jls er geen ander middel dan
'het evenwicht van dreiging?'
'Nederland is
een spookrijk land!'
IKV: een
„atoomloos"
gebaar?
Personalia
De defensie in het regeer-akkoord
Kamer achter
uitbreiding
van Gorinchem
'Gipsverband' met rits
Bpóókt het des nachts in het
oude Europa? Bedoeld wordt
in hoeverre romantisch, mysT
tiek verleden nawerkt in onze
eeuw van nationalisme, er
sprake is van verschijning van
geesten en geheimzinnige ge
luiden worden gehoord, bij
voorbeeld in kastelen, paleizen
en historische landhuizen. De
beantwoording van de vraag,
ook al brengt men bijvoorbeeld
de parapsychologie in het ge
ding, zal zich telkens bewegen
tussen twee polen: de volstrek
te afwijzing, dan wel de stelling
dat er altijd veel onverklaar-
aars zal blijven bestaan tus-
;n hemel en aarde.
Haagse docent geschiedenis
O.. J J. M. Mostard. die in cultu-
•eel-historisch opzicht voortreffelij-
e boeken op zijn naam heeft staan
zoals twee delen over Londen
^ïeeft het thema van geestverschij
ningen in vogelvlucht, van Schot
land tot Europees Turkije geregis
treerd door de bekendste spookge
schiedenis op te tekenen. Hij neemt
geen standpunt in, bepaalt zich tot
permelding aan de hand van volks
overleveringen.
Volkskarakter
Hij meent dat de aanwezigheid van
spookverschijningen nauw samen
hangt met de tradities en het karak
ter van bepaalde volkeren, dus met
de folklore. De Romaanse volken
koesteren weinig of in het geheel
geen belangstelling voor parapsy
chologische verschijnselen. Bij Ger
maanse en Slavische volkeren, en bij
Keltische volkeren in het bijzonder,
leeft het geloof in spook- en geestver-
chijningen vrij vruchtbaar voort, in
ieder geval als een belangstellings-
veld. De Britse eilanden gaan daar
bij voorop, met als nevenfactor land
schap (verlatenheid) en klimatologi
sche omstandigheden. Dat geldt ook
voor Scandinavië en eveneens, gelo
kaliseerd. voor plaatsen die in de
historie, liefst middeleeuws, zijn ge
worteld. Het aantal spooklegenden
en verwijzing naar geheimzinnige
verschijningen is in Noord en Noord
west-Europa. maar toch ook in de
Balkanlanden. groter dan men zou
vermoeden.
Angstaanhagend
De auteur heeft meer dan tweehon
derd verhalen, karakteristieken ver
zameld. die overwegend een gruwe
lijke teneur hebben, want spookver
schijningen hebben in de regel niet
een harmonieuze oorsprong. Het is
een angstaanjagende verzameling
geworden over: kindermoordenaars,
(-moordenaressen). ingemetselde
moeders met hun kind. ontzielde
boodschappers van onheilstijdingen,
spoken, gebochelde roofridders, lie
den die de duivel tot vriend hadden,
onthoofde koninginnen, gedrochten,
trollen en ook koploze dieren. De
korte geschiedenissen zijn niet al
leen bloedig en huiveringwekkend,
maar ook wel semi-actueel. wanneer
de Duitse Bondsrepubliek ge
wag wordt gemaakt van occulte cen
tra van de nationaal-socialisten, in
Brunswijk, in 1937 ingericht als „na
tionaal heiligdom", het andere, de
Wewelsburg, bij Paderborn. Daar
zou de schim van een kerstman zich
manifesteren. (Heinrich Himmler
heeft er destijds als kerstman voor
kinderen gefungeerd. Er is nog
steeds een commissie, geleid door de
dompredikant in Brunswijk. die zich
bezighoudt met het occultisme in
het Derde rijk).
Nederland
Spookt het ook in Nederland? Dat
zou kunnen in Den Haag. in het Hof
Onderscheiding Professor dr H. C. J.
Duijker, die als voorzitter van de
raad voor de beroepskeuzevoorlich
ting afscheid neemt wegens het be
reiken van de pensioengerechtigde
leeftijd, is benoemd tot ridder in de
orde van de Nederlandse Leeuw. Mi
nister Boersma reikte hem de bij de
onderscheiding behorende versier
selen uit. Professor Duijker heeft
sedert 1945 vele activiteiten ont
plooid op het terrein van de beroeps
keuzevoorlichting. Onder zijn voor
zitterschap van de adviescommissie
voor de beroepskeuzevoorlichting
kwam onder meer de rijkssubsidie
regeling voor de bijzondere beroeps
keuzebureaus tot stand en ontstond
in 1964 de raad voor de beroepskeu
zevoorlichting. Hij is tevens voorzit
ter geweest van het Nederlands in
stituut voor psychologen in Am
sterdam.
van Assendelft aan het Westeinde.
huidige woonplaats van de Britse
ambassadeur Daar moet dan in don
kere nachten de geest rondzwerven
van de Frangaise Catherine Le Chas
seur, 'n herbergiersdochter uit Orlé-
ans, die gehuwd was met Gerrit van
Assendelft, later president van het
Hof van Holland. Catherine leefde
als een verstoten vrouw in Den Haag.
maakte zich schuldig aan valse mun-
terij en is in de zestiende eeuw in de
Gevangenpoort terecht gesteld.
Het griezeligste kasteel van Neder
land moet*-het Faustslot. de Waar
denburg, zijn. gelegen aan de Waal
tegenover Zaltbommel. De meest
roemruchte bewoner van dit dertien
de eeuwse kasteel was dr. Faust.
magiër en alchimist. De geleerde is
hier door de duivel weggevoerd. Het
echtpaar Van Goelst-Meyer, de enige
bewoners van de Waardenburg, heb
ben verklaard dat ze 's nachts op de
trappen horen lopen en gesteun ho
ren. Men heeft er overigens verschei
dene paranormale verschijnselen ge
constateerd. Mostard volgt ook het
spoor aanwezig in „Spoken en kaste
len in Nederland", van Anton van
Oirschot. Slot Assumburg met het
spook van 'n krankzinnige slotbe-
waarster. het Friese spookdorp
Veenwouden. de man zonder hoofd
van de Stierstins, Groningen, met
spokende krijgers bij de Nienpoort.
Vooral Gelderland heeft nogal wat in
huis; men denke onder meer aan de
zwarte vrouw van kasteel Staverden,
de heks van Doorwerth en Loeve-
stein dat iets met het dolende spook
schip „De Vliegende Hollander" van
doen zou hebben. En Neercanne, in
Limburg, met de spookkoets en de
juffer zonder hoofd van de burcht
ruïne van Valkenburg mogen er ook
zijn. Vrij omvangrijk wordt verhaald
over adembenemende gebeurtenis
sen op het spookslot Genhoes in
oud-Valkenburg, dat kan bogen op
een duizendjarig verleden, en dan is
er een aantal verschijningen (intelli-
gentia) van liefst veertig, een ver
dienstelijk record, met William Hale
wijn als aanvoerder. Al met al is
Nederland één van de spookrijkste
landen van ons werelddeel! Men
leest met een glimlach of mogelijk
bevestigend over spookoorden in
bijna veertig landen en landstreken,
vertellingen op kloeke pagina's met
passende, fantasierijke illustraties
van Wim Verboven.
J. J. Mostard Spoken en kastelen in
Europa uitgave: Het Spectrum
B.V., Utrecht. Prijs 2»,50.
rdoor prof. dr. A. J. Rasker
Met gespitste aandacht begon ik het artikel in „Trouw" van 29 september „De defensie in het
regeerakkoord" te lezen, waarin mr. W. Aantjes het standpunt van het CDA onder woorden bracht
Ik moet bekennen, er erg in teleurgesteld te zijn.
Het stuk wordt beheerst door drie
formele criteria: 1 de defensienota
van 1974. 2. de bestaande meerjaren
ramingen. 3. onze NAVO-verplichtin-
jen. Aan deze drie wordt niet ge
tornd onze betrouwbaarheid m
iet defensiebondgenootschap staat
ïovenal.
De vraag, waarom we daarin op deze
wijze betrouwbaar moeten zijn.
•komt ter sprake onder het hoofd: de
overheidstaak De overheid heeft tot
laak een schild te zijn voor de zwak
ken. te beschermen wat zichzelf niet
tan beschermen. De vraag, of de
wapenen, die daarvoor in NAVO-ver-
)and beschikbaar zijn, dit doel wer-
telijk kunnen dienen, wordt niet
gesteld.
En toch is het zo. dat wij daarvoor
wapens gereed hebben en in onze
defensie plannen laten functioneren,
lie als ze gebruikt worden alles
wat er mee beschermd zou moeten
torden. alleen maar kunnen vernie
tigen onze cultuur, onze religie, onze
vrijheden, ja het bestaan zelf van
onze volgende generatie
We zeggen wel. dat het niet onze
Woeling is. ze te gebruiken, maar
we zeggen tegelijk, dat onze dreiging
[eloofwaardig moet zijn. de te ver-
vachten tegenstander moet over
tuigd zijn. dat we de dreiging ernstig
tienen Daarom wezen onze rege-
Ing. en ons parlement in grote meer-
lerheid. dan ook. nu ongeveer een
aar geleden, een ..no first use ver-
(laring en een voorstel, het instellen
Van een kernwapenvrije zone in Eu
ropa opnieuw te overwegeij. af.
Inmiddels geven we in dit bondge
nootschappelijk verband aan de ar
men van deze wereld in grote mate
wapens voor brood, en verbruiken
we daardoor een aanzienlijk deel van
<fe kostbare en onvervangbare
[rondstoffen. die hun en hun toe-
comstige generaties ten goede zou
den kunnen komen voor een mens
waardiger bestaan. Zo verloochenen
we de armen en de zwakken nü al en
voor lange tijd in de toekomst, met
de middelen, waarmee wij zeggen,
hen te willen beschermen
Demonie
Dat deze dingen onze gewetens ra
ken. dat we steeds ongeruster wor
den over de demonische machten,
die we ontketenen, en aan wier ver
dere ontwikkeling als in een onweer
staanbaar voortgaand proces we ho
rig zijn geworden, en die op een
kwade dag ons ten verderve kunnen
voeren daarover zou ik graag veel
meer willen herkennen in de gedach
ten. die het CDA zich over het defen-
sie-beleid maakt. Tenminste zou de
vraag overweging verdienen, of onze
betrouwbaarheid jegens onze bond
genoten niet al lang een „tot hiertoe
en niet verder" had moeten inhou
den Maar wij maken met de Hei-
delbergse Catechismus gesproken
de schuldjjog dagelijks groter (nie
mand maakt mij wijs. dat dit alleen
voor het persoonlijke leven geldt en
hier niet van toepassing is).
Het is opmerkelijk, dat in het hele
artikel van mr Aantjes en in alles
wat we van de discussie over de
defensie-paragrafen bij de kabinets
formatie vernemen (het is niet veel.
er is over zaken van veel minder
levensbelang waarachtig wel uitvoe
riger en luidruchtiger gebakkeleid)
niets doorwerkt van de waarschu
wingen van de kerken, die toch niet
gering in aantal zijn. Ik noem van de
vele maar enkele: het kernwapen
rapport van de hervormde synode
van 1962. de encycliek Pacem in Ter-
ris van paus Johannes XXIII van
1963. het anti-militarisme-projekt
van de wereldraad van kerken van
1975, het IKV-programma van dit
najaar Ook merken we er niets van.
dat de herhaalde waarschuwingen
van generaal M H von Meyenfeldt
gehoor vinden, zoals zijn nog on
langs in „Trouw" <15 september
1977) verschenen artikel „wederzijd
se dreiging met massale vernietiging
door atoomwapens onaanvaardbare
zaak: grens van het toelaatbare is
overschreden".
Weten we werkelijk geen ander mid
del voor onze veiligheid? We hebben
als kinderen al geleerd te zingen
„vest op prinsen geen betrouwen,
daar men nimmer heil bij vindt"
maar wat doen we anders, dan die
prinsen wel te vertrouwen: de Ameri
kaanse president in wiens hand in
laatste instantie de beslissing over
de inzet van atoomwapens gelegd is.
de kopstukken van de NAVO. die al
verklaard hebben niet gekant te zijn
tegen de neutronenbom en de hoog
ste generaal van de NAVO die er
naar hunkert, ze in eigen regie te
krijgen; de kopstukken van heel dat
militair-industriële complex waar
niemand minder dan Eisenhower al
tegen gewaarschuwd heeft, de be
langhebbenden bij heel die econo
mie des doods, die het wantrouwen
tussen oost en west gaande houdt en
het gevaar dat er eens een uitbar
sting komt alleen maar vergroot?
Zou er werkelijk geen ander middel
voor onze veiligheid zijn, dan de drei
ging. het zogenaamde „evenwicht
van dreiging", dat in werkelijkheid
helemaal geen evenwicht is. maar in
een stijgende spiraal van bewape
ningswedloop en -vindingrijkheid
steeds hoger wordt opgedreven tot
steeds gevaarlijker risico? Is het ne
men van dit risico werkelijk wijzer,
werkelijk meer in overeenstemming
met ons christelijk geloof, dan het
zou zijn. het omgekeerde risico te
nemen, van vastberaden vooreerst
nog kleine, voorzichtige, maar wel
vastberaden en duidelijk zichtbare
stappen in tegengestelde rich
ting?
Er is meer dan eens gezegd ook in
de kerkelijke uitspraken en pauselij
ke encyclieken waarnaar ik verwees
dat wie bereid is vertrouwen te
schenken ook mag verwachten ver
trouwen te ontvangen Zou het met
christelijker en ook praktisch wijzer
kunnen zijn. het hiermee te wagen,
dan altijd weer het wantrouwen te
gen de onderstelde tegenpartij luid
keels als de eigenlijke werkhypothe
se van ons verdedigingsbeleid uit te
roepen?
Met andermans ogen
Overigens hoe vaak of liever:
hoe weinig hebben we geprobeerd
de situatie ook eens met de ogen.
vanuit het gezichtspunt en de erva
ringen van die tegenpartij te zien?
Zou het zelfs geen zin hebben, ons af
te vragen wat er van waar zou kun
nen zijn. dat de Russen zich ook door
de NAVO bedreigd voelen? Zou het
niet kunnen zijn. dat het trauma in
de Russische ziel wegens de westerse
invasie van 1917, de invasie van Hit-
Ier in 1941. de roll-back-politiek van
Foster Dulles in de jaren na 1945 nog
niet genezen is? Zou het niet kunnen
zijn. dat er reden is om de talrijke
Russische voorstellen tot beperking
van de bewapening veel meer au
serieux te nemen, dan men in het
westen geneigd is te doen?
Zou het niet kunnen zijn. dat juist
kerken en individuele christenen, en
niet in de laatste plaats ook een
politieke partij die zich naar Chris
tus noemt, een roeping hebben, om
hier meer rekening mee te houden,
om de „ander" voor wie men bang is.
beter te leren kennen en begrijpen,
en zo tot de bediening der verzoe
ning tussen de volkeren bij te
dragen?
Wat zou onze teleurstelling in dank
baarheid kunnen veranderen, als de
partij, waarvan mr, Aantjes woord
voerder was. in deze zin haar eigen,
karakteristieke bijdrage zou geven
in de onderhandelingen over de ka
binetsformatie en in haar deel aan
de Nederlandse politiek in de ko
mende jaren.
Dr. A. J. Rasker is emeritus-hoogle
raar in de christelijke ethiek aan de
rijksuniversiteit te Leiden.
MAASSLUIS Naar aanleiding van
protesten, onder meer van de zijde
van de Consumentenbond, hebben
b. en w van Maassluis besloten de
eerste vijf jaar geen antenneverbod
in te stellen. De bepaling dat de
individuele antenne verboden wordt,
is weliswaar opgenomen in de deze
week gewijzigde bouwverordening,
maar zal (nog) niet toegepast
worden.
M. H. von Meyenfeldt heeft zich in Trouw van 15 september
gericht tot degenen die aarzelen zich bij de actie van het IKV
(Interkerkelijk Vredesberaad) aan te sluiten. H. J. Neuman heeft
op 16 september enige kritische kanttekeningen bij het streven
van het IKV gezet Ik wil reageren op het artikel van von
Meyenfeldt, omdat ik meen dat het te veel vragen onbeantwoord
laat en de erin vervatte conclusie lang niet zonder gevaar is.
Laat ik beginnen met de stelling dat
de grens van het toelaatbare zou zijn
overschreden. Ik vraag mij af wan
neer die grens is overschreden en
waardoor Door de bom op Hiroshi
ma? Dat bombardement heeft ons in
ieder geval zo bewust gemaakt van
de aan kernenergie verbonden geva
ren. dat zelfs de bouw van kerncen
trales in Nederland lijkt te worden
geblokkeerd. Of is het de potentie
van de supermogendheden de we
reld enige malen te vernietigen0 Bei
de staten zijn in moeizaam verlopen
de besprekingen bezig de invloed
van het kernwapen terug te dringen.
Ook in die landen is blijkbaar het
besef aanwezig dat de bewapenings
wedloop niet op dezelfde voet door
kan blijven gaan.
Is de geldende NAVO-strategie on
verantwoord? Deze strategie houdt
onder meer in dat een conventioneel
begonnen agressor moet kunnen
worden teruggeslagen met conventi
onele wapens (tanks, vliegtuigen en
dergelijke) Opmerkelijk is dat de
landen van het Warschaupact niet
bang behoeven te zijn dat de NAVO
agressie zal plegen. Wij zijn daar niet
op voorbereid en de huidige krachts
verhoudingen verhinderen ons om
ook maar met enige kans op succes
een aanval te beginnen Wat als de
tegenstander, van wie we weten dat
zijn conventionele macht hem wel in
staat stelt door te stoten, onze verde
diging oprolt? Gebruiken we dan de
militair niet-bruikbare tactische
kernwapens? Het antwoord hierop is
dat daarover geen zekerheid bestaat
Die onzekerheid maakt het voor de
tegenstander uitermate onaantrek
kelijk agressie te plegen
Verwijderen
Boven: de nachtelijk do
lende herbergiersdochter
in het Haagse Hof van As
sendelft.
Onder: Geheimzinnige,
soms wanstaltige figuren
behoren bij spookkastelen.
GORINCHEM (ANP) - De Kamer
heeft zich woensdag akkoord ver
klaard met de uitbreiding van de
gemeente Gorinchem. De uitbrei
ding is noodzakelijk om een gunstig
woonklimaat en een harmonische
bevolkingsopbouw tot stand te
brengen.
Gorkum zal worden uitgebreid met
delen van de gemeenten Arkel. Heu-
kelum. Hoogblokland en het tot
Gelderland behorende Vuren. In het
wetsontwerp wordt ook voorzien in
een wijziging van de grens tussen de
provincies Zuid-Holland en Gelder
land.
Maken we nu onze strategie meer
verantwoord door die tactische kern
wapens uit Nederland te verwijde
ren? Von Meyenfeldt meent van wel
als ook onze conventionele bewape
ning wordt verbeterd. Duidelijk is
dat het laatste onze geloofwaardig
heid bij onze bondgenoten verhoogt.
Het IKV tilt daar minder zwaar aan
Als ik het goed begrijp is ook de
conventionele bewapening de Vre-
deskrant een doorn in het oog. Het
zal er dus wel op neer komen dat de
bij ons opgeslagen kernwapens naar
de Bondsrepubliek verhuizen zonder
dat we ons defensiebudget verhogen.
Wie gelooft dat dat land als tweede
de kernwapens van zijn grondgebied
verwijdert heeft er geen weet van
hoe onze oosterburen zich bedreigd
voelen door de bewapeningsopbouw
van het Warschaupact. Voorts vult
de Bondsrepubliek al de gaten die
wij laten vallen in de verdediging
van het gebied dat onze landmacht
is toegewezen. De Duitsers zullen
onze stap op weg naar meer veilig
heid derhalve ervaren als vergroting
van de onveiligheid in Europa.
Voorbeeld?
Kunnen wij dan een voorbeeld zijn
voor de rest van West-Europa? Mis
schien willen de kleinere landen ons
voorbeeld op den duur wel volgen en
in een later stadium zijn wellicht
Engeland en Frankrijk ook te ver
murwen. Wat Frankrijk betreft is het
evenwel uitgesloten dat het zijn met
moeite opgebouwde onafhankelijke
positie zal verlaten. Zelfs de commu
nisten daar hebben onlangs nog ver
klaard dat ze de ..force de frappe"
onmisbaar achten Ook Engeland is
nog steeds de mening toegedaan dat
het een eigen kernmacht moet hand
haven De kleinere landen zullen dus
na afstoting van de bij hun opgesla
gen kernwapens meer afhankelijk
worden in hun verdediging van de
„grote drie" in West-Europa Indien
dit het IKV als meet verantwoord
voor ogen staat, kan ik mij in een
dergelijke opvatting moeilijk vin
den. Het lijkt mij dat wij dan juist de
verantwoordelijkheid van ons af
schuiven
Raakt ons volk dan meer betrokken
bij onze veiligheidsproblematiek als
we geen tactische kernwapens meer
in Nederland hebben? Zelfs in de tijd
dat Nederland helemaal op eigen be
nen stond, toen onze neutraliteit
moest worden verdedigd, was de be
trokkenheid bij het defensie-appa
raat minimaal Het is niet duidelijk
waarom de kernwapens juist de be
langstelling van het publiek voor de
fensieaangelegenheden in de weg
staan. Dit probleem zit dieper Uit de
historie blijkt dat we alleen in geval
van nood offers voor onze verdedi
ging willen brengen
Neutronenbom
Wat zouden dan wel verantwoorde
stappen op weg naar meer veiligheid
zijn? In de eerste plaats meen ik dat
de neutronenbom hoe zinloos de
toepassing ervan mag zijn in teder
geval gebruikt kan worden om de
Sowjets te dwingen nu eindelijk eens
ernst te maken met de SALT en
MBFR-besprekingen Tot dusver
hebben de Sowjets zich. weer mees
terlijke schaakspelers getoond tij
dens die besprekingen. Zij wachten
rustig onze eenzijdige stappen af.
terwijl de tijd in hun voordeel werkt.
Hun angst voor de neutronenbom
kan voor ons een sterke troef zijn.
In de tweede plaats dienen wij in
onze conventionele verdediging
meer het accent te leggen op de
toepassing van moderne wapens met
een grote richtnauwkeurigheid. on
geschikt om er een aanval mee uit te
voeren, maar uitstekend inzetbaar
tegen massa's tanks en pantservoer
tuigen.
Ten derde kunnen wij de betrokken
heid van ons volk bij defensie verbe
teren door meer open dagen, vloot
dagen en dergelijke te houden Bo
vendien zou verplichte voorlichting
op scholen kunnen worden overwo
gen. Als laatste dient te worden be-'
zien of de versnipperde research op
het gebied van vrede en veiligheid
kan worden gebundeld. In dit ver
band pleit ik voor een samengaan
van bij voorbeeld het Polemologisch
Instituut van de Universiteit van
Groningen, het Nederlands Instituut
voor Vredesvraagstukken en het De
fensie studiecentrum Gezamenlijke
studie leidt wellicht tot de ontwikke
ling van nieuwe zienswijzen, bij voor
beeld op het gebied van de territoria
le en sociale verdediging
Ofschoon Von Meyenfeldt beweert
dat het niet de bedoeling is dat wij
met schone handen langs de kant
van de weg plaatsnemen, meen ik
dat dat het enige positieve resultaat
is dat wij met de verwijdering van de
kernwapens uit Nederland zullen be
reiken. Het IKV doet daarom een
..atoomloos" gebaar. De huidige NA
VO-strategie stelt ons gelukkig in
staat het klimaat te verdedigen
waarin deze problematiek in alle
openheid kan worden besproken
De heer A. C. Tjepkema i» kapitein
van de koninklijke luchtmacht.
In het St. Barbaraziekenhuis in de Westduitse plaats Gladbeck worden gebroken benen niet meer in
het gips gezet. Men gebruikt daar sinds kort liehte kunststof met ritssluiting in plaats van gips Er zijn
nogal wat voordelen op te sommen: het plaatsen van de kunststof kan heel preeies gebeuren, de
ritssluiting maakt een betere hygiëne mogelijk en bij jeuk is het been toegankelijk voor krabben. Hel
belangrijkste is dat bij het nemen van röntgenfoto's een minimum aan bestraling nodig ia.
VlfcNDERDAG 6 OKTOBER 1977
Vlysteries van Europese kastelen in boekvorm
Ooor: Jan Roelfs
TROUW/KWARTET RH 13
door A. C. Tjepkema
