorbeeld van het schoolplein af
in de pauzes, waardoor ze meer ver
antwoordelijkheid te dragen krij
gen. Bovendien krijgen ze nu ook
vakleerkrachten, in plaats van de
hele dag dezelfde onderwijzer of on
derwijzeres.
De helft van de tijd wordt gevuld
met praktische zaken: het werken
met hout. metaal, maar ook koken
en dergelijke. Ook de Jongens doen
aan dit laatste mee en neem het ze
niet af. want ze doen het met het
grootste plezier. En verder heb je
dan nog het vak ..household". Ik
weet daar zo gauw geen Nederlands
woord voor, maar ik bedoel ermee
bijvoorbeeld een band plakken.
tuinonderhoud en kleine reparaties
aan brommers; practische karwei
tjes in de huishouding dus.
Stage
Deze echte schoolopleiding mondt
dan als de leerling vijftien jaar is in
een stageperiode uit in het bedrijfs
leven. Dat begint met een halve dag
per week en kan oplopen tot twee
dagen. Als dat goed verloopt komt
het afscheid van de school en gaan
de leerlingen zelfstandig in de maat
schappij functioneren.
Met name die stage vereist een zeer
intensieve begeleiding. Het is be
langrijk dat er goed contact is met
het bedrijfsleven. Vaak berust onze
relatie met bedrijven op persoonlij
ke good-will van een van de leraren
bij zo'n bedrijf.
Wij werken hier bijvoorbeeld veel
samen met een supermarkt, waar
wij onze leerlingen voor een stage
plaatsen. Dit bedrijf heeft heel goed
door hoe onze leerlingen aangepakt
moeten worden. Ze kunnen je daar
precies vertellen of een bepaalde
handeling voor de bepaalde leerling
leerbaar is of niet. Als een stagiair
de opdracht krijgt een bepaald vak
bij te vullen mag hij daar in het
begin best langer over doen dan de
werknemers van het bedrijf. Maar
na een aantal keren moet hij het in
[ongeveer dezelfde tijd doen.
Onze leerlingen vereisen nogal wat
aandacht van het winkelpersoneel.
Wij durven dat echter wel te vragen
omdat er geen vergoeding wordt ge
vraagd van het bedrijf voor de ver
richte arbeid.
„Niet gemakkelijk"
Het is niet altijd even gemakkelijk
om stage-plaatsen te vinden. Wij
hebben hier een leerkracht die een
halve dag ln de week is vrijgesteld
voor het onderhouden van contac
ten met de bedrijven. Het zou echter
ideaal zijn als het arbeidsbureau
hierin een grotere rol zou gaan spe
len. Hier en daar gebeurt dat al wel,
maar het zou een landelijke zaak
moeten worden.
We vinden het daarom zo jammer
dat de ministers Van Kemenade en
Boersma in hun nota over stages
geen aandacht hebben geschonken
aan onze vorm van stage. Wij hopen
dat hij naar aanleiding van onze
commentaren op deze nota alsnog
aandacht krijgt voor onze pro
blemen."
door W. F. Stafleu
De mogelijkheden om histori
sche series op de markt te bren
gen. zijn blijkbaar niet uitge
put. Elsevier is nu begonnen
met het project Bronnen van
onze beschaving, en het moet
gezegd worden; als alle zes nog
komende delen zo belangwek
kend, doorwrocht en actueel
zijn als het eerste deel, is deze
serie een grote aanwinst.
Onder deze ..bronnen van onze be
schaving" zullen begrepen worden;
prehistorie. vroeg-Griekse culturen
en het Midden-Oosten; Egypte-Is-
raél; het klassieke Griekenland, de
Romeinse en Perzische wereldrij
ken. Europa van de steentijd tot de
Noormannen en de vroeg-christelij-
ke wereld. Deze opzet maakt duide
lijk dat met ..onze" beschaving hier
de westerse is bedoeld: de bronnen
van andere culturen China, India,
Afrika. Amerika blijven buiten
beschouwing Het is een interessante
vraag, of iemands kijk op de wereld
wel compleet kan zijn zonder enig
benul van ivooral) de oosterse cultu
ren. maar dat valt dus buiten het
bestek van deze serie
In het eerste deel speelt die beper
king overigens nog geen rol Het be
handelt de mens in de prehistorie.
De auteurs. John Waechter. David
en Joan Oates, zijn grondig te werk
gegaan, en het is bepaald geen oude
kost die zij opdienen. Opnieuw blij
ken paleontologie en archeologie
snel ontwikkelende wetenschappen
tc zijn en er wordt bijvoorbeeld over
het ontstaan van de mens allerlei
ontdekt dat tot nieuwe visies leidt
Bovendien wordt in dit boek telkens
een verbinding met het heden gelegd
door beschrijvingen van de vorderin
gen van de wetenschap en door ver
halen over bodemvondsten Het is de
bedoeling deze fotoreportages ook in
de volgende delen na elk hoofdstuk
op te nemen, en dat verlevendigt het
geheel Trouwens, heel de royale op
zet met veel duidelijke illustraties,
tabellen. registers. verklarende
woordenlijsten en kaarten maakt dit
tot een werk van betekenis.
Prehistorie is eigenlijk een moeilijk
onderwerp Wie een echt eenvoudig,
maar toch verantwoord boekje wil
lezen over de Nederlandse prehisto
rie. kan terecht bij Bronkhorst en
Van den Beemt De verdwenen
mens Met name de aspirant ama
teur-archeoloog vindt hier veel van
zijn gading, ook allerlei nutUg adres-
senmaterlaal Het boekje is royaal en
echt verduidelijkend geïllustreerd
Een heel bijzonder boek is Heraldiek
van dr Ottfried Neubecker. een in
ternationaal bekend deskundige op
dat gebied en schrijver van stan
daardwerken Ook dit is er één. een
prachtige uitgaaf, die je natuurlijk
Paus Urbanus II roept tijdens de synode van Clermont op tot een
kruistocht om het Heilige Graf uit de macht van de ongelovigen te
bevrijden (Uit De Kruisvaarders).
eerst met het nodige wantrouwen
ter hand neemt: zitten we dfiör nu
op te wachten? Maar wie erin leest,
geeft zich al gauw gewonnen, want
met de bestudering van de wapen
kunde komt de geschiedenis op een
wel zeer aparte manier tot leven.
Neem de figuur van de heraut
daar is toch eigenlijk zo weinig over
bekend, terwijl hij in de middeleeu
wen een belangrijke functie had.
Neubecker heeft met dit werk een
grote cultuurhistorische prestatie
geleverd.
Het boek behandelt dus de figuur
van de heraut, verder allerlei onder
delen van het wapen, zoals het
schild, het teken, de helm. de kroon
en de pronkstukken, ook het wapen-
recht en de wapenkunst. Een lijst
van begrippen, van oude wapenboe
ken. een bibliografie, veel verklaren
de tekeningen en kaarten en niet
minder dan zeventienhonderd van
de schitterendste illustraties maken
van dit werk een lust voor het oog.
Het is verbazend om te zien hoe de
overdadige pronk van vorstelijke en
adellijke huizen zijn weerslag vond
in de meest ingewikkelde en inge
nieus samengestelde wapens. En
dat is allemaal voortgekomen uit de
praktische noodzaak om de ridder
in het gevecht te herkennen.
De bladzijden van J. P. Brooke-Litt
le over het gebruik van symbolen in
de moderne wereld vallen daarbij
toch een beetje uit de toon. De kun
dige vertaling is van Jhr mr R. C. C.
de Savornin Lohman in samenwer
king met de Hoge Raad van Adel.
Het boek is natuurlijk schitterend
uitgegeven
De kruisvaarders, door Johannes
Lehmann. is een magnifiek boek
van een schrijver die én theologisch
én historisch van wanten weet. boei
end schrijft en scherp analyseert. De
literatuur over de kruistochten is
nagenoeg onuitputtelijk, schrijft
hij. maar er zijn weinig moderne
beschrijvingen die voor de geïnte
resseerde leek ook leesbaar zijn.
Daarin is dan nu ruimschoots voor
zien. De tragedie van de kruistoch
ten. ooit als gelovige onderneming
begonnen, beschrijft Lehmann van
begin tot eind. Hij noemt de kruis
tochten een van de grootste en
meest uitzonderlijke, maar ook de
meest zinloze avonturen van onze
geschiedenis, en de lezer is geneigd
hem gelijk te geven. Lezing van dit
boek leidt onherroepelijk tot een
herziening van ons schoolboeken
oordeel over de kruistochten en over
de vrome middeleeuwen. En toch
ziet zelfs Lehmann kans temidden
van de ongelooflijkste wreedheden
en grofheden die ln deze „heilige
oorlog" gebeurden, onverwachte en
treffende lichtpunten op te sporen,
die hem ervoor bewaren om de
kruistochten enkel als een verove
ringsveldtocht te beschrijven.
De verovering van Jeruzalem op 14
juli 1099 onder Godfried van Bouil
lon kostte op die ene-dag tussen de
40.000 en 70.000 mensen het leven
door de hand van christelijke pel
grims in naam van het kruis. Men
schat dat de kruistochten samen
ongeveer twee miljoen mensenle
vens hebben geëist; dat is naar
schatting zeven procent van de tota
le Europese bevolking van die tijd.
Wie zich wil bezinnen op de plaats
van het geloof en het christendom in
onze beschaving, moet dit boek niet
ongelezen laten, hoe beschamend
deze geschiedenis ook is. Over bron
nen van onze beschaving gesproken.
De mens in de prehistorie, door John
Waechter, David Oates en Joan Oa
tes. Uitgave Elsevier, 286 blz., 59,50
(eerste deel van een serie; voorinte
kenprijs 49,50).
De verdwenen mens, door J. W.
Bronkhorst en G. van den Beemt,
uitgave Omniboek, 136 blz., 17,50.
Heraldiek, door Ottfried Neubecker.
Uitgave Elsevier, 288 blz., 1700 afb.,
110 (binnenkort 125).
De kruisvaarders, door Johannes
Lehmann. uitgave Ad. M. C. Stok,
Zuid-Hollandsche Uitgeversmij, 320
blz., 37.50.
AMSTERDAM „Water
weg?" is een film die is bedoeld
als tegenwicht aan de over
heidsvoorlichting over de in
poldering van de Markerwaard.
Maar de film, die deze week in
première ging, is meer dan
voorlichting. Het is ook een
mooie kijkfilm.
„Water weg?" is gemaakt in op
dracht van de Vereniging tot Be
houd van het IJsselmeer. Het is
daarom niet verwonderlijk dat de
film de vraag „Water weg?" beant
woord met een volmondig „Nee, na
tuurlijk niet". Regisseur Martin
Bierman, die ook het scenario
schreef en geldt als gespecialiseerde
actievoerder op het gebied van ruim
telijke ordening.
De Vereniging tot Behoud van het
IJsselmeer vreest dat de Marker
waard zal worden ingepolderd. Over
niet al te lange tijd zal het parlement
zich hierover uit moeten spreken. De
vereniging vermoedt dat de regering
nog steeds mikt op verdere inpolde
ring en dat tijdens de voorlichtings
procedure, die aan de beslissing
vooraf moet gaan, de argumenten
van de vereniging onder tafel raken.
„Water weg?" zal een uitgebreide
voorlichtlngstoer langs de plaatsen
rond het IJsselmeer maken, met als
doel zoveel mogelijk Nederlanders te
bewegen zich tegen de inpoldering
van de Markerwaard uit te spreken,
aldus de vereniging. Tezijnertljd zal
de KRO de film op televisie uit
zenden.
Natte hart
In de film wordt er voor gepleit het
hele IJsselmeer ln te richten als een
groot „natuurpark", het natte hart
van een overvol Nederland. Fraaie
opnamen bevestigen het natuur
schoon van dit gebied, hetgeen de
verdienste is van cameraman Jan
Otte. Via zijn camera laat hij zien
dat door inpoldering van de Marker
waard vierhonderd vierkante kilo
meter water verloren gaat. De tach
tig jaar geleden opgestelde plannen
dienen volgens het commentaar in
de film nu aan de werkelijkheid wor
den aangepast
De film gaat terug in de geschiedenis
tot het jaar nul, tot de strijd van de
Batavieren tegen het water door de
aanleg van terpen en dijken en later
de eerste inpolderingen, die mogelijk
werden door de uitvinding van de
windmolen. Als in 1891 ir. Lely plan
nen opsteld voor het gedeeltelijk
droogleggen van de Zuiderzee is daar
aanvankelijk veel weerstand tegen.
Die ebt echter weg na de overstro
mingsramp van 1916 en het voedsel
tekort tijdens de eerste wereldoor
log. Inpolderen betekent dan meer
veiligheid en meer landbouwgrond.
De commentator in de film consta
teert dat die uitgangspunten zijn
De filmploeg tijdens opnamen van gevels, waarin reliëfs over het IJss
meer zijn verwerkt, in Hoorn (boven) en in een vergeten hoekje, datt|
nog een idyllisch karakter heeft bewaard (onder).
verlaten: Inpoldering is nu nodig om
dat de verstedelijking steeds meer
ruimte opeist. Volgens de Vereniging
tot Behoud van het IJsselmeer
wordt er op die manier ongeveer 130
vierkante kilometer ruimte (land
bouwgrond, water) opgeëist, zodat
de Markerwaard niet veel meer dan
drie jaar soelaas kan bieden. Daar
naast vreest men de gevolgen van de
verdwijning van een groot zoetwa
terbekken. De film komt dan ook tot
de conclusie dat we beter kunnen
zoeken naar mogelijkheden tot be
perking van de verstedelijking, dan
zonder meer blijven inpolderen zo
lang daar behoefte aan bestaat.
Het gegeven van de ongeveer drie
kwartier durende film is simpel,
maar daarom niet minder aantrek
kelijk. Een man en zijn dochterf
zien op de televisie de afsluiting vj
een dijk in het IJsselmeer en besl»
ten zelf eens te gaan kijken. In a
motor-met-zijspan trekken zij
de plaatsjes langs het meer en bi
daar het toerisme, de visserij
vooral de mooie natuur. De beeli
spreken voor zichzelf, tussen de
en zijn dochtertje valt geen ei
woord.
De film, die is gemaakt met finant
le steun van onder andere het Wei
Natuur Fonds, de ANWB en
milieugroepen, zal ongetwijfi
„zieltjes winnen". Dat is ook de
doeling, aldus de makers. De Ver*
ging tot Behoud van het IJsselmi
beschouwt de film als een wapen
de voorlichtingscampagne over
toekomst van de Markerwaard.
ZAKENFLITSEN
Voor goed en vakkundig
AUTORIJLES
naar Autorijschool Vinkestijn ib.v.
Vamor Plus Ml. geeft les in Opel
Ascona Telefoon 071-134575.
Kamerverhuur
bemiddelingsbureau
HET TREFPUNT
biedt 'm de vri|e sector aan:
Luxe appartementen
v a. 695 - met.
Tel mi t»i beheer van bovenge-
noomd bureau
tel. 071-141066.
Te koop aangeb mooie
Ierse Setters
6 weken, tngeem en ontwormd
Duitse Herder. 9 weken
TEL. 02520-21674
BOMEN
ten houten hekken en tuinge
reedschappen
Welkom b'j Garden Centre
Bloemendaal
Hoogmadeseweg 43. Leider
dorp. tel 071-121920. nabij Eli-
zabeth-Ziekenhuis. privé par
keerplaats.
pamfletje nodig?
Deitabach maakt er snel honderd ol
duizend, op wit ol gekleurd papier
In een dag klaar' Dat is snekJrufc'
DRUKKERIJ DELTABACH.
Oranje laan 37. tel. 071-899241
ZOETERWOUOE-RUNDIJK-
hoortoestellen
Breestraat 58. Leiden, tel 071-140475
(naast de Stadsgehoorzaal)
HOOGHEEMRAADSCHAP
VAN RIJNLAND
Bij dc afdeling administratie van de (cchnischc dienst is plaats vooreen
TECHNISCH-ADMINISTRATIEVE
MEDEWERKER
die bij dc sectic zuiveringsbeheer wordt tewerkgesteld.
Taak: samenstellen maandoverzichten betreffende ca. 60 zuiveringstcchnischc
installaties; bijhouden, bewaken en uitgeven van onderhoudswerk; controleren
van voorraden; diverse andere werkzaamheden t.b.v. de begroting, het jaarverslag
cn dergelijke.
Vereist: ervaring in zelfstandige tcchnisch-administratieve funktie in fabricks-,
werkplaats- c.q. magazijnadministratic cn dienovereenkomstige opleiding ni
veau MTS dan wel gelijkwaardige scholing); rijbewijs B/E; leeftijd bu voorkeur
ca. 40 jaar.
Dc aanstelling geschiedt afhankelijk van leeftijd, ervaring en opleiding in één van
dc middelbare administratieve rangen (salaris minimaal f 1652,- en maximaal
f2807,-per maand).
De bij de overheid gebruikelijke secundaire arbeidsvoorwaarden zijn van toe
passing.
Schriftelijke sollicitaties binnen veertien dagen na het verschijnen van dit blad
zenden aan dc ingenieur-directeur van dc technische dienst van Rijnland, Bree
straat 59 te Leiden.
To koop gevraagd
ZOLDER
OPRUIMINGEN
EN INBOEDELS
DUMPHAL
RUNOUK 116. TUSSEN HAAG
SE SCHOUW EN DE VINK
IfIDEN. TEL 071-764260
Niet te geloven
Weer urt voorraad leverbaar bu
laangas gasfornuis, groen of
brum met ruil en aldekptaat
I 390 Viervlams met deksel wjt
159,50, m kleur brum ol groen
1 169.50 Butaangasgeisers
12* 5
Speciaalzaak voor Leiden en
Holverda
BEATRIXSTRAAT 21-23
LEIDEN. TEL. 071-126534
kachels, pijpen ellebogen, as-
beslkoord kit glas. gloeiblokken
thermokoppels, leidingen, kranen
enz
W. P. Hartwijk
NIEUWE BEESTENMARKT 7-11
LEIDEN TEL 071-126627
Echle. jonge eerlijke aulos t»|
VLASVELD
oft Toyota dealer Nu Haarlem
merweg 49a Leiden naast
Groonoordhallen Tel 134689
DATSUN kmïp,
AUTOBEDRIJF BROERTJES
SASSENHEIM 02522-12921
Bronsglazen fafefbladen 8 mm
dik. 80 cm rond 65.- 90 cm.
90 - 100 cm 130.- 110 cm
150.- Ti|deli|ke aanbieding
Glasindustrie J. J Poppmk
Rotterdamseweg 60. Delft Tel.:
015-561500
Kredietbureau
Ton Postelmans
Persoonlijke leningen tot elk
bedrag aliossmg tol 15 jaar
BEUKENRODE 26
LEIDEN. TEL 071-131932
