Hendrik Nicolaas Werkman
m
W
A
et recht op
elfbeschikking
n de RMS
Bisschoppen niet voor eenzijdigheid
Een ere-bestuurder
van de CPN onteerd
Hardhandig herstel van
communistische eenheid
JAG 14 OKTOBER 1977
TROUW/KWARTET 13
•n betrekkelijk klein bericht in
krant werd op 30 september
jedeeld dat in het Stedelijk
;um te Amsterdam tot 6
rember een tentoonstelling is te
lichtigen van ..druksels" en
iruiksdrukwerk van de Groningse
lograaf-graficus-schilder H. N.
rkman
itomlijnde plannen om het
delijk daarvoor te bezoeken had
igenlijk niet. omdat ik het meeste
Werkman wel gezien had en ook
overeen serie fraai-uitgevoerde
rodukties beschik. Ondertussen
ik nu twee keer geweest en tot de
dekking gekomen datje het werk
het echt" niet vaak genoeg kunt
n bekijken. Vóór de zesde
tember zal ik zeker nog eens gaan.
tans laat ik me niet ontnemen.
lijkt, denkt u. een beetje op
igenverering. maar in een
blad als dit zal ik die weg niet
aan
p was Werkman een zeer
fndere persoonlijkheid. Hij werd
2 in het dorp Leens geboren en
bouwde in de stad Groningen een
drukkerij op. waar meer dan twintig
mensen hun brood verdienden. Aan
het begin van de jaren twintig kan
men dat een tamelijk groot bedrijf
noemen. In 1923 gaat de zaak door
verschillende omstandigheden op de
fles, waarna hij een drukkersbedrijfje
begint op de zolder van een pakhuis
op de Lage der A. eveneens in
Groningen.
Achteraf beschrijft hij deze
ingrijpende verandering in zijn leven
als een zekere bevrijding van
burgerlijke conventies. In zijn vrije
tijd tekende en schilderde hij altijd al
zo behoorde hij tot de bekende
Groningse schildersvereniging „De -
Ploeg" maar door zijn „bevrijding"
heeft hij daarvoor nu veel meer
gelegenheid.
..Het is een drukkend gevoel mijn
heele leven lang geweest om als
„patroon" anderen voor mij te
moeten laten werken", schrijft hij
aanzijn vriend dominee F. R.
A(ugust) Henkels. Die brief begint hij
met de opmerking, dat het enige waar
naar hij altijd heeft verlangd en zal
blijven verlangen is „te mogen
werken naar mijn eigen zin en niet
van honger te moeten sterven".
r J. W. E. Riemens
door Koos van Weringh
Op zijn pakhuiszolder gaat hij
volstrekt zijn eigen gang. Slechts
weinigen weten wat daar allemaal
gebeurt. Hij experimenteert met van
alles en nog wat. Van de
aankondigingen van exposities van
„De Ploeg" of voorstellingen van het
studenten toneelgezelschap „Neemt
ons zooals we zijn" maakt hij ware
typografische meesterwerken. De
uitgave van het tijdschrift The Next
Call volgend jaar een
facsimile-uitgave van de negen
verschenen nummers wordt door
hem verzorgd. Hij speelt met letters
en cijfers op kalenderbladen en
vervaardigt originele
geboortekaartjes voor vrienden.
In het Stedelijk is veel van dit werk te
zien. Voor wie van mooie typografie
houdt, onverwacht van vormgeving,
is daarvoor alleen al een bezoek aan
het Amsterdamse museum meer dan
de moeite waard.
Maar daarnaast zijn er nog de
„druksels", die wonderlijke
benaming voor Werkmans nog
wonderlijker scheppingen. Met veel
geduld en oefening heeft hij een
aantal nieuwe technieken
ontwikkeld, waarbij gebruik
gemaakt wordt van stempels.
inktrollen en schablones. De
resultaten, die hij daarmee bereikt
zijn verrassend en de tentoonstelling
toont die gelukkig overvloedig.
Voor twee van die werkstukken.
Aduarderdiep en Steenfabriek, beide
in schitterende kleurennuances
uitgevoerd, stond een wat oudere
man in diepe aandacht verzonken.
Toen iemand zich naast hem
vervoegde, keek hij eerst enigszins
verstoord terzijde en zei toen: „Kijkt
u ook maar rustig, ik heb hier zeker
een half uur gestaan".
Misschien overdreef hij dat wel wat,
maar een feit is dat het werk van de
Groningse drukker zoveel oproept,
dat de periode die Je nodig hebt om
het te verwerken aanzienlijk langer
duurt dan een half uur. Ik vermoed
dat die aandachtige bezoeker het
Aduarderdiep gekend heeft zoals
Werkman het in 1943 waamam en dat
hij in het Stedelijk trachtte een
periode van meer dan dertig Jaar te
overbruggen.
Sommige beelden raak je nooit meer
kwijt. Dat geldt zeer in het bijzonder
voor de Chassidische legenden. Door
dominee Henkels was Werkman
opmerkzaam gemaakt op deze door
de joodse wijsgeer Martin Buber
verzamelde en uitgegeven legenden
over het leven en lijden van de joden
in Oost-Europa. Bij twintig van die
verhalen, die Werkman, zoals uitzijn
brieven blijkt, zeer hebben
aangegrepen, maakt hij illustraties.
De tijd waarin dat gebeurde was de
oorlog. Voor „De Blauwe Schuit" had
hij reeds verschillende publikaties
uitgegeven, waarin de geestelijke
weerstand tegen de Duitse bezetter
werd aangemoedigd. De
Chassidische legenden, waarvan de
eerste serie in het Stedelijk is te zien.
vormen daarin een absoluut
hoogtepunt. Moeilijk valt te zeggen
waarom dit werk zo'n diepe indruk
achterlaat. De druksels ademen een
sfeer van dat het er allemaal hopeloos
voorstaat In deze wereld, maar dat
het toch de moeite waard is de moed
er een beetje in te houden.
In de Brieven van H. N. Werkman, in
1968 uitgegeven door de
Arbeiderspers te Amsterdam, kan de
ontwikkeling van de kunstenaar en
zijn legenden op de voet worden
gevolgd.
In maart 1945 wordt hij door de
Sicherheitsdienst gearresteerd en op
10 april, slechts enkele dagen voor de
bevrijding van Groningen, zonder
enige vorm van proces in de buurt
van Bakkeveen doodgeschoten. Over
wat er na de oorlog zou gaan
gebeuren maakte hij zich weinig
illusies. De broederschap zag hij,
zoals ergens in zijn brieven staat, nog
niet naderbij komen. Het zal moeilijk
zijn, meent hij, eerzuchten geldzucht
bulten de deur te houden.
Of deze wat sombere Instellingen
tegenover het wereldgebeuren
gerechtvaardigd is moet de lezer
maar zelf beoordelen. In elk geval
moet u niet verzuimen een bezoek te
brengen aan de tentoonstelling van
het tot nadenken stemmende werk
van Hendrik Nicolaas Werkman.
eel en heers, was een van de
it toegepaste en succesvolle
regels van het kolonialisme-
rialisme. Als dan ook de te-
tanders van de dekolonisatie
iutie van na 1945. dus van het
me zelfbeschikkingsrecht van
Europese kolonies, vaak de
tste voorstanders blijken te
van het interne of zelfs van het
rne zelfbeschikkingsrecht van
van deze vrijgekomen kolo-
1 dan is het begrijpelijk dat dat
talistische standpunt door zeer
je delen van de gedekoloniseer-
fcereld met verbitterd wantrou-
fwordt bekeken. Dat komt in de
tot uitdrukking.
s de in principe goede zaak van
decentralisme. souvereiniteit in
n kring of subsidariteitsbegin-
in de praktijk voorlopig een
jnteerbare. want verdachte,
gemaakt door diegenen die
?deralisme van buiten en van
n hebben willen opleggen ter
el of gedeeltelijke continue-
van hun (neo) kolonialistische
ed of in ieder geval de schijn
van niet hebben weten te ver
in.
ralisme is tientallen jaren in
koloniserende wereld ervaren
en gevaar voor de nationale
eid. die immers macht maakt,
strijd tegen de koloniale over
heerser. Al naarmate die strijd min
der gewelddadig en langdurig was.
is de federatieve opbouw van de
nieuwe staatsstructuur meer en
sneller acceptabel. Wat in India
mogelijk was. was dat in Indonesië
niet. omdat Nederland in het beste
geval paternalistisch wilde opleg
gen wat goed was voor Indonesië
inplaats van dat aan de vrije krach
ten over te laten.
Opkomen voor een federatieve
staatsstructuur is zeker niet moge
lijk door hen die hand- en span
diensten hebben verleend aan het
kolonialisme of het herstel daar
van, zoals de Ambonese KNIL-mili-
tairen, of door Nederland waarvan
de meerderheid accoord is gegaan
met een koloniale oorlog. Als er al
behoefte is aan autonomie voor de
Zuid-Molukken (hetgeen zeker niet
vaststaat door de agitatie die door
4000 oud KNIL-militairen en hun
kinderen in Nederland bedrijven,
zogenaamd namens de drie miljoen
Zuidmolukkers in Indonesië) dan is
Nederland wel het laatste land „om
zich daarvoor sterk te maken inter
nationaal" zoals de Groningse
hoogleraar H. Baudet wil. Het pa
ternalisme viert nog hoogtij maar
nu van extreem violent links.
De heer Riemens is o.a. oud-secreta
ris van de Vereniging Nederland-
Indonesië.
Van Riel roept Hare Majesteit op het matje
Is langzamerhand een hele leg-
^1 geworden. Het interkerkelijk
tsberaad (IKV) had als thema
Vredesweek dit jaar geko-
.Help de kernwapens de wereld
m te beginnen uit Nederland."
tn ander trok de aandacht van
de rooms-katholieke oud-minis-
fhmelzer. Op de achterkant van
edeskrant vond hij de vermel-
at in het IKV een aantal kerk-
(schappen officieel samenwer-
Uaaronder de Rooms-Katholie-
rk. Pag. 3 van de Vredeskrant
e hel inmiddels bekend gewor-
lanifest tegen de kernwapens,
oet resulteren in een verzoek
Nederlandse regering aan de
ikaanse regering haar kernwa-
weg te halen van Nederlands
;ebied.
namens oud-premier De Jong
gezamenlijk overleg met oud-
Ier mevrouw Klompé wendde
tr Schmelzer zich 22 september
brief tot de aartsbisschop van
kardinaal Willebrands.
wij, op grond van naar wij
enig inzicht in de internati-
«ll* i
del
onale verhoudingen, een dergelijk
initiatief op zich als hoogst gevaar
lijk en verwerpelijk beschouwen, is
minder belangrijk", zo stond er in
dit schrijven. Vervolgens gaf de stel
ler aan wat naar zijn oordeel dan wel
van betekenis was: ,,de duidelijke
indruk is (nu) ontstaan dat DE
Rooms-Katholieke Kerk in Neder
land deze politieke stellingname tot
de hare heeft gemaakt. Niet alleen
bij onszelf maar bij vele anderen
blijkt daarover grote verontrusting
te bestaan; zeker ook bij vele ge
loofsgenoten die in de krijgsmacht
dienen en. terecht gevoelig voor het
morele gezag van hun Kerk, hun
beroeps-motivatie ernstig in het ge
ding zien gebracht." Schmelzer c.s.
drongen er bij de kardinaal op aan
voor het publiek duidelijk te maken
óf DE kerken inderdaad de verant
woordelijkheid voor het IKV-initia-
tief dragen.
Na overleg op zijn beurt met
bisschop Ernst van Breda, die voor
zitter is van Pax Christi Nederland,
antwoordde kardinaal Willebrands
in een brief van 28 september. Daar
in stelde de aartsbisschop o.m. dat
de r.k. kerk weliswaar officieel sa
menwerkt in het IKV, maar dat dit
niet wegneemt dat deze instelling
toch ruime mate van autonomie be
zit wat betreft initiatief en actie. Een
instelling als het IKV kan niet zon
der meer verondersteld worden te
handelen in naam van de r.k. kerk.
Ook bisschop Ernst heeft het thema
van de Vredeskrant alleen aanvaard
,,ter discussie" en geenszins als de
enige of juiste uitkomst van een
beraad om de vrede te bevorderen.
men, aldus de kardinaal, de stel-
ingname van de r.k. kerk in Neder-
Wil
door H. J. Neuman
land leren kennen, dat moet men de
bisschoppelijke verklaring over be
wapeningswedloop en ontwapening
van 13 januari 1976 opslaan, in het
bijzonder nr. 5.
Volgen we de uitnodiging van de
Utrechtse aartsbisschop op, dan vin
den we onder het genoemde punt 5
een uiteenzetting over „Verschei
denheid van opvattingen". Drie stro
mingen worden beschreven: er zijn
er die van oordeel zijn dat de christe
nen geroepen zijn tot geweldloos
heid, anderen hebben onoverkome
lijke gewetensbezwaren tegen het
hanteren van of het dreigen met de
moderne wapens van massale ver
nietiging. en tenslotte is er nog een
derde groep.
Deze derde groep bestaat uit men
sen „die de moderne bewapening
om haar massale vernietigings
kracht op morele gronden afwijzen,
maar eveneens op morele gronden
menen dat deze niet van vandaag op
morgen eenzijdig kan worden afge
schaft; want daardoor zouden de oor
logskansen worden vergroot, de vrij
heid bedreigd en de mogelijkheden
voor nieuw onrecht vrij baan ge
geven."
Het IKV-initiatief, zoals tot uitdruk
king gebracht in de Vredeskrant van
dit jaar, kenmerkt zich bij uitstek
door eenzijdigheid. Het feit dat kar
dinaal Willebrands uitdrukkelijk na
liet zijn „imprimatur" te hechten
aan het thema van de Vredeskrant
houdt op zichzelf reeds een aanwij
zing in dat de bisschoppen van Ne
derland zichzelf rekenen tot deze
derde groep, die morele gronden
aanvoert zowel om de kernwapens af
te wijzen ais om een onverhoedse en
unilaterale afschaffing van die wa
pens voor onjuist te houden.
Vorige week zaterdag sprak drs B.
ter Veer, de nieuwe voorzitter van
het IKV, op een ledenvergadering
van Pax Christi. Hij was het niet
eens met de correspondentie tussen
oud-minister Schmelzer en kardi
naal Willebrands, al wordt uit pers
verslagen niet duidelijk, wat hem
het meest verdriette: de vraag van
Schmelzer of het antwoord van de
aartsbisschop. „Zo kan de gevaarlij
ke indruk ontstaan dat het vooral te
doen is om de vraag welke positie
leiders van de kerk in een vraagstuk
innemen. Maar het is er natuurlijk
om te doen tot welke gewetensbe
slissingen iedere gelovige persoon
lijk komt," zo moet de IKV-voorzit-
ter hebben gezegd.
Nu hoeft men op de juistheid of
onjuistheid van deze stelling van
Ter Veer niet in te gaan ik ben
persoonlijk geneigd haar juist te
achten om toch te vermoeden dat
de spreker haar niet zou hebben
geponeerd, indien hij van oordeel
was dat van de bisschoppen warme
steun voor de omstreden leuze van
het IKV viel te verwachten. De kriti
sche toon die hij blijkbaar aansloeg
duidde op onzekerheid over zijn rug
dekking.
Die onzekerheid is maar al te ver
klaarbaar. Niet alleen weigerden de
bisschoppen het thema van de Vre
desweek te onderschrijven, ze be
waarden zelfs hun neutraliteit niet.
Mr. J. L. Heldring had het in zijn
rubriek „Dezer dagen" in het NRC-
Handelsblad van 11 oktober jl. dan
ook bij het verkeerde eind, toen hij
meende dat de r.k. bisschoppencon
ferentie ten aanzien van de eenzij
digheid verwijdering van kernwa
pens uit Nederland geen standpunt
had ingenomen. In de brief van kar
dinaal Willebrands stond ook alleen:
geen standpunt „dat afwijkt van de
verklaring van 13 januari 1976," en
dat is, zoals ik daarnet al heb aange
toond, iets heel anders.
En mocht er nog een restje twijfel
zijn, dan is dat weggenomen door
kardinaal Alfrink, notabene de in
ternationaal voorzitter van Pax
Christi. In de ochtenduitzending
van 7 oktober jl. van de actualiteiten
rubriek van de KRO-radio, „Echo",
zei hij over het thema van de Vredes
week letterlijk: „Om te komen tot'
het eerste, dus 'alle atoomwapens de
wereld uit', waarover ieder het eens
is, meen ik dat het middel enige'
vraagtekens oproept. Ik weet ook
niet of dat een weg is en de juiste
weg is. Kijk, de vraag is namelijk
déze: wanneer Nederland begint met
atoomwapens uit het land te doen,
dan heeft dat op het hele wereldbe
stel naar mijn gevoel geen enkele
invloed. Men zou misschien moeten
hopen, of men hoopt degenen die
de leuze lanceren dat veel landen
dit voorbeeld zouden volgen. Ik twij
fel eraan dat dat gebeuren zal. Maar
als het wel gebeuren zal, dan zit er
natuurlijk het hele grote risico aan
vast dat men dat eenzijdig doet; men
wil niet wachten totdat de tegenpar
tij het ook zal doen. Men verzwakt
het evenwicht in de wereld. En het
verzwakken van het evenwicht, hoe
slecht dat systeem ook is, is, dacht
ik, nog slechter dan het systeem zelf.
Het hele systeem moet weg."
Misschien interesseert het de katho
lieke gelovige geen snars hoe de
bisschoppen van Nederland over het
probleem van de eenzijdige ontwa
pening denken. Maar wil hij het wel
weten, dan luidt het antwoord: ze
zijn er tegen.
door Wouter Gortzak
Het erelid van het CPN-be-
stuur, grijze eminentie De
Groot, heeft koek van eigen
deeg gekregen. Op hardhan
dige manier is de laatste we
ken in het dagblad De Waar
heid de vloer met hem aange
veegd. Het moet voor de be
jaarde partijleider een even
verrassende ontwikkeling zijn
als voor menig waarnemer.
Aan welke grillen deze vestzak-dic
tator zich ook in zijn partij te bui
ten ging, steeds vond hij een meer
derheid van de CNP-leidlng bereid
hem bij zijn zig-zagkoersen te vol
gen. Wie het waagde hem de voet
dwars te zetten werd, zoals het sta
linistisch jargon dat wil, naar de
mestvaalt der historie verwezen.
Deze keer echter lijkt het hem niet
te lukken de CPN opnieuw naar
zijn hand te zetten. Een frontale
aanval op de huidige, elkaar wan
trouwende CPN-top, is door dit ge
zelschap eendrachtig afgeslagen.
Dit is althans de conclusie die men
kan trekken uit de lange serie arti
kelen die sedert begin augustus in
De Waarheid verscheen, als bijdra
ge tot wat een „diepgaand onder
zoek naar de oorzaken van de ver
kiezingsnederlaag" werd genoemd.
Aanvankelijk schrijft de CPN-top
de zware verkiezingsnederlaag van
mei jl. geheel toe aan de gijzelingen
in Assen en Bovensmilde, die de
ware politieke verhoudingen in ons
land vervalst zouden hebben. Deze
voorstelling van zaken schokt nog
al wat nieuwe CPN-leden, van wie
velen deze partij de rug toekeren.
De CPN-leiding, die de verklaring
zelf ook wel wat aan de schriele
kant vindt, belooft een openhartige
discussie naar alle oorzaken. Eén
van de eerste die van zijn hart geen
moordkuil maakt is Paul de Groot
In een artikel in De Waarheid
noemt hij de leiding van zijn partij
zo fout dat zij niet in staat geacht
mag worden een nieuw CPN-con-
gres inhoudelijk voor te bereiden.
Zij heeft erin toegestemd dat oude
partij kaders werden weggewerkt
De arbeiders zijn in de CPN op de
achtergrond geraakt. Hun plaatsen
werden ingenomen door ideolo
gisch slecht geschoolde werkenden
in de dienstensector.
De CPN heeft, aldus De Groot,
nieuwe statuten nodig. En passant
deelt hij mee dat het door hem
gelelde wetenschappelijke CPN-
bureau, het IPSO, deze nieuwe sta
tuten al heeft samengesteld. Enzo
voorts.
Koppen rollen
Als dit artikel eenmaal is gepu
bliceerd is het duidelijk dat er kop
pen zullen rollen. De vraag is
slechts van wie. De één geeft ka
merlid Marcus Bakker de meeste
kans, aan wie makkelijk kan wor
den verweten te veel tijd aan het
parlementaire werk besteed te heb
ben. Een ander noemt Joop Wolff,
hoofdredacteur van „De Waar
heid", verdediger van een anti-Rus
sische lijn en populair bij de nieu
we leden uit intellectuele en artis
tieke kringen. Menigeen neemt aan
dat CPN-voorzitter Hoekstra de zij
de zal kiezen van De Groot. Zijn
kwaliteiten worden niet hoog aan
geslagen en hij is altijd beschouwd
als De Groots' geleide raket. De
Groninger Fré Meis, in de CPN-top
het arbeideristisch element bij uit
stek. zal, zo wordt verondersteld,
wel stijgen in de hiërarchie.
Maar het loopt allemaal anders.
Hoekstra neemt nadrukkelijk af
stand van zijn peetvader. Marcus
Bakker en Joop Wolff trekken met
Hoekstra één lijn. Fré Meis kiest
dan eieren voor zijn geld en sluit
zich bij de anderen aan. Ook de
overige bestuurders kiezen positie
tegen De Groot (slechts van Rinus
Haks wordt niets meer vernomen).
Zo wordt de eenheid in de CPN-top
gewaarborgd zij het niet onder,
maar tegen De Groot
Openhartige discussie
Een „openhartige" discussie is aan
gekondigd. Inclusief alle menings
verschillen. Een hele revolutie in de
CPN. In die partij is het immers,
per definitie, altijd koek en ei. Een
partijdiscussie dient niet om de
verschillen van mening te etaleren,
maar om die eenheid te bewijzen.
De partij is één met zijn leiding, de
enkeling die dwarsligt, wordt geste
nigd. Zo zou het gegaan zijn als
men De Groot zijn zin had gedaan,
zo gaat het ook nu met De Groot
als zondebok. Niet hij gooit dit keer
de stenen, hij krijgt ze op zijn kop.
Dat is de enige verandering.
Wie de talloze discussiebijdragen
in „De Waarheid" (de „openbare"
discussie, want er was ook een min
of meer geheime, in de CPN zelf)
leest, heeft dat misschien niet eens
onmiddellijk in de gaten. Nog nooit
eerder werden in „De Waarheid"
zoveel ingezonden stukken afge
drukt. In verschillende van deze
bijdragen werden kritische kantte
keningen gemaakt bij aspecten
van de partijpolitiek. Maar wie de
hele verzameling grondig door
leest, komt tot de conclusie dat
vrijwel iedere bijdrage de positie
van de zittende leiding versterkt.
De CPN, zeggen „nieuwe vrijgestel
den" en arbeiders, moet een leiding
hebben, en dèt is het gezelschap
dat deze partij thans aanvoert. De
opstelling van deze leiding is in
hoofdlijnen juist: „Van Agt eruit,
de CPN erin" is een goede leuze,
maar te laat aangeheven, of. de
politiek jegens de vakbeweging is
goed, maar onvoldoende conse
quent uitgevoerd. Nu laten de
richtlijnen voor het afdrukken van
bijdragen ook geen openlijk debat
toe. „De discussie", zei Henk Hoek
stra in een toespraak, „moet tot
een conclusie leiden, positief zijn
gericht, mag niet gebruikt worden
om verwarring te stichten of leu
gens te verspreiden." Wat „Posi
tief' is, „verwarring sticht" of „leu
gens" zijn bepaalt uiteraard het
zittende partijbestuur. Dat op deze
manier veel onder tafel verdwijnt,
wordt inmiddels ook in de CPN
beseft. Hoekstra heeft het trou
wens in zijn rede zelf gesteld: bij
dragen van De Grootraanhangers
werden uit de discussie geweerd
met het argument dat ze leugens
bevatten. Interessanter dan alle ar
tikelen in „De Waarheid" is in dit
verband daarom een bijdrage van
een CPN-lid in het weekblad „De
Groene Amsterdammer", die inder
daad openhartig en zinnig is. Het
schijnt dat op CPN-afdelingsverga-
deringen dergelijke geluiden wel
vaker vernomen worden. Tot de
CPN-bladen dringen ze echter
vooralsnog niet door.
De huidige CPN-koers
Binnenkort valt de publikatie te
verwachten van de „discussie-
grondslag" voor het eerstkomende
CPN-congres. Daarin zal de partij-
koers voor de eerstkomende perio
de worden vastgesteld. Gelet op de
ontwikkelingen in de afgelopen
maanden zijn er weinig verrassin
gen te verwachten. Hoewel Paul de
Groot nog wel pogingen zal doen de
partijlijn in zijn richting om te bui
gen. lijkt succes uitgesloten. Aan
een scheuring zal de bejaarde De
Groot zich wel niet meer wagen, al
weet je het natuurlijk nooit.
Men zal doorgaan te proberen intel
lectuelen en kunstenaars („de nieu
we vrijgestelden") in de CPN een
belangrijke plaats te geven. De
„oude kaders" raken verder op de
achtergrond, al zal de CPN zich
ervoor inspannen haar Invloed bij
de arbeiders te versterken. CPN-
leden zullen vaker in conflict raken
met de „officiële" vakbeweging,
door hun pogingen tot het organi
seren van actlecomite's van „vak
bewegingsleden en ongeorganiseer
den" op bedrijfsniveau, soms tegen
de officiële lijn van de vakbonden
in. Bovendien zal de CPN zich meer
als een buitenparlementaire arbei
derspartij dan als een
„bestuurderspartij" gaan gedra
gen. ook als dat problemen gaat
opleveren in de plaatsen waar de
CPN aan het bestuur deelneemt.
CPN-wethouders zullen geen ver
antwoordelijkheid meer nemen
voor tariefsverhogingen en andere
impopulaire maatregelen. Dat leidt
onvermijdelijk tot conflicten in ge
meentebesturen.
Iedere mogelijkhëid tot het voeren
van actie zal worden aangegrepen.
Dit is de afgelopen maanden na
drukkelijk gebleken, bijvoorbeeld
in de CPN-actie tegen de neutro
nenbom. Wie actie voert, heeft geen
tijd voor hinderlijke discussies
Een één thema zal in alle CPN-
actlviteiten worden opgevoerd: de
strijd tegen de PvdA of te wel tegen
„het reformisme". Want als de CPN
geen stemmen op de PvdA her
overt, heeft ze geheel geen uitzicht
op herstel van haar kiezersaan-
hang.
Drs. W. Gortzak is directeur van de
Wlardi Beekmanstichting hel we
tenschappelijk bureau van de PvdA.
