De nieuwe filosofen of
de nieuwe pessimisten
Dat doet Van Nelle
"Waar moet ik zijn voor
hoge rente die ook
zo hoog blijft?"
Personalia
Bij ons.
postgiro en
rijkspostspaarbank
3
46centop Supra
(Snelfilter~Normaal~Goud~Caffeïnevrij
48cent op het Prisma pak
Mei 1968 te weinig geanalyseerd
Van Nelle
SUPRA
%n Nelle
DINSDAG 11 OKTOBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet ~P 6
door prof. dr. R. Bakker
Wat hebben we met mel-1968 gedaan? Wat ls er overgebleven van die revolutionairen die op de
barricaden stonden en Molotow-cocktalls wierpen? Een houding van helmwee heeft het revolutio
naire élan vervangen. De gaten die geslagen werden ln de muren van de onderdrukkende systemen
zijn gedicht en vergeten ls het feit dat de mei-opstand een totale, onomkeerbare breuk betekende
in de gehele cultuur, ln de fundamenten van onze beschaving sinds eeuwen. Te weinig heeft men
1968 geanalyseerd
Op freudiaanse wijze heeft men de
opstand verdrongen, waarbij men
met zag dat het een regelrechte op
stand was tegen elke vorm van auto
riteit en van de almacht van de
staat Op scherpzinnige wijze heb
ben de ..nieuwe filosofen" de situatie
na 1968 geanalyseerd, maar wat is er
uitgekomen? In plaats van „nieuwe
filosofen" zou men beter van nieuwe
pessimisten kunnen spreken. De be
kende woordvoerder Lévy: „Ik heb
niets anders gedaan dan het pessi
misme ln de geschiedenis tot het
einde toe te denken. Hitler is niet
dood en Stalin is meer dan ooit in
leven. Het fascisme en het stalinisme
zijn overal tegenwoordig en regeren
de wereld met nietsontziende macht.
De onderdrukking breidt zich over
alle terreinen van het poliUeke, soci
ale en economische leven uit."
Foucault
De invloed van Michel Foucault die
op filosofische wijze de repressie te
lijf gaat. is in al deze geschriften
voelbaar. Het instrument van de
macht is de ideologie, waardoor de
onderdrukten niet ln staat zijn, hun
werkelijkheid te onderkennen. Een
ideologische rechtvaardiging van de
macht laat haar onaangetast, erger:
laat haar des te duidelijker naar vo
ren komen Geluk en vrijheid be
staan niet. het is een leugen, deze
programmatisch op te poetsen.
Het socialisme, aldus de nieuwe pes
simisten. bezit de sleutel tot het pa
radijs niet: zij bieden geen alterna
tief voor de vertwijfeling, de gebon
denheid en de geslotenheid Even
min het kapitalisme: dit systeem
moet onvermijdelijk uitlopen op
barbarie en bloed. De machine heeft
ln de technocratische samenleving
de plaats van de mens ingenomen en
het objectlveringsproces is in volle
gang!
Clavel tracht vanuit het perspectief
van zijn christelijk geloof (ln het
vorige artikel stond abusievelijk bij
geloof) een antwoord te formuleren
op mei-1968. De bevrijding hoe
opvallend dit te constateren bij ie
mand van onverdacht linkse signa
tuur en ln kerkelijke kringen zeer
gewantrouwd ligt niet in de geslo
tenheid van het systeem, maar in de
openheid van wat hij de „transcen
dentie" noemt, dat ls de doorbraak
naar het totaal Andere, de bevrijden
de werking van de Geest die het
niets van de wanhoop, de gesloten
heid doorbreekt. De nieuwe filosofen
ontdekten iets van die bevrijdende
ruimte waarin een nieuw denken kon
baanbreken, een denken dat het sub
ject tot zijn recht kon laten komen.
Kunnen de filosofen een uitweg bie
den uit de impasse als blijkt dat
tweeduizend Jaar filosoferen uitgelo
pen is op stalinisme en fascisme?
Heeft de filosofie nog wel een func
tie? Sollen meent van wel. Om de
gebeurtenissen van mei-1968 te be
grijpen moet men volgens hem de
filosofische ontwikkeling van de
laatste twee eeuwen kennen. Clavel
bestrijdt dit; want. zo meent hij, mei-
1968 heeft met de filosofieën van het
verleden afgerekend. Clavel stelt de
zin van elke filosofie in de weeg
schaal. terwijl Sollers de filosofie no
dig heeft om de revolutionaire ge
beurtenissen ln mei-1968 te interpre
teren.
Zijn standpunt hangt samen met
zijn visie op de betekenis van de mei
opstand: de oorsprong en de motor
van deze beweging was het besef van
een volledige doorbraak uit de kluis
ters der geschiedenis (transcen
dentie).
Rechterlijke macht Per 1 novem
ber is onder dankbetuiging eervol
ontslag verleend aan mr. A. J. Ph. de
Haseth Möller. rechter bij de recht
bank te Haarlem, mr. P. O A. M. van
Mierlo. officier van justitie te Maas
tricht. en mr C F Haarman, officier
van justitie te Assen.
Voorzitter De algemene vereni
ging van Nederlandse militairen
(AVNM) heeft in Utrecht een nieuwe
voorzitter gekozen. Opvolger van de
heer Henk Noppen wordt Gijsbert
Giebel
Milieu Dr A Adriaanse. inspec
teur van de volksgezondheid belast
met het toezicht op de hygiëne van
het milieu in de provincie Zeeland,
zal per 1 april 1978 worden benoemd
tot hoofd van de sector lucht van
het directoraat-generaal milieuhy
giëne Hij volgt in deze functie drs
F Hartogensls op. die op die datum
met pensioen gaat
Hoogleraar Tot gewoon hoogle
raar in de rechtswetenschap, in het
bijzonder het staats- en administra
tief recht ls in de faculteit der socia
le wetenschappen (subfaculteit der
sociaal-culturele wetenschappen)
van de Vrije Universiteit benoemd
mr dr J. J Oostenbrink te Utrecht
Bestuurslid Tijdens het eerste
congres van de Europese Unie van
christen-democratische werkne
mers «gehouden op 7 en 8 oktober in
Brussel». Is de heer P. H van Zeil. lid
van de Tweede-Kamerfractie van
het CDA ln het bestuur gekozen.
Mel-1968 gal ook een doorbraak
naar een nieuw taalgebruik. De taal
kreeg in die tijd iets anti-ideolo
gisch: doorbraak van een levende
taal ln een dode taal. Opschriften
geafficheerd op muren, van een ont
wapenende eenvoud, demonstreer
den de doorbraak naar een nieuwe
taal. Hoe kwam dit? Omdat dat wat
tot dusver niet gezegd kon worden
vanwege de onderdrukking door de
totalitaire regeringen, explosief aan
het licht kwam. Men ging op andere
wijze spreken: de revolutionaire In
ternationale van de taal. Tegenover
de taal der onderdrukking door de
staat manifesteerden de vaak primi
tieve. in onbeholpen lettertekens
weergegeven leuzen de taal der be
vrijding. Maar de taal is weer dlcht-
geslibt meer dan ooit heeft de
ideologie zich weer van de taal
meester gemaakt. Er is een leegte
ontstaan die men met luchtkastelen
wil vullen. Scherp stelt Gilles Deleu-
ze de nieuwe filosofen aan de kaak
als hij hun opvattingen vergelijkt
met holle kiezen: ze maken martela
ren en leven eigenlijk van de doden
van de goelag.
Tegen de achtergrond van de toene
mende kritiek op deze filosofen
moet de positie van Clavel begrepen
worden ln zijn discussie met Sollers
n.a.v. de dood van Mao. Mao's werk
is mislukt, evenals dat van Lenin, en
ook mel-1968 is mislukt. Men vocht
voor de afschaffing van het staats
geweld en dit bleek daarentegen
steeds groter invloed te krijgen. Men
wilde de zelfbepaling van de massa,
maar men bereikte er een manipula
tie. een repressie mee. Men ging de
doden vereren.
De mens. aldus Clavel. blijft bezeten
door een religieuze hartstocht, door
een verering van de dode letter.
Voor Clavel kan de religie in de zin
van de volstrekte tegenstelling tot
de zich in de tijd en ruimte openba
rende God, alleen maar machtsin
strument zijn. al of niet christelijk.
Hij beroept zich op „Maitres-Pen-
seurs" van Glucksmann die de filo
sofieën als zodanig ontmaskert. Het
christelijk geloof betekent, aldus
Clavel. leven Met Freud erkent Cla
vel dat de religie een neurose is en
dat de christelijke religie met het
oog op een andere, toekomtige we
reld bedekt, wat openbaar moet
worden. Het christelijk geloof door
breekt alle religie, het is anti-rellgle.
Daarom staat het diametraal tegen
over het marxisme als een onder
drukkende ideologie.
Macht
Het marxisme leeft bij de gratie van
de macht. Dit hebben de nieuwe
filosofen goed gezien. Ook hebben
zij terecht een nieuwe plaatsbepa
ling van het subject verdedigd.
Maar met een voortzetting van de
filosofische traditie komen zij er, zo
meent Clavel, niet uit. Heelt de gro
te denker Hegel, die aan Marx de
instrumenten van de dialectiek gaf,
het subject wel Juist getaxeerd? Wat
betekent bijv. zijn stelling dat de
Waarheid begrepen moet worden als
Subject? Hegel beschouwt de ge
schiedenis als de ontwikkeling van
de absolute geest die in het mense
lijk bewustzijn tot zichzelf komt.
Het subject is bij hem een stukje
geest. Dit is. zo meent Clavel. een
vorm van dogmatisch denken dat
met ons eigenlijke, concrete ik. ons
subject-zijn niets meer te maken
heeft: bij Hegel is het lk immers een
produkt van het denken. Voor Cla
vel is dit wederom een bewijs dat de
filosofie het subject niet bevrijdt.
Revolutionair
Zelfs de christelijke filosofie niet.
Deze betekent voor hem de volstrek
te tegenstelling tot de Openbaring
van God die enkel de bevrijding
teweeg brengt. In tegenstelling tot
Sollers die alles zet op de kaart van
het religieuze kennen stelt Clavel
dat het geloof alle kennen door
breekt en de grondslag van ons den
ken is. In deze zin kan Clavel revolu
tionair zijn. De revolutionairen
streefden tot dusver naar de verove
ring van het verloren Paradijs, waar
in zij het universele humanisme
zochten te funderen. Maar mei-1968
toonde aan dat dit slechts schijn ls.
De diepe betekenis van de mei-revo
lutie moet aan het licht gebracht
worden door de door het geloof
geïnspireerde inzet, hier en nu het
onmogelijke mogelijk te maken. Als
het waar ls dat de nieuwe filosofen
uit het slop willen komen waarin het
traditionele denken hen heeft ge
bracht, dan zal een voortgaande be
zinning op deze discussie van de
grootste betekenis zijn.
Dit is het tweede en laatste artikel
over de nieuwe filosofen. Het eerste
artikel van prof. Bakker stond in de
krant van vrijdag.
VanNeUe
verlaagt de
koffieprijzen.
VACUUM VERPAK T
INHOUD 2M GRAM
INHOUD WO OMM
I
ïT'it
VACUUM
GEMALEN
fKOFFIE#
ADVERTENTIES
Bij postgiro en
rijkspostspaarbank kunt u
op geld, dat u opzij legt
voor uw eigen toekomst of
voor die van uw kinderen,
een vast aantal jaren
dezelfde, zeer hoge rente
krijgen. Zonder risico van
rentedaling of koersverlies
Aan u de keus uit de spaar-
deposito's en beleggings-
bewijzen van postgiro en
rijkspostspaarbank
Spaardeposito's tot 8%
Bij elke storting van
minimaal f 1000,- kiest u uit
een vijftal looptijden tussen
2 en 6 jaar. Hoe langer die
looptijd, hoe hóger de rente
U kunt deze rente elk jaar
vrij opnemen.
Beleg gin qsbewijzen
tot VA%
Bij aankoop van een
beleggingsbewijs van
f 1000,- of f 5000,- kiest u
een looptijd van 3,4 of 5
jaar. Hoe langer die loop
tijd, hoe hóger de rente.
(Óver de rente wordt ook
weer rente vergoed zodat
u aan het einde van de
looptijd uw aankoop
bedrag plus alle rente-op-
rente ineens ontvangt.
Hoe "vast" staat uw geld?
Indien nodig kunt u ook
tijdens de looptijd uw geld
opnemen Dat kost u 5%
van het opgenomen
bedrag. Geld voor aan
koop van een eigen
woning kunt u altijd vrij en
zonder kosten opnemen.
Meer informatie
De folders "Spaar
deposito's" en "Beleggings-
bewijzen" zijn verkrijgbaar
- met de bon
- op het postkantoor
- via tel. 0017 (gratis) of
(020)5 89 3137.
Bon voor meer informatie
Stuur mij de folders:
"Spaardeposito's"
'Beleggingsbewijzen'
Informatie over andere
diensten:
lenen
hypotheken
betalen
Naam:
Plaats:
Deze bon in een envelop
zonder postzegel sturen naar
Rijkspostspaarbank, *-
afd. voorlichting,
Van Baerlestraat 27,
1071 AN Amsterdam.
