'doorgelicht' in
onthullende' reportages
Open brief
aan alle bollen-fans:
Van der Stoel dringt
bij VN aan op zitting
'vliegtuigkapingen'
de Audi ioo Avant!
Audi ioo Avant
uitse journalist Günter Wallraff in opspraak
Donnerstag. 6. Okt 1977 - 30 PI II r F
Heute entscl
ie
Oostduits echtpaar
wil zich voorgoed in
Nederland vestigen
Mooi voorbeeld van vernuft
Audi
0000
iG 21 OKTOBER 1977
TROUW/KWARTET P15-R19-HS17
f Koos van Weringh
eit Duitse journalist Günter
aff (geboren in 1942) is al
in het nieuws met onthul-
le reportages over hoe het
ei allerlei sectoren van de
'Htschappij en dan vooral in
sdustrie, toegaat
'jpalm
Ni in/4C-DrvcklnK«1wlfl.C71MU. S A. 1 I I 1
lis
manier van Werken wijkt sterk
'gyan die van de meeste andere
"malisten. Als hij bijvoorbeeld wil
en hoe de werkomstandigheden
in de filterfabriek van Melitta
gaat hij niet op bezoek en maakt
[praatje met wat mensen van de
:tie en het meer „gewone" perso-
maar dan meldt hij zich aan als
ider onder een andere naam
treedt bij Melitta in dienst,
irende een aantal maanden
;t hij daar zoals ieder ander, in
flfde omstandigheden als ieder
een journalist die even wat me-
peilt en daarover een stuk
maar iemand die meedoet
"^an „binnenuit" probeert te we-
11'te komen wat het wil zeggen
[Jjjider bij Melitta te zijn.
taeze wijze heeft hij talrijke repor
ts gemaakt die een heldere kijk
J men opgeleverd op zaken, die an-
niet of geheel anders de open-
aTheid gehaald zouden hebben. In
v heeft de Amsterdamse uitgever
l Gennep een bundel van deze
rst lezenswaardige reportages op
Inarkt gebracht onder de titel 't
rone kapitalisme.
Todes
jr-gj (WaltckMi (II). Magt o«
I Twpl «arf lUaMllcb
Deel van de voorpagina van het Westduitse dagblad Bild.
van de meest boeiende verhalen
:ei at boek is Napalm ja en amen,
lr) rin Walraff zich uitgeeft als fabri-
1}die een goedkoop procédé
et t ontwikkeld om natriumpalmi-
hoofdbestanddeel van de na-
te produceren. Van het
v irikaanse leger kan hij een grote
r krijgen, maar zijn geweten
igt, hij kent de uitwerking van
lapalmbom.
te doen? Hij gaat voor het ne-
'n van een verantwoorde beslis-
'n langs een aantal roomskatholie-
10 moraaltheologen, van wie de
1S sten zich op de vlakte houden of
f doorsturen naar een „hogere"
kelijke. Een enkele is tegen, an-
zijn voor het gebruik van na-
.^nbommen.
llraff benadert de geestelijkheid
niet met de vrij abstracte vraag
r iapalmbommen in een oorlog in
algemeen geoorloofd zijn, maar
1 de zeer directe vraag of hij als
"misch fabrikant een Amerikaan-
border voor napalmbommen in
eitoam moet aannemen of niet.
ar stelt de aangesprokene voor
ir problemen dan wanneer hen
e algemeenheden worden voorge-
i optreden vertoont soms specta-
lire kanten. Zo laat hij zich in
d I in Athene aan een lantaarnpaal
om het kolonelsregime
kaak te stellen. Als wapen-
;niielaar komt hij in 1976 in con
sul met de Portugese generaal De
nèola, waardoor hij erachter komt
dat deze een coup aan het beramen
is.
Niet eerlijk
De methode-Wallraff is natuurlijk
niet onbesproken gebleven. De Pres-
serat in de Bondsrepubliek heeft
zich uitgesproken tegen zijn manier
van werken. Hij moet nogal eens het
verwijt horen, dat het niet eerlijk is
onder valse naam en met valse pa
pieren ergens te gaan werken.
Wallraff merkt daartegen op, dat een
arbeider altijd unfair wordt behan
deld en zich in een noodweer-situatie
bevindt. Arbeiders protesteren dan
ook niet tegen zijn manier van wer
ken, dan doen de mensen uit de hoge
inkomensgroepen, zegt hij. Hij be
schermt zijn informanten.
De vraag is wat de waarde van zijn
waarnemingen is. Twee antropolo
gen van de Rijksuniversiteit te
Utrecht, Frank Bovenkerk en Lode-
wijk Brunt hebben in hun boekje
Binnenstebuiten en Ondersteboven
(van Gorcum, Assen 1976) daarover
een aantal interessante opmerkin
gen gemaakt. Zij stellen, dat Wallraff
werkt met een simpel twee-klassen
model: dat van onderdrukkers en
onderdrukten. Het kapitalisme
wordt niet als een stelsel door hem
•besproken, maar als een reeks tast
bare mensen. Niet de produktiever-
houdingen zijn verantwoordelijk
voor de misstanden in de maat
schappij, maar mijnheer die of mijn
heer zus, en dat zijn voor Wallraff per
definitie „rücksichtlose" types (blz.
93).
Bovenkerk en Brunt zijn van me
ning. dat men zich moet afvragen of
arbeiders zich uitsluitend uitgebuit
en gemanipuleerd voelen, zoals Wall
raff beklemtoont. Het tekort aan zijn
methode is, dat hij niet systematisch
naar tegenbewijs zoekt. Dat is echter
de taak van de wetenschap, die Wall
raff niet pretendeert te vervullen.
Eenzijdig
De wetenschap zal lang niet altijd
die gegevens kunnen verzamelen,
die Wallraff naar boven haalt, ook al
vertonen die dan een zekere eenzij
digheid en worden ze in een bepaal
de richting uitgelegd. Dat blijkt uit
zijn jongste avontuur: zijn werk
zaamheden bij het door de kranten
magnaat Axel Springer uitgegeven
boulevardblad Bild-Zeitung. Onder
de naam Hans Esser heeft hij een
maand of vier als journalist gewerkt
op de Bild-redactie in Hannover.
Het boek, dat hij over zijn wederva
ren geschreven heeft, is reeds het
middelpunt van schandalen en pro
cessen. En dat mag ook geen wonder
heten, want wat hij deze keer heeft
uitgehaald is geen kleinigheid. Bild
is een al jaar en dag berucht blad,
dat bol staat van de sensatie. Het
nieuws wordt voor de millioenen le
zers in grote koppen en korte berich
ten gebracht.
Ook al jarenlang wordt Bild bestre
den als een rechtse, de massa dom
houdende krant. Met een geheel an
der uiterlijk en als Hans Esser, een
man die in de reclame werkte maar
daar genoeg van begon te krijgen,
stapt hij binnen en wordt aangeno
men. De chef laat in die vier maan
den verschillende keren merken, dat
hij zeer voldoet. Hij moet zich nog
wel wat beter aan het tijdschema
houden, maar schrijven kan hij. En
hij weet de goede onderwerpen voor
Bild op te sporen.
Haastwerk
Een Duitse rechter heeft nu de ver
spreiding van het boek verboden
omdat het een reeks onjuistheden
bevat. Dat zal best waar zijn, want
het maakt de indruk een beetje al te
haastig geschreven te zijn. Maar
hoeveel onjuistheden er ook in mo
gen staan, veel afbreuk zal dat niet
doen aan het beeld, dat ons van Bild
geschetst wordt.
Wallraff laat zeer overtuigend zien,
dat nieuws door het blad gemanipu
leerd wordt, dat het gemaakt wordt
als het er niet is en toch de krant vol
moet. Nieuws, dat niet past in de
visie van het blad, wordt niet ge
bracht. Sociale thema's komen niet
of nauwelijks aan de orde. Al het
nieuws, dat de Duitsers „afvalt" of
iets lelijks over hen zegt, wordt weg
gelaten of veranderd. Met vele voor
beelden wordt dat gestaafd.
Een paar willekeurige voorbeelden.
Esser-Wallraff maakt een berichtje
over een meisje uit Bali, dat ge
schreven heeft op een huwelijksad
vertentie en helemaal naar Hanno
ver komt. Ze ontdekt na enige tijd,
dat de a.s. bruidegom al tien jaar
getrouwd is en drie kinderen heeft.
Om geld voor de terugreis naar Bali
te kunnen sparen werkt ze een tijdje
als fotomodel. Dit bericht komt
door toedoen van de chef echter
anders in de krant. Vermeld wordt
dat ze, eenmaal in Hannover aange
komen, toch maar besloot om alleen
te blijven. Over de reden daarvan
geen woord, Duitse mannen doen
zulke dingen niet.
Viool
Een door Esser geïnterviewde viool
bouwer vertelt onder andere, dat
een grote bankier bij hem een viool
gekocht heeft als beleggingsobject.
Lachend voegt hij eraan toe, dat
zo'n in de safe opgeborgen viool
langzaam wegrot. Een dergelijke op
merking, door de ondervraagde ge
maakt, kan geen genade vinden bij
de chef, zoiets werpt een verkeerd
licht op bankiers en hun motieven.
Niet zonder leedvermaakt vertelt
Walraff, dat een volstrekt a-muzika-
le schroothandelaar na het verschij
nen van zijn gekortwiekte, artikel in
Bild bij de vioolbouwer een viool
voor 13.000 Mark kocht, als beleg
gingsobject. Zo wordt elk bericht
bewerkt en veranderd. Mensen wor
den met Bild bedreigd, als ze niet
genegen zijn een gesprek toe te
staan.
Dat wü zeggen, dat Bild dan wat
ongunstige opmerkingen zal maken.
En dat betekent in de praktijk: de
zaak sluiten. Tegen betaling ver
schaffen mensen informatie die ge
heel of gedeeltelijk uit de duim is
gezogen. Nieuws wordt „geactuali
seerd": van gebeurtenissen, die vijf
jaar geleden plaats grepen, doet
men het voorkomen alsof het giste
ren was. Zeer schrijnend is het ver
haal over een Bild-redacteur, die via
de telefoon in gesprek is met een
man, die van plan is zelfmoord te
plegen en reeds een hoeveelheid
slaaptabletten heeft ingenomen.
Als Esser zijn collega vraagt of deze
de politie of de dokter al gewaar
schuwd heeft, zegt deze: „Natuurlijk
niet, dan heb ik morgen toch geen
verhaal". De lezer weet niet waaro
ver hij zich het meest moet verba
zen: over de leugenachtige vinding
rijkheid waarmee Bild-redacteuren
en fotografen het („hun") nieuws
verzamelen of over het cynisme,
waarvan de krant blijk geeft.
De bevindingen van Wallraff stem
men in grote lijnen overeen met wat
uit wetenschappelijk onderzoek
over Bild bekend is. Een jaar of wat
geleden publiceerde Jürgen Alberts
een studie over „Massapresse als
Ideologiefabrik", waarin hij, aan de
hand van Bild, laat zien, dat dit blad
zich opwerpt als de spreekbuis voor
de Duitse „Volksgemeinschaft".
Zorgvuldig wordt daarbij vermeden,
dat geluiden, die voor de gemeen
schap al te kritisch zijn en niet pas
sen in het beeld van het grote sterke
en sociale Duitsland worden doorge
geven. Als de kritiek echter profijte
lijk is voor het vergroten van de
oplage dan natuurlijk wel. Zowel de
krant als de lezers behoren tot de
koopwaar.
Günter Wallraff, Der Aufmaeher.
Der Mann der bei „Bild" Hans Esser
war, Kipenheuer und Witsch, Keu
len, 22,-. In november verschijnt
een Nederlandse vertaling bij Van
Gennep te Amsterdam.
Bent u ook zo'n echt bollenmens? Mooi zo. Dan hoeven wij u
nauwelijks meer iets te vertellen over het plezier dat u en wij.
bollen van Nederland, telkenjare aan elkaarbeleven.Want.
met permissie.ergaat toch niets boven zo'n bloeiende bol in
tuin ofvensterbank.Maar.geacht bollenmens.waarom niet
een beetje méér variatie gebruikt bij het inrichten van uw tuin
of balkon? Onze bollenfamilie is oneindig veel groter, rijker
en gevarieerder dan onze bekende familieleden lulp.narcis,
hyacint en crocus. Oatdek in deze weken de onbekende bol.
roepen wij u toe. Dar| kunt u het hele volgende jaar van ons
genieten.Bij uw bollenwinkelier krijgt u informatie!
Namens alle vergeten bollen van Nederland.
de Sneeuwroem.de Winterakoniet.de Keizerskroon, het
Sneeuwklokje.de Botaniese iris, het Blauw druifje,
de Boshyacint.de Scilla siberica.de Anemone blanda.de
Hollandse iris, de Alliumenz., enz. enz. enz.
Internationaal Bloembollencentrum. Hillegom.
Van onze parlementsredaetie
DEN HAAG Ministei; Van der Stoel (buitenlandse zaken) heeft
een delegatie Nederlandse verkeersvliegers gisteren toegezegd,
zijn uiterste best te zullen doen om te komen tot een speciale
zitting van de Verenigde Naties over vliegtuigkapingen.
Volgens de bewindsman zal men
zich op deze zitting vooral moeten
bezighouden met de naleving van de
reeds gesloten akkoorden van Tokio,
Helsinki en Den Haag, op dit gebied.
Volgens deze akkoorden mag geen
enkel land ter wereld vrije aftocht
geven aan vllegtuigkapers.
Inmiddels hebben de tweede Kamer
leden Van Zeil (CDA) en Beschouwer
(WD) aan minister Van der Stoel
ook vragen gesteld over de „terreur
in de lucht". Ook zij dringen aan op
een speciale zitting van de Verenigde
Naties hierover. In zijn vragen noemt
de heer Van Zeil de mogelijkheid van
een internationale economische boy
cot tegen landen die zich niet aan de
verdragen van Helsinki, Tokio en
Den Haag houden. De heer Berkhou
wer denkt aan het verbreken van alle
luchtvaartverbindingen met landen
die kapers ter wille zijn. Lukt het in
wereldverband niet om tot dergelij
ke sancties te komen, aldus het libe
rale Kamerlid, dan zal dit toch in
ieder geval op Europees gebied moe
ten. Op de eerstkomende kEuropese
Raad (de bijeenkomst van regerings
leiders van de Europese Gemeen
schap) wil hij het onderwerp daarom
door Nederland ook aan de orde la
ten stellen.
Volgens een woordvoerder van de
Vereniging van Nederlandse Ver
keersvliegers, de heer F. van Vianen,
zou minister Van der Stoel open
staan voor de suggestie om naar de
vergadering van de Verenigde Naties
een afgevaardigde van de VNV mee
te nemen die de Nederlandse delega
tie daar terzijde kan staan. Ook door
buitenlandse verenigingen van ver
keersvliegers is deze wens bij hun
regeringen naar voren gebracht.
Volgens de heer Van Vianen zijn
inmiddels ook de voorbereidingen
op gang gekomen voor de wereldwij
de 48-uursstaking van verkeersvlie
gers, die aanstaande dinsdagmiddag
om 1 uur Nederlandse tijd begint.
Dit voor het geval dat VN-secretaris
generaal Waldheim voor die tijd nog
geen toezegging heeft gedaan voor
een kapingsdebat in de VN.
EINDHOVEN (ANP) - De 61-jarige
W. Smulders uit Eindhoven is dood
in zijn woning aangetroffen. Het
slachtoffer dat alleen woonde, is
kennelijk door verstikking om het
leven gekomen. Het bed van de man
was verbrand en de kamer hing vol
rook. De politie neemt aan dat de
heer Smulders woensdagavond in
bed nog heeft gerookt en daarbij in
slaap is gevallen. Het slachtoffer
heeft nog wel kans gezien het bed te
verlaten.
Voorzitter Ziekenfondsen:
„Meer investeren in
bouw ziekenhuizen"
Van onze sociaal-economische
redactie
UTRECHT Voorzitter H. J. An-
beek van de Vereniging van Neder
landse Ziekenfondsen heeft zijn be
zorgdheid geuit over de achterblij
vende bouwproduktie in de gezond
heidszorg.
Op de algemene vergadering van de
VNZ, die gisteren in Utrecht werd
gehouden, wees hij erop dat in de
periode 1969 tot en met 1973 in de
bouw van algemene ziekenhuizen
jaarlijks bijna 220 miljoen is geïves-
teerd, in 1976 was dat nog maar 98
miljoen. De heer Anbeek vreest dat
dit te weinig is voor de normale
vernieuwing van het Nederlandse
inrichtingswezen: „Ook al is vermin
dering van het aantal ziekenhuis
bedden nodig, zelfs dan is de inves
tering bepaald onvoldoende."
Aannemende dat de vernieuwing
van alle ziekenhuizen over een peri
ode van 25 Jaar moet worden ver
spreid, moeten er ieder Jaar 2000
„bedden" worden vernieuwd om op
hetzelfde niveau te blijven. „Daar
voor is jaarlijks 500 miljoen gulden
nodig," aldus de heer Anbeek. „zo
dat het overheidsbeleid op dit punt
ernstig tekort schiet." Hij vreest dat
in de toekomst de weinig aantrekke
lijke keus moet worden gemaakt
tussen een inhaalprogramma of ver
mindering van het zorgniveau.
Over de toenemende neiging om ge
bruik te maken van alternatieve ge
neeswijzen. zoals acupunctuurbe
handelingen zei hij dat ziekenfond
sen die niet kunnen betalen. Meteen
eventuele uitbreiding van het ver
strekkingenpakket moet volgens
hem worden gewacht, totdat de mi
nisteriële commissie die zich met
alternatieve geneeswijzen bezig
houdt. rapport heeft uitgebracht.
De acupunctuur zal overigens met
voorrang worden bekeken
Loongrens
Het ministerie van volksgezondheid
en milieuhygiëne heeft de loongrens
voor 1978 inmiddels vastgesteld op
36.200 gulden. Het maximum pre
mie-dagloon het loon waarover
maximaal ziekenfondspremie moet
worden betaald bedraagt voor
volgend jaar 118 gulden per dag. De
Ziekenfondsraad heeft momenteel
een advies over het premie-percen
tage voor de verplichte ziekenfonds
verzekering in voorbereiding.
ARNHEM (ANP) - Na een twee
daagse treinreis is gistermiddag het
Oostduitse dirigentenechtpaar Tllo
Lehmann uit Dresden in Arnhem
aangekomen en vandaar doorge
reisd naar de familie Nienhuis in
Ede. Ondanks tegenwerking bij de
Oostduitse autoriteiten slaagde het
gezin erin om dinsdagavond de pas
poortencontrole in het Oostduitse
Eisenach te passeren en door te rei
zen naar het westen. Tilo Lehmann
(29), die is vergezeld van zijn 33-
jarige vrouw en zevenjarig zoontje,
is van plan zich blijvend in Neder
land te vestigen, zo verklaarde hij
gisteravond in Ede.
Hij zei zich de laatste jaren in Dres
den belemmerd te voelen in zijn
carrière. Volgens hem is zijn christe
lijke geloof er de oorzaak van dat hij
wordt tegengewerkt. Sinds 1974 was
hij chef-dirigent van het Staats-
symphonie-orkest in Dresden. On
langs werd hij ontslagen. Zijn vrouw
is sopraan
De nieuwe, exclusieve Audi 100 Avant. Technisch precies
dezelfde vooruitstrevende auto als de Audi 100 van hiernaast. Het
verschil zit hem in de fraaie fastback.
't Is per slot maar net hoc u de Audi 100 hebben wilt. Met
die vloeiende lijn kreeg de Audi 100 Avant ook een handige, laag
doorlopende 5e deur. Het gevolg is een flink stuk extra bagage
ruimte (433 liter) die bovendien nog flexibel is doordat de
achterbank opgeklapt kan worden (738 liter).
Ook bij de Avant heeft u keuze uit een krachtbron van 85 of
115 DIN-pk. Of 136 DIN-pk bij de unieke vijf-cilinder motor. De
nieuwe Audi 100 Avant. D'r is veel vóór, van achteren!
