Prinses Beatrix laat
riorgen de metro rijden
Uitbreiding metro
toch nog in studie
METRO
Waar eens stoomtreinen tjoekten,
suist nu de Metro ondergronds.
u
e Bijlmermeer is een bevoorrecht deel van Amsterdam
Amsterdamse buurtbewoners maken zich zorgen
3ai
lOERDAG 13 OKTOBER 1977
TROUW/KWARTET 13
METRO
-or „yi
r/ /V
lp Ox G* -£V C?
[STERDAM Een groot aantal autoriteiten zal zich morgen-
itend in het ondergrondse metrostation Weesperplein verza
len rondom prinses Beatrix en prins Claus. De kroonprinses
het gereedgekomen deel van de stadspoorlijn in gebruikstel-
door het inschakelen van de spanning op de stroomrails,
irdoor twee metrotreinen het station zullen binnenlopen en
applaus van twaalfhonderd genodigden zal opklinken.
lister Westerterp. burgemeester
tak en de burgemeesters van de
fctgemeenten Ouder-Amstel en
tanen. die de metro over de vloer
ken. zullen als doopvaders het
ird voeren. Daarna zal het gezel-
tap zich in drie treinen begeven
t de officiële openingsrit. met
f muziek en vrolijkheid onder-
Zo worden er in Duivendrecht
ken losgelaten. Op het station
fcndrecht zullen kinderen een
rt metrorups vormen. Terug on-
[het Weesperplein. wordt de kan-
1 in de vorm van een aperitief
Igeboden. Men zal het glas heffen
Amsterdams nieuwste aanwinst.
Be namens de Amsterdamse be-
bsbevolking, die per dag een half
[oen uren besteedt aan woon-
jkverkeer en waarvan een deel nu
jrtaan met de helft toekan.
sterdam krijgt, als een spectacu-
[geschenk. de gelegenheid met de
bmische boreling kennis te ma-
want overmorgen is de metro
lis toegankelijk voor het publiek.
110.30 tot 16 uur. Het zal stellig
fm lopen en niet alleen Amster-
pers zullen voor dit metro-uitje
langstelling tonen. Op zondag
p alles normaal, vermoedelijk
[t ninder druk.
I dele wordt een streep gezet on-
I een langdurig verleden, dat wat
inenmakerij betreft overeen-
ist vertoont met Amsterdams
|ngen tot een nieuw stadhuis te
len Een halve eeuw geleden
I er al aan Amstel en IJ gepie-
over de mogelijkheid van een
•grondse railverbinding.
hs der minutèn
[opstellen van minuten is een
[verbreid gezelschapsspel in het
jdstedelijke verkeer (autorijden)
met de ganzenpas vertrouwd is.
rovoorstanders en verwacht
|lt. dat dit aantal met de produk-
metrokilometers snel zal
tien wijzen op ongekende tijd-
ten voor de dichtslibbende stad.
jnetro „speelt" met weinige mi-
De rit van het Weesperplein
t Holendrecht. een afstand van
jilometer. vergt dertien minuten.
s van dit historische plein naar
Station Gaasperplas. 9.1 kilome-
Iwordt in vijftien minuten afge-
De destijds in gebruikgenomen
iortijdig bewierookte sneltram,
die een afstand van 9,6 kilo-
r overbrugt, komt tot een rijtijd
132 tot 39 minuten. De metro is
feruit de snelste „schicht" in het
ibeeld. Maar wel een dure. want
passagier en volgend jaar
1 het er twintig miljoen zijn
Ij de overheid 2,40. En dit tegen
"jchtergrond van een exploitatie-
t volgend jaar van 47 mil-
II gulden. Ook al zullen er in de
Jomst ruim veertig miljoen reizi-
I per jaar zijn. dan zal er toch wel
jeloos „gemetrood" moeten wor-
J willen de totale aanlegkosten
|rond een miljard gulden eruit
Maar een troost is. dat het
ich garant heeft gesteld voor de
jiitatietekorten. Vandaar dat
directeur ir J. M. Ossewaarde
(veranderd een montere peetva-
s gebleven.
metrofeest van vrijdag zal zich
Itwijfeld herhalen, wanneer het
llijke traject van het Weesper-
J naar het Centraal Station, ge-
I is. Dat zal in de loop van 1981
len eerst dén kan de metro-oost-
pp weg gaan naar haar volwas-
leid
eten
[^wie nog niet helemaal op de
is van de huidige situatie,
(verduidelijking: De lijn gaat nu
fronds van het Weesperplein
lak voor het Amstelstation,
Izij zich nestelt tussen de sporen
|de NS (de lijn Amsterdam-
tht). Na de stations Amstel.
ierweg en Duivendrecht splitst
«aanvak zich De doorgaande
ilijke tak buigt na dc stations
pidvliet, Bijlmer. Bullewijk en
Irecht af onder de NS-sporen
in oostelijke richting. (In het
iel Gaasperdam liggen nog de
5 Reigerbos en Gein.) Aan de
[lijke tak. die onder het door-
e NS- en metrospoor doorgaat,
h voor de afbuiging in zuidelijke
Ing. de stations Venserpolder en
n-Zuid Deze lijn eindigt via
AUons Verrijn Stuartweg. Gan
zenhoef en Kraaiennest bij het stati
on Gaasperplas. Het Amstelstation
en het Bijlmermeerstation zijn zowel
halteplaatsen voor de metro als voor
de Nederlandse Spoorwegen De
oostlijn heeft totaal twintig stations,
waarvan er vijf ondergronds en vijf
tien bovengronds liggen. Voor trein-
fans maar ook voor hen die gewoon
willen weten hoe of hun metrogedrag
dient te zijn. deze gegevens:
De metro rijdt met treinstellen van
twee wagens, van elk achttien meter
lengte, wanneer bijvoorbeeld
voor de Floriade van straks in de
Bijlmer massaal vervoer gewenst
wordt. In een tweewagenstel zijn
honderd zitplaatsen en tweehonderd
staanplaatsen. Tijdens de spitsuren
kunnen bij koppeling van vier
eenheden 1200 personen worden
vervoerd. De capaciteit buiten de
spitstijden varieert van 600 tot 900
passagiers per rit. De metrowagens
zijn drie meter breed en rijden met
een gemiddelde snelheid van 35 kilo
meter per uur. maar kunnen een
maximumsnelheid van zeventig ki
lometer halen. Sneller kan niet. om
dat de halte-afstanden ongeveer
achthonderd meter zijn. Men kan
net als bij de Amsterdamse tram de
deuren zelf openen: er is een druk
knopsysteem. Het schokvrij optrek
ken en afremmen betekent dat het
publiek voor „verrassingen" wordt
gespaard. Rijden met de metro is
ook gezond, want elke 45 seconden
wordt de lucht in de rijtuigen ver-
door Jan Roelfs
■verst. Computertechnieken en tele
visiebewaking maken de hoofdste
delijke metro mede tot de modernste
van West-Europa.
Fiets en auto
Bij alle bovengrondse stations en op
de stations Weesperplein en (straks)
Waterlooplein zijn fietsenstallingen,
in de omgeving van de Bijlmersta
tions zijn of komen afhankelijk
van rijkssubsidie parkeerterrei
nen voor auto's. Amsterdam heeft in
het jongste verleden het „park and
ride-system" pogen te introduceren,
(de auto parkeren in gebieden aan de
stadsrand en dan verder met het
openbaar vervoer), teneinde de druk,
vooral op de binnenstad, te vermin
deren. Die mogelijkheden zijn tot
dusverre niet met applaus begroet
omdat de automobilist liever zelf het
kruip-door-sluip-door-spel beoefent,
dan dit met het GVB méé te spelen,
de nog weinige vrije trambanen ten
spijt. Belangwekkend is in hoeverre
dit systeem nu via de metro er wel in
komt.
Amsterdam en zijn metro
Kruising Rhijnspoorpltin/ Ruijschslraal 1895 (foto Gemeente Archief-Amsterdam).
Amsterdam bouwt aan zijn toekomst.
Vooral ondergronds werken wij nog hard aan
het laatste traject Binnen Bantammerstraat
Centraal Station.
Het grootste deel - van de Bijlmermeer
tot het Weesperpleinstation - is klaar.
Hiervan realiseerde AMCO het ondergrondse
traject tussen het Amstel- en Weesperplein
station.
Een feestelijke gebeurtenis die onder
andere dankzij het nevenstaande kwartet
specialisten in caissonbouw en diepwand-
constructies kon worden gerealiseerd
Metrostation Wibautstraat.
BAM Bataafse Aanneming Mij. B.V. te
Den Haag.
Aannemingsmaatschappij Hillen Sc Roosen B.V.
te Amsterdam.
Philipp Holzmann Aktiengesellschaft te
Düsseldorf.
Hollands Aannemersbedrijf Zanen VmtoepN.V.
te Den Haag.
Amsterdamse Metro Combinatie. I
Oosterdokskade 31, Postbus 1846, ff
Amsterdam.Tel. 020 - 26 24 U.
De metro doorsnijdt de Bijlmerstad
Miljoenen kunst
De metro telt kunstwerken én kunst
werken: werken van waterbouwkun
de en van versierkunst, ontmoeten
elkaar op de baanvakken. Amster
dam heeft nog nimmer vertoond
drie miljoen van zijn armoede
afgezonderd voor artistiek vertoon
op de perronruimten en in buisdelen.
Het is overwegend progressief getint
en is ondergronds en bovengronds
aangebracht.
Het nog niet afgebouwde station
Spaklerweg zal vlot bezoek aan de
Bijlmer-bajes (nog in aanbouw) mo
gelijk maken.
AMSTERDAM Hoewel de gemeenteraad twee jaar geleden heeft besloten dat Amsterdam niet
meer dan één metrolijn zou bouwen, lijkt de studie naar andere lijnen door te gaan. Gemeentedes
kundigen borduren voort op het metronet, dat in 1968 door de raad was aangenomen, maar dat in
1975 is ingetrokken.
De hoofdstedelijke regio gaat met
het stadsspoor leren leven, een zeer
vermoedelijke eerste en laatste lijn.
want het zit er niet in, dat er een
metronet komt. Hoofdstukken als
het ontstaan, de ontwikkeling, de
uitvoering, de techniek, het materi
eel en de exploitatie, de vormgeving
en de veiligheid, de kunst en de
archeologie zijn vrijwel afgesloten.
De metro kan gaan rijden dank zij de
medewerking en zorg van de 260
werkenden, die de metrodienst vor
men, onder wie de 96 bestuurders.
Merkwaardig is, dat men niet alle
wagenvoerders uit het eigen bedrijf
heeft kunnen aantrekken, hooguit
vijftig. Heel wat jonge buschauffeurs
en trambestuurders houden er ken
nelijk niet van in een cabine, zonder
contact met het publiek, onder het
Amsterdamse oppervlak te verke
ren. Bij dit alles is het groeiende
Bijlmergebied in een bevoorrechte
positie geraakt.
Hoewel wethouder C. H. de Cloe
(Publieke Werken en Stadsontwik
keling) onlangs nog verklaarde dat
het hier slechts om verkennende stu
dies zou gaan, maken buurtbewo
ners zich zorgen om de toekomst
plannen van de gemeente.
Ouke Bijlsma en Klaas Bakker, be
woners van de Nieuwmarktbuurt die
het beleid van de gemeente al jaren
nauwlettend in de gaten houden,
zijn ervan overtuigd dat op de ver
schillende diensten gewerkt wordt
aan andere metrolijnen.
Bijlsma: „De ambtenaren voeren
hun eigen politiek, ze doen waar ze
zin in hebben. De wethouders zijn
niet capabel genoeg om voldoende
tegenwicht te vormen." Klaas Bak
ker: „De gemeentepolitiek is. om als
ze de kans krijgen, meer metrolijnen
aan te leggen. Alle aansluitingen op
de huidige Oostlijn, moeten het ima
ge van het metrovervoer opvijzelen.
Een poging om alsnog te proberen te
bewijzen dat de metro een goed ver
voermiddel is." Buurtbewoners uit
de Pijp zeggen dat het tracé van de
oorspronkelijke Noord-Zuid-lijn in
hun wijken al zichtbaar is. Er vallen,
door sloop en leegstand, gaten in de
wijk, die precies op de route van deze
lijn zouden liggen.
Studie lekte uit
Onlangs nog lekte een studie uit van
een aantal ambtenaren van Publieke
Werken. Daarin werden de mogelijk
heden bekeken voor een eindpunt
van de Schlphollijn op het Leidse-
plein. Paradiso en vier naburige vil
la's zouden gesloopt moeten worden,
om een eventuele metroverbinding
met het station Weesperplein van de
Oostlijn aan te kunnen leggen. Ofte
wel: om de oorspronkelijke Westlijn,
via de Singelgracht, van 1968 te kun
nen bouwen.
In de oorspronkelijke metroplannen
zou het Weesperplein een belangrijk
kruisstation worden. Onder het hui
dige station is al een tweede station
gebouwd, waar nu geen passagiers
komen. Als ooit nog eens de Westlijn
gebouwd wordt is het station ten
minste al gereed.
Weinig keerruimte
De metrotreinen hebben bij de eind
halte, bij het Centraal Station een
beperkte keerruimte. Dit zal in de
toekomst in de dienstregeling ver
tragingen mee kunnen brengen.
Maar het kon niet anders: de ruimte
achter dit metrostation moest gere
serveerd blijven voor een eventueel
metrokruisstation, volgens het oude
net.
In de zomer van 1975, dus nadat de
raad had besloten alleen de Oostlijn
af te bouwen, verscheen een andere
studie, opnieuw van Publieke Wer
ken. Daarin werd de „schildmetho-
de" onderzocht. Dankzij deze nieuwe
ontwikkeling, zou volgens de des
kundigen een metrolijn aangelegd
kunnen worden, zonder dat er bo
vengronds veel gesloopt en gebroken
moet worden. Alleen de stations
kunnen niet op deze wijze geconstru
eerd worden, maar moeten via de
bekende alzinkmethode in de grond
wegzakken. In de studie is de Noord-
Zuidlijn als object voor het toepas
sen van de „schildmethode"
genomen.
Het Bouwbureau van de metro be
staat niet meer. We praten nu over
de Afdeling Metro. De grote dienst
Bedrijfsvoering houdt zich bezig met
de exploitatie van de Oostlijn. Daar
naast is er nog een kleine stafafde
ling. Waar houdt deze zich mee
bezig?
Parate kennis
Woordvoerder van de Afdeling Me
tro, Hans du Bois: „Het stafbureau is
bezig de kennis die vergaard is pa-
Volgens het rijk
is de koek op
raat te houden, ook om andere tra-
cé's in zoverre te bestuderen, dat als
er nieuwe ontwikkelingen zouden
zijn, wij meteen een la open kunnen
trekken en de gegevens -op tafel leg
gen. Als bijvoorbeeld de gemeente
raad zegt: als wij die lijn willen heb
ben, hoeveel zou dat kosten en hoe
lang zou dat duren? „Daar heb je
toch een paar mensen, een stafbu
reau, voor nodig. Je moet proberen
de kennis, die opgedaan is, te reser
veren."
„De hoop leeft dat wij de verbinding
met de Schlphollijn tot stand mogen
Railtraditie van
Amsterdam-
Oost
1843 De Rhijnspoorweg-Maat-
schappij gaf het toen nieuwe
en overwegend maagdelijke
Amsterdam-Oost zijn eerste
moderne verkeersdimensie:
het Rhijnspoorwegstation. dat
later het Weesperpoortstation
heette. Een kopstation dat er
bijna een eeuw heeft gestaan
(afbraak 1939-1940). De naam
geving Rhijnspoorplein herin
nert aan dat verleden. De
spoorverbinding van Amster-
dam-C.S. via het Muiderpoort-
station en via een boog langs
de Oosterparkbuurt naar het
Weesperplein heeft generaties
lang gefunctioneerd. Van het
Rhijnspoorstation was er een
directe verbinding met
Utrecht.
1881: De Goolsche stoomtram
kreeg vergunning door de Wa
tergraafsmeer te rijden, begin
punt: Weesperpoortstation. In
de beginjaren tachtig werd
deze stoomtrelnlijn doorge
trokken, via Muiderberg naar
Huizen en Laren. Deze lijn is er
tot 1939 geweest. Bijnaam:
„De Goolse Moordenaar";
autobussen namen de dienst
verlening over.
1939: De straatverbinding tus
sen Weesperplein en Amstel
station is de Wibautstraat. de
Duitse bezetter voerde de
naam Weesperpoortstraat in.
een naamswijziging, die bij de
bevrijding ongedaan werd ge
maakt. Grootscheepse ge
daanteverwisseling in dit deel
van Amsterdam-Oost.
1677: Ingebruikneming van
het fonkelnieuwe, ondergrond
se Weesperpoortstation en de
verzonken stadsspoorverbin-
ding vanaf deze historische
plaats naar het Amstelstation
en vandaar naar de Bijlmer
meer als onderdeel van de
vooralsnog onvoltooide metro-
oostlijn.
brengen. Een tweede stap is. dat. als
wij die verbinding tot aan Amster
dam-Zuid hebben. Amstelveen dan
zou zeggen: komen jullie alsjeblieft
ook hierheen, over de Beneluxbaan.
Dan zou je vanuit Amsterdam-Zuid
ook naar de Oostlijn en dus ook naar
de binnenstad kunnen. Want tegen
die tijd is de verbinding met het
Centraal Station ook klaar.
„Als Noord er dan ook nog bij zou
komen, wat ook een wens van het
gemeentebestuur is. dan heb je toch
alweer wat goede verbindingen gere
aliseerd."
Reserve
Zoals gezegd, besloot de Amster
damse gemeenteraad in maart 1975,
dat het oorspronkelijke metronet,
zoals dat in 1968 was aangenomen,
niet zou worden uitgevoerd. Alleen
de Oostlijn mocht worden afge
bouwd. Bij dit besluit was eén reser
ve ingebouwd: de mogelijkheid voor
een aftakking naar Amstelveen en
naar Noord, richting Purmerend,
bleef open.
Maar aangezien de benodigde finan
ciën voor deze takken van de over
heid moeten komen, kan Amster
dam niet zelf beslissen.
Omdat NS-treinen in de toekomst
via de Hemspoortunnel al Purmer
end zullen aandoen, lijkt een metro
lijn in Noord overbodig.
Wat betreft de verbinding van de
Oostlijn met de Schiphollijn: Wes
terterp heeft vorig jaar gezegd dat
deze lijn, zijns inziens te duur zou
worden. De regering lijkt de voor
keur te geven aan de Nederlandse
Spoorwegen, die via de Ringspoor-
baan al de Schlphollijn en de Oost
lijn zullen kruisen.
Het Amsterdamse gemeentebestuur
wijst erop dat de reeds aanwezige
ringdijk om de hoofdstad breed ge
noeg is voor een metrolijn naast de
spoorrails. Ook op de te bouwen
brug over de Amstel zou voldoende
ruimte zijn. De verbinding met de
Schiphollijn zou, in de ogen van de
gemeente, de Oostlijn meer moge
lijkheden geven. Reizigers uit de
richting Den Haag en Schiphol zou
den bij het station Amsterdam-Zuid
(Minervalaan) overstappen en door
de Amsterdamse metro naar de bin
nenstad vervoerd kunnen worden.
Geen geld
Maar volgens het rijk ls de koek écht
op. Minister Westerterp heeft al en
kele malen ondubbelzinnig ver
klaard geen geld meer in nieuwe
metrolijnen voor de hoofdstad te wil
len stoppen: ook voor de door de
gemeente gewenste aftakkingen van
de Oostlijn.
De metro ls te duur voor de regering,
die kampt met grote tekorten op het
openbaar vervoer. Alleen al de jaar
lijkse exploitatie-tekorten van de
Oostlijn worden geschat op twintig
tot dertig miljoen, op het huidige
prijspeil. In Den Haag vraagt men
zich daarnaast al of een metro wel
zo'n goed middel van vervoer ls. De
daling in de schattingen over het
aantal passagiers, dat de Oostlijn zal
vervoeren (maximaal 18.000 In
plaats van de eerder genoemde
30.000 passagiers per dag), maakt
Den Haag nog somberder
Ouke Bijlsma en Klaas Bakker zijn
momenteel druk in de weer met een
tweetal boeken: een over de recente
geschiedenis var* de Nieuwmarkt;
een ander zal vooral de Juridische
aspecten van de metroperikelen on
der de loep nemen. Bijlsma: „Het ls
eigenlijk tragisch, straks maakt de
Nederlandse Spoorwegen vla de
Ringdijk een hele mooie ruit om de
hoofdstad heen en dan hangt de
Oostlijn daar als een wormvormig
aanhangsel bij. Iets wat de NS zelf
ook al zegt."
