Amerikaanse Joden in de slag tegen Carter Akkoord regelt 1 aanwezigheid i PLO in Genève Smith moet terecht staan in onafhankelijk Rhodesië Belgradoconferentie stort zich nu in het ploeg- en spitwerk Libanees dagblad: Koeznetsow bedreigt Brezjnjew geenszins Schmidt: geen heksenjacht Besprekingen worden moeizamer ZATERDAG 8 OKTOBER 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet BEIROET. JERUZALEM (AFP. UPI. Reuter) De Palestijnen moeten bij de Geneefse vredesconferentie over het Midden- Oosten door lagere functionarissen van de Palestijnse Bevrij dingsbeweging (PLO) en afgevaardigden van de Palestijnse bevolking in de door Israël bezette gebieden en Jordanië als lid van een verenigde Arabische delegatie vertegenwoordigd worden. Volgens het linkse Libanese dagblad „Al Safir" is dit de kern van het door de Israëlische minister van buiten landse zaken Mosje Dajan en de Amerikaanse president Jimmy Car ter deze week gesloten akkoord. Een alternatief voor de vertegenwoordi ging van de Palestijnen in Genève zou gevonden kunnen worden wan neer de Palestijnen een regering in ballingschap zouden vormen. Waslly W. Koeznetsow MOSKOU (UPI. Reuter) - De 76- jarige Wasily W. Koeznetsow die gis teren is gekozen tot vice-president van de Sowjet-Unie wordt niet ge zien als mogelijke opvolger van pre sident Brezjnjew. Hij is bijna zes jaar ouder dan Brezjnjew. Naar ver wacht wordt is zijn functie voorna melijk bedoeld om de president van taken van ceremoniële en protocol laire aard te ontlasten. Deze taak wordt geacht een kofje te zijn naar de hand van de in 1901 in de streek van Gorky uit boerenou- ders geboren Koeznetsow die na een opleiding als metaaldeskundige via posten in de staalindustrie uitgroei de tot een uitnemend staalexpert en uiteindelijk in de diplomatie te rechtkwam en tot de top van het Kremlin doordrong. Hij spreekt vloeiend Engels met een accent dat kenmerkend is voor het midden-westen van de Verenigde Staten, waar hij tijdens zijn oplei ding ook gedurende enige tijd bij een staalfabriek River Rouge van Ford in Detroit werkte. Vanaf 1958 fungeerde hij als eerste onderminister van buitenlandse za ken van de Sowjet-Unie en in die hoedanigheid bouwde hij bij het Kremlin voornamelijk zijn faam als handig en taai onderhandelaar op door de wijze waarop hij in 1962 de Cuba-crisis voor de Sowjet-Unie oploste. Niet in de laatste plaats door zijn werk als hoofd van Sowjet-delega- ties naar de Algemene Vergadering van de VN in een bepaalde periode werd hij bekend als het klassieke voorbeeld van het type Sowjet-di- plomaat dat de tijd na Stalin heeft gekenmerkt het ene moment van af het spreekgestoelte losbarsten te gen de „imperialistische opstokers tot oorlog'' om het volgende ogen blik bij de borrel op cocktail parties vriendelijk te babbelen met weste lijke diplomaten en journalisten. Instructies Het Israëlische ministerie van bui tenlandse zaken heeft gisteren laten weten dat het niet zou instemmen met vertegenwoordiging van de PLO in Genève door niet-PLO le den. Eerder had een PLO-functiona- ris in Beiroet deze mogelijkheid in het vooruitzicht gesteld. Volgens een Israëlische functionaris is dit omdat „een vertegenwoordiger ie mand is die de instructies van zijn baas opvolgt. De PLO heeft als doel stelling de vernietiging van de staat Israël. Wij zullen met een dergelijke vertegenwoordiger niet praten." Dajan-Gromyko Een ontmoeting op Russisch initia tief tussen minister van buitenland se zaken Mosje Dajan en zijn Russi sche ambtgenoot Andrei Gromyko is volgens de Jerusalem Post niet doorgegaan omdat de Russen er geen enkele bekendheid aan hadden willen geven en er niet voor zouden willen hebben uitkomen dat het hun voorstel was. Commissies Volgens Al Safir zouden de Arabie ren in Genève alleen bij de openings plechtigheden als verenigde delega tie presenteren. De werkelijke onder handelingen zouden in twee soorten commissies moeten worden gevoerd. De toekomst van de door Israël sinds 1967 bezette gebieden zouden in zo genaamde geografische-commissies. dat wil zeggen een commissie waarin Israël en Egypte, een commissie waar in Israël en Syrië en een com missie waarin Israël en Jordanië zit ting hebben, besproken moeten worden. Verder moeten er in Genève zoge naamde „technische" commissies worden ingesteld die zich moeten buigen over „het vredesverdrag en de beëindiging van de staat van oor log, de vestiging van normale betrek kingen tussen de landen in het ge bied en wederzijdse schadevergoe ding". Een van de technische com missies zou met de regeling van „vluchtelingenzaken, dat wil zeggen die van de Palestijnse vluchtelingen zowel als van de Arabische Joden die in 1948 hun eigen land hebben verla ten en naar Israël zijn gegaan." aldus Al Safir BOON (Reuter. UPI, AP) - De Westduitse Bondskanselier Helmut Schmidt heeft gewaarschuwd dat de discussie over het terrorisme niet mag leiden tot een heksenjacht op intellectuelen in de Bondsrepubliek. Mensen die kritische standpunten huldigen mogen niet in een bepaal de hoek worden gedrukt. Dit is wel gebeurd met de scrijvers Heinrich Böll en Luise Rinser, aldus Schmidt. In conservatieve kringen in de Bondsrepubliek zijn deze twee men sen herhaaldelijk aangevallen als sympathiserend met de ontvoerders van de Westduitse werkgeversvoor zitter Hanns-Martin Schleyer. In Frankfurt heeft ook oppositieleider Helmut Kohl zich uitgesproken te- gen een heksen jacht. Hij riep op tot een „kritische dialoog" met de intel lectuelen. Vanuit Brussel werd gisteren ge meld dat de Belgische politie de maatregelen ter bescherming van Westduitse staatsburgers en gebou wen aanzienlijk heeft versterkt. Dit naar aanleiding van berichten dat de Rote Armee Fraction (RAF) mo gelijk acties in de zin had. zo zeiden o/ficiële kringen in Brussel. Leider Patriottisch Frond Moegabe: MAPOETO, SALISBURY (Reuter, UPI, AP) Premier Ian Smith van het blanke minderheidsbe wind in Rhodesië zal terecht moeten staan, als dit land onder de naam Zimbabwe onafhankelijk is geworden. Dit heeft Robert Moegabe, één van de leiders van het „Patriottisch Front" gisteren in de Mozambikaanse hoofstad Mapoeto verklaard. door J. den Boef BELGRADO Het „Sava Centar" waar de conferentie over de naleving van het slotakkoord van de Helsinki-conferentie van 1975 wordt gehouden, heeft uiterlijk niet veel weg van een Bijenkorf. Maar als men na het passeren van veiligheidscontro les eenmaal in het gebouw is. valt het op hoeveel bezige bijen als we de leden van de 35 delegaties en de honderden journalis ten zo mogen noemen zich in het moderne glazen gebouw langs de oever van de rivier de Sava bevinden. De woningen van Westduitse politici en tal van openbare gebouwen zijn herschapen in ware forten. Op de foto komt Bondskanselier Helmut Schmidt de ambtswoning van Bondspresident Walter Scheel binnen, waar hij wordt opgewacht door zwaar bewapende militairen. Michel Graindorge. advocaat en lid van de Belgische Liga voor de men senrechten en van het comité voor de bescherming van politieke ge vangenen. verklaarde tijdens een persconferentie in Brussel dat deze berichten de wereld waren inge stuurd om een sfeer te scheppen waarin een man als Claus Croissant makkelijker door de Franse autori teiten aan West-Duitsland zou kun nen worden uitgeleverd. Croissant wordt door de Westduitse pers afgeschilderd als het brein ach ter de ontvoerders. Hij probeert in Frankrijk asiel te krijgen en is daar gearresteerd. Over zijn berechting of uitlevering wordt nog gepraat. Het zal volgende week al minder druk zijn omdat talrijke journalisten die voornamelijk geïnteresseerd wa ren bij de openingsweek van de con ferentie. geleidelijk aan naar hun land zullen terugkeren. Want het is niet doenlijk om meer dan twee maanden in Belgrado te blijven voor een conferentie die als het goed is half december moet eindigen Wordt tegen die tijd geen overeen stemming bereikt over een slotver klaring (waarin ook tijd en plaats voor een nieuwe toetsingsconferen tie moeten zijn opgenomen) dan zal van half januari tot half februari opnieuw worden vergaderd totdat een akkoord is bereikt. Iedereen hoopt uiteraard dat alles half december in kannen en kruiken is. ook het gastland Joegoslavië dat van een nog langduriger conferentie financieel voordeel zou hebben Of het zal lukken hangt van verschillen de factoren af. Eén daarvan is hoe krachtig de Westelijke landen blij ven aandringen op betere mogelijk heden voor het benutten van de rechten van de mens in de Oosteuro- pese landen. De openingsverklarin gen van de Westelijke delegaties wa ren in het algemeen nogal openhar tig. maar dan kan een onderdeel zijn geweest van de onderhandelingstac tiek. Ook kan deze openhartigheid zijn voortgekomen uit de behoefte om ook het thuisfront duidelijk te maken dat niet zal worden gemar chandeerd tijdens het commissie overleg in de komende maanden In zijn hoofdkwartier in Mapoeto zei Moegabe dat Smith zijn leger op dracht had gegeven tot gruweldaden zoals brute moorden op burgers. „Ze ker moet hij voor het gerecht worden gebracht. Er is geen goede verstand houding mogelijk tussen de Afri kaanse en de blanke bevolking, als degenen die zoveel leed hebben ver oorzaakt niet ter verantwoording worden geroepen voor hun daden," aldus Moegabe. Moegabe verklaarde er niet voor te zijn dat de Verenigde Staten samen met Groot-Brittannië. proberen tot een regeling in Rhodesië te komen. Volgens hem zijn de Amerikanen „vreemdelingen" ten aanzien van het constitutionele conflict tussen Rhodesië en Engeland. Moegabe weigerde in het vraagge sprek in te gaan op de berichten dat hij wel eens aan de kant gezet zou kunnen worden door de andere lei der van het patriottisch front Joshua Nkomo. Moegabe's ZANU (de Afri kaanse nationale unie van Zimbab we) en Nkomo's ZAPU (de Afrikaan se volksunie van Zimbabwe) verdra gen elkaar niet zo goed. Guerrilla's van de ZAPU. die vanuit Zambia opereren, zouden volgens Rhodesi- sche berichten al slaags geraakt zijn met guerrilla's van de ZANU. die vanuit Mozambique de Rhodesische troepen aanvallen. Waarnemers me nen dat beide organisaties die in naam verenigd zijn in het Patriot tisch Front, na een Rhodesische on afhankelijkheid wel eens om de macht zouden kunnen gaan strijden. Volgens Moegabe is dat allemaal niet waar en bestaat er een grote eenheid binnen het Patriottisch Front. Volgens Moegabe kan een eventuele wapenstilstand in de guerrilla-oorlog alleen gezien worden als resultaat van volledige overeenstemming tus sen het Front en Groot-Brittannië. Verder wil het Front dat Engeland vrijwel geen macht bezit in de over gangsperiode naar een zwart meer derheidsbewind. Het Brits-Ameri kaanse plan voor Rhodesië voorziet in een Britse hoge commissaris (Lord Garver). maar de macht die deze man krijgt is volgens Moegabe veel te groot. Verder vindt Moegabe dat de Verenigde Staten geen rol van betekenis mogen spelen in de onder handelingen Gebeurt dat wel. dan hebben ook de Russen daar recht op. aldus Moegabe. De Rhodesische regering heeft giste ren bekend gemaakt dat het de kran ten verboden is melding te maken van uitwijzingen uit Rhodesië. Er is een amendement aangenomen op de „wet op de openbare orde" en slechts met toestemming van de minister voor openbare orde mogen kranten en andere bladen berichten over mensen die worden uitgewezen. Dit jaar zijn tot nu toe 18 mensen uitge wezen uit Rhodesië. onder wie 7 mis sionarissen. Drie dagen geleden werd de Ierse r.k. priester. Paschal Slevin uitgewezen na 15 jaar in Rho desië gewerkt te hebben. Meningen bekend Dit laatste hoeft echter niet te bete kenen dat op een harde confrontatie wordt aangestuurd. Men kent nu el- kaars standpunten, voorzover dat al niet het geval was. De mensen in de Oosteuropese landen, die er zich rechtstreeks bij betrokken voelen, zullen na verloop van tijd misschien te weten komen hoe in Belgrado over de situatie waarin zij moeten leven, is gesproken. In dit licht kunnen zij tezijnertijd de slotverklaring bezien die wat de mensenrechten betreft vermoedelijk alleen wat algemeen heden zal bevatten. Want besluiten worden hier nu eenmaal niet bij meerderheid van stemmen geno men: iedere delegatie kan een haar onwelgevallige tekst tegenhouden Als er een ding is dan is het dat het belangrijkste werk niet in plenaire maar in de verschillende speciale commissies zal worden verzet. Als er al enige ruimte zal blijken te zitten tussen de opvattingen van de lan den van Oost en West. dan zal deze tijdens het spit- enploegwerk van deze commissies aan de dag moeten treden. De plenaire zittingen zijn straks vooral bedoeld om het resul taat van het overleg in de commis sies formeel te bekrachtigen De Sowjet-Unie heeft tijdens de voorbereidende besprekingen van dit jaar geprobeerd te voorkomen dat het zwaartepunt van het confe- rentiewerk in commissies zou ko men te liggen. Zij wilde uitsluitend met plenaire zittingen werken en hoogstens de formulering van het geen overeengekomen zou worden aan redactiecommissies overlaten Dankzij de vasthoudendheid van de neutrale landen, die samen met Joe goslavië en Roemenië een lijn trok ken met de Westelijke landen, moest de Sowjetdelegatie haar eisen laten vallen Typerend voor de plaats die de kwestie van de mensenrechten in het denken van de communistische landen inneemt, is een mededeling in de hal van het Sava Centar. over de betekenis van door de organisa toren ingevoerde afkortingen Op de lijst neemt de commissie voor de mensenrechten de laatste plaats in. na de commissie die zich zal bezig houden met de problemen van het Middellandse Zeegebied. In de prak tijk zal dit nauwelijks gevolgen heb ben. maar de willekeurig gekozen rangorde zegt toch wel iets over de gevoeligheden, die ook in Joego slavië leven met betrekking tot de kwestie van de mensenrechten Vrede Het meest opvallende waren deze week de verklaringen van Neder land. Zweden en de Verenigde Sta ten. omdat zij het duidelijkst ver band legden tussen vorderingen op het gebied van de mensenrechten en de groei naar meer ontspanning in de betrekkingen tussen de deelne mende landen Sommige Oosteuro pese sprekers draaiden de zaken om door zich op het standpunt te stel len. dat vrede en veiligheid de be langrijkste doeleinden zijn waar naar gestreefd moet worden. Zonder vrede hebben ook mensenrechten geen zin. aldus deze Oosteuropese redenering. Het klinkt alsof er van wordt uitgegaan of er thans geen zij het gewapende vrede heerst in Europa. Zoals te verwachten was. zijn twee andere belangrijke aspecten van de conferentie veel minder in de publi citeit dan de humanitaire vraag stukken. Over veiligheid en econo mische samenwerking is veel ge praat maar weinig gezegd dat de moeite van het vermelden waard was. Hoe kon het ook met tien spre kers per dag. die soms moeite leken te hebben om hun spreektijk van een half uur vol te krijgen Een van de zeer weinigen die de hem toege meten tijd royaal overschreed, was de Amerikaanse delegatieleider Ar thur Goldberg. Zijn voordracht was echter van begin tot eind indruk wekkend. door James Dorsey Sinds afgelopen zondag is de confrontatie tussen de regering van president Carter en de pro- Israëlische lobby in de Verenigde Staten in volle gang. Immers, Washington heeft Jeruzalem bij de staart te pakken en dan niet wat betreft ondergeschikte zaken, maar wat betreft de meest gevoelige aspecten van het conflict in het Midden-Oosten, namelijk de Palestijnen en de kans op een door de grote mogendheden aan de betrokken partijen opgelegde vrede. Voor de meeste Israëli's en voor de Joden in de diaspora is daarom ook het punt van erop of eronder bereikt. De Amerikaans-Russische verkla ring riekt inderdaad naar een poging om de vrede aan het Midden-Oosten op te leggen. Juist de voorkoming van een dergelijke situatie is één van de belangrijkste doelstellingen van de pro-Israëlische lobby in Amerika. Met groeiende angst bekeken de Amerikaanse Joden hoe het beleid van Washington in hun ogen steeds meer in de richting van de standpun ten van de gematigde Arabieren af gleed. Hun vrees dat Koeweit de Verenigde Staten zich niet openlijk voor de gematigde Arabische stand punten zouden uitspreken, zij toch een situatie zouden toestaan waarin Israël volstrekt geïsoleerd wordt en het van z'n belangrijkste bondge noot vervreemd zou worden. In New York en Washington, Chica go en San Francisco en vele andere Amerikaanse steden zat de pro-Is raëlische lobby op de rand van haar stoel. Zij zag de gebeurtenissen op zich afkomen en wilde vroegtijdig tot de tegenaanval overgaan. Het waren echter de Israëlische premier Menachem Begin, toen deze in juli in Amerika was en zijn minister van buitenlandse zaken Mosje Dajan. die hen tot een week geleden hiervan hebben afgehouden. Dajan en Begin dachten de zaak zonder openlijke confrontatie met Washinton te kun nen rooien. Confrontatie Met de publicatie van de Ameri kaans-Russische verklaring en het zich openbaren van de Amerikaanse strategie waarbij Israël stapje voor stapje in een situatie wordt gema noeuvreerd waarin het steeds meer concessies moet doen zijn Dajan en Begin van hun oorspronkelijke ge dachte teruggekomen. De confronta tie tussen Washington en Jeruzalem vindt inderdaad plaats, maar dan conform de belangen van beide par tijen binnenkamers. Vandaar dat men besloot de pro-Israëlische lobby de aanval alsnog te laten openen. Dajan maakt zelf hierbij gebruik van de voor hem geregelde optredens in Chicago. Atlanta. Los Angelos en New York waar hij Joodse fondswer vers toespreekt. Dajan wordt op z'n rondreis door Amerika begeleid door rabbijn Alexander Schindler, de voorzitter van de conferentie van voorzitters van de 32 belangrijkste Amerikaans-Joodse organisaties. Carter heeft met de publicatie van de Amerikaans-Russische verkla ring het sluiten van de rijen onder de Amerikaanse Joden bewerkstel ligd. iets wat hij zo zorgvuldig had willen voorkomen. In een vraagge sprek op de Amerikaanse televisie afgelopen zaterdag had rabbijn Ar thur Hertz berg, de voorzitter van het gematigde Amerikaans-Joodse Congres, hem hiervoor gewaar schuwd. Hertzberg stelde dat het twijfelachtig zou zijn of de gehele Joodse gemeenschap in Amerika zich tegen Carter zou keren wanneer het tot een botsing met Jeruzalem zou komen over het Israëlische ne- derzettingsbeleid in de sinds 1967 bezette gebieden. Wanneer echter de houding tegenover de Palestijnse Bevrijdingsbeweging (PLO) het voornaamste twistpunt zou zijn. dan zou Israël voor de volle honderd procent op de Amerikaanse Joden kunnen rekenen, aldus Hertzberg Grondwerk Niet alleen is de PLO nu het centrale twistpunt tlissen Washington en Je ruzalem geworden, ook de houding van de Amerikaanse Joden jegens premier Begin is veranderd. Vlak na Begins verkiezingsoverwinning in mei van dit jaar aarzelden de Ameri kaanse Joden om zich volledig ach ter zijn beleid te scharen. Het grond werk dat Begin verrichtte toen hij in Juli de Verenigde Staten bezocht, is nu echter met behulp van de Ameri kaans-Russische verklaring vol tooid. Begin wist bij de Joodse gemeen schap met zijn Joods-zijn, zijn diepe verbondenheid met de Joodse reli gie en traditie en zijn eerbied voor rabbijnen indruk te maken. Net als de oude wijze man David Ben Goeri- on speelde hij handig met dc herin neringen aan de Jodenvervolgingen, het trauma van het Derde Rijk en de daaruit voortvloeiende noodzaak om het voortbestaan van de staat Israël te waarborgen. Begin benaderde de Amerikaanse Joden, in tegenstelling tot de leiders van de Israëlische Arbeiderspartij, zoals zij benaderd wilden worden. Hij verweet hen niet dat zij niet daadwerkelijk en eigenhandig aan de verwezenlijking van de zionisti sche droom meewerkten. Zijn En gels is vloeiend en wat Begin betreft hoeven de Amerikaanse Joden geen Hebreeuws te leren. Hen werd de morele verplichting niet opgelegd om naar Israël te emigreren. Hun zoons hoefden hun leven niet in de waagschaal te stellen voor het voortbestaan van de staat Israël. Het enige wat de Amerikaanse Jo den moesten doen was de rijen slui ten. Dat wil zeggen dat zij op de bres moesten staan in Amerika voor Is raels belangen. Deze oproep wordt, zeker nu Washington Jeruzalem de hoek indrijft, door de Amerikaanse Joden graag oppgevolgd. Hierbij komt dat een regering die belooft van de bureaucratisch geleide eco nomie naar een systeem van vrije ondernemingsgewijze produktie te willen overstappen, bij een burger lijk Joodse gemeenschap in de Vere nigde Staten best welwillende oren vindt. Herverkiezing Carter zal het nu in eigen land niet makkelijk krijgen. Men hoeft zich alleen Henry Kissinger te herinne ren die door vertraging van wapen leveranties Israël in 1975 onder druk probeerde te zetten Binnen de kort ste keren ondertekenden 76 van de honderd Amerikaanse senatoren een verklaring waarin dit werd ver oordeeld en waardoor Kissinger ge dwongen werd zijn maatregel terug te trekken. Ook nu zal de Ameri kaanse president het met de pro- Israëlische lobby in het Congres aan de stok krijgen. Gisteren ontmoette Carter 25 senatoren, die zich kritisch over zijn Midden-Oosten beleid heb ben uitgelaten. Met het met Dajan gesloten Amerikaans-Israëlische ak koord achter de hand kon hij hen echter voorhouden dat zij zich patri- Leden van de Joodse gemeenschap in Washington demonstreerden voor het Witte Huis tegen de Amerikaans-Russische verklaren inzake het Midden-Oosten. ottischer opstellen dan de Israëli sche minister van buitenlandse za ken zelf. Geleidelijk aan manoeuvreert Was hington Jeruzalem in een hoek waarin het niets anders dan meer concessies kan doen ten behoeve van een succesvolle hervatting van de Geneefse vredesconferentie De bijna perfect georganiseerde Joodse lobby in de Verenigde Staten pro beert Israël weer uit de hoek te halen Deze lobby heeft in het verle den aangetoond over een behoorlij ke hoeveelheid politieke handigheid en macht te beschikken. Deze macht gaat zover dat een herverkie zing van Carter over ruim drie Jaar door de pro-Israëlische lobby op z'n minst zeer bemoeilijkt zou kunnen worden wanneer de president er niet in slaagt om de huidige confrontatie met hen te winnen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7