Vreedzame vuist tegen Kalkar
Mij niet kiezen svp, vroeg kandidaat
Zit u lekker?
Gezond of niet
'Als je mensen wilt bereiken kan dat niet met geweld'
Wetenschap en techniek
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
19
:jk
door Peter van den Berg
De smalle landweg van Hönnepel bij Kalkar; zaterdag vierent
wintig september negentienzevenenzeventig. Links van de weg
de landerijen van boer Maas op wiens terrein een betonnen
bovengrondse bunker, oftewel de snelle kweekreactor van Kal
kar, gebouwd wordt. Geklemd tussen de weg en de Rijn. Een
slotgracht en een zwaar hekwerk moeten deze burcht bescher
men tegen demonstranten, die hier trouwens niet mogen komen.
Dat is verboden. Even buiten het dorp Kalkar is het gebied rond
de kweekreactor hermetisch door de politie afgesloten. Er zal
geen muis in en uit kunnen, laat staan een betoger. Maar
ondanks de beperkingen gaat de demonstratie gewoon door.
Die beperkingen zijn deze week op
gelegd door de Oberkrelsdirektor
van het district Kleef, dr. Hans
Schneider In overleg met de minister
van binnenlandse zaken van West-
Duitsland Hirsch. Een voorwaarde ls
dat demonstranten zich moeten op
stellen In blokken van precies hon
derd man en in rijen van vier. Kleine
re groepen zijn niet toegestaan. In de
demonstratieve tocht mogen geen
auto's meerijden, ook geen gelulds-
wagens en hulpwagens van de orga
nisatie.
Aan de manifestatie die aan de beto
ging voorafgaat heeft Schneider ook
een aantal voorwaarden gesteld. Op
elke honderd demonstranten moet
één ordedienstman zijn; op elke
groep van duizend betogers één tol-
letwagen. De bussen die uit Frank
rijk, Zwitserland. België en Neder
land komen mogen niet in een geslo
ten convooi naar Kalkar rijden,
waardoor de kans op een verkeers
chaos toeneemt „Beschermingsmid
delen" als helmen, gasmaskers,
monddoeken, en zelfs citroenen
tegen gas zijn verboden. Spandoe
ken mogen wel, mits ze aan stokken
zijn bevestigd die niet dikker dan
twee centimeter en niet langer dan
een meter vijftig zijn.
Waarom die drukte?
Niet mis allemaal, maar vanwaar al
die drukte? Waarom protesteren
zo n slordige 10.000 Nederlanders In
Duitsland en waarom raakt men
daar zo opgewonden? De Duitse pers
spreekt al weken over „onweerlegba
re bewijzen" dat „chaoten" de boel
op stelten willen zetten. Men denkt
aan een tweede Malville waai in de
zomer van dit jaar bij een betoging
tegen een snelle kweekreactor hon
derden mensen gewond raakten en
er zelfs een dode viel. Waarom pro
testen tegen een project dat toch
door de Nederlandse, Westdultse en
Belgische regering op poten ls gezet
en waarvan we de energie hard nodig
zullen hebben omdat anders, zo
wordt met een waarschuwende wijs
vinger opgemerkt „de lichten In de
Jaren tachtig zullen doven".
Eerst een stukje geschiedenis. Tien
Jaar geleden besloten Nederland,
Duitsland en België al tot het sa
menwerken bij de bouw van een
snelle kweekreactor. Die zou aan
vankelijk in de buurt van Aken ko
men, maar omdat daar de bevol
kingsdichtheid nog iets te groot
was, besloot men uit te wijken naar
Kalkar, een aardig Hanzestadje op
ongeveer veertig kilometer van Nij
megen.
Boren en meten
In 1972 begon men voorzichtig op
het land van boer Joseph Maas bij
Hönnepel met „boringen en metin
gen" voor waterdoorlatingen". Al
thans zo werd het toen aan Maas
verkocht. „Er is lüer enorm met on
waarheden gewerkt", zegt hij aan de
vooravond van de demonstratie.
„Daarom vecht ik ook het verlenen'
van de bouwvergunning voor het
project aan". Boer Maas kreeg steun
van verschillende Duitse milieu
groepen van het Landelijk Energie
Komite (LEK) uit Nederland. Een
beslissing is er echter nog niet geval
len. Vorige maand nog werd de zaak
bij het Constitutioneel Hof in Karls
ruhe opgeschort, waardoor de beslis
sing voor de derde bouwfase van de
snelle kweekreactor bij Kalkar voor
uitgeschoven ls.
De bouw gaat dus gewoon door,
zeven mammoetkranen steken hoog
boven het sinistere bouwwerk uit.
De regering van Noordrijn-Westfa-
len vreest bij een eventuele bouw-
stop dat de zeer belangrijke indu
strie van dit gebied in de toekomst
met een energietekort zal komen te
zitten, waarbij ook de term werkge
legenheid opdoemt. Maar de rechter
kan niet om de wet heen. Hierdoor
bestaat de kans dat het groot
scheeps opgezette energieplan voor
de bouw van kerncentrales in Duits
land op een zeer laag pitje komt te
staan.
De bouw van de snelle kweekreactor in Kalkar. Inzet van een massale demonstratie die vandaag
gehouden wordt.
Heffing
Na protesten en demonstraties van
gezamenlijke groeperingen hebben
Duitse rechters besloten de bouw
van kerncentrales bij Wyhl, Brok-
dorf en Grohnde op te schorten. Ook
heeft de regering van Noordrijn-
Westfalen besloten om de komen
den vijf Jaar niet aan de bouw van
nieuwe kerncentrales te beginnen.
Hoe sterk is de eenzame demon
strant
Koren op de molens van de verschil
lende milieu- en actiegroepen, die in
het begin van de Jaren zeventig al
succes hadden met het opheffen van
de zogeheten Kalkarheffing. Iedere
Nederlander betaalde drie procent
extra bij zijn elektriciteitsrekening
om het project in Kalkar te kunnen
financieren. In een folder, uitgege
ven uit protest tegen een voorlich
tingsbrochure van de samenwerken
de Elektriclteits-Produktie-Be-
drijven staat te lezen: „Kernenergie
is een levensgevaarlijke zaak. De
straling die daarbij vrijkomt kan
dodelijk zijn voor elke vorm van
leven en moet terdege worden afge
schermd. De hoeveelheid radio-ac
tieve stoffen die in een kerncentrale
is opgesloten is bijzonder groot. Om
ervoor te zorgen dat de straling niet
naar bulten komt ls het nodig dat er
een apparatuur is met een afzonder
lijk hoge graad van perfectie; dat er
een zeer uitgebreide meet-regel-vei-
ligheld en noodsysteem is en dat het
bedienend personeel nooit fouten
mag maken".
Geen eenvoudige opgave. Maar ook
uit meer officiële hoek zijn er meer
malen bezwaren naar voren geko
men. Een onderzoekteam van de
Technische Hogeschwol Twente en
van de universiteiten van Utrecht en
Groningen kwam vorig Jaar tot de
conclusie dat bij een ongeluk een
kerncentrale van J000 Megawatt
(die van Kalkar is 300 Megawatt)
een lap grond van ongeveer 3000
vierkante meter voor ongeveer vijf
Jaar onbruikbaar zou zijn voor be
woning.
De Vereniging van Actiegroepen Mi
lieubescherming in Karlsruhe bere
kende dat bij een ongeluk in een
opwerkingsfabriek voor radioactief
afval alleen al in West-Dultsland
dertig miljoen mensen aan radio
actieve straling kunnen sterven.
Soms wordt er ook gewezen op de
dreiging van een overval op een
kerncentrale. Materiaal waarvan
kernbommen kunnen worden ge
maakt kan worden gestolen, verder
kan het worden gebruikt als chanta
ge of sabotagemiddel. Ook met de
uiterst belangrijke koelinstallatie
van een kerncentrale Jus worden
geknoeid.
30.000
Om al deze bezwaren nog eens te
benadrukken en om Boer Maas te
steunen in zijn acties tegen Kalkar
zullen vandaag naar schatting
30.000 betogers naar Kalkar gaan.
Alleen al uit de omgeving van Nij
megen komen vierduizend „man",
Uit Frankrijk ongeveer drieduizend.
Ze komen bijeen omdat het volgens
de woordvoerder van het Landelijk
Energie Komité Dolf Janssen an
ders „volkomen uit de hand gaat
lopen met de kernenergie. De gevol
gen van zo'n snelle kweekreactor
zijn niet te overzien. Het ls trouwens
een politieke vraag of de bevolking
zoiets opgedrongen mag krijgen. We
willen boer Maas steunen in een
nieuw proces waarin hij een bouw-
stop eist tot de eigenlijke beslissing
in Karlsruhe is gevallen. Verder ei
sen we afzien van verdere deelname
van Nederland en stopzetting van
het Kalkarproject en ook het intrek
ken van de wet financiering van de
snelle kweekreactor."
Afgelopen maandag sprak een dele
gatie van de Duitse milieugroepen
met minister Hirsch over de demon
stratie. Berichten over het wel of
niet geheel of gedeeltelijk verbieden
van de demonstratie vroegen om
aanvulling. Minister Hirsch kon die
niet geven. Wel stond woensdag al
vast dat er rond het terrein van de
kweekreactor zeker niet gedemon
streerd mag worden. Toen al werd
het terrein scherp bewaakt. Op on
geveer één kilometer van de
„Schnelle Bruter", zoals Duitsers de
kweekreactor noemen, stonden pa
trouilles politieagenten die passa
giers van auto's controleerden op
identiteitspapieren.
Geweldloos
Vrachtwagens die bouwmateriaal
voor de reactor aan- en afvoeren
werden niet aangehouden. „Vanaf
het begin al hebben we de nadruk
gelegd op de geweldloosheid van de
actie", zegt Dolf Janssen. „De anti-
kernenergiewereld kan zich geen en
kele vorm van geweld permitteren.
We willen de mensen bereiken en
dat doe Je niet met geweld. De de
monstratie moet in het teken staan
van een vreedzame vuist tegen de
Kalkarreactor. De ruim tienduizend
politiemensen („het hoogst mogelij
ke politieaanbod zal worden gemo
biliseerd", zei Hirsch eerder) moeten
voor Joker komen te staan omdat ze
niets te doen hebben gehad. Wij zijn
realisten die er een leefbare wereld
op na willen houden en geen wereld
vreemde mensen die terug willen
naar de tijd van zeilschepen en olie
lampen, zoals in de Franse pers na
de betoging bij Malville werd gesug
gereerd. We hebben alleen kernener
gie nodig als we doorgaan met een
overmatig energieverbruik. Dat wat
we hebben moet meer doelmatig
worden gebruikt".
•Ook boer Maas is daarvan over
tuigd. Aan het eind van de dag zal
hij de menigte in Kalkar toespre
ken. Andere sprekers zijn onder
meer enkele vakbondsleden uit Ne
derland en Duitsland, advocaat De
Witt die het proces tegen Kalkar
leidt, wetenschapsmensen op het
gebied van de kernenergie uit Ame
rika en Arend Voorman van de Par
tij van de Arbeid, die ook nogal wat
kanttekeningen plaatst bij het kern-
beleid. Boer Maas: „Op zo'n geweldi
ge reactie vanuit Nederland had ik
niet gerekend. Hier in Duitsland
probeert de overheid, gesteund door
de pers. de mensen bang te maken
en van de demonstratie af te hou
den. Maar iedere burger hier heeft
het recht te demonstreren bij het
object waartegen hij demonstreert.
Dit heeft ook niets meer met poli
tiek te maken. Een kwestie als kern
energie loopt door alle partijen
heen".
'Rustig
De bevolking van Kalkar blijkt on
dertussen voorlopig vrij rustig bij
het vooruitzicht van de invasie. Be
richten dat winkeliers vandaag slui
ten en hun ramen gaan blinderen
zijn uit de lucht gegrepen. De eige
nares van een groente- en wijnzaak
op het Marktplein in Kalkar heeft
zelfs besloten een uur eerder dan
gewoonlijk, om zeven uur, open te
gaan. Aan de bar van een herberg
word Je als Nederlander wat achter
dochtig aangekeken. Uit een relaas
blijkt dat men eigenlijk niet zo goed
weet waartegen nu precies gede
monstreerd wordt. De Juiste voor
lichting bereikt de mensen kenne
lijk niet. Wel wordt zonder omhaal
verteld dat het huis van bewaring in
Kleef ls vrijgemaakt om als tijdelij
ke behuizing voor „chaoten" te
dienen.
Voor de rest lacht men maar wat en
het bier smaakt weer best. Op weg
naar het Informatiecentrum van de
milieugroepen, vlakbij de kweekre
actor. worden we opnieuw door een
politiepatrouille aangehouden. Er
wordt gevraagd waar we naar toe
gaan en wat we willen. Dolf Janssen,
naast mij in de auto: „We willen
vreedzaam demonstreren". „Dat
mag", zeggen de mensen met de
stengun in de hand, „we hopen ook
dat er geen moeilijkheden zullen
ontstaan". Als we weer verder mo
gen rijden krijgen we een hand van
hen. „Misschien kan dat na de de
monstratie weer", laten zU er nog
hoopvol op volgen.
door J. G. A. Thijs
Misschien is het méér
mensen opgevallen dat
afgelopen
woensdagavond op radio
en televisie maar zo
terloops en kortstondig
aandacht gegeven werd
aan een gebeurtenis die
beslist beter verdiende:
de verkiezing van een
viertal nieuwe
gemeenteraden ln de
west-Betuwe.
Weliswaar begonnen het late
tv-joumaal en de
radiorubriek Den Haag
vandaag ermee en werden de
uitslagen pas laat bekend,
maar wie er toevallig even
aan dacht dat het gebied
waar de kiezers hun stem
konden laten gelden het wat
inwonertal betreft wint van
het Antilleneiland Aruba,
moest wel tot de conclusie
komen dat de eraan bestede
zendUJd wat mager was.
Nu loopt er in Tiel en
contreien bij mijn weten
geen
onafhankelijkheidsprediker
la Betico Croes rond en laat
Ik die vergelijking met Aruba
dus direct maar weer varen,
maar het is toch niet niks als
zo'n kleine 45.000 mensen de
democratie weer eens in
praktijk mogen brengen.
Daarnaast had het nieuws
een interessante afwisseling
van het politieke .menu"
kunnen zijn en zo'n
afwisseling is niet te
versmaden nu de trage
ontwikkelingen op het
centrale politieke toneel de
belangstelling voor de
politiek-in-hetralgemeen wel
eens geen goed zouden
kunnen doen. Er ls kennelijk
niet erg veel nodig om de
gedachte dat de politiek
maar een vreemd (om geen
sterker woord te gebruiken)
zaakje ls bij veel mensen
weer te doen opleven. Die
gedachte komt trouwens ln
de beste kringen voor. De in
1924 na een lange staat van
dienst overleden
chris te lijk-historische
politicus jhr. mr. A. F. de
Savornin Lohman uitte eens
de mening dat de politieke
praktijk soms „identiek met
leugen en onwaarachtigheid"
scheen. Ook noemde hij de
politiek eens „een
noodzakelijk kwaad", „vuile
boel" en „een kwelling des
geestes", en zei hij eens dat
men soms een afschuw van
politiek heeft omdat die
zoveel van het innerlijke van
de mens doet zien. Overigens
weet Je niet goed hoe zwaar
en serieus Je dergelijke
klachten moet nemen, want
Lohman heeft een dikke
veertig Jaar politiek
bedreven en daarbij (hóewei
hij niet vooropliep bij wat we
nude
maatschappij vernieuwers
zouden noemen) toch menige
opvallende gedachte
gespuid. Zo heeft hij eens
voorgesteld om de kiezers
boven de 45 jaar een dubbele
stem te geven.
Kleurrijk
Maar om tot de
gemeenteraden terug te
Jhr mr D. J. de Geer
op latere leeftijd
keren: wie van nabij
veelvuldig de stads- of
(vooral) de dorpspolitiek
gevolgd heeft, weet dat het
daarin zeker zo kleurrijk kan
toegaan als in „Den Haag".
Dat kleurrijke hoeft niet
altijd in het grappige vlak te
liggen hoewel dat, als het zo
is, mooi meegenomen is. Zo
vertelde een collega mij eens
dat hij een raadslid in een
kleinere plaats bij de
behandeling van de
begroting bezorgd heeft
horen vragen wat toch die
hoge post aan
vervoerskosten bovenaan
elke bladzij („transport"
het totaal van de vorige
pagina) te betekenen had. En
in de landelijke politiek zal
ook niet denkbaar zijn dat
iemand, die kandidaat
gesteld ls voor een zetel,
publiekelijk verzoekt niét op
hem te stemmen. Dat
staaltje werd ln 1901 geleverd
door een veel Jongere
politieke vriend van Lohman,
de toen ruim dertigjarige jhr.
mr. D. J. de Geer. wiens
politieke loopbaan veertig
Jaar laterzo slechtzou
eindigen. De Geer werkte ln
het begin van deze eeuw bij
Lohmans blad „De
Nederlander" ln Rotterdam
en werd tégen zijn zin (hij
ambieerde aanvankelijk de
praktische politiek niet, zei
hij later) kandidaat gesteld
voor de raad. Zijn reactie
was: een advertentie
plaatsen waarin hij de
kiezers smeekte hun stem op
een ander uit te brengen.
Het verzoek had geen
resultaat: De Geer werd
gekozen en bezweek ook voor
de aandrang die een
deputatie van de
kiesvereniging op hem kwam
uitoefenen om de zetel toch
te gaan bezettea Of de stijl
waarin dat verzoek hem
gedaan werd de doorslag gaf
vermeldt de historie niet De
deputatie richtte zich tot
hem (vertelde De Oeer een
dikke twintig Jaar later, toen
hij al twee Jaar minister
geweest was) met de
volgende zinsnede:Als ge
nu zoudt bedanken, dan zljt
ge gelijk aan Jona, die naar
Nineve moest doch een
andere richting uitging". Zó
kleurrijk kan het in de
plaatselijke politiek toegaan.
Volgend Jaar. wanneer de
rest van Nederland nieuwe
gemeenteraden gaat kiezen,
zullen we van die kleur wel
weer meer merken.
Het zaaien van gerechte twijfel kan even bevredi
gend zijn als het opbouwen van briljante inzichten.
Weten dat Je iets niet weet, is een solide basis om op
verder te bouwen. En zeker wanneer Je dacht dat Je het
wél wist, kan nieuwe twijfel dus pure winst zijn. Deze
bespiegeling is opgeroepen door de man die helemaal
nog niet zo zeker weet of de moderne mens wel lijdt aan
bewegingsarmoede.
Minder en beter eten, minder
roken en meer bewegen, dat ls
het vaste drieluik uit campag-
■es tegen hart- en vaatziekten,
langzamerhand in ons geheu
gen gegrift, zij het nog niet ln
leefpatronen verankerd. In het
maandblad TNO Project zet
de arts J. Zaal van het Cen
traal instituut voor voedings
onderzoek achter de rol van
het bewegen welsprekende
vraagtekens.
Het lijkt wel simpel, vindt
Zaal, Juist ln de tijd waarin
beroepsarbeid verregaand ge
mechaniseerd werd, de werk
week teruggebracht tot 40 uur,
traplopen werd vervangen
door liftgebruik en er een toe
nemend te kort ontstond aan
parkeergelegenheid, vond ln
de westerse landen een bijna
explosieve toename plaats van
het aantal hart- en vaatziek
ten." Maar dat bewijst nog niet
dat het één het ander (mede)
veroorzaakt.
Over onze feitelijke hoeveel
heid lichamelijke acUvitelt be
staan weinig degelijke gege
vens. De huidige westerse
mens besteedt 70 procent of
meer van zijn tijd aan zitten en
(al of niet slapend) liggen. Bo
vendien mag het merendeel
van de huidige beroepswerk
zaamheden lichte arbeid he
ten: het energieverbruik ligt
omstreeks 150 Watt. met zo nu
en dan een plek tot 250 W. Ter
vergelijking: zitten vergt onge
veer 90 W, rustig wandelen tus
sen 200 en 300 W.
Dat maakt Inderdaad een
weinig beweeglijke indruk.-
Maar Bosjesmannen en Au
stralische inboorlingen blijken
ook 70 procent van hun tijd
zittend of liggend door te bren
gen. En ondanks hun vrij hoge
niveau van lichamelijke activi
teit worden de Inwoners van
Finland in Europa het meest
door hart- en vaatziekten ge
troffen. Het bewijst niet, aldus
Zaal, dat er geen bewegingsar
moede zou bestaan, maar het
wijst evenmin op heldere oor
zakelijke verbanden.
Beroep
Pogingen om daartoe wel te
komen, zijn nogal eens gedaan
door het optreden van hart- en
vaatziekten te registreren bij
verschillende beroepen. Maar
ook daar dreigen voetangels en
klemmen. Veronderstelde ver
schillen ln lichamelijke activi
teit tussen beroepsgroepen,
blijken hij netjes meten vaak
gering te zijn. Ze vallen dan
weg tegen de grote spreiding
binnen de groepen: de ene gla
zenwasser beweegt minder dan
de andere. En de concentratie
op het beroep laat de vrije
tijdsbesteding bulten het on
derzoek, waarin ook grote ver
schillen kunnen optreden.
Een voorbeeld van hoe goed
Je moet uitkijken, leverde een
onderzoek bij personeel van
het Londense vervoerbedrijf.
Geheel volgens verwachting
bleken de trapjesklimmende
conducteurs van de dubbel
deksbussen minder hart- en
vaatziekten te krijgen dan de
chauffeurs op hun stoel voorin.
Pas Jaren later bleek dat de
bulkomvang van de chauffeurs
reeds bij hun indiensttreding
gemiddeld groter was. Dat dik
kere mensen meer hart- en
vaatziekten krijgen, was be
paald geen nieuwe ontdek
king. Ze hebben bovendien
vaak een voorkeur voor zitten
de beroepen. Maar wat ls nu de
oorzaak van wat?
Het ls een moeilijk uit elkaar
te plukken complex. Hoewel
patiënten met een doorge
maakt hartinfarct daarvóór ln
het algemeen lichamelijk min
der actief waren, gebruikten ze
vaak ook meer vet, waren de
cholesterolwaarden ln het
bloed hoger en werd meer ge
rookt Bovendien, aldus Zaal,
blijkt deze groep vaak psycho
logisch vlugger uit het even
wicht en ondervinden ze meer
„stress" van de werksituatie.
Het verband met de lichame
lijke beroepsarbeid, als het al
bestaat, is veel zwakker dan
dat met andere beroepsfac
toren.
Onderuit
Mogen wij nu. wat de heer
Zaal betreft, rustig onderuit
zakken om voorlopig niet meer
uit de stoel te komen? Bepaald
niet. HIJ begint met een klein
prikje, door met instemming
twee collega's te citeren dat
het ln dit stadium niet Juist is
om het trimmen, min of meer
dreigend, aan te bevelen ter
voorkoming van hart- en vaat
ziekten. „ZIJ voegen daar ech
ter tevens aan toe dat aan li
chamelijke acUvitelt geen na
delen zijn verbonden."
Zaal ziet zelfs voordelen,
wanneer hij gaat kijken naar
de relatie tussen energiever
bruik en de bron van die ener
gie, de voeding. De gemiddelde
Nederlander is de afgelopen Ja
ren vetter geworden. „Dat kan
berusten op meer eten, op min
der lichamelijke activiteit of
op beide. Welke factor het be
langrijkst ls, is vaak moeilijk
vast te stellen, ook ln individu
ele gevallen. Dat 'elk pondje
door het mondje komt', is wel
duidelijk. Maar wat er daarna
met dat pondje gebeurt, ls in
dividueel zeer verschillend."
Wel staat vast dat bij voldoen
de lichamelijke activiteit er
een regelmechanisme werkt
dat het evenwicht ln stand
houdt: de gegeten hoeveelhe
den blijven in overeenstem
ming met de verrichte arbeid,
zodat ook het lichaamsgewicht
gelijk blijft. Maar bij te weinig
arbeid gaat er, zowel bij men
sen als bij proefdieren, iets met
die regeling mis. ZIJ gaan dan.
merkwaardig genoeg, Juist
méér eten, en dat kan lelden
tot zwaarlijvigheid. „BIJ som
migen onzer, is dat duidelijk te
zien." noteert Zaal wat harte
loos.
„De vraag ls echter, wat deze
dikkere mensen onderscheidt
van de overige bevolking: meer
eten, minder activiteit, of mo
gelijk een ander stofwisse
lingsmechanisme? Waarom
sommigen kunnen eten wat ze
willen zonder aan te komen, en
anderen kunnen aankomen
zonder te willen (en zelfs zon
der veel te eten) is nog steeds
niet afdoende beantwoord."
Niet alleen de opname van
energie, ook het verbruik voor
bepaalde acUviteiten vertoont
grote individuele verschillen.
Zo worden voor lopen met een
snelheid van 5 km per uur
waarden gemeten die uiteenlo
pen van 320 tot 510 watt. In een
opmerking teizijde stelt Zaal
vast dat het menselijk lichaam
overigens wel een zeer dure
machine is. „Zouden wij ook
benzine als energiebron kun
nen gebruiken, in plaéts van
vetten, koolhydraten en eiwit
ten, dan zou dat per Jaar niet
meer dan een Uentje kosten."
Over de conditie van die ma
chine heeft Zaal ook nog boel
ende mededelingen. Een maat
voor de lichamelijke conditie
is de hoeveelheid arbeid die
het lichaam bij een bepaald
tempo van het hart (bijvoor
beeld 150 of 170 hartslagen per
minuut) kan leveren. Die hoe
veelheid arbeid, en dus de be
lastbaarheid van het lichaam,
kan door gerichte training wor
den vergroot Dat gebeurt al
léén wanneer de training zo
intensief is, dat de hartslag tot
tenminste 130 140 per mi
nuut oploopt Bij matige in
spanning, die het hart minder
opjaagt, blijft het trainingsef
fect uit.
Tijdens de normale dagelijkse
activiteiten komt de hartslag
meestal niet boven de 110 120
per minuut, en bereikt slechts
'sporadisch de 140. Dat hadden
we na het voorgaande al kun
nen vermoeden: conditietrai
ning ls niet iets dat zich spon
taan voordoet. Conclusie van
Zaal: „Het is dan ook denk
baar dat de dagelijkse arbeids
belasting van de moderne
huisvrouw niet minder ls dan
die van haar grootmoeder, on
danks alle vol-automatische
was- en andere keukenappara-
tuur welke haar ten dienste
staat." 't Is een idee. Waar
schijnlijk zorgde het klassieke
wasbord nog wél eens voor een
hartslag van 140, en daarmee
voor het opbouwen van licha
melijke belastbaarheid.
Tekorten
Het laatste argument van de
heer Zaal om ons toch maar in
beweging te krijgen, ls rond
weg verrassend. Als we ons
toeleggen op een zittend be
staan, en de daarbij passende
bescheiden hoeveelheden
voedsel gebruiken, dreigen we
te weinig van verschillende vi
taminen en mineralen binnen
te krijgen. („Vooral bij de hui
dige onevenwichtige samen
stelling van het voedselpak
ket, waarbij 50 tot 60 procent
van de energie afkomstig is uit
puur vet en suiker.")
BIJ tal van studies van de voe
dingstoestand ln westeree lan
den, worden tekorten aan bij
voorbeeld ijzer gevonden. Of
het nu hiervan komt, is nog de
vraag, geeft Zaal toe. Maar dit
zou mede een reden kunnen
zijn om te streven naar een
verhoging van de lichamelijke
activiteit van de bevolking.
Dat wordt dus twéé blokjes
om, vanavond, en daarna een
stevige bruine boterham. Ten
zij u wat te zwaar bent natuur
lijk.
