Menten niet aanwezig
bij massa-executies'
Wïltu
regelmatig sparen?
Kansen voor vestiging op
Veluwe worden minder
Hetze tegen
hogere inkomens'
Wij helpen.
ABN Bank
frof. Rüter houdt conclusie staande:
|aad MHP beschuldigt FNV en CNV
Nieuwe wegen afgewezen andere taboe voor auto
Afstoting
van sommige
militaire
terreinen?
iERDAG 20 OKTOBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet P9RHS11
K>r Leo Klevn
MSTERDAM Naar de stellige overtuiging van prof. mr. C. F. Rüter, getuige-deSkundige in het
oces-Menten, heeft het door de Duitse generaal dr. Eberhard Schöngarth aangevoerde bijzonde-
Einsatzkommando niet de hand gehad in de massa-executies in Podhorodce en Urycz, in juli en
jgustus 1941. Dat betekent dat Pieter Menten daarbij ook niet betrokken kan zijn geweest,
ndat hij, volgens de tenlastelegging, daarbij aanwezig is geweest als lid van de staf van
ïhöngarth.
iter, hoogleraar in het strafrecht
n de Universiteit van Amsterdam,
dit gisteren in een toelichting op
n aanvullend rapport dat hij op
rzoek van de bijzondere strafka-
er van de Amsterdamse rechtbank
eft geschreven. Anders dan de
A. J. van der Leeuw, weten-
happelijk medewerker van het
jksinstituut voor oorlogsdocu-
entatie, en eveneens getuige-des-
ndige, is hij tot de conclusie geko-
en dat de oorlogsomstandigheden
de zomer van 1941 het Menten
mogelijk maakten zich op te hou-
n in de streek waarin Podhorodce
Urycz liggen.
ilgens Rüter bestaan er sterke aan-
jzingen dat de executie in Podho-
dce. in juni 1941, voor rekening
mt van een eenheid van de Wehr-
icht. die in dat gebied opereerde
executie in Urycz (evenals een
eede in Podhorodce. die Menten
?t ten laste is gelegd) zou naar de
ining van Rüter het werk geweest
nnen zijn van het Polizeiregiment
d. waarmee Gestapo-chef Felix
ndau van doen had.
larbij wees Rüter erop dat uit
litse vonnissen is gebleken dat dit
jiment zich in die tijd herhaalde-
c heeft schuldig gemaakt aan mas
sa-executies. Zo heeft het Polizeire
giment Süd op 29 en 30 september
1941, een maand na de executie in
Urycz. 33.000 Joden om het leven
gebracht, bij wat Rüter „een van de
grootste moordpartijen te velde"
noemde.
De troepen van Landau (die met de
executies bij zijn superieuren in aan
zien trachtte te stijgen) maakten ge-
het commentaar „Verantwoorde-
iheid" van Trouw van vorige week
jdag hebben wij kritiek geleverd op
wijze, waarop de Raad voor overleg
middelbaar en hoger personeel
h afzet tegen het arbeidsvoorwaar-
ibeleid van FNV en CNV.
It ging daarbij met name om de
kag of de Raad MHP gelijk heeft
■neer hij zegt dat de traditionele
■beweging „een meedogenloze het-
fRECHT In niet mis te verstane
woordingen is in Trouw van 14
jtober jongstleden een commen-
ar gewijd aan het standpunt van
I Raad van overleg voor middel-
|ar en hoger personeel met betrek-
ng tot eisen van FNV en CNV om
er het inkomen boven de vijftig-
iizend respectievelijk zestigdui-
nd gulden per jaar geen of geen
Uedige prijscompensatie te beta-
L De Raad MHP heeft vorige week
een persbericht tot uitdrukking
bracht ernstige bezwaren te heb-
n tegen het door FNV en CNV
formuleerde eisen.
i heeft Trouw zich ondermeer, zo
Ükt uit het commentaar, gestoten
h de zinsnede uit het persbericht
h de Raad MHP waarin wordt
«rezen op de meedogenloze hetze
n de traditionele vakbeweging te
il inkomens van iedereen die maar
E boven de middelmaat uitsteekt,
dit verband verwijt Trouw de
id MHP het blind najagen van
groepsbelang en concludeert on-
leer daaruit dat de Raad MHP
lang niet toe is aan de middel-
t van de traditionele vakbewe-
ig. Een conclusie die door velen
I in tegenspraak met zichzelf zal
pden beschouwd.
ze voert tegen inkomens van iedereen
die maar iets boven de middelmaat
uitsteekt."
In onderstaande beschouwing rea
geert de voorzitter van de Raad MHP,
H. van der Schalie op onze bedenkin
gen. Ter afsluiting van de discussie
plaatsen wij morgen een weerwoord
van een van de aangevallen partijen:
de eerste loononderhandelaar van het
CNV, H. van der Meulcn.
De heer H. van der Schalie, voorzitter
van de Raad MHP.
koopkracht offer te willen steunen,
voorop gesteld dat dit maal iedereen
zo'n offer zou brengen. Men zou zich
dus kunnen afvragen, wie er nu ei
genlijk groepsbelang nastreeft.
t uitspraak laten we dan ook maar
O^r wat ze waard is.
trwarring
een aantal zaken willen wij toch
in de kolommen van Trouw
•oor erkentelijkheid aan de
ifdredactie ingaan, daar wij ons
aan de indruk kunnen onttrek-
dat Trouw het slachtoffer is ge
len van de verwarring die in de
ite jaren rond de inkomensver-
lingen is ontstaan. Een verwar-
die zo dachten wij de Raad
IP in zijn brochure „Balans van
inkomensbeleid" onomstotelijk
[ft aangetoond. Zo ziet Trouw er
vreemds in dat vakorganisaties
pretenderen alle werknemers in
triand te vertegenwoordigen
rel slechts één derde ervan lid
iet voor alle werknemers hand-
g van de koopkracht eisen,
slechts voor hen die achten-
itig duizend gulden verdienen,
vergissing wordt echter hinder-
wanneer zij stelt dat in de voor-
len van FNV en CNV inkomens
in boven honderdduizend gul-
bruto slechts een offer van twee
nt zouden brengen.
;de gegevens van de miljoenenno-
►an 1978 valt af te leiden dat deze
jen die meestal niet meer profi-
n van incidentele verhogingen in
[jaar reeds een offer van vijf a zes
cent zouden moeten brengen.
zou de twee procent van de
leweging nog eens bovenop ko-
Onvermeld blijft ook dat die
't groepen in de afgelopen kabi-
b-periode reeds vijftien a twintig
-ent koopkracht hebben moeten
'eren. terwijl de meeste lagere
mens er iets op vooruit gingen,
heeft de raad MHP als
vakorganisatie er zich niet
uitgesproken zo nodig een
Merkwaardig
Overigens gebruikt Trouw het be
grip „offer" zelf in een wat mer
kwaardig verband. Het woord veron
derstelt een nuttig effect voor ande
ren. Een snelle berekening leert ech
ter dat door FNV en CNV voorgestel
de operatie de hoger betaalden al
gauw op zo'n honderd gulden netto
inkomensverlies per maand zou ko
men te staan. Verdeeld over de lager
betaalden levert hen dit niet veel
meer dan vijf gulden per maand op.
Trouw plaatst het geheel in het poli
tieke kader van de uitspraak van de
formatie-partners „dat verkleining
van inkomensverschillen is gebo
den". Niet alleen wordt deze nood
zaak in het geheel niet aangetoond,
het zou ook niet kunnen, omdat nie
mand de werkelijke verschillen kent.
Maar zelfs indien deze stelling juist
zou zijn. is de prijscompensatie vol
komen ongeschikt als nivellerings
instrument. Het is er niet voor be
doeld, maar heeft bovendien het na
deel dat niet alle inkomensgroepen
bestrijkt doch alleen de werknemers.
Zoals gezegd ergerde Trouw zich aan
de uitlating van de MHP betreffende
de hetze tegen hen die boven de
middelmaat uitsteken. Trouw vindt
daarvan dat het kant noch wal raakt
zonder dat overigens te verklaren.
Sinds 1972 is het echter een traditie
aan het worden ieder verdacht te
maken, die 'qua inkomen boven het
gemiddelde zit. een verantwoordelij
ke positie bekleedt bij overheid of
bedrijfsleven of over speciale des
kundigheid beschikt. Als Trouw
daaraan twijfelt, zou het enige tijd
de uitlatingen in verschillende me
dia aan die uitspraak moeten
toetsen.
Dil is een reactie op ons commentaar
„Verantwoordelijkheid" van de voor
zitter van de Raad MHP, de heer H.
van der Schalie.
Verwijten
Voordat Rüter gisteren als getuige-
deskundige werd gehoord, gaf hij
door middel van een door de presi
dent, mr. J. A. Schröder voorgelezen
brief uiting aan zijn gramschap over
de handel en wandel van de officier
van justitie, mr. A. F. J. C. Haber-
mehl, in het proces-Menten. In mei
had de officier hem verweten op
eigep houtje in gezelschap van de
verdediger van Menten Felix Lan
dau te hebben opgezocht, en Rüter
bleek daarover zeer verbolgen te
zijn geraakt.
Hij wierp in zijn brief de officier voor
de voeten dat deze „waarneembaar
met twee maten meet", onder meer
omdat hem geen. maar Van der
Leeuw wel processtukken ter be
schikking worden gesteld. De presi
dent gooide olie op de golven, door
Rüter begrip te vragen voor fouten
die mogelijk worden gemaakt. „Het
gaat hier", zei hij, „om een onzinnig
grote zaak, waar we in Nederland
nog nooit mee te maken hebben
gehad. Je moet dan niet te formeel
redeneren.
Het proces zal morgen worden
voortgezet.
De getuigen-deskundigen prof. mr. C. F. Rüter (links) en A. J. van
der Leeuw, die gisteren ook figuurlijk tegenover elkaar stonden.
bruik van de diensten van Oekraï-
ners. Een groot aantal getuigen in
het proces-Menten heeft verklaard
dat bij de massa-executies de slacht
offers door Oekraïners nationalisten,
die op de hand van de Duitsers wa
ren, bijeen werden gedreven.
Eerder had Rüter, op een zitting in
mei, gezegd dat de Menten ten laste
gelegde executies vermoedelijk
door Oekraïners waren gehouden.
Menten zelf en zijn verdediger heb
ben ook voortdurend de veronder
stelling uitgesproken dat de Duit
sers daarbij niet betrokken waren.
Van der Leeuw, die eveneens heeft
getracht de gebeurtenissen in .het
toenmalige Polen te reconstrueren,
hield gisteren staande dat Menten,
als hij dat had gewild, in juli en
augustus 1941 Podhorodce en Urycz
had kunnen bereiken. „Gevechten
van enige omvang vonden er niet
plaats. De Oekraïners waren ge
neigd de Duitsers als bevrijders te
zien. De Einsatzkommandos maak
ten van de 1/rijheid om op te treden,
ruim gebruik. Het betrokken gebied
was gemakkelijk veroverd en snel
gepacificeerd."
Verdiensten
De theorie van Rüther lijkt te wór
den ondersteund door een Russisch
rapport dat de rechtbank onlangs is
toegezonden. Dat rapport bev^t een
inventarisatie van de in de onderha
vige streek gehoud^jj^ssa-eXÊpu-
ties. Niet alleen komt onder de vele
namen die worden opgesomd die
van Menten niet voor, maar ook
wordt nergens gewag gemaakt van
executies in Podhorodce en Urycz.
Rüter zei uit de stempels af te leiden
dat het hier om een authentiek, kort
na de oorlog vervaardigd rapport
gaat. Hij merkte op dat uit het feit
dat de massagraven in Podhorodce
en Urycz niet vermeld worden, ge
concludeerd zou kunnen worden dat
de Russen ze niet op rekening van
de Duitsers hebben.geschreven.
Minder gunstig voor Menten was
een door Van der Leeuw samenge
steld rapport over de betrekkingen
die de verdachte met de Duitsers
heeft onderhouden. Dit rapport is
gebaseerd op een vrij omvangrijk
dossier, afkomstig van de SS-rech-
ter Bender, dat zich in het Ameri
kaanse documentatiecentrum in
Berlijn bevindt.
Uit de nagelaten papieren van
Bender was Van der Leeuw geble
ken dat Menten al in 1940 ongesala
rieerd medewerker van de Sicher-
heitsdienst in Krakau was, en dat
hij vanwege zijn verdiensten voor de
Duitsers in 1941 als tolk aan het
Einsatzkommando van Schöngarth
was toegevoegd. Menten heeft
steeds verklaard dat hij als eerzaam
zakenman op een kwade dag was
opgepakt om voor de Duitsers als
tolk te gaan werken.
Overigens wordt het antwoord op de
brandende vraag of Menten bij mas
sa-executies betrokken is geweest,
ook in de stukken van Bender niet
beantwoord. Volgens Van der Leeuw
valt dat wel te begrijpen, omdat
over massa-executies bijna nooit
iets aan het papier werd toever
trouwd. Na een tegenwerping van
Rüter voegde hij daaraan toe dat hij
daarbij doelde op officiële SS-cor-
respöridentié. Als daarin, aldus Van
der Leeuw, al over executies werd
gerept, gebeurde dat in „ingeklede
termen".
Sparen is nuttig, maar vaak ook moeilijk. Met name het
regelmatig sparen is een kunst. En regelmatig sparen is nu
juist het meest effectief. U kunt zonder moeite een regelmatig
spaarder worden met het ABN Salaris Spaarplan.
Als u aan de ABN een vast bedrag opgeeft, wordt
dat periodiek van uw Salarisrekening naar een
Spaarrekening overgeschreven. Dat kan een gewone
Spaarrekening zijn, een Girospaarrekening,
een Spaar-Extra-Rekening of b.v. een Spaar-
deposito met opzegtermijn, waarop u hogere
rente krijgt. Een Salaris Spaarplan wordt
snel voor u verzorgd. Zodat u met regelmaat
kunt sparen en dus met het beste resultaat.
U kunt mij helpen met nadere inlichtingen over
liet ABN Salaris Spaarplan.
Dhr./Mevr./Mej.:
Straat:
Plaats:Tel.:
Heeft reeds een rekening bij de ABN: ja/neen.
Zo ja. bij ABN-kantoor:
In ongefrankeerde envelop renden aan:
Algemene Bank Nederland. Aid. O.D. 50.
Antwoordnummer 1555,10Ö0PA Amsterdam.
tr\
Van een onzer verslaggevers
ARNHEM Nederland moet
in de toekomst zuiniger met de
Veluwe omspringen. Dat the
ma keert, honderdvoudig geva-
riëerd, steeds terug in het ont-
werp-streekplan Veluwe, dat
door GS van Gelderland is ge
presenteerd.
In de komende jaren zal het moeilij
ker worden zich op de Veluwe te
vestigen, de kampeerrecreatie moet
waar nodig gesaneerd, aan meer
nieuwe wegen bestaat in het alge
meen geen behoefte, andere behoren
te worden afgesloten voor de auto,
flora en fauna krijgen meer rust, de
mogelijkheden voor militaire oefe
ningen dienen te worden ingetoomd.
Het provinciaal bestuur wil voor het
hart van de Veluwe radicale milieu
bescherming; voor de randgebieden
kunnen de nonnen wat soepeler zijn.
In het ontwerp-streekplan Veluwe,
tot stand gekomen na inspraak, zijn
Apeldoorn, Ede en Harderwijk de
grootste centra voor wonen en wer
ken. Het streven is erop gericht door
concentratie de druk op de andere
gebieden te laten afnemen („essenti
eel voor de bescherming en het
voortbestaan van natuur en land
schap"). Nieuwkomers zullen vrijwel
uitsluitend op genoemde drie ge
meenten zijn aangewezen. Voor bij
na alle andere kernen is ervan uitge
gaan dat ze alleen voorzien „in de
plaatsgebonden behoefte".
Zwaar materieel
Volgens het onwerp-streekplan is
het ministerie van defensie en zijn
activiteiten te nadrukkelijk op de
Veluwe aanwezig. Er liggen vele mili
taire complexen, opslagplaatsen en
oefenterreinen. Om precies te zijn:
het gaat om 15.000 hectaren, die als
oefenterrein in gebruik zijn. Zo'n 40
procent van de totale oppervlakte
aan oefenterrein in Nederland be
vindt zich op de Veluwe. en zelfs 70
pet van de landelijke schiet-accom-
modatie. Het gebruik van veelal
zwaar materieel heeft schadelijke
gevolgen voor natuur en landschap.
Een beperkt aantal militaire oefen
terreinen dient te worden afgesto
ten- Hiervoor zouden in aanmerking
komen de Elspeeter-, Stakenberger-,
Westelnder-, Eder- en Ginkeise Hei
de, het Speulder en het Houtdorper
Veld. Zeer zwaar belast ts de Noord
west Veluwe en het afstoten van het
gebied tussen Stroe, Vierhouten en
Ha/derwljk moet dan ook prioriteit
rivierenland
Het gebied van het streekplan
Veluwe, begrensd door o.m.
Midden-Gelderland en Oost-
Gelderland, de provincies
Utrecht en Overijssel en de IJs-
selmeerpolders.
hebben. Aan andere vormen van be
perking wordt ook gedacht, bij voor
beeld vermindering van het aantal
voertuigen dat tegelijk oefent en ver
kleining van de groepen oefenende
manschappen.
Tot 1986 kunnen op de Veluwe 37.415
huizen gebouwd worden en vervol
gens tot 2000 nog eens 36.860. Tot
2000 mag 385 hectare gebruik wor
den voor de uitbreiding van het are
aal aan bedrijfsterreinen. Apeldoorn
krijgt daarvan 200 ha, Ede 60 en
Harderwijk 35 ha. Verder blijft er het,
een en ander over voor Barnéveld,
Nijkerk. Vaassen en Elburg. ;Apel-
doorns binnenstad heeft versterking
nodig. Voor de kleine kernen staan
GS een genuanceerd beléid voor,
waarbij de leefbaarheid van de dor
pen uitgangspunt is.
Recreatie
Op de Veluwe waarvan 24 pc$.
(190.000 hectare) uit natuurgebied
bestaat, oefent de recreatie een aan
zienlijke druk uit. De streek vervult
in dit opzicht een nationale functie.
Tot voor kort stuurdë het beleid aan
op de ontwikkeling van grote dagre-
creatieve projecten. Het provinciaal
bestuur vindt heroriëntatie op dit
punt geboden. Voor het centrale ge
bied van de Veluwe is gekozen voor
een doelmatige inrichting, waarmee
extensieve recreatie kansen krijgt in
het landelijke gebied. Er komt meer
aandacht voor fiets- en wandelpa
den. parkeer- en picknickplaatsen
zullen vooral langs verharde wegen
worden geprojecteerd.
GS van Gelderland vinden dat het
centrale Veluwse gebied te veel door
wegen Is ontsloten. Onnodig, zeggen
zij. Een groot aantal wegen kan voor
de auto worden afgesloten. Voor het
langzame verkeer komen er meer
speciale zones. Ook voor dieren, die
veel ruimte nodig hebben om te
kunnen leven, behoren er rustige
gebieden te blijven. Gedacht kan
hier om. aan grofwild en roofvogels.
Knelpunten
.Over het algemeen zijn er nu genoeg
wegen, vinden de provinciale be
stuurders. Nieüwe Wegen wijzen zij
af. ook versterkingen van de oost-
west-verbindlng. Er zal alleen ruim
te zijn voor wat plaatselijke verbete
ringen en voor het opheffen van
knelpunten. Voornaamste knelpun
ten zijn het ontbrekende deel van
rijksweg 50 tussen Arnhem (motel)
en Apeldoorn (Woeste Hoeve) en de
verbinding rijksweg 12-Ede-Barne»
veld-Putten-rijksweg 28, de 81.
De verblijfsrecreatie (kampeerter
reinen e.d omvat 660 accommoda
ties in het gehele gebied. Samen
nemen ze 2350 hectaren in beslag en
hebben zé een kleine 200.000 slaap
plaatsen. Ruim 200 bedrijven liggen
in het centrale Veluwse gebied.
Nieuwe bedrijven mogen zich daar
niet vestigen, bestaande mogen niet
uitbreiden. Er zal bekeken worden
of hun aanwezigheid strijdig is met
de hoofddoelstelling van het ont
werp-streekplan en ook wordt een
onderzoek nodig geacht naar finan
ciële mogelijkheden voor sanering.
Daaronder wordt verstaan uitkoop,
verplaatsing of ook het aanbrengen
van beplanting. Het toeristisch
kamperen moet meer kansen krij
gen. De bedoeling is initiatieven te
ontplooien voor het stichten van en-
Het streekplan Veluwe, liggend
tussen de rivieren, Utrecht en
Overijssel en de ljsselmeerpol-
ders.
kele terreinen voor dit doel. Daar
komen dan geen vaste standplaat
sen. Hierdoor zouden meer mensen
kunnen profiteren van de beschik
bare ruimte.
Landbouw
In het streekplangebied bevinden
zich thans nog 9500 landbouwbedrij
ven. Verwacht wordt dat er in 1985
nog 7900 zullen zijn. Op de Veluwe
biedt de landbouw geheel of ge
deeltelijk aan 10.000 mensen een
bestaan. Circa van het totale op
pervlak wordt er door In beslag ge
nomen. Voor gebieden met blijven
de landbouw geldt dat er zo goed
mogelijk condities dienen te worden
gecreëerd voor het agrarisch bedrijf.
Landbouwenclaves in het centrale
natuurgebied behoren onderge
schikt te zijn aan het behoud en
beheer van natuur en landschap.
Gestreefd wordt hierbij naar zo
goed mogelijk financiële compensa
tie. De provincie signaleert dat het
beleid voor het centraal Veluws na
tuurgebied goed aansluit op de ge
dachten van het rijk op nationale
landschapsparken.
Wat inrichtingen en stichtingen be
treft, wordt opgemerkt dat OS van
Gelderland het essentieel vinden,
dat er in het landelijk gebied geen
verdere vestigingen In dJt opzicht
plaatsvinden. Vestiging in of bij een
kern maakt het mogelijk de instel
lingen. afgezien van het feit dat hier
mee natuur en landschap worden
gediend, de bewoners van deze in
stellingen beter op te nemen in het
maatschappelijk leven.
