Iepen redden met sekslokstof s doden in het irkeer door mist Nieuw wapen in strijd tegen agressieve kever Antieke panelen ontvreemd uit provinciehuis - Zwakke bomen vormen ideale broedplaats Uw knackebröd dweept met wat malse paling. ilGHTBIJ at gebeurt er ondergronds? kameraad kies mij rotte kies grote gijzelaar kip of ei i 18 OKTOBER 1977 BINNENLAND Trouw/Kwartet de twee vrachtwagens, die betrokken waren bij een botsing bij Deemster, wordt uit het water getakeld. Bij de kwamen een vrouw uit Amsterdam en haar dochtertje om en. i onzer verslaggevers |RDAM De dichte mist, peren in een groot deel van ind bijna de hele dag is blij- ingen, was de oorzaak van idene ernstige ongelukken, j zeker zes mensen om het Sijn gekomen. Er gebeurden "Igelukken op overwegen. Op janvak Den Helder-Schagen jde auto van de 20-jarige J. eteren uit Dordrecht in bot- let een trein. De bestuurder auto overleed ter plaatse. agier, de 20-jarige B.P. de Jlit Hardinxveld-Giessendam 1 later in een ziekenhuis in fclder. ïrland, tussen Schagen en [gowaard kwam de auto van rige N. de Waard uit Waar- ider een trein. De wagen werd 'iderd meter door de trein jjleurd. Het slachtoffer was op xl. Deze overweg was alleen lorzien van knipperlichten. i Maarn en De Klomp kwam *:htend een bejaarde vrouw i trein. Het was de 71-jarige v J. Roseboom-van den t Woudenberg. de mist zijn gisterochtend ïerenderweg tussen Pur- fc- Fen Oosthuizen een 30-jarige iit Amsterdam en haar vijf ja- cjchtertje om het leven geko- een auto-ongeluk: mevrouw J. G. Koghee-van Laar en het doch tertje Danoutha. Het ongeluk gebeurde toen een vrachtwagen een melkauto met aan hanger probeerde te passeren. Vol gens de politie was het mistig en het zicht niet groter dan vijftig meter. Bij deze inhaalmanoeuvre raakte de auto van de vrouw bekneld tussen de vrachtwagen en een achterop ko mende truck. De personenauto en de truck vlogen in brand. Van een onzer verslaggevers GRONINGEN - Uit de statenzaal van het provinciehuis in Groningen zijn drie antieke Nassau-paneeltjes gestolen. Het gaat om portretten van Willem van Oranje Nassau, graaf Ernst van Nassau en prins Johan Maurits. Afzonderlijk zijn de schilderijtjes hooguit 700 gulden per stuk waard, maar als onderdeel van de volledige serie zijn ze onvervang baar. Het provinciaal bestuur heeft beslo ten dat een scherpere beveiliging van het provinciehuis. Dit betekent een terugdraaien van een enkele ja ren geleden genomen besluit om het provinciehuis een opener karakter te geven. door Hans Schmit AMSTERDAM De afgelopen zomer deed een wild en somber verhaal de ronde in Amster dam: de meer dan dertigdui zend oude iepen in de binnen stad, die in de zo belangrijke mate het gezicht van de grach tengordel bepalen, zouden ge doemd zijn te verdwijnen. Want in Amsterdam was een sluipmoordenaar gesignaleerd met een buitengewoon agres sief karakter, die hoewel slechts enkele millimeters groot in staat is een iep die al jaren lekkende gasbuizen, wal mende auto's en een toene mend aantal ondergrondse ka bels heeft weerstaan, in enkele dagen te vellen. Die sluipmoordenaar is de iepspint- kever. die voor de oorlog al aardig had huisgehouden onder de enkele miljoenen iepen in ons land en die enkele jaren terug opnieuw opdook en van een aanzienlijk agressiever soort bleek dan tot dusver bekend was. Naast de traditionele bestrij- dingsmethoden besloot de Amster damse dienst beplantingen daarom een nieuw wapen in de strijd tegen de iepspintkever te werpen: sekslok- stoffen. Op honderd plaatsen in de stad wer den vallen uitgezet met glazen buis jes waarin een chemische stof zat die dezelfde geur verspreidt als de vrou welijke iepspintkever. De mannetjes komen, aangetrokken door de geur. op de buisjes af maar in plaats van de liefde wacht hun daar een dode- v- - 4*1 ./~v jt.' lokstoffen, in stelling gebruikt' tussen de bladeren van een iep De Herengracht in Amsterdam. lijk laagje lijm. Het vangen van die mannetjes is mooi meegenomen in de strijd tegen deze kever, maar het is niet de belangrijkste reden waar om ing. A. Hoekstra, hoofd buiten dienst van de Amsterdamse beplan tingen. zich tevreden toont over dit opmerkelijke experiment: ..De seks- lokstoffen zijn vooral een zeer be langrijk hulpmiddel gebleken om de broedbomen, de kraamkamers van de iepspintkevers, op te sporen". Al in Romeinse tijd De iepspintkever (eeen oude beken de: uit opgravingen in Zuid-Enge- land is gebleken dat de iepziekte al in de Romeinse tijd slachtoffers eis te) zoekt zwakke bomen op en boort zich door het schors om tussen de bast en het hout de eieren te leggen. De larven die uit de eieren komen vreten zich een weg door de boom en vormen hun „popwiegen", die vaak met schimmelsporen bezet zijn. De kevers boren zich weer een weg naar buiten en vliegen naar gezonde bomen om zich daar vol te vreten. Hierbij raakt de schimmel in de boom. waardoor de stroom van voe dingssappen wordt afgekneld. De bladeren gaan verwelken, de kroon van de boom gaat verkleuren. De boom kan het soms nog wel een paar jaar vol houden, maar bij de nieuwe agressieve soort is de strijd soms al in enkele dagen in het nadeel van de iep beslecht. Hoewel de schimmel en de kevers niet op elkaar zijn aange wezen. helpen ze elkaar uitstekend, de schimmel zorgt voor kwijnende iepen, die uitstekende kraamkamers voor de kevers vormen. Vanuit de kraamkamers vliegen weer de kevers die de schimmel betere versprei dingskansen geven. Na de vooroorlogse epidemie was de iepspintkever uit ons land verdwe nen. maar in 1975 constateerde men in Engeland plotseling een enorme toename van zieke en dode iepen. Van de twintig miljoenm iepen in dat land zijn er inmiddels negen mil joen gestorven. De oorzaak bleek een nieuw soort iepziekte, die waar schijnlijk rond 1970 vanuit de Ver enigde Staten is ingevoerd. Ook in Nederland deed de nieuwe iepziekte zijn intrede. In het open baar gebied in Amsterdam sneuvel den jaarlijks minder dan tien iepen, maar in 1976 vielen meer dan vier honderd van deze bomen. Ook in andere plaatsen verspreidde de ziek te zich. zoals in Den Helder. Leeu warden. Zuid-Limburg en het kust gebied bij Zandvoort en Bloemen- daal. Zwakke bomen De explosie van de iepspintkevers WEER door Hans de Jong Weerrapporten jit weersverschijnsel heeft de "idagen veel hinder en opont- ireroorzaakt en helaas ook ■■rffers in het wegverkeer. Mist anders dan een wolk die met ^rdoppervlak in aanraking is. bestaat uit zeer kleine drup- oiH haast niet meer vallen maar zweven (motregendruppels. kleiner dan een halve millimeter val len juist nog wel). De waterdruppel tjes verdoezelen het landschap: er hangt een witte sluier. Zolang het zicht nog één tot twee kilometer ver is. wordt het nevel genoemd, is het kleiner dan één kilometer dan hangt er mist. In nevel is de relatieve voch tigheidsgraad 90 tot 98 procent, in mist tegen de honderd procent. Mist kan behalve wolkdeeltjes (uiterst kleine waterdruppeltjes maar wel veel) ook stof- en roetdeeltjes bevat ten, waardoor het zicht vooral in industriegebieden bij de grote ste den soms tot tien meter kan afnemen. Bevinden zich meer druppels dan gewoonlijk in een mistlaag dan raakt de lucht bijna oververzadigd. Het is een gedrang van jewelste daar van al die waterdruppeltjes, die op ADVERTENTIE n d e ïgr ,hJ :tar et< •as i SÜ N d h trtfc Boterhammen, broodjes, tosti's... Smachten naar sardines of als ze eenmaal de smaak te pakken pilchards. Verrukt van 'nmoot hebben, weten ze niet meer van ophouden. Lonken naar paling. Dwepen met garnalen. Knipogen naar een stevig lekkerbekje. Ver kikkerd op een sappige vissalade. gebakken schelvis. Gek op gerookte haringfilets. Weg van 'n heerlijke Hollandse Nieuwe. Tja, als ze eenmaal de smaak te pakken hebben, weten ze niet meer van ophoudea En geef ze eens ongelijk. Doe meer met vis, omdat'tio lekker is. Produktschap voor Vis en Visprodukten, Javastraat 2b, Den Haag. W" de eerste de beste gelegenheid wachten om „eruit te springen". Bij zo'n natte mist gebeurt dat door het afzetten tegen vaste voorwerpen. Een prachtig voorbeeld daarvan hadden we zondagavond en in de er opvolgende nacht. Van de boomtak ken droop zoveel water, dat de ge dachte aan regen bij je opkwam. In de regenmeter van Henk Veldman in Ten Post werd op maandagmor gen een halve millimeter neerslag opgevangen. Nu is zo'n regenmeter natuurlijk geen ideale opvang voor een natte mist. Een instrument dat beter daartoe geëigend is, is de zgn. nevel vanger. Jan Visser op Marken heeft er een in bedrijf, die bovendien zelfregistrerend is. En hoeveel be vatte zijn meter maandagmorgen? Maar liefst 2.6 millimeter. Al die kleine druppeltjes waren opgevan gen door een heel dun en fijn „kippe- gaasje", waarvan ze in de meter lek ten. Nu bestaan er geen KNMI-in- structies om met nevelvanger ver kregen neerslag op te tellen bij de gewone regen. Dat mag dus niet. Toch is het wel degelijk neerslag. Medewerker Visser is er maar toe overgegaan de hoeveelheid apart te vermelden vergezeld van een toe lichting (op een kaart aan mij). En nog steeds zijn we niet overal in Nederland van de mist verlost. De kans is groot dat u ook vanmorgen bij het opstaan tegen een grijze muur aankijkt. De kans op verlich ting wordt echter van het zuidwes ten uit wel geleidelijk aan groter. Veel verandert er vooreerst nog niet. maar geleidelijk aan zal toch de luchtstroming iets meer van zuid naar zuid-zuid-west gaan. Dit is ook af te leiden uit een Amerikaanse computerkaart voor het 3000 meter niveau die geldig is tot en met zater dag aanstaande. Met die stroming kan een oud front van een Ierse depressie langzaam vorderingen maken in de richting van de lage landen vandaar ook dat er in de termijnverwachting van het KNMI gesproken werd van plaatselijk re gen. Maar dat zal vermoedelijk niet voor de tweede helft van deze week zijn en ook dan nog zal het noord oosten er vermoedelijk vooreerst weinig van bespeuren. De enige neerslag van betekenis werd maan dagmorgen gemeten op het station Bodö op de Lofodden te weten 41 millimeter in twaalf uur, maar voor ons is dat alleen maar gerommel in de marge, evenals de winterkou in Finland, Rusland en in lichte mate ook Polen en Tsjechoslowakije. Die kou komt beslist niet onze kant uit zolang de luchtdruk hoog blijft bo ven zuidoost-Europa. Amsterdam mist De Bilt Deelen mist Eelde Eindhoven Den Helder mist Rotterdam mist Twente mist Vlissingen onbew 18 Zd Limburg onbew 17 Aberdeen mist Athene onbew 16 Barcelona half bew 24 Berlijn mist Bordeaux hall bew 21 Brussel onbew. Frankfort onbew Genève geheel bpw 11 Helsinki geheel bew 7 Innsbruck onbew. Klagenfurt onbew Kopenhagen onbew Lissabon Locarno Londen Luxemburg mist Madrid geheel bew 22 Malaga geheel bew. 21 Mallorca licht bew MOnchen geheel bew. 8 Nice licht bew 21 Oslo zwaar bew Parijs onbew 20 Rome Spilt onbew 20 Stockholm geheel bew 9 Wenen Zürich geheel bew Casa Blanca Istanbul half bew. Las Palmas New York regen HOOOWATER Woensdag 10 oktober Vltssm- gen 6 1218.52. HaringvlleUlulzen 8.30—18.57. Rotterdam 8 16—20.57. Scheveningen 7 18-18.46. IJmuiden 8.05-20.33 Den Helder 11 38Harllngen 1.58-14 05. Delfcljl 3S8— 16 36. hangt nauw samen met de aanwe zigheid van zwakke bomen, omdat juist die een ideale broedplaats vor men. Bij gezonde bomen verdrinken de meeste larven in de sapstromen, maar bij verzwakte bomen is die stroom geringer en overleven grote re aantallen larven. Dit verklaart ook de angst voor met name de iepen in de binnensteden, omdat bomen in de binnenstad nu eenmaal niet de sterkste zijn Het verkeer, de verdichting van de bodem, de lekkende gasbuizen, het ontbreken van „recycling" (de bla deren vallen op straat en worden weggeveegd) en de kabels dragen er zorg voor dat de iepen langs de grachten niet in optimale conditie verkeren. Bovendien ontbreken in de stad de natuurlijke vijanden van de kevertjes: een specht is nu een maal een schuwe vogel en zal zich niet in de stad wagen, hoeveel sma kelijke kevers er ook op de iepen huizen. Toen de iepziekte werd gesigna leerd. werd uiteraard ook met de bestrijding begonnen. Vorig jaar kostte dat Amsterdam een miljoen gulden. De heer Hoekstra: „De be strijding van de iepziekte moet op meerdere fronten plaatsvinden. Je zult de zieke bomen en daarmee de kraamkamers weg moeten halen. Als Je er snel bij bent. kun je vol staan met alleen de kroon van de boom weg te halen. Daarnaast kun nen we Injecties toedienen met een schimmeldodend middel. Dat insec ticide verspreidt zich snel over de gehele boom en biedt een hoge be scherming gedurende zes tot acht weken. Omdat de iepspintkever van warm weer houdt, biedt een injectie zo tegen het eind van juni de beste bescherming. Vorig jaar hebben we ongeveer twaalfhonderd iepen gein- jee teerd.". Het is van groot belang de broed plaatsen op te sporen en daar in te grijpen. Jaarlijks vliegen echter tot drie keer toe miljoenen kevers uit. zodat het in feite ondoenlijk is met mankracht voortdurend alle bomen in de binnenstad te controleren. Zo ontstond het idee met lokstoffen te gaan werken om de kevers beter op te kunnen sporen. Uit proeven van Beuker Boomverzorging BV bleek dat vrij veel kevers op de lijm af kwamen en toen werd, in samenwer king met dit bedrijf en de Planten- ziektenkundige dienst in Wagenin- gen. door de gemeente Amsterdam besloten het experiment op grote schaal uit te voeren. Ing. Hoekstra': „De lokstof in de plastic kokertjes werkt zestig zo merse dagen en kan, afhankelijk van de windrichting, mannetjes over een afstand van twee kilometer aantrekken. Overigens is het niet zo dat als je meer stof gebruikt, je ook mannetjes van verder aantrekt. Als Je te veel sekslokstoffen gebruikt, vliegen ze in het dolle rond. In de Verenigde Staten worden bij de lok- stof bakken met insecticide ge plaatst, maar dat vinden wij te ge vaarlijk. Wij werken alleen met lijm. Bovendien is het niet de bedoeling met behulp van de lokstoffen de iepspintkevers uit te roeien; dan zou je bij iedere iep een bakje met een val moeten hangen. Het gaat ons erom aanwijzingen te krijgen waar zich de brandhaarden bevinden, zo dat we kunnen ingrijpen". Wijdere omgeving Het is de bedoeling dat ook de wij dere omgeving rond Amsterdam, in samenwerking met Staatsbosbe heer, zal worden geïnventariseerd om de besmetting verder terug te dringen. In Amsterdam zelf is dat de algelopen zomer naar tevredenheid gelukt Stierven vorig jaar meer dan vierhonderd iepen in de hoofdstad, de afgelopen zomer zijn nog maar rond de tweehonderd iepen gesneu veld. terwijl in andere gebieden van Nederland het aantal gevelde iepen soms meer dan verdubbelde. Een opmerkelijke succes, dat groten deels op rekening van de sekslok stoffen kan worden geschreven. Als die en andere maatregelen achter wege waren gebleven, zouden vol gens schatting van ing. Hoekstra van de dertigduizend iepen in de Amsterdamse binnenstad er mini maal vijftienhonderd en maximaal zesduizend zijn gesneuveld er redactie van Loes Smit ait de kraan open, je steekt s aan. je belt iemand op. je e lamp aan en je staat er Jk nooit bij stil dat je al deze e" dingen kunt doen dank ffeit dat zich onder de grond i netwerk van buizen, lei- I en tunnels bevindt, om nog zwijgen van de funderin- e voorkómen dat het huis of waarin je woont, in elkaar pis de staat opengebroken is e langs een bouwput loopt. een vleugje zien van dat sche ondergrondse stelsel uzieningen. Om nu te bevor- lat wij in een dergelijk geval een maar een tjonge-tjonge i uitbrengen, maar ook een eetje snappen van wat zich grond bevindt en wat zich moment van de dag en de afspeelt, heeft de Ameri- architect-tekenaar-schrij ver David Macaulay een fors for maat boek gemaakt waarin hij dui delijk laat zien (aan de hand van veel, flink uitgewerkte tekeningen) en vertelt (in heldere, begrijpelijke taal, die nergens kinderachtig is) wat er ondergronds allemaal aan de hand is. Hij noemde zijn boek „Ondergronds" (ondertitel: het ver haal van onzichtbare constructies) en het komt in Nederlandse han den, dank zij de Amsterdamse uit geverij Ploegsma, die tevens de vo rige boeken van Macaulay op de vaderlandse markt bracht („De kathedraal", „De stad" en „De py- ramide") en die ook „Ondergronds" deskundig voor ons land liet bewer ken door de kunsthistoricus H. Janse Het boek, waar je niet gauw op uitgekeken en in uitgelezen raakt, kost op een dubbeltje na dertig gulden Bijgaand een van de (verkleinde) instructieve plaatjes uit het boek. Meneren, mevrouwen en juffrou wen bestaan niet meer in Roeme nië. Officieel althans niet. want de Roemeense president Ceaucescu wil geen onderscheid meer. De Roe meense samenleving, zei de presi dent, is niet meer ingericht op de begrippen achter woorden als me neer en mevrouw Alle Roemenen zijn nu gelijk en moeten elkaar nog steeds volgens de president voortaan met „kameraad" aan spreken. Dat gebeurt tot nog toe alleen op officieel niveau en de ge wone Roemeen(-se) piekert er niet over. Ceaucescu begrijpt blijkbaar wel. dat niet iedereen ineens het woord „kameraad" in plaats van „buurvrouw" over zijn of haar lip pen zal kunnen krijgen. Wie daar niet aan kan wennen mag daarom „burger" zeggen. „De Nederlandse t.v. is al jaren een repeterende breuk; iedere nieuwe lente hetzelfde geluid; slappe bouil lon met een armzalig vetknipoogje. Nederlandse televisiemakers jammeren dat zij slachtoffers zijn van kijkcijfers en budgetten. Zwakbegaafd gesnater, dunkt mij. Er is meer talent onder Neerlands hemel dan het Gooise dwangbuisje ons toont. Waarom niet eens een totaal onorthodoxe, slagvaardige, caprioleske vlinder de hemel inge zonden? Dan denk ik in de eerste plaats aan een Knegjens; waarom wordt deze virtuoos van het alfabet genegeerd? Waarom is er voor diens dynamisch, explosief Byzan tijns manuaal en snaaks vernieu wend taalgebruik maar zo'n be scheiden plaatsje op het nationale netvlies, de televisie, gereserveerd? Iedere dag dat wij deze verbale geweldenaar ontberen, eenzaam langs Hilversums dreven zien slen teren met loeiende weemoed in de ogen is een verloren dag. Als wij Knegjens blijven negeren, zijn wij een dief van onze eigen t.v. Ik daag iedere t.v.-maker met maar een sprankje moed en ideeënrijkdom uit Peter Knegjens de personality- show toe te spelen waarop hij recht heeft. De tijd dringt. Want ook een Knegjens is de eeuwigheid niet ver gund." Aldus in Televizier de „gast van de week" over de „verbale gewelde naar" Peter Knegjens. De naam van die gast van de week: Peter Knegjens. de caprioleske vlinder zelf dus. Het tandenborsteltje dat in Ster- snoepreclames in een heel klein hoekje verschijnt heeft, zoals wij allen al weten uit een wetenschap pelijk onderzoek, een averechts ef fect op snoepende kinderen. Net zo averechts, meent Studio, als die tekst bij Schiphol „kijk op de weg. niet in de lucht" („het kost me de grootste moeite mijn blik op het wegdek gericht te houden") of films voor boven de achttien („alleen dan wist je vóór je achttiende jaar dat het de moeite waard was er heen te gaan"). Studio geeft er de oplossing van het tandenborsteltjes-probleem bij: „Wat de reclameraad met dit alles moet? Als het kindergebit hem oprecht ter harte gaat. zal hij die gestyleerde tandenborstel moe ten vervangen door een realistische weergave van een rotte kies in ver gevorderde staat." Het grootste en zwaarste slachtof fer van een gijzeling wordt in Thai land, of wellicht in Burma vastge houden. Het is een zes ton zware olifant, waarvoor de ontvoerders een losgeld van bijna vierduizend gulden willen hebben. De kolos is eigendom van een Amerikaans- Thais rotanbedrijf, dat hem in de oerwouden in het zuiden van Thai land te werk had gesteld. Het dier moest daar hout verslepen en is niet de enige olifant „in dienst" van de firma. Wel is Juist deze de sterk ste van allemaal en bovendien net een paar maanden geleden aange kocht voor een bedrag dat precies het dubbele van het losgeld is. Om dat de „werkplaats" van de gesto len olifant betrekkelijk dicht bij de grens met Burma ligt. heeft de poli tie er zo'n idee van dat de ontvoer ders met hun gijzelaar over de grens gestapt zijn. Wat was er eerder: de kip of het ei? Een probleem dat de eeuwen door vele gemoederen heeft beziggehou den. Nu kun je daar een hooglo pend verschil van mening over heb ben. slaande ruzie zelfs misschien, maar vermoedelijk heeft niemand ooit de zaak zo op de spits gedreven als de Thai Sympradit uit Bang kok: hij sloeg zijn vriend met een hamer dood. Het gebeurde in april, toen hij zijn vriend Ood vroeg om gezellig een avondje bij hem thuis te komen. Eerst discussieerden ze heel beschaafd wat over de vraag van de kip en haar el. maar allengs werd de conversatie verhitter. Ood meende dat de kip uit het ei was voortgekomen, Sumpradit was er van overtuigd dat het andersom moest zijn geweest. Op een gege ven moment, vertelde Sumpradit de rechter, greep Ood een mes om de ruzie te beslechten, en zodoende was hijzelf wel gedwongen zijn vriend uit zelfverdediging met een hamer te slaan De rechter veroor deelde de Thai tot zeveneneenhalf jaar gevangenisstraf, maar dat heeft de veroordeelde niet van zijn mening af gebracht dat de kip er toch het eerst was.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 5