Keizer Wilhelm II wilde
Kuyper graag ontvangen
U kiest dan zelf de voordeligste spaariekenng:
4%
6%
7%
postgiro en
rijkspostspaarbank
Weer kort geding om
stukken zaak-Menten
iRENTE-
REKENING
TLUS-
REKENING
'STER-
REKENING
A.R.-leider schreef in 1916 artikel in Duits blad
Duitse gezant
vol bewondering
Restaurant in as
'Reistijd blijft steeds hetzelfde;*
voor Nederlander
-
I
ZATERDAG 29 OKTOBER 1977
TROUW/KWARTET 1fE
door S. Witteboon
Vandaag is het honderd veertig
jaar geleden, dat dr. Abraham
Kuyper werd geboren. Kuyper,
theoloog; eenmaal eerste mi
nister in ons land; aanvoerder
in de strijd voor de emancipa
tie van „de kleine luyden", de
protestantse „gewone" men
sen; jarenlang onbetwist leider
van de Anti-Revolutionaire
Partij, hoofdredacteur en bij
zijn leven al legendarisch drie
sterren-artikelen-schrijver van
het anti-revolutionaire dag
blad „De Standaard"; bij een
deel van ons volk vooral be
kend gebleven als de grote be
strijder van de spoorwegsta
king in 1903.
Honderdveertig jaar. Geen aanlei
ding tot een grote herdenking. Maar
het toeval bracht mij juist vandaag
wat materiaal in handen, dat spe
ciaal op hem betrekking heeft. En
zo n gelukkig toeval mag men niet
laten voorbijgaan. Kuyper was een
groot vriend van het Duitsland van
zijn tijd en van Duitse kant werd die
vriendschap erg op prijs gesteld. Of
hij ook een vriend van de latere
Duitslanden zou zijn gebleven, mag
grondig betwijfeld worden.
In het kerstnummer van het Duitse
weekblad „Die Woche" („Kriegsjahr
1916". aflevering 52). had Kuyper een
artikel geschreven, waarin hij op
een nog altijd boeiende manier de
elementen bespreekt, waaruit, zoals
hij het zag, de Nederlandse geest
zich ontwikkeld heeft. Hij ziet tot
1813 een sterke beïnvloeding uit Ro
maanse oorsprong en pas daarna een
geleidelijke mede-beïnvloeding door
de Germaanse geest, waarvan hij de
cultuur-elementen bewondert. Maar:
„De strenge systematiek, het in de
ziel ingesmede harnas, dwingt ons.
Duitsland's wonderbaarlijke kracht
met verbazing gade te slaan, maarzij
verdraagt zich niet met onze over
geërfde volksaard. Wie ons het mooie
systeem met dwang wil opdringen,
maakt zich tot onze tegenstander."
het eigenlijk gaat. voegt Rosen
daaraan toe: ,Jk mag nog opmer
ken, dat de heer Kuyper mij na mijn
komst in Den Haag onmiddellijk
bezocht heeft en onze indertijd in
Tanger aangeknoopte betrekkingen
allervriendschappelijkst heeft
voortgezet, wat mij vaak de gelegen
heid geeft op deze hier zeer invloed
rijke heer „in unserem Sinne einzu-
wirken".
Portret
Het artikel komt inderdaad bij de
keizer of zijn naaste omgeving te
recht en die laat Kuyper als dank
een prentkaart met zijn portret stu
ren. En een portret van Luther, met
het oog op de viering van de 400-
jarige reformatie.
In dat jaar wordt Kuyper 80 en dat
wordt hoe kan het anders groot
gevierd, niet alleen in de kringen
die hem politiek na staan. Zijn Duit
se vrienden blijven niet achter. Op
order van de keizer stuurt Rosen
bloemen. Kosten: 50.05. Als Rosen
daarvoor een declaratie stuurt naar
de hofhouding van de keizer, krijgt
hij die terug: het zijn gewone onkos
ten, die hij zakelijk moet declareren.
Bij gelegenheid van die verjaardag
schrijft Rosen opnieuw uitvoerig
naar Berlijn, hoezeer hij Kuyper's
Duits-gezindheid op prijs stelt:
in vele van zijn drie sterren-artike
len in zijn krant „De Standaard"
schrijft hij een bijzondere vriend
van Duitsland te zijn. „Der uns na-
hestehende „Stichtsche Courant"
hatte, mit unserer Untersttltzung"
een bijzonder geïllustreerd Kuyper-
nummer uitgegeven, waarover de
jubilaris zich zeer schijnt te hebben
verheugd."
Bedenkelijk
Waaruit dan toch zijn Duitse gezind
heid voortkomt? „Toen ik bij het
begin van de oorlog verklaarde, pro-
Duits te zijn, sprak in daarmee al
leen uit, dat een verdere versterking
van de Britse macht mij voor de hele
loop van de Wereldgeschiedenis ui
terst bedenkelijk leek, omdat Enge
land s wereldheerschappij nog ster
ker zou worden bevestigd en daar
door speciaal voor Nederland een
verzwakking van de middelgrote
staten en een aanzienlijke groei van
Engeland's macht te water en te
land zou betekenen, waaruit bij de
tegenwoordige toestand voor ons
kleine Holland met zijn rijke kolo
niën een misschien niet meer te rem
men gevaar zou kunnen voort
komen."
In zijn schik
Kuyper was nogal in zijn schik met
zijn artikel. De Duitse gezant in Den
Haag, dr. Rosen, schrijft tenminste
op 6 januari 1917 naar het ministerie
in Berlijn: „De vroegere minister
president, Excellentie Kuyper, heeft
de wens te kennen gegeven Zijne
Majesteit de Keizer en Koning het
door hem geschreven artikel „zu
Füssen zu legen", „en dat doet de
heer Rosen dan.
Voor het geval men in Berlijn niet
meer precies mocht weten, om wie
Gezondheid
Maar Kuyper's gezondheid gaat nu'
achteruit. In juli 1918 gaat hij voor
een poosje naar het sanatorium
„Weiszes Hirsch" bij Dresden en de
Duitse gezant in Den Haag vraagt
voor hem een uitzonderingsmaatre
gel: Kuyper wil wegens de minister-
crisis, die dan in Nederland bestaat,;
graag snelste telegrafische verbin
ding met Nederland in de Neder
landse taal onderhouden. Verzoeke
geen censuur en dadelijk doorgeven.
De generale staf vindt het goed en
treft daarvoor de nodige regelingen.
In het sanatorium ontmoet hij de
Saksische minister Wussow. Die
schrijft op 14 augustus naar Berlijn,
dat als Kuyper over een week of drie
zijn kuur beëindigt, hij graag een
bezoek bij de keizer wil brengen, als
die dan in Berlijn is. En op 21 augus
tus schrijft Rosen, ook naar Berlijn,
dat Kuyper ook graag de rijkskanse
lier en de minister van buitenlandse
zaken wil bezoeken. Rozes advis-
seert, die wens in te willigen: „Dr
Kuyper kan wel beschouwd worden
als onze meest toegewijde vriend in
Nederland, omdat hij in Duitsland
een afweer ziet tegen de democra-
tisch-revolutionaire vloedgolf in de
hele wereld."
Gebeurt niet
De keizer laat weten, dat hij Kuyper
graag wil ontvangen, maar het gaat
niet door. Op 31 augustus ziet Kuy
per zich genoodzaakt naar Berlijn te
telegraferen: „Tot mijn spijt maakt
mijn zwakke gezondheid het onmo
gelijk dit keer naar Berlijn te ko
men. Aanstaande woensdag reis ik
direkt over Hannover naar Neder
land terug."
Jammer. Het zou een grote dag voor
de grote man geworden zijn.
Kort daarna bezoekt Rosen zelf de
keizer. Die geeft hem de groeten
mee voor Kuyper en als Rosen die in
Den Haag overbrengt, is Kuyper
(volgens Rosens rapport op 5 no
vember 1918) „tief gerührt durch das
huldvolle Gedenken seiner Majes-
ttt." Kuyper verzoekt Rosen de kei
zer zijn „ehrerbietlgsten" dank over1
te brengen met de verzekering, dat
„Jeder 8chlag seines Herzens dem
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG - Namens zijn cliënt Pieter Menten heeft mr. L. van
Heijningen opnieuw een kort geding tegen de staat aangespan
nen om in het bezit te komen van documenten die hij voor de
verdediging van belang acht. Het geding dient op 4 november
voor de president van de rechtbank in Den Haag.
De raadsman van Menten wil inzage
hebben in ongeveer twintig brieven,
verslagen, aantekeningen en andere
stukken die op de zaak-Menten be
trekking hebben, uit de Jaren 1950,
1951 en 1952. De documenten berus
ten bij het ministerie van Justitie,
dat Van Heijningen heeft laten we
ten hem daartoe geen toegang te
kunnen verschaffen, omdat dit in
strijd zou zijn „met heersende
rechtsopvattingen". Volgens Van
Heijningen heeft het ministerie de
door hem verlangde stukken wel ter'
beschikking gesteld van de commis-
sie-Schöffer, die een historisch on
derzoek naar de zaak-Menten Instelt
Onder de papleren waarvan Van
Heijningen. op straffe van een
dwangsom van tien miljoen gulden
per dag, inzage eist, bevinden zich de
aantekeningen die betrekking heb
ben op een bijeenkomst van verte
genwoordigers van het ministerie
van jusUtie en het openbaar ministe
rie. die op 20 oktober 1952 is gehou
den. en waarop is besloten definiUef
van verdere vervolging van Menten
af te zien.
Tijdens een kort geding dat op 29
september dan dit jaar voor de presi
dent van de Haagse rechtbank dien
de. eiste Van Heijningen eveneens de
overlegging van stukken die op de
zaak-Menten betrekking hebben.
Die eis werd toen afgewezen, omdat
de raadsman van Menten daarmee
te laat. pas op de zitting, op de
proppen was gekomen. Wel liet de
president toen weten dat eventueel
in kort geding geëst zou kunnen wor
den dat bepaalde stukken door de
staat ter beschikking van de verde
diging van Menten worden gesteld.
HELMOND Een brand heeft gis
termorgen het restaurant De Hoef
slag in Helmond in de as gelegd. De
oorzaak is nog niet bekend. De scha
de bedraagt ruim een half miljoen
gulden. De eigenaar van de zaak is
verzekerd.
deutschen Kaiser und dem deut-
schen Volke in dieser schweren Zeit
mitangehöre." Metterdaad, schrijf
Rosen, gaat dr. Kuyper voort, in zijn
partijblad „De Standaard" het
steeds weer van harte op te nemen
voor de Duitse zaak.
Kamerrede
Nog eenmaal geeft de Duitse gezant
uiting aan zijn bewondering voor
deze Nederlander. Kuyper heeft in
de Eerste Kamer een rede gehouden
over de buitenlandse politiek (tegen
annexatie van Zeeuws-Vlaaanderen
en Limburg door België; nog geen
lid worden van de Volkenbond; sym
pathie voor de arbeiders)
Een rede van Kuyper alleen al werkt
als een gebeurtenis, schrijft Rosen
AMSTERDAM (ANP) De mens heeft een vaste hoeveelheid tijc
over voor zijn vervoer. Het maakt niet uit of hij veel loopt of aut<
rijdt. Zijn totale reistijd is steeds ongeveer gelijk. Een Nederlan
der reist gemiddeld 430 uur per jaar.
Dr. Kuyper
op 15 maart 1919 naar Berlijn. Alge
meen valt de nadruk erop, dat de
persoonlijkheid van de 81-jarige
staatsman nog de volle kracht van
haar uitwerking heeft, vooral omdat
Kuyper een van de weinige werkelij
ke redenaars is. Maar verschillende
delen van Kuypers rede werden in
de pers gekraakt, en ook daarvan
doet Rosen getrouw verslag.
En daarmee eindigen de papleren,
Keizer Wilhelm n
die ik vandaag kon doorbladeren. Ze
belichten maar een korte periode en
een beperkt aspect van Kuypers
lange en veelzijdige leven. Toch vol
doende om een herinnering op te
roepen aan deze zeer bijzondere per
soonlijkheid, geliefd, bewonderd,
gevreesd, gehaat, zoals het gaat bij
mensen van een bijzonder formaat.
De heer S. Witteboon is oud-hoofd
van de radionieuwsdienst ANP.
Dat zijn enige conclusies uit het
proefschrift „gasgeven of afrem
men" van de vervoerseconoom G.
Hupkes. Hupkes onderzocht „mobi
liteit" van Nederlanders in de Jaren
1962 en 1972. Hij concludeert dat er
zoiets bestaat als een „wet van be
houd van reistijd". Soortgelijke on
derzoeken in het buitenland bevesti
gen mijn wet, aldus Hupkes.
Blijft de gemiddelde reistijd dus ge
lijk, het aantal afgelegde kilometers
verandert snel en ook de wijze van
vervoer is aan totale verandering on
derhevig. In 1962 reisde een Neder
lander gemiddeld 7.156 kilometer
per jaar. Van de totale vervoertijd,
kwam toen nog 78 procent voor reke
ning van het langzame verkeer Go-
pen, fietsen en bromfietsen).
Tien jaar leter in 1972 legde een
Nederlander gemiddeld 11.478 kilal
meter per jaar af. Autorijden maakt]
in dat jaar 34 procent uit van dl
totale reistijd. Het aandeel van hel
langzame verkeer zakte naar 55 pro
cent. Het aandeel van het openbaai
vervoer is ongeveer gelijk gebleven.
EINDHOVEN De directie var J
Philips verwacht dat de verminde
ring van het aantal arbeidsplaatser
bij de Nederlandse vestiging van het
bedrijf dit jaar lal meevallen. Ei
zullen dit jaar 2800 arbeidsplaatsen*
verdwijnen. De directie had aanvanf.
kelijk gerekend op 3300. Volgem v
Guus Fonteyn vande industriebond
probeert Philips d( werknemers mei
het nieuws in slaai te sussen. „Maai
het is een stilte voc de storm" aldus
Guus Fonteyn. „Ikverwacht op kor
te termijn bij Philips grote
klappen".
Voor makkelijk sparen
moet u bij de postgiro zijn
u op ieder moment
elk gewenst bedrag
kunt inleggen
Zonder minimum.
u op ieder moment
elk gewenst bedrag
/kunt opnemen.
Zonder maximum.
Zonder opzegtermijn.
Als u denkt „ik zal mijn spaar
geld wel snel weer nodig
hebben" is de Renterekening
het voordeligst voor u.
Rente:
Voordeliger dan de Rentereke
ning als u uw spaargeld niet
binnen 6 maanden opneemt,
omdat bij opname 196 van het
opgenomen bedrag van uw
tegoed af gaat Rente:
Voordeliger dan de Plusreke
ning als u uw spaargeld niet
binnen 12 maanden opneemt,
omdat bij opname 2% van het
opgenomen bedrag van uw
tegoed af gaat Rente:
Automatisch sparen: u spaart nog makkelijker als u ons elke maand of elk
kwartaal een vast bedrag naar uw spaarrekening laat overmaken Uw tegoed
groeit dan helemaal .vanzelf'.
Meer informatie: u vindt een duidelijke folder met aanmeldingsformulier op elk
postkantoor. Die folder is ook verkrijgbaar met de bon via tel. 0017 (gratis)
of via teL (020) 5 89 31 37.
Bon voor meer informatie:
Stuur mij de folder .Makkelijk sparen met de
I postgiro en de RPS". Folders over anderediensten:
Dienen Dl
hypotheken D betalen
Naam:
Adres:
Plaats:
Deze bon in een envelop zonder postzegel sturen naar
Rijkspostspaarbank, afd. voorlichting.
Van Baerlestraat 27,1071 AN Amsterdam.
