Leger van Brazilië paraat
)ajan onthult
ikkoord met VS
Rhodesië devalueert
Parijs vertraagt
levering van
wapens aan Libië
Carter hekelt
olie-industrie
ankervleugel van SPD negeert partijdiscipline
Siamese tweeling
Minister van defensie ontslagen
'inrust in
waziland
Nieuw
incident
in Duitse
weermacht
DDR waarschuwt
Reuter-correspondent
Oorlóg vreet aan economie
President Noord
Jemen begraven
Energie-politiek in gevaar
IDAG 14 OKTOBER 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
Ernesto Geisef
RIO DE JANEIRO (AFP)
Het Braziliaanse leger is tot
nader order in staat van pa
raatheid gebracht. Dit heeft
het Braziliaanse persbureau
Anda bekendgemaakt. De
maatregel volgt op het ontslag
van generaal Silvic Frota als
minister van defensie.
De generaal publiceerde kort na zijn
ontslag een zeer scherpe verklaring
waarin hij het regime van president
Ernesto Geisel onder meer beschuldig
de van het „verlaten van de doelstellin
gen van de revolutie van 1964" en het
begunstigen van „ondermijnende plan
nen van links."
Behalve de opdracht aan het leger en
enkele onderdelen van de militaire po
litie om zich paraat te houden, is van
officiële zijde nog nit gereageerd op
Frota's verklaring. Een regerings
woordvoerder gaf hiervoor als reden
dat men „voorlopig de gemoederen
niet verder willen verhitten."
Waarnemers zizn in het ontslag van
Frota een ernstige crisis voor het mili
taire bewind van Brazilië. Zij menen
dat de gebeurtenissen enerzijds voor
vloeien uit verschillen van mening bin
nen het miliaire apparaat maar ook
verband houden met de mogelijke op
volging van Geisel, die in 1979 zijn
ambtstermijn beëindigt.
Zij worden in deze mening gesteund
door de nadruk die van presidentiele
zijde werd gelegd op het feit dat Fro
ta's ontslag niets te maken had met de
opvolging.
•rdan verdedigde het akkoord dat
i 6Ser deze week door de Israëlische
iefring werd goedgekeurd als „re-
lerijk en goed". Hij waarschuwde
iel Israël geen veranderingen in het
bdoord zou aanvaarden. Israël zal
■t4 naar de Geneefse vredesconfe-
l tie gaan op voorwaarden die in
laljd zijn met het akkoord, aldus
i Tan. De minister verzekerde de
ildementariërs dat er geen verte-
ekjwoordigers van de Palestijnse
lijfrijdingsbeweging (PLO) op de
«ferentie aanwezig zullen zijn.
erfan onthulde het bestaan van een
ndocol van zijn besprekingen met
)k|Amerikaanse regering waarin Is-
vjs weigering met de PLO te pra
am en over de stichting van een
n#stijnse staat te onderhandelen
n *en wordt gezet. Volgens de leider
ori de Israëlische Arbeiderspartij,
non Peres, die samen met de De-
fratische Beweging voor Veran-
|ng van Jigal Jadin om de parle-
ptszitting had gevraagd betekent
jnéAmerikaans-Israëlische akkoord
esS .erosie en verslechtering" van de
>r<y«ckingen tussen de beide lan-
pe- Volgens Peres hebben „de Ara-
jefen een belangrijke overwinning
\K>ekt nog voor de onderhandelin-
en begonnen zijn." Dajan stelde dat
oil
tec
^ylABANEY(REUTER) - De poli-
foiLvan Swaziland. een dwergstaatje
Ljsen Zuid-Afrika en Mozambique
..J economisch geheel afhankelijk
Van het eerste buurland, heeft
hderdag verlof gekregen te schie-
J op roerige middelbare schoiie-
J die sinds woensdag aktie voeren
twee voornaamste steden.
is niet bekend of er al van de
Tïrwapens gebruik is gemaakt. De
^."jolieren van Swaziland, zowel de
^irten als de blanken, willen met
akties steun betuigen aan hun
Iren die in staking zijn voor hoger
"•■h en wier vakbond door de over-
n p is ontbonden.
De campagne die de laatste tijd in
bepaalde politieke kringen werd ge
voerd ten gunste van de kandidatuur
van Frota. nam zulke vormen aan dat
de ogenschijnlijke eenheid van de
strijdkrachten dreigde te worden ver
broken en mogelijk een scheuring was
ontstaan binnen de regerende Arena
partij. De campagne leek er ook toe te
leiden dat de kandidaat die Geisel op
het oog had, generaal Joao Batista
Figueiredo, de strijd zou verliezen. Fi-
gueiredo is hoofd van de Braziliaanse
inlichtingendienst
In zijn verklaring bevestigde Frota
deze uitleg impliciet „Ik ben er vast
van overtuigd dat het motief voor mijn
ontslag louter en alleen van politieke
aard is en in overeenstemming met
doelstellingen die makkelijk te achter
halen zijn," aldus de generaal.
BONN (UPI) Bin
nen enkele weken
heeft de Bondsrepu
bliek haar tweede
schandaal in de strijd
krachten. Het nieuw
ste schandaal werd
veroorzaakt door twee
leden van de Duitse
luchtmacht die de na
zi-groet brachten en
„Heil Hitier"
schreeuwden. Terwijl
hun directe bevelheb
ber de zaak van de
hand deed als een kin
derachtig incident be
sloot dc stafchef van
de luchtmacht dat er
geen begrip kon wor
den opgebracht voor
handelingen die van
nazi-sympathieën ge
tuigen.
Volgens de stafchef,
overste Gerhard Lim-
berg laat dit incident
zien dat de scholen in
de Bondsrepubliek
erin gefaald zijn om de
leerlingen de gruwelij
ke werkelijkheid van
de nazi-periode te le
ren. Het incident
wordt des te serieuzer
genomen omdat vlak
daarvoor onthuld werd
dat elf officieren van
de Bundeswehrschool
in München „Joodjes
verbranden" gespeeld
hadden. De Bondsre
gering heeft aanbevo
len dat de elf officieren
uit het leger ontslagen
worden.
OOST-BERLIJN (Reuter) De cor
respondent In Oost-Berlijn van het
UZALEM (UPI, Reuter) Het Israëlische parlement is
:ren in een speciale zitting bijeen om het door minister van
"Htenlandse zaken Mosje Dajan en president Carter uitgewerk-
trjAmerikaans-Israëlisch akkoord te bespreken. Tijdens het
jat onthulde Dajan de inhoud van het tot nu toe geheim
louden akkoord.
het akkoord was uitgewerkt in een
zes uur lange vergadering waarin het
„zeer hard" toeging. De minister on
derhandelde zowel met president
Carter als met de Amerikaanse mi
nister van buitenlandse zaken, Cy
rus Vance.
In een verrassingszet onthulde Da
jan ook de tekst van het akkoord.
Deze luidt:
1) De Arabische partijen zullen ver
tegenwoordigd worden door een
Verenigde Arabische delegatie
waarin Palestijnse Arabieren zitting
zullen hebben. Na de openingszit
ting zal de (Geneefse vredes-)confe*
rentie in werkgroepen worden opge
deeld.
2) De werkgroepen voor de onder
handelingen over en afsluiting van
vredesverdragen zullen als volgt
worden samengesteld.
a) Egypte-Israël
b) Jordanië-Israël
c) Syrië-Israël
d) Libanon-Israël
3) De zaak van de westelijke Jor-
daanoever en de Gazastrook zal in
een werkgroep worden besproken
waarin Israël, Jordanië. Egypte en
Palestijnse Arabieren zitting zullen
hebben
4) De oplossing van het probleem
van de Arabische vluchtelingen en
de Joodse vluchtelingen zullen be
sproken worden op voorwaarden die
nog moeten worden overeenge
komen.
5) De overeengekomen basis van de
Geneefse vredesconferentie over het
Midden-Oosten vormen resoluties
242 en 338 van de Veiligheidsraad
van de Verenigde Naties.
6) Alle eerder gemaakte afspraken
in het kader van de Geneefse vre
desconferentie blijven van kracht
tenzij de deelnemers anders over
eenkomen.
7) Alle partijen komen overeen dat
Libanon aan de conferentie mag
deelnemen wanneer het daarom zou
vragen.
Een chirurgisch team van twintig mensen trad aan in het Kinderziekenhuis van Philadelphia voor
een zeven uur durende operatie op een Siamese tweeling. Tevoren stond vast dat maar één van de
meisjes kon blijven leven: zij hadden samen één hart.
SALISBURY (Reuter, UPI) De Rhodesische regering heeft gisteren de nationale muntsoort van
dat land in waarde laten dalen. Tegelijkertijd waarschuwde één van de belangrijkste banken dat
de Rhodesische economie volledig op de klippen zal lopen als er geen eind komt aan het conflict
tussen de blanke minderheid en de zwarte meerderheid in het land.
Minister van financiën David Smith
vertelde het Rhodesische parlement
dat het land er economisch gezien
nog niet eerder zo slecht heeft voor
gestaan sinds het zich in 1965 los
maakte van Engeland. Hij kondigde
aan dat de Rhodesische dollar met
zes procent was gedaald ten opzichte
van buitenlandse valuta. De waarde
daling ten opzichte van de Zuidafri-
kaanse munt is op drie procent vast
gesteld. Minister Smith schreef de
slechte toestand toe aan de economi
sche wereldcrisis.
Buiten het parlement verscheen te
zelfdertijd het maandbericht van de
Standaard Bank waarin de interne
verhoudingen in Rhodesië werden
aangewezen als de ooizaak voor de
slechte economie. „Er is een duidelij
ke grens aan het vermogen van de
economie om de druk te weerstaan
waaraan zij nu bloot staat, nu vijf
tien procent van het bruto nationaal
produkt wordt besteed aan werkelij
ke en economische strijd," aldus de
bank. Daaraan wordt de waarschu
wing toegevoegd dat het nog slech
ter zal worden tenzij er een redelijke
politieke regeling wordt gevonden.
Als gevolgen van de politieke situa
tie in Rhodesië somt de bank de
volgende nadelen op: een dure oor
log tegen zwarte verzetsstrijders, het
uitblijven van Investeringen, ondoel
matig gebruik van de natuurlijke
hulpbronnen en een uittocht van
goed geschoolde Europeanen. Vol
gens het bankrapport is de schade
die hierdoor is aangericht van „lang
durig en wezenlijk" karakter.
Alsof het de bedoeling was de som
bere beschouwingen te illustreren
kondigde een groot warenhuis in de
Rhodesische hoofdstad aan dat het
na Kerstmis de deuren niet meer zal
openen. Het winkelbedrijf, dat zes
tien maanden geleden begon kon
niet meer uit.
Britse persbureau Reuter, Mark
Brayne, is ontboden op het Oost-
duitse ministerie van buitenlandse
zaken, naar aanleiding van zijn be
richt over straatrellen waarbij twee
fïolltiemannen en een meisje om het
even zouden zijn gekomen.
BEIROET (UPI, Reuter) - Tiendui
zenden Noordjemenieten hebben
gisteravond de begravenis van hun
vermoorde president Ibrahiem al
Hamdi ln de hoofdstad Sana'a bijge
woond. De begrafenis werd verder
bijgewoond door de drie leden van
het nieuwe presidentiële raad, de
leider van Zuid-Jemen, de premier
van DJiboeti en buitenlandse diplo
maten. Al Hamdi werd dinsdag
nacht samen met zijn broer ver
moord. Volgens radio Sana'a ont
ving de nieuwe Noordjemenitische
leider luitenant kolonel Ghasjmi
zijn ambtgenoot uit Zuid-Jemen. De
bijeenkomst werd bijgewoond door
premier Achmed Dinl van DJiboeti
en een vertegenwoordiger uit Soma
lië. Deze vier landen controleren ge
zamenlijk de ingang tot de Rode
Zee.
De nieuwe Noordjemenitische leider
heeft een commissie in het leven
geroepen die een ondereoek naar de
moord moet instellen.
PARIJS (Reuter) Frankrijk heeft zijn wapenleveranties aan
Libië vertraagd, omdat dit land niet op tijd zou betalen.
De regeringsmaatregel werd onthuld
op een tijdstip dat Tsjaad een diplo-
maüeke campagne voert tegen wat
het noemt een onwettige bezetting
door de Llbiërs van een gebied dat
bekend is als de Aoezoe-strook aan
de noordelijke grens. Frankrijk
steunde zijn voormalige Afrikaanse
kolonie ln het grensgeschil en ver
schafte Tsjaad eerder dit jaar wa
pens nadat opnieuw gevechten wa
ren uitgebroken tussen door Libië
gesteunde opstandelingen en rege
ringstroepen.
Het olierijke Libië behoort tot de
beste klanten van Frankrijk voor
militair materieel. De Libische leider
Moeammar Kaddaffl bestelde kort
geleden tien snelle raketpatrouille
boten ter waarde van ongeveer 1,5
miljard gulden. Eerdere bestellingen
betroffen de levering van ruim hon-
derdvijftig mirages en helikopters en
luchtdoelgeschut.
WASHINGTON (Reuter) President Carter heeft de olie-indu
strie ervan beschuldigd dat zij profiteert van de energie-crisis en
dat zij de regeringsplannen om de Amerikaanse energie-positie
te verbeteren opzettelijk dwarsboomt.
Carters aanval op de olie-lobby ln de
Verenigde Staten is onderdeel van
zijn campagne om alsnog zoveel mo
gelijk te redden van zijn energie-
politiek. Het pakket van maatrege
len dat de president eerder dit jaar
aankondigde om het energie-ver
bruik in Amerika af te remmen is
sterk afgezwakt door het Congres.
Nadat eerst het Huis van Afgevaar
digden al enkele belangrijke wijzigi-
nen had aangebracht heeft de Se
naat er nog eens flink in gehakt.
Carter, wil nu proberen rechtstreekse
steun bij de bevolking te krijgen die
dan het Congres weer onder druk
moet zetten.
De president waarschuwde de Ame
rikanen dat de hele wereld toekijkt
hoe de Verenigde Staten het energie
verbruik beperkt „De grote vraag in
internationale bijeenkomsten is wat
het Amerikaanse volk wil: hebben
wij de wil als een natie onze enorme
olie-importen te verlagen?" zo ver
klaarde hij gisteren op een perscon
ferentie. Net als bij vorige gelegenhe
den vergeleek hij de energie-crisis
weer met een oorlogstoestand. „Net
als in tijden van oorlog is er een
mogelijkheid om te profiteren van
de huidige energie-crisis. Dit kan in
de komende maanden uitgroeien tot
de grootste afzetterij in de geschie
denis. Het graaien naar het geldelijk
gewin is wat ik betreur bij de olie
industrie." aldus Carter. Hij zei dat
zijn plannen de Amerikanen juist de
zekerheid geven „dat zij niet beioofd
worden". Bovendien geven die plan
nen de olie-ondernemingen genoeg
ruimte om een goede produktie te
waarborgen. „Maar de olie-onderne
mingen willen kennelijk alles." Hij
legde uit dat de Amerikaanse olie
industrie vlak voor de sterke prijs
stijgingen van 1973 een gezamenlijk
Jaar-inkomen van achttien miljard
dollar hadden. „Volgens onze voor
stellen zouden ze ln 1985 een Jaar
inkomen van honderd miljard heb
ben. een enorme verhoging. Maar de
olie- en gasondernemingen vragen
150 miljard dollar," aldus de presi
dent. Carter hoopt nog wel dat het
Congres nog dit Jaar akkoord zal
gaan met een pakket van maatrege
len dat voor hem aanvaardbaar is.
Hij heeft eerder laten doorscheme
ren dat hij zijn veto zal uitspreken
over een pakket dat volgens hem
beneden de maat blijft.
et ir
rot
J. den Boef
politieke situatie in West-Duitsland is bijzonder gecompliceerd geworden. Niet alleen als
'na]olg van de ontvoering van Hanns-Martin Schleyer, voorzitter van het Werkgeversverbond,
;rnar ook en vooral door een „opstand" in de fractie van de SPD (Sociaal-democratische partij) in
ïeifeondsdag. Een groep van 15 afgevaardigden kan de vrij krappe meerderheid van 10 stemmen
es'de coalitie van de SPD met de liberale FDP (Vrije democratische partij) in de Bondsdag heeft,
J^Jelke stemming in verlegenheid brengen.
_izich laat aanzien is de „revolte"
^de meeste leden van deze (overi-
.j nog niet afzonderlijk als zoda-
fepererende» groep niet van inci-
^ele. maar van principieel-poli-
e aard. Het gaat om mensen die
voortbestaan van de eigenlijk al
Heten coalitie met de FDP niet
DU*een heilige koe wensen te be
uwen. Voor de meeste „dissiden-
bo|geldt dat zij zich niet langer aan
in*actiediscipline willen storen, als
snloelen dat zij in conflict komen
de beloften die zij bij de verkie-
n van vorig jaar aan hun kiezers
•n gedaan. Voor hen is het
;3Ujk geworden om compromis
ed te keuren, die zij „aan de
niet kunnen verdedigen.
druk dat het om een incident
dat spoedig weer kan worden
jestreken. zou gevestigd kun-
Worden. omdat de deinig binnen
PD is ontstaan na een stemming
Bondsdag over wettelijke
'egelen om onder bepaalde om-
jdjgheden gevangenen te verbie-
ej contact met de buitenwereld te
Vier sociaal-democraten
den tegen en 11 onthielden zich
H«temming. maar de wetgeving
tot stand omdat het wetsont-
f de steun kreeg van de christen
democratische oppositie. Herbert
Wehner. de vergrijsde voorzitter van
de SPD-fractie, had over het gedrag
van de 15 gezegd: „De grote meerder
heid van de fractie weet, wat zij de
Bondsrepubliek Duitsland onze
gemeenschap verschuldigd is".
Niet eerste keer
Het was echter niet de eerste keer
dat een aantal sociaal-democraten
in strijd met de fractie-discipline
handelde. In juni hadden bij de
stemming over verlaging van de ver
mogensbelasting drie afgevaardig
den tegen gestemd en twee anderen
zich van stemming onthouden. Ook
toen kwam kanselier Helmut
Schmidt niet in acute moeilijkhe
den. omdat de coalitie van SPD en
FDP normaal over 253 stemmen kan
beschikken en de oppositie over 10
minder: 243. Bij belangrijke stem
mingen over omstreden zaken (zoals
straks weer over de belastingwetge
ving» kunnen de marges pijnlijk
klem worden als de oppositie en bloc
tegenstemt.
Pijnlijk vooral omdat de samenwer
king met de liberale FDP. in 1969
met veel enthousiasme gestart, lang
niet meer van harte geschiedt. Eën
van de belangrijkste tot deze partij
behorende ministers. Hans Fride-
richs van Economische zaken, heeft
het kabinet van Schmidt al verlaten.
Hij werd president van de Dresdner
Bank als opvolger van Jürgen Ponto.
de man die door terroristen werd
vermoord na een mislukte ontvoe
ringspoging. Aanvankelijk leek het
vertrek van Friderichs niet ingege
ven te zijn door politieke motieven.
Tegen de tijd dat hij opstapte, werd
echter duidelijk dat hij veel moeite
had met het beleid van Schmidt.
Friderichs' opvolger eveneens een
liberaal heeft dan ook een on
dankbare taak op zich genomen. Te
meer omdat 8chmidt zich in ver
band met de moeilijkheden in de
SPD-fractie voorgenomen zou heb
ben. meer rekening te houden met de
linkervleugel van de partij (die uit 30
tot 40 afgevaardigden bestaat» In de
praktijk kan dit betekenen dat het
overleg met de FDP nog moeizamer
zal verlopen dan sinds de verkiezin
gen van 3 oktober vorig jaar al het
geval is. Als het niet spoedig tot een
conflictsituatie komt. dan zal dat
alleen nog maar gevolg kunnen zijn
van de problemen die de FDP-lei-
ding zelf heeft met een kleine maar
militante linkervleugel.
Een misschien wat schrale
troost is voor kanselier Schmidt dat
hij niet zomaar (met een toevallige
meerderheid van stemmen) naar
huis kan worden gestuurd. Daar
voor is een zgn „constructieve motie
van wantrouwen" nodig die met een
absolute meerderheid van tenmin
ste 249 stemmen (er zijn in totaal 496
Bondsdagzetels) moet worden aan
vaard. Bovendien moet dan ook de
naam van de volgende bondskanse
lier al worden genoemd. In 1972
kreeg Willy Brandt met zo n motie
van wantrouwen te maken. Een
overloper uit de CDU redde toen bij
de geheime stemming de coalitie
van SPD en FDP.
Protest terecht
In de huidige situatie mag worden
aangenomen dat de rebellerende so
ciaal-democraten er niet aan zullen
denken, een christen-democraat als
kanselier in het zadel te helpen door
een motie van wantrouwen te steu
nen. Niettemin is het de vraag of
Wehner er verstandig aan gedaan
heeft, de 15 dissidenten zo openlijk
aan de kaak te stellen als hij tijdens
het debat in de Bondsdag heeft ge
daan. Terecht hebben de 15 tegen
zijn emotionele ontboezeming ge
protesteerd In de eerste plaats om
dat de Westdultse grondwet er van
uitgaat dat een afgevaardigde naar
eer en geweten handelt (en dus niet
in opdracht van zijn partij of zelfs
degenen die hem gekozen hebben»,
maar ook omdat hun onrecht is aan
gedaan. In een brief aan Wehner
zeggen de 15 naar aanleiding van
diens insinuerende opmerking: „Wij
wijzen de mogelijke interpretatie
van de formulering, als zou de min
derheid van de fractie die deze wet
niet heeft willen accepteren niet we
ten. wat zij de Bondsrepubliek
Duitsland verschuldigd is, met be
slistheid van de hand. WIJ maken er
aanspraak op. evenzeer naar beste
weten en geweten ln het belang van
de Bondsrepubliek en volgens de
verplichtingen van de grondwet te
hebben gehandeld, als de meerder
heid van het parlement." Erhard Ep-
pler, één van de leidende figuren van
de linkervleugel (hoewel geen lid
van de Bondsdag), die wèl achter de
omstreden wet staat, verklaarde:
„Deze formulering moet weg."
De grote meerderheid van de SPD-
fractie (bijna 200 afgevaardigden
van de 214) staat achter Wehner.
Ook ex-kanselier Brandt die aan
vankelijk niet voor commentaar be
reikbaar was, schreef na de publlka-
tie van de brief van de 15 in het
SPD-weekblad „Vorwarts" dat
„SPD-afgevaardigden hun door de
kiezers gegeven opdracht om samen
met de FDP verder te regeren niet
uitvoeren, door een eigen weg te
gaan. eigen rechter te spelen en on
bedachtzaam te handelen." En hij
voegde er aan toe: „Men moet niet
alleen tolerantie van de meerder
heid verwachten, maar als minder
heid ook de bereidheid kunnen op
brengen om meerderheidsbeslissin
gen te aanvaarden behalve wan
neer het bij uitzondering gaat om
een gewetensprobleem
Dit laatste was bij de stemming over
de wet die het tijdelijk verbieden
van contact van gevangenen met de
buitenwereld regelt, nu juist het ge
val. De SPD-leiding zal dan ook wat
voorzichtiger moeten omspringen
met de persoonlijke mening, die
Helmut Schmidt: niet in acute moeilijkheden
haar afgevaardigden er grondwette
lijk op na mogen houden. Partijdis
cipline is een machtig wapen in de
hand van een fractie-voorzitter.
maar het is de vraag of het onbe
perkte gebruik ervan in overeen
stemming is met wat men ook in
Bonn onder democratie verstaat.
