Uit brieven van lezers
KUNST
[[Itfy: SMm y
HL^ZPk'1
j
Rie Cramer overleden
Hoytema-tentoonstelling
in Rijksprentenkabinet
Mime, maskers en marionetten
Britten enthousiast over
Rotterdams Philharmonisch
DINSDAG 20 SEPTEMBER 1977
TROUW/KWARTET PS 10
HOL
Eie Cramer
Rie Cramer die op haar negende Jaar
uit Nederlands-Indlë zij werd daar
op 10 oktober 1887 In Sukabuml ge
boren was veel meer dan alleen
maar een illustratrice al werd zij wel
het meest bekend door de door haar
verluchte kinderboekjes; ze schreef
ze ook. Menigeen zal haar eenvoudi
ge versjes nog uit het hoofd kennen.
Al op haar zeventiende Jaar gal een
Utrechtse uitgeverij haar eerste
boekje uit.
Ze heeft ook vele bekende werken
geïllustreerd, de sprookjes van
Grimm en Andersen bijvoorbeeld.
Duizend en Een Nacht. Alice in Won
derland. Hamlet zelfs. Maar er was
nog veel meer dat haar boeide. Een
Italiaanse reis inspireerde haar tot
het schrijven van de roman „Paradi-
so zij hield zich ook bezig met aar
dewerk, maakte marionetten, ont
wierp décors, niet alleen voor het
jeugdtoneel maar ook voor de Gijs-
brecht in 1930. Vaak ontwierp ze ook
de costuums voor deze stukken en
daar vloeide dan weer uit voort dat
zij zelfs voor een modehuis een serie
dameskleding ontwierp.
Hoeveel boeken en boekjes ze heeft
geschreven en geïllustreerd, wist ze
zelf niet eens. dat had ze niet bijge
houden. Ze trad ook niet erg op de
voorgrond en vond dat ze een be
kendheid had, die ze niet verdien
de er zijn veel knappere teke
naars dan ik", zei ze eens in een
interview, maar ik heb alleen maar
geluk gehad Zo houd ik bijvoor
beeld ontzettend veel van dieren,
maar ik weet. dat ik niet zo best
tekenen kan. Daarom houd ik me
maar voornamelijk bij de kinderen.
Grote mensen laat ik zoveel moge
lijk achterwege. Kinderen hebben
het voordeel, dat ze bijna niet aan
mode onderhevig zijn. ik bedoel; hun
kleren veranderen zo weinig. De
moeders raken veel eerder uit de tijd
hè." En al is dat de laatste jaren ook
wel sterk veranderd er verschijnen
nog geregeld herdrukken van haar
boekjes en er zullen er zeker nu nog
heel wat volgen.
AMSTERDAM Het Rijsprenten-
kabinet van het Rijksmuseum wijdt
van 24 september tot en met 4 de
cember een tentoonstelling aan het
werk van de tekenaar, schilder en
lithograaf Theo van Hoytema (1863-
1917). Hoytema was en is de laat
ste tijd door het herdrukken van zijn
boekjes wéér een bekend en ge
liefd kunstenaar. Grote faam kreeg
hij o.a. door zijn illustraties bij An-
dersens sprookje „Het lelijke Jonge
eendje" en zijn verhaal (naar een
oude legende) ..Hoe de vogels aan
een koning kwamen."
Van Hoytema is al jong gaan teke
nen en zijn belangstelling ging voor
al uit naar dieren. Een oom, firmant
van een uitgeverij bezorgde hem zijn
eerste belangrijke illustratieop
drachten voor enkele wetenschappe
lijke werken over biologie. Hiervoor
ging hij zich toeleggen op de litho
grafie. een techniek, die hem zijn
leven lang zou blijven boeien.
Hij schilderde ook veel: een grote
opdracht was het maken van een
vijftigtal schilderijen voor het interi
eur van de salonboot Merwede I van
de Rederij Fop Smit in Rotterdam.
Maar hij keert toch steeds terug tot
de litho. Zo maakte hij van 1902 tot
in het jaar van zijn dood jaarlijks
kalenders met prenten van dieren en
planten.
De tentoonstelling wordt begeleid
door een catalogus die door drs Irene
de Groot is samengesteld en die een
volledig overzicht van het prentwerk
van Hoytema geeft.
DEN HAAG Het HOT opent het
seizoen met een reeks mime-, mas
ker-en marionettenproduktles. Van
30 september tot 19 oktober geven er
kunstenaars uit Amerika. Zwitser
land. Frankrijk, Argentinië. West-
Duitsland en Nederland voorstel
lingen.
Daarbij zijn twee wereldpremières
Henk en Ans Boerwinkel presente
ren voor het eerst „De zoon van
moeder Aarde" op 4 oktober. De
Zwitser Peter Wyssbrod is er op 6
oktober met het splinternieuwe
avondvullende spel „Acte sans paro
les 1".
Voor het eerst in ons land worden
nog opgevoerd op 30 september
„Clowns and other foils" door Lotte
Goslar's Pantomime Circus uit New
York en op 8 oktober „Une belle
journee" van Pierre Byland uit
Parijs.
De overige produkties in de HOT-
serie Mime. maskers en marionetten
zijn van Jan van Erkelens, Le groupe
du grand reveur uit Argentinië,
Frans Josef Bogner, Duitsland, Fei-
ke Boschma. Jan Goes en Margit de
Vries. Theatraction, Amerika en Ma-
rionetten-duo-Bochum uit Duits
land.
ROTTERDAM - Zowel het Britse
publiek als de commentatoren in de
Engelse pers zijn enthousiast over
het optreden van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest tijdens de
„proms", de jaarlijks terugkerende
reeks van promenadeconcerten in de
Royal Albert Hall in Londen.
Het Rotterdams Philharmonisch Or
kest was een van de weinige buiten
landse ensembles dat aan de lange
reeks van concerten mocht meewer
ken. Het orkest beschouwt het dan
ook als een grote eer aan de „proms"
te hebben mogen deelnemen.
Het dagblad „The Times" sprak van
een „ongebruikelijk frisse" benade
ring van de Vierde Symphonle van
Brahms door de Jonge en begaafde
dirigent" Edo de Waart De „Ouar-
dian" toonde zich erg tevreden over
de uitvoering van Mahler's Eerste
Symphonle. welk stuk in de ogen
van het blad een toetssteen is voor
elk orkest. Veel bewondering had de
recensent voor het accurate spel van
de violen.
Voor de „Daily Telegraph" was het
werk „Marsyas" van Alphons Die-
penbrock het enige onbekende ge
luid tijdens de uitvoering. De com
mentator toonde er echter alle waar
dering voor. De „Guardian" stelde
de kwaliteit van de muziek op één
lijn met die van Strauss of Wagner
De „Financial Times" schreef, dat
als het Rotterdamse orkest altijd zo
speelt als tijdens de „proms" het een
welkome gast is in Londen.
Korte duidelijk geschreven, liefst aan één kant getypte, brieven kunnen worden
gestuurd naar Secretans Hoofdredactie Trouw/Kwartet. Postbus 859. Amsterdam. Bij
publikatie wordt de naam van de schrijver vermeld
Bijstand (1)
BLARICUM De bekende kunstenares Rie Cramer is vrijdag
op 89-jarige leeftijd in haar woonplaats Blaricum overleden. De
Uitgeversmaatschappij Van Goor heeft dit gisteren meegedeeld.
Over begrafenis of crematie werden geen mededelingen gedaan.
Uit dagelijkse ervaring weet ik, dat
duizend ambtenaren, die op sociale
zaken werken, zich volledig inzetten
voor mensen in nood (werklozen,
bijstandscliënten etc.). Door met
name de grote werkloosheid zijn de
werkzaamheden op de sociale dien
sten sterk toegenomen en werken
vele ambtenaren onder hoogspan
ning. Mijn conclusie is. dat het goed
zou zijn, als Cisca Dresselhuys eens
een dag ging praten met werkers op
een afdeling sociale zaken. Wellicht
dat er dan een artikel in Trouw
geschreven kan worden onder de
kop: „Hoe zwaar is het werken bij
een sociale dienst en wat wordt er
een begrip opgebracht voor de pro
blemen van de medemens".
Noordwolda P. v. d. Zaag
Bijstand (2)
Naar aanleiding van het artikel van
Clska Dresselhuys over de Algeme
ne Bijstandswet en de uitvoerings
organen. in verband met het ver
schenen rapport van wetenschappe
lijke medewerkers van de Hoge
school in Tilburg, wil ik graag een
paar opmerkingen plaatsen:
a. het stuk plaatst de sociaal ambte
naren ongenuanceerd in een
verkeerd daglicht. Dit zal de intelli-
.gente lezers van Trouw niet zijn
ontgaan.
b. Geen ambtenaar zal zich nog inte
resseren voor „de mooie broek" van
de bijstandgenietende. Vaak moet
ernstig gesproken worden over het
bezit van een „mooie auto", waar
door de gezinsfinaciën totaal in de
war lopen.
c. Het gaat niet om het behangetje
van de zuster of het tuinhekje van
de moeder als gesproken wordt over
„zwart werken", maar om het zwart
werken zoals volwassen mensen en
intelligente lezers van Trouw dat
verstaan. Echter geen officiële in
stantie en geen vakbond wil horen
van fraude en derhalve is er geen
fraude.
Emmert J. Pooi
Persvrijheid (1)
Gelezen uw commentaar van zater
dag 10 september Jl., ben ik van
mening, dat u wel wat al te gemak
kelijk de doelstellingen van het
ILET wilt goedpraten. Het is nu
eenmaal een feit, dat men overal
niet even gelukkig is met de doel
stellingen van het ILET. hetgeen u
zelf toegeeft, maar daama tot mijn
verbijstering de vraag stelt, of pers
breidel altijd en in hoeverre uit den
boze is. Als „voorbeeld" komt dan
de vraag „wie het voorzitter Mao
nog een ogenblik zou durven kwa
lijk nemen, dat hij bij het stichten
van de meest elementaire gerechtig
heid niet onmiddellijk aan de vrij
heid van drukpers heeft gedacht."
Ik geloof, dat hij hier nooit aan
gedacht heeft en zou hij evenals
alle andere revolutionairen wel
aan deze „meest elementaire ge
rechtigheid" hebben gedacht, er
spoedig een eind zou zijn gekomen
aan alle onderdrukking, vervolging
en moord. Zonder de Ideeën van de
derde wereld te miskennen meen ik.
dat u wat al te toegeeflijk bent deze
ideeën te erkennen en het wil zien
als een onontkoombare ontwikke
ling, zoals het over de grens zetten
van journalisten, het weigeren om
conferenties bij te wonen etc. Ik
geloof, dat u met uw commentaar de
„persvrijheid" alsmede de vrijheid
in het algemeen, geen goede dienst
hebt bewezen.
't Harde J. W. van Putten
Persvrijheid (2)
In het hoofdartikel vhn „Trouw",
d.d. 10 dezer geeft commentator aan
het eind van zijn artikel „Persvrij
heid" toe, dat hij de discussie wel
„op een uitermate hellend vlak"
bracht. Daar kan ik het mee eens
zijn. Zeker, het vlak der publiciteit
helt naar alle kanten. Met hem ben
ik het ook eens, dat het ILET in
Amsterdam-ondanks ons belasting
geld dé uitkomst niet heeft ge
bracht. Zonder hem betwijfel ik, of
deze discussie bevorderend heeft ge
werkt op het Juiste midden der pu
bliciteit. Ik proefde er een geest, die
doet vrezen, dat deze anderzijds ten
minste even grote vertekeningen
der werkelijkheid zou aanbrengen,
als waarover geklaagd wordt. De
derde wereld wordt geen vrijheid
van drukpers benómen, zij het, dat
ik óók weet, dat er middelen ontbre
ken om een evenknie van eerstewe-
reldpubliciteit te scheppen. Maar al
zóu ook Pronk die middelen schep-'
pen, dan nog vrees ik voor misvorm
de weergave van feiten van binne
nuit. Intussen is impliciteit erkend
en daar ben ik het mee eens dat
de „modale" Westerse publiciteit de
werkelijkheid misvormt. Dat beden
ke dan óók ieder, die meent zo b.v.
Zuid-Afrika te kunnen kennen. Mag
ik een voorbeeldje van m.i. verkleur
de werkelijkheidsweergave aandui
den uit ditzelfde nr.? In art. pg.
19 „Stemmen uit Chili" (Dorsey-
Amelink) komt deze zin voor: „Im
mers, het volk van Chili betaalt de
rekening van de financiële en econo
mische steun, die de fascistische
Junta uit het buitenland ontvangt.
De dramatische economische situa
tie, waarin Chili nu verkeert, is het
gevolg van een door de junta doelbe
wust gevoerd beleid". Ik meen mij
echter ook uit uw eigen krant te
herinneren, dat er in de dagen van
Allende rijen klanten voor de win
keldeuren stonden, en ruimschoots
erkend Is, dat er de geleide econo
mie in de soep was gelopen.
Amstelveen drsj. Klatter
Brazilië
Zelf heb ik twee jaar geleden de
kolonies van Nederlandse emigran
ten in Brazilië bezocht en ik kan de
berichtgeving daarover in Trouw (12
september) volledig onderstrepen.
Laat ieder grondig kennisnemen
van wat onze mensen in het buiten
land presteren (ook Canada, Austra
lië). Dan zien we, dat voor Nederlan
ders meer ruimte beschikbaar is in
de wereld, dan met veertien miljoen
op dit kleine stukje. Ook denk ik
aan Surinamers en Ambonezen, die
precies in tegengestelde richting
werken en Nederland nog meer over-
bevolken. Ze leggen zichzelf een
aanpassing van klimaat en bevol
king op. die tegen alle maatschappe
lijke en bijbelse voorschriften in
gaan. Brazilië, 260 maal Nederland,
ruimte voor'miljoenen mensen van
goeden wille. Wie lost deze moeilijk
heden op?
Vroomshoop J. Boessenkool
Twee maten (3)
De heer Ego schrijft, dat met twee
maten wordt gemeten wanneer in
Nederland het ingrijpen van de poli
tie in Assen niet, en het ij
van de Zuid-Afrikaanse
Soweto wel wordt afgeka]
fundamentele verschil, mei
zit in het feit, dat er in Nedi
inwoners van welke kleur e
ook, in de wetgeving nai
dezelfde maat worden gen:
dit niet gezegd kan wordei
.Zuidafrikaanse wetgeving k
voor zich nagaan, door bijvJ
de Bantu Acts te lezen.
Ouderkerk aan de Amstel
R. L.
Leraren (7)
Graag enkele vragen aan alL
stegraads leraren, die net l
en vinden, dat ze teveel vf
(heer Van Looyen op de
Jan Achterberg en Myrian
man en andere leden van h
natief Ambtenaren Aktieco
Al een huls moeten kop
200.000 gulden, of wonen ji
in een studentenflat? 2. Heh
lie je studieschuld al afbel
hebben jullie op staatskostej r
deerd? 3. Al een particulier nlan
kostenverzekering afgeslo net
zijn jullie nog steeds aanges )ese
de universitaire gezondheid; ]ppi.
Al als particulier bij een
tandarts geweest, of komeferae
nog steeds op de kliniek?
van een kerk? 6. Al een pate t
zendeling gelukkig gemaakt
den jullie dat minister Pri
maar van jullie belastingge
doen? 7. Al aan het sparen veT.sc
uitzet, of zien jullie naar eei1
(of man) uit die zoiets al hee f
eens aan jullie naaste gadac v
schien is dat een andere
naaste van „Vadertje Staat 'HL
mige vragen komen wat insiifelIv^'
over, maar zo zijn ze niet bi
Leersum G. P. B s|£'
Grondverplaatsingsproject te Diemen,
Drum als je je draai
gevonden hebt
