Honderd jaar zevende dags baptisme
Van Klinken houdt bezwaren
tegen Vervolgd Christendom
Soms is discriminatie vervolging
1
Sn
I
'4
Kaires tegen rapport kerken Zuid-Afrika
VANDAAG
KERK
T rouw/Kwartet2
door L M. P. Scholten
HAARLEM Niemand zelfs een
kerkredacteur van Trouw niet is in
staat om ook maar bij benadering te
schatten, hoeveel godsdienstige groe
peringen er in ons land zijn. Het moe
ten er honderden zijn. Van de meeste
lees je nooit wat in de krant, kleine
groepjes vrijbuiters, die meestal met
de dood van hun voorganger uit el
kaar vallen. En dan krijg je ineens
bericht, dat de „zevendedags baptist
gemeenten in Nederland'' komende
zaterdag (pardon, sabbat) hun hon
derdjarig bestaan gaan vieren in hun
Haarlemse kerkje aan de Parklaan.
Er zijn meer sabbatvierende christenen. Het
meest bekend zijn de zevendedags adventis
ten (de Adventkerk). Maar het zevendedags
baptisme is veel ouder. Het is onder Invloed
van de laatste groep, dat de adventsbewe-
ging na 1844 de zevende dag als rustdag is
gaan vieren.
Wie de geloofsbelijdenis van de zevende
dags baptisten bekijkt. Z|et ook, dat deze
groep veel dichter bij de traditionele kerken
staat dan de adventisten.
Het zevendedags baptisme is haast zo oud
als het baptisme zelf. In 1631 stichtte een
zekere Francis Bampfield in Engeland de
eerste gemeente van sabbatvierende baptis
ten In 1845 deed het baptisme in Nederland
opnieuw» zijn intrede, doordat de hervorm
de dommee van Oasselternijveen. dr J E.
Feisser. zich op belijdenis liet dopen in het
Stadskanaal. In 1877 kreeg de voorganger
van de Haarlemse baptistengemeente, G.
Velthuysen, een serie tractaten uit Schot
land toegezonden, die hem tot de overtui
ging brachten, dat de zevende dag van de
week krachtens het vierde gebod nog altijd
„de van God verordende en geheiligde rust
dag" is. Op 13 oktober 1877 stichtte Velthuy
sen met negentien medestanders in Haar
lem de eerste Nederlandse zevendedags
baptistegemeente.
(De gewone baptisten hebben het altijd over
..baptistengemeenten" met een n; hun sab
batvierende geloofsgenoten spreken en
schrijven consequent ..baptistegemeente"
zonder n.)
Bakker
Velthuysen (1834-1910) moet een bijzonder
man geweest zijn Aanvankelijk bakker,
ontwikkelde hij zich verder door zelfstudie.
Hij leerde zich zelfs Grieks en Hebreeuws
aan om de Bijbel in de oorspronkelijke taal
te kunnen lezen. Naast zijn prediking van
het zevendedags baptisme was hij ook twin
tig jaar voorzitter van de christen geheel-
onthoudersbond.
In het boekje, dat deze week bij het eeuw
feest verschenen is. kan men lezen: „Als hij
op reis zijnde, geen geld genoeg had voor
een behoorlijk logies, dan was een bank in
een park ook een geschikte plaats om daar-
f
-Spsjfc1
tisten de sabbat beginnen en eindigen bij
zonsondergang. Nu ieder gewend is aan de
vijfdaagse werkweek, is het moeilijk meer
voor te stellen, wat de leden voor hun over
tuiging over moesten hebben. Het was moei
lijk werk te vinden, waarbij men zaterdag
vrij kon zijn. In het begin van deze eeuw
gingen dan ook vele jonge gemeenteleden
naar Amerika.
Voetwassing
Velthuysen
op de nacht door te brengen." Hoe arm hij
dikwijls ook was, hij loofde een tijdlang via
advertenties in kerkelijke bladen vijfdui
zend gulden uit voor ieder, die kon bewijzen,
dat hij ongelijk had op het punt van de
sabbat.
Evenals de Joden laten de zevendedags bap-
Groot is de gemeenschap nooit geworden.
Conflicten bleven haar ook niet bespaard.
Sommigen stelden, dat. zoals de zevende
dag de rustdag moest zijn, zo ook het avond
maal samen diende te vallen met het Joodse
pasen en dus maar één keer in het jaar, op
de 14e nisan, gevierd moest worden. Ook
behoorde daarbij de voetwassing volgens
Christus' voorbeeld in Johannes 13. Na 1910
leidde dit tot een scheuring. Pogingen tot
hereniging zijn steeds nutteloos gebleken.
„Het strandde voornamelijk op de voetwas
sing," aldus het boekje.
Hoewel het in het boekje niet met zoveel
woorden gezegd wordt, krijg je de indruk,
dat de groep slinkt. Er waren ooit zeven
gemeenten. Daarvan zijn er nog vier over. in
Amsterdam. Den Haag. Haarlem en Leeu
warden. Gemeenten in Arnhem, Groningen
en Rotterdam zijn verdwenen Wat raad
selachtig meldt het boekje, dat Arnhem
„aan Bijbelstudie te gronde ging."
Sinds het overlijden in 1954 van ds. P.
Taekema (die zijn opleiding had gehad aan
de Vrije Universiteit) hebben de gemeenten
geen fulltime voorgangers meer. Ze worden
nu geleid door ouderlingen. Internationaal
is de Nederlandse bond aangesloten bij de
Zevendedags Baptiste Wereldfederatie, die
vertakkingen heeft in twaalf landen.
Pa van der Steur
Het is eigenlijk curieus, dat deze piepkleine
kerk op maatschappelijk gebied een paar
grote dingen op gang heeft gebracht. In 1892
werd in het kerkje in Haarlem de 27-Jarlge
Johannes van der Steur ingezegend en uit
gezonden om onder de „kolonialen" op Java
te gaan werken, een jaar later gevolgd door
zijn zuster Marie („Moe Graalstal"). Op Java
werden zij geconfronteerd met de ellende
van de vele buitenechtelijke soldatenkinde-
ren. In de tehuizen van „Pa van der Steur"
zijn zevenduizend kinderen opgevoed.
Een ander initiatief van de zevendedags
baptisten was de oprichting in 1890 van de
Middernachtzending onder leiding van G.
Velthuysen jr. Eerst ging het om de bestrij
ding van alcoholisme ep prostitutie, later
ging het werk van de Middernachtzending
zich ook richten op de zorg voor ongehuwde
moeders, levens- en gezinsmoeilijkheden.
Nu nog wordt dit werk voortgezet door de
Hendrik Pierson-vereniging.
Het boekje „Geschiedenis van de ze
vendedags baptistegemeenten in Ne
derland" is geschreven door de Haar
lemse ouderling J. A. Nieuwstraten en
te krijgen bij het secretariaat, Park
laan 33, Haarlem.
Van een onzer verslaggevers
LUNTEREN Het algemeen diaconaal bureau van de gereformeerde kerken heeft zijn bezwaren
tegen de organisatie „Vervolgd Crhistendom" niet opgegeven. Er is bij deze organisatie nog steeds
„iets mis'' zei dr. Van Klinken, directeur van het ADB, gisteren in de gereformeerde synode.
Vervolgd Christendom is één van de
organisaties van Angelsaksische af
komst, die in ons land geld inzamelt
voor hulp aan christenen in Oost-
Europa. Begin dit Jaar adviseerde
het ADB geen geld aan Vervolgd
Christendom meer te geven, omdat
het financieel beheer er niet pluis
zou zijn. De dagelijkse besturen (mo-
deramina) van de hervormde kerk en
van de gereformeerde kerken zullen
over deze zaak binnenkort met el
kaar spreken.
Vervolgd Christendom kwam aan de
orde Ujdens de bespreking in de ge
reformeerde synode van het werk
van het gereformeerde diaconaat
Een groot deel van dat werk in ons
land vindt plaats in de vorm van
vakanUeweken voor bijzondere groe
pen, zoals gehandicapten en bejaar
den. Ds. D. C. Firet uit Alkmaar
wierp de vraag op, of het wel Juist is
der Meulen benadrukte dat de diaco
nie soms juist niet mag spreken waar
de kerk het wel moet. De diaconie
moet dan zwijgen, teneinde te voor
komen dat er deuren dicht gaan.
Drs Van der Meulen doelde kenne
lijk onder meer op het werelddiaco-
naat. Mr. B. Bavlnck, de adjunctdi
recteur van het algemeen diaconaal
bureau, zette uiteen hoe moeilijk het
is soms te voorkomen, dat de men
sen in de derde wereld door de hulp
beledigd worden. Sommige Neder
landse geldgevers willen graag een
kind adopteren. Zo'n kind blijft dan
in het land van herkomst, maar de
kosten van de verpleging en opvoe
ding worden dan door een Neder
lands gezin of een Nederlandse ge
meente gedragen Zo'n adoptie is
aantrekkelijk, omdat de geldgever
dan soms brieven kan ontvangen of
werkt het liefst samen met organisa
ties in de landen zelf, zodat het groe
pen kan adopteren. Dat is minder
spectaculair, maar veel effectiever.
Deze anonieme hulp vraagt meer in
zet van de gever, doordat hij zichzelf
daar moet wegcijferen. Mr. Bavinck
zei trots te zijn, dat het werelddiaco-
naat tot dusver door de Nederlandse
gereformeerden ln staat gesteld
wordt met dit soort hulp door te
gaan. Het gereformeerde werelddla-
conaat is zeer omvangrijk. Vorig jaai
werd er voor ruim elf miljoen gulden
aan internationale hulp ontvangen.
de gehandicapten ais groep te ont
worden
op een andere manier met de ont
vanger kan meeleven. Mr Bavinck
vangen. Worden die mensen dasr- vertelde echter, dat dit adoptiesys-
door niet te veel geïsoleerd van de teem nadelig kan zijn voor de begun-
rest van de maatschappij? ..Ik heb stigde, omdat hij apart gezet wordt
een kerkeraad die bestaat uit schat- in zijn omgeving,
ten van mensen, maar ik zou het niet
leuk vinden om met deze lieden met Het algemeen diaconaal bureau
wie lk het hele jaar om ga, ook nog
met vakantie te gaan", zei ds Firet
Hij legde de vinger bij het feit dat in
de vakanUeweken voor bejaarden
soms oudere echtparen komen van
wie een der partners gescheiden m
een verpleegtehuis moet wonen. Hij
steunde de hulp die aan deze echtpa
ren wordt geboden door hen één
week in het Jaar samen te brengen.
Tegelijk wierp hij echter de vraag
op. of de kerk tegen de gedwongen
scheiding van oudere mensen niet
moet protesteren bij de bevoegde
autoriteiten. Namens de deputaten
algemene diaconaie arbeid zei de
voorzitter mr. J. van Viegen dat de
deputaten de overheid hierover zul
len benaderen.
Er is een stuk binnen de diaconale
organen in voorbereiding, dat richt
lijnen zal bevatten voor het pollüek
spreken van de kerk en haar diaco
nie Drs P Verschoor uit Oss toonde
zich bezorgd voor polarisaUe en dia
ken P Huson uit Middelbrug pleitte
ervoor, dat de kerk niet zal trachten
de hele wereld op haar nek te nemen.
Hij waarschuwde tegen diaconaal
werk. dat maatschappijkritisch Is en
meldde, dat er genoeg projecten zijn.
die men kan uitvoeren zonder kriUek
op de maatschappij te oefenen.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De werkgroep Kairos
en mevrouw Oshadi Phakathi en
Horst Kleinschmidt. beide laatsten
vertegenwoordigers van het christe
lijk instituut van zuidelijk Afrika ln
Europa, hebben gisteren in een geza
menlijk communiqué de oproep van
de wereldraad van kerken uit 1972
herhaald tot een lnternaüonale boy
cot van alle investeringen in zuide
lijk Afrika.
Zij keren zich daarmee tegen het
verleden week gepubliceerde rap
port van de (overwegend zwarte)
Zuidafrikaanse raad van kerken
(SACC), dat geen totale investerings
stop wil. Dit rapport is door de SACC
voor commentaar gestuurd naar de
ledenkerken.
Het SACC-rapport bevesUgt de op
vatting van de wereldraad, dat bui
tenlandse investeringen de rassen
scheiding in zuidelijk Afrika verster
ken. Maar een totale investerings
stop zou volgens het rapport de eco
nomie doen Instorten, waardoor dt
apartheidspolitiek nog wreder zot
worden en de kosten van levenson
derhoud nog sneller zouden stijgen
De SACC verwacht alleen verande
ringen door politieke druk. De indu
strie. vooral de multi-nationals, zou
tot deze druk kunnen bijdragen. Het
rapport doet dan suggesties voor de
opstelling van een gedragscode, die
zou moeten gelden als voorwaarde
voor alle toekomstige investeringen.
Immoreel
De werkgroep Kairos en de beide
vertegenwoordigers van het christe
lijk instituut spreken van een „dub
belslachtigheid" van de Zuidafri
kaanse raad van kerken. „Enerzijds
worden investeringen veroordeeld,
anderzijds worden hieruit niet de
konsekwenties getrokken." Zij her
halen het standpunt van het christe
lijk instituut: buitenlandse investe
ringen zijn investeringen in apart
heid en derhalve immoreel.
De schrijvers van het communiqué
verwachten, dat de lidkerken van de
Zuidafrikaanse raad het rapport niet
zullen aanvaarden. „Dan, over min
stens een jaar pas, zal de raad mis
schien besluiten tot ontrading van
nieuwe investeringen. Intussen gaat
kostbare tijd verloren. De kerken
missen een historische kans."
Zij constateren met verdriet, dat de
kerken in het westen tot nu toe de
oproep van de wereldraad niet of
slechts ten dele hebben gesteund.
„Vurig hopen wij, dat de westerse
kerken, die over ontzaglijk veel meer
vrijheid beschikken dan de zwarte
kerken in Zuid-Afrika, zich zullen
verzetten tegen de in hun omgeving
en in hun midden gevestigde econo
mische en politieke machten, die de
status quo in Zuid-Afrika helpen
handhaven." aldus C. Groenendijk
(namens Kairos), Oshadi Phakathi
en Horst Kleinschmidt.
Al in de vorige eeuw. toen kleine groepen de kerk begonnen te verlaten, werden hier en daar voor
de jongeren „Jugendweihen" gehouden. De kerk had de „Koniirmation waarmee de catechisatie
werd afgesloten en de puber als volledig kerklid werd bevestigd. Praktisch ieder kind, ook al kwam
het uit een volledig buitenkerkelijk milieu en al zou het naar ieders verwachting nooit anders dan
voor het huwelijk en voor een begrafenis meer een voet in de kerk zetten, werd „konfirmiert."
Werklozen
Dc kwestie van maatschappelijke
betrokkenheid kwam verder aan de
orde aan de hand van de werkloos
heid Mr A Bremer uit Barendreeht
merkte op. dat mensen soms mis
bruik maken van sociale voorzienin
gen en hij wees erop. dat werkgevers
voor vacatures m sommige gevallen
geen arbeiders kunnen vinden Voor
zitter van Viegen waarschuwde er
voor. dat men werklozen erop zou
aankijken, dat er wel eens misbruk
van sociale wetten wordt gemaakt.
„We mogen werkenden er immers
ook niet op aankijken, dat sommi
gen die wel werk hebben, de belas
ting ontduiken". Hij noemde het
hebben van 200 000 werklozen een
van dr belangrijkste problemen in
de Nederlandse samenleving.
Deputaat drs J D B van der Meulen
meende, dat de kerk de kritiek op de
maatschappij niet aan anderen kan
overlaten „Degenen die zich inzet
ten voor een betere wereld voelen
zich vaak bij de kerk m de kou
staan", zei hij Hij vroeg zich af. of de
kerk wel geloofwaardig is. als zij
voorbij gaat aan de oorzaken van de
nood Hij zei met te willen, dat dr
kerk het maatschappelijk spreken
overlaat aan de diaconie „De kerk
moet de moed hebben haar nek uit
te steken en aan de kant staan var
mensen die onrecht lijden." Drs Van
De bewuste buitenkerkelijken von
den dat schijnheilig. Zij wekten ou
ders. die niet kerkelijk waren, maar
toch „iets" wilden, op hun kinderen
naar de Jugendweihe te zenden. Veel
succes hadden deze buitenkerkelij
ken echter niet Als je niet „konfir
miert" was. telde Je in het vooroor
logse Duitsland niet mee. De „Kon-
firmation" was nodig voor je verdere
studie, je carrière en je aanzien als
burger.
Na de machtsovername na 1945
streefden de communisten ernaar de
greep, die de kerk via de catechisatie
en de Konflrmation op de Jeugd had.
te doorbreken. Zij besloten de rollen
nu eens om te draaien. Ieder kind
zou in het vervolg naar de Jugend
weihe gaan Wie bovendien nog vast
hield aan de Konflrmation moest
dat zelf maar weten
De Jugendweihe ziet er op het eerste
gezicht heel aantrekkelijk uit voor
een kind van een Jaar of veertien
Eraan vooraf gaat een voorberei
dingstijd. waar het van alles hoort
over de staat, de maatschappij en
zijn plaats in dat geheel. Het lijkt
veel op lessen in levenskunst Er
zitten ethische elementen in en de
onderwijzer praat over de omgang
tussen mensen onderling. Aan het
eind van de vormingsperiode wordt
er een groot en massaal feest georga
niseerd. De jongelui krijgen zondag
se kleren aan en komen samen om
een eed op het vaderland, de Duitse
Democratische Republiek af te leg
gen Voor een sceptische Nederlan
der een beetje vervelend allemaal
Maar wie het Amerikaanse manipu
leren met de Stars and Stripes en de
sfeer van het Britain Rule the Waves
kent hoogstens een Duitse variant
van platvloers nationalisme Dat het
allemaal in de sfeer van kerkstrijd en
agressief atheïsme is getrokken,
komt mede door de felle weerstand
van de kerk tegen de Jugendweihe
Verloren
De leidende bisschop van de evange
lische kerk in de DDR. Albrecht
Schönherr. zegt nu glimlachend:
„We hebben de strijd verloren, maar
je moet je achteraf afvragen of het al
die moeite waard geweest is."
Inderdaad heeft de kerk haar strijd
tegen de Jugendweihe verloren.
Praktisch ieder kind doet er nu aan
mee. Eerst wilde de kerk een kind,
dat aan de Jugendweihe had deelge
nomen. niet meer zomaar bij de Kon
flrmation toelaten. In sommige ker
ken moest het kind eerst openlijk de
Jugendweihe weer afzweren, alvo
rens toegelaten te worden. In een
enkele kerk is dat nog zo. maar de
kerk heeft in het algemeen met de
Jugendweihe leren leven. Als ieder
een eraan meedoet, verliest de plech
tigheid haar agressieve karakter.
Wel willen de meeste kerken dat er
een paar jaar komt te liggen tussen
de dat um van de Jugendweihe en de
Konflrmation Vroeger was deze op
circa veertienjarige leeftijd en nu is
dat in vele gevallen op zestien jaar
verplaatst. Dat is een gelukkige ver
andering, want welk veertienjarig
kind kan er nu bewust kiezen voor
het kerklidmaatschap?
Plagerijen
Een enkel ouderpaar blijft zich ver
zetten. Zo sprak ik een man. die zes
kinderen had. Hij wilde niet dat er
een lid werd van de FDJ. de Freie
Deutsche Jugend en van Jugend
weihe wilde hij helemaal niet weten.
De onderwijzer nam dat niet zo ver
schrikkelijk ernstig op. maar de in
specteur van het onderwijs maakte
aanmerkingen. Had de onderwijzer
zijn overtuigingskracht wel volledig
in de weegschaal geworpen? In elk
geval zou het kind vrij en ongehin
derd uiteen moeten zetten waarom
het zich aan de FDJ en de Jugend
weihe onttrok. Daar moest het dan
maar eens een opstel over schrijven.
Het kind deed dat en toen was het
o.k. Vervolgens werd de kinderbij
slag Ingehouden. De vader kreeg dat
geld pas uitbetaald, nadat hij heftig
had geprotesteerd en van bureau
naar bureau was gegaan Hij vroeg
vergeefs om vergunning om zijn be
roep van fotograaf uit te mogen oe
fenen. ook al had hij wel de vereiste
diploma's FDJ en Jugendweihe zijn
niet verplicht, maar wie weigert zich
te laten gelijkschakelen, krijgt last
van gezeur en plagerijen, die kun
nen gaan tot BerufsverboL De rollen
zijn omgedraaid.
Kerkleden hebben soms klachten
over de mogelijkheid tot studeren.
Enkele beroepen zijn voor christe
nen uitgesloten. Zo kan men zich
moeilijk een marxistisch filosoof
voorstellen, die ook nog christen is.
Filosofie is dus een vak, waar je
hoogst zelden een christen zult vin
den Dat geldt tevens voor economie
en rechten Ook heeft men liever
geen christenen in het vak van le
raar of onderwijzer. Maar verder zijn
er ln de DDR bloeiende studenten
gemeentes onder meer ten teken,
dat er ook voor christenen studie
mogelijkheden bestaan.
In ons land was het tot voor kort
mogelijk voor ieder, die dat wilde en
J
3A MMP M CMryPHOCT B EBP0C1A1
de vereiste talent had. een studie
aan te vangen. Men deed een eind
examen van een HB8 of gymnasium
en als men daarvoor slaagde, gold
dat als toelatingsexamen voor de
universiteit. In de DDR volgt men
een ander systeem. Hier wordt een
student voorgedragen door het be
drijf waar hij werkt, door de leraren
die hij heeft gehad en door de FDJ.
de vaderlandse jeugdbeweging.
Behalve talent en vooropleiding laat
men ook de maatschappelijke be
trokkenheid van een kandidaat gel
den. Wie naar het oordeel van het
afvaardigende orgaan zwak getalen
teerd is. maar een hevige liefde bezit
tot de socialistische arbeiders- en
boerenstaat DDR. kan soms eerder
in aanmerking komen voor een stu
die dan iemand die hoogbegaafd is.
maar wie de DDR verder gestolen
kan worden.
Het gevolg is dat mensen uit tradi
tionele academische milieus soms
niet aan bod komen waar het om
een universitaire studie gaat In de
kerk vind men veel van dit soort
mensen. Daardoor wordt de schijn
van discriminatie gewekt. Er moet
bij vermeld worden dat degenen die
LICHT EN DONKER
vandaag donderdag 13 oktober 1977
Soms nemen de wolken die boven
stad en land hangen vervaarlijke
gestalten en kleuren aan. Dreigend
worden ze door felle winden
voortgestuwd. In huis wordt
geroepen: nu moet je eens hier
kijken! En Inderdaad, zo donker
hebben we het nooit gezien Maar
meestal is dat dan 't geval als de zon
aan de andere kant schijnt. Er tegen
aan. of hoe moet lk dat zeggen? Dat
weten we dan en we zijn wat minder
ongerust. Het donker is dreigender
naarmate er meer licht tegenover
staat. Tegen het licht komt het
donker nog meer in z'n bedreigende
aard uit. Zo is het eigenlijk altijd.
Als we niet van het licht zouden
weten zouden we niet eens merken
dat het donker werd. De vrede
markeert de oorlog. Als er nooit
vrede was. zouden we niet van
oorlog spreken. Als er geen
rechtvaardigheid was, zouden we
niet op de gedachte komen dat er
onrecht plaats vond. We zouden niet
beter weten of het hoort zo. Een
soort cynisme zou ons dan
overvallen. Hoewel, ook in cynisme
zit nog altijd een beetje licht.
Iemand die cynisch reageert op de
werkelijkheid, zo in de geest van: e
het wordt toch nooit wat. weet in z'n
achterhoofd dat er een „wat" is. Een S
mogelijkheid van het goede en
rechtvaardige. Hij kent die
mogelijkheid, maar hij óntkentdie
voor de werkelijkheid waarin hij
leeft. Ik geef toe. dat hij weinig licht
heeft en dat je erg goed moet kijken
wil je dat zien. Toch zijn er veel
mensen op die manier cynisch. Ze
beginnen nergens meer aan wat
betreft het verbeteren van het lot
van anderen of wat betreft het op
gang brengen van processen, die de
hele maatschappij moeten
veranderen. Ze geloven er niet in. En Vl<
dat is weer netzoiets. Ze hebben het 1
idee datje erin moet geloven. Je P"
hoeft niet te weten hoe het komt en
je hoeft ook geen plan te weten of de i
preciese wegen waarlangs, maar je I
moet er wel in geloven en dan aan de
gang gaan. En dan kan tegen zo'n
geloof niet zo heel veel op.
Voorbijgangers
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Tjerkwerd (pari
time): D. Nijenhuis (vlootpred.i t
Tjerkwerd: naar Norg: Y Akker
man. kand. te Amsterdam; naajLl
Goes: (ziekenhuispred.) J. J. DuvcDr
kot te Enschede.
Vei
Bedankt voor Delft: C. D. KousemaSy1
ker te Zwijndrecht. ge'
Hu
JPI
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Ouderkerk a.
IJssel; drs S. A. Meijer, kand.
Roden (part time).
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Haulerwijk: A. P
Dijk te Tiel-Zaltbommel.
IS
tin;
fal
net
Beroepbaar: J. de Gelder, Morr^fjj
Taj
len
hemstraat 168. Sneek.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Wageningen; M. J. vtf^
Gelder te Gouda. jch
)ezi
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
advertentie
in heel Oost-Europa treft men dit soort slagzinnen aan: naar vrede
en samenwerking in Europa! Van alle slogans wellicht degene met
het meeste perspectief voor de Oost-Europese mensen.
beslissen moeten over iemands ver
dere studie er vaak van uitgaan dat
iemand niet twee heren kan dienen.
Als je kerklid bent. dan zul je wel
iets tegen onze staat hebben, den
ken zij. En zij veronderstellen voor
het gemak maar dat een vroom
christen niet aanhanger van het
DDR-systeem is. De kerk wordt
door deze vergroving vaak in een
hoek gedrongen waar zij helemaal
niet wil zitten.
Op de laatste synodevergaderingen
is over deze misstand gesproken De
bisschoppen zijn bereid, individuele
gevallen met de regering te bespre
ken. Maar er zijn niet veel mensen
die met hun klachten voor de dag
durven komen. Bisschop Schönherr
meent dan ook dat de christenen
wel eens wat meer moed zouden
mogen opbrengen In een aantal ge
vallen heeft hij in overleg met de
regering aanvaardbare oplossingen
tot stand weten te brengen In ande
re gevallen kreeg de kerk haar zin
niet.
Dil is het derde van een serie artike
len. De eerste twee stonden in onze
krant van gisteren en eergisteren.
Hervormd
Nederland
Criminoloog Bionchi:
Een golf van terreur f
is in aantocht
Verder deze week in HN:
Bas de Gaay Fortman over dj
kabinetsformatie
Interview met Edward Schiliq I
beeckx
Prof Paul Sporken en de erfelljl j
heidsleer
Driekwart eeuw religieus soctfl
(Isme
Ik neem vrijblijvend proefabonne
ment: 2 maanden H.N. voor 5.-
Naam:
Straat.
Plaats
Tel. nr.:
Ab. prijs 31,- per halfjaar
Zonder postzegel verzenden aan
woordnummer 1776 Den Haaq
Bellen kan ook: 070-512111
HN Is ook tn de losse verkc
verkrijgbaar.
lanArfa N
