In Nederland
is nogal wat
aan de hand
Praten ze in de kerk nog steeds over dat soort dingen?
H.kok kampen;
VANDAAG
Voorbijganger
de
'kleureilFe
Film
„BEHIND THlfcr
HIDING PLACE1
ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1977
KERK
Trouw/Kwartetffi)
door A. J. Klei
Toen het steno-meisje (een
bijverdienende neerlandica van
gereformeerde komaf) mij de
vonge week het door haar
uitgetikte verslag van het
gezangendebat op de christelijke
gereformeerde sYnode aangaf,
vroeg ze: praten ze in de kerk nog
steeds over dat soort dingen? Ten
slotte was het al meer dan veertig
Jaar geleden dat haar voorzaten
kibbelden over gezangen Ja.
antwoordde ik. maar 't gebeurt wel
telkens in een ander soort kerk.
Dat van haar voorgeslacht wist ik.
dank zij een kleine, en naar ik meen
volstrekt onschuldige,
beroepsafwijking. Ik kan namelijk
niet nalaten om, wanneer iemands
achternaam gelijk is aan die van
een dominee, te informeren: ben je
soms nog familie van Aldus
wist ik dat een oude oom van onze
literaire stenokracht op een zondag
in 1933, nadat de synode van de
gereformeerde kerken besloten had
het te wagen met een bundeltje van
29 gezangen, voor 't eerst een
gezang had doen aanheffen in de
eredienst, en dat dit niet zonder
tegenkanting was geschied.
Opmerkelijk was dat de volgende
ochtend verscheidene collega's van
mijn leeftijdsklasse met het
bedoelde verslag voor zich.
verhalen gingen doen uit onze
vaderlandse gezangenstrijd. WIJ
hadden een groenteboer die
dreunend de kerk uitliep als de
dominee een gezang opgaf Uc
had een oom die als hij op 't
psalmbord meer dan één gezang
zag staan, ijlings de kerk verliet
omdat er dan zonder twijfel een
ethische dominee op de kansel zou
verschijnen onze dominee
kwam ook altijd met die tekst van
Paulus over geestelijke liederen
aan. als mijn vader
tegensputterde
Uit deze citaten moge blijken op
welk een degelijk plan de
onderlinge conversatie op onze
redactie zich beweegt. Doch dit
terzijde. Op zeker moment merkte
iemand op. dat de christelijke
gereformeerden eigenlijk gewoon
een halve eeuw achter de gewone
gereformeerden aansjouwden. En
ziehier, waarde lezers, mijn tekst
voor hedenmorgen.
Laten we om te beginnen
vaststellen dat de. wat we dan
maar blijven noemen, gewone
gereformeerden geen enkele reden
hebben om zich voorlijke lieden te
achten, want zij lopen op hun beurt
weer op een behoorlijke afstand
achter de hervormden aan.
Professor Van Niftrik, die het altijd
aardig kon zeggen, gooide in een
dlepborende discussie over de
verhouding tussen de hervormde
kerk en de gereformeerde kerken
zijn gereformeerde
gesprekspartners eens voor de
voet: och wat. allemaal geklets, ons
enige verschil is dat jullie
gereformeerden vijftig Jaar achter
ons aanhobbelen! En wie 't liever
van professor Berkhof wil horen.
Vignet op de titelpagina van „Was ons hart niet brandende in ons?"
die merkte een aantal jaren terug
bij een conferentie van
gereformeerde predikanten op: wij
hebben onze Kuitert-en al ver voor
de oorlog gehad.
Ik werd dit laatste woord indachtig
toen ik het boek bekeek dat ik een
dezer dagen voor een gulden van de
markt bij het Waterlooplein
meenam: „Was ons hart niet
brandende in ons." een bundel met
tien jeugdpreken van dr H. T
Oberman, de gevierde
Rotterdamse hervormde dominee,
die 31 augustus 1924 op
veertigjarige leeftijd stierf. Zijn
vader was ook predikant, een man
die sterk geboeid werd door
Abraham Kuyper, maar toch niet
meeging met de doleantie. Dr. H. T.
Oberman had de bijbel van huis uit
leren kennen als het letterlijk
geïnspireerd Woord van God, maar
bij zijn studie kwam hij een heel
andere bijbelbeschouwing tegen en
de jonge Oberman zat ermee: leidt
de wetenschap, het kritisch
bestuderen van de bijbel, tot
ongeloof of is hier een mogelijkheid
tot beter verstaan van de bijbel?
Oberman kwam er na de nodige
strijd uit, en hier is het slot van zijn
jeugdpreek over „Godsdienst en
Wetenschap". Ik citeer: „Wat heb
ik aan een oplossing van het
vraagstuk godsdienst of
wetenschap, als ik zelf niet kom tot
de geestelijke ervaringen, die er
moeten zijn om boven het
verstandelijke standpunt uit te
komen? Neem dan de proef! Ook
hier geldt het diepe woord van
Christus: „Wie Mijn wil zal doen.
die zal van deze leer bekennen of zij
uit God is. dan of Ik van mijzelven
spreek."
De kenners merken het al: dr H. T.
Oberman was ethisch, daarvoor
hoef je maar te letten op dat
woordje „ervaringen". Een
gereformeerde jongeman, die eens
uit nieuwsgierigheid naar een van
de vermaarde jeugddiensten van
Oberman in de Rotterdamse
Zuiderkerk was geweest, kreeg van
zijn vader te horen: ik zie je nog
liever op zondag in het stadion
(waarop die knap geantwoord moet
hebben: had ik dèt geweten!). Maar
nu. ruim vijftig jaar later, loopt er
in de gereformeerde kerken een
zekere professor Kuitertrond. die
in zijn laatste boek „Wat heet
geloven?" ongeveer hetzelfde
vertelt (als ik het tenminste goed
begrijp): niets nazeggen, als het
niet door jezelf is heengegaan. En
om deze publikatle wordt de heer
Kuitert nauwelijks lastig gevallen,
dus kunnen we nagaan.
Ik wou met deze uitwijding maar
zeggen, dat de gereformeerde
kerken op een (steeds minder
voorzichtige) afstand van de
hervormde kerk te vinden zijn, en
dat de christelijke gereformeerden
déér weer achteraan komen, maar
of het vijftig jaar zal duren voordat
zij daar nieuwere
bijbelbeschouwingen in huis
toelaten is een tweede: de tijd gaat
steeds sneller en er zijn al
voortekenen. Achter de christelijke
gereformeerde kerken zie ik de
gereformeerde gemeenten
aankomen, en is het zo gek om te
veronderstellen dat die omstreeks
het jaar tweeduizend gaan
discussiëren over gezangen? En het
zou me niet verbazen als dan de
christelijke gereformeerden weer
net toe zijn aan een vrouwelijke
dominee. Ik bedoel maar
Ja, wat bedoel ik? Dat alles gewoon
een kwestie van tijd is? Ik bedoel te
zeggen dat de kerk inderdaad
steeds over „dat soort dingen" (en.
mogen we verwachten, andere
dingen) zal blijven praten, omdat
we immers maar ten dele kennen,
hetgeen in zekere zin gerustellend
is.
door prof. dr D. C. Mulder
De ontmoeting met aanhan
gers van andere religies dan de
christelijke was voor ons in Ne
derland tot aan de tweede we
reldoorlog een zaak die ver van
ons af lag. Wel werd in Neder
land op intensieve wijze en
hoog peil de godsdienstweten
schap beoefend en ook waren
de Nederlandse christenen via
de zendingsarbeid betrokken
op andere religies overzee
(voornamelijk in Indonesië!,
maar zelden was er de moge
lijkheid van een regelrechte
U®J] boekennieuws
WAT EEN WERELO
176 bil18,90
Op avontuur mei óe zorxUng Dtnig boet
ende vemaian van ontmoetingen met inle
nen clochards, fcanmbaien enz Verhalen
die leget* een avontuurde reportage mn
ml veie landen Mei veel toto
Sipfce van der Land
GOD ZOEKT MENSEN
144 bil18,90
Met Pauius en Johannes dp reis door de
wereld van toen en nu Een 1 ascmerend
verslag van een reis door de wereld van de
eerste chnstenen Met veel prachtige
HET EVANGEUE IN OE
GRIEKS-ROMEINSE WERELO
174 bit. f 18,75
Op boeiende wi)ie knjgt de lezer tstcM m
de religieuze wereld, waann het evangelie
m oe nersie eeuwen van onze laarteHmg
verkondigd werd
Or G. J O AakJert
VAN HUISGEMEENTE TOT WERELDKERK
140 Mx.. 14.90
christendom OR
boek laat zien
de vervolgingen de kerk enkele
eeuwen later bijna op één stoel zit met de
machthebbers, waarna de secularisatie
beget
Varkrt/gbaar In de boekhandel
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
WestWaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
ontmoeting met een andersge
lovige. De éne grote uitzonde
ring werd gevormd door onze
joodse landgenoten. Hen heb
ben we eeuwenlang in ons mid
den gehad maar, al werd er aan
Israël aandacht besteed, er kan
toch niet gezegd worden dat er
tot aan de laatste oorlog spra
ke was van een intensieve dia
loog tussen christenen en
joden.
Inmiddels is de situatie radicaal ver
anderd. Evenals in andere landen in
Europa hebben zich ook in Neder
land honderdduizenden aanhangers
van andere religies gevestigd, velen
wellicht als langstrekkende buiten
landse werknemers maar toch ook
velen met de kennelijke bedoeling
om hier te blijven. Het is moeilijk om
een juiste schatting te maken van
hun aantal, maar lk vermoed dat
gesproken kan worden van 150.000
tot 200.000 moslims, van 30.000 hin
does en 15.000 boeddhisten Daarbij
moeten gevoegd worden de joodse
Nederlanders en een groeiend aantal
Nederlanders van oorspronkelijk
christehjken huize, die aanhangers
zijn geworden van een andere reli
gieuze richting. Christenen in Neder
land staan ten gevolge van deze ont
wikkeling vrij onverwacht voor een
nieuwe uitdaging. De andersgelovi
gen zijn geen verre vreemden meer
maar dichtbije naasten.
Niet gemakkelijk
Met die naasten moeten we leren
omgaan en dat valt niet altijd ge
makkelijk. Al direct rijst de kwestie
van de vrijheid tot uitoefening van
de godsdienst. In theorie zullen we
allen dit mensenrecht graag willen
erkennen, maar we komen nu te
staan voor de praktijk van andersge
lovigen die vragen om erkenning van
hun recht om godsdienstige feestda
gen te vieren, om gewijde ruimten te
gebruiken, om religieuze voorschrif
ten na te komen en dan blijkt onze
maatschappij niet altijd voldoende
verdraagzaam. Dialoog met onze an
dersgelovige medeburgers zal daar
om nodig zijn om een open. vreedza
me en rechtvaardige samenleving te
blijven bouwen.
Wie zich in een ontmoeting met an
dersgelovigen begeeft, zal merken
dat de gesprekken in eerste instantie
meestal zullen gaan over genoemde
rechten. Dat is niet verwonderlijk.
Pas wanneer de moslim of hindoe in
ons land zich geaccepteerd voelt als
geheel gelijkberechtigde medebur
ger. gaat de deur open voor een twee
de. diepere vorm van dialoog: een
ontmoeting waarin men eikaars
overtuiging probeert te verstaan,
waarin men met respect naar elkaar
luistert en de uitdaging voor eigen
geloof opneemt, die er ligt in een
contact met een medemens van ge
heel andere levensvisie.
allerlei manieren dergelijke ontmoe
tingen belegd en het is niet ondien
stig om een aantal hiervan op een rij
te zetten. De lezer moet er dan wel
rekening mee houden dat niet alle
initiatieven op dit gebied aan de
schrijver bekend zijn respectievelijk
hier vermeld kunnen worden. Het
gaat nu vooral om enkele activitei
ten van meer landelijke aard.
In relatie tussen joden en christenen
is in ons land na de tweede wereld
oorlog een belangrijke wending ge
komen. Ontmoetingen in en buiten
leerhuizen zijn veelvuldig en onder
christenen is de aandacht voor Is
raël sterk gegroeid. We kunnen in
dit artikel hierop slechts zijdelings
wijzen maar het moet wel gememo
reerd worden. Men zou kunnen zeg
gen dat openheid van christenen
voor elkaar (de oecumenische bewe
ging). openheid voor de joodse naas
ten en openheid voor aanhangers
van andere religies met elkaar sa
menhangen. Waar de eerste twee
ontbreken, kan men de derde niet
verwachten.
Beweging
Activiteiten
Er worden op het moment al op
8edert eind 1974 bestaat er een re
gelmatige vorm van ontmoeting tus
sen christenen en moslims. Uit een
ontmoetingsdag belegd door de Ne
derlandse Zendingsraad is een comi
té ontstaan waarin vertegenwoordi
gers van kerk en islam samen spre
ken. In 1976 is een tweede ontmoe
tingsdag gehouden en in januari
1978 zal een derde volgen Onder
werp van gesprek is hoofdzakelijk
de vraag hoe moslims in dit land in
alle vrijheid naar hun geloof kunnen
leven.
Sinds 1973 bestaat er een Neder
landse afdeling van het Europese
comité voor joden, christenen en
moslims (J.C.M.). Men komt regel
matig bijeen en gemiddeld eens per
jaar wordt er een conferentie belegd.
De beweging is klein van omvang
maar interessant omdat hier inder
daad fundamentele vragen aan de
orde worden gesteld. Zo voerde een
conferentie in 1976 over de geloofs
crisis in de drie religies tot zeer
openhartige en geëngageerde ge
sprekken. Dit jaar is als onderwerp
in discussie het gezag dat in de drie
religies aan de respectieve heilige
geschriften wordt toegekend.
Religie en vrede
Gewezen mag vervolgens worden op
twee organisaties die een breder ge
bied bestrijken. Al een aantal jaren
bestaat er een Instituut voor Gods
dienstcommunicatie. gevestigd te
Rotterdam en gelieerd aan de inter
nationale beweging „Wereldgesprek
der godsdiensten." Dr R Boeke is de
toegewijde en bezielende secretaris
van dit instituut. Vanuit deze hoek
zijn twee andere activiteiten ont
wikkeld Er is een Raad van Religies
gevormd onder voorzitterschap van
Prof Smits, waarin aanhangers van
een breed scala van religies deelne
men. Bovendien is er een Gods-
dienstwetenschappelijk Advies
team tot stand gekomen onder voor
zitterschap van Dr Waardenburg.
Dit team staat ter beschikking van
docenten godsdienstonderwijs. Het
kan bijzonder nuttig werk doen voor
de bevordering van een juiste beeld
vorming omtrent religies, en die
beeldvorming is het begin van een
respectvolle omgang met elkaar.
Verder treffen we een Nederlandse
afdeling aan van de wereldconferen
tie voor religie en vrede. Nadat deze
wereldwijde beweging in 1974 in
Leuven had vergaderd, is deze Ne
derlandse groep ontstaan Uiteraard
is in haar midden vooral de vraag
aan de orde hoe aanhangers van
verschillende godsdiensten de vrede
kunnen bevorderen.
Al met al is er in Nederland nogal
wat aan de hand op het gebied van
de dialoog. Een zwak punt in al deze
bewegingen is echter dat ze nog te
veel afhangen van persoonlijke
geïnteresseerdheid van de deelne
mers. Die zijn al te vaak generaals
zonder leger. Men kan hoge waarde
ring hebben voor de genomen initia
tieven en zich toch afvragen of de
dialoog tussen gelovigen van allerlei
overtuiging in niet wat officiëlere
banen geleid moet worden. Wellicht
zou een initiatief van de Raad van
Kerken op dit gebied kunnen
helpen.
ADVERTENTIE
Dit is het tweede artikel over de dia
loog van prof. dr D. C. Mulder, voor
zitter van de onderafdeling van de
wereldraad van kerken voor de dia
loog. Het eerste stond in onze krant
van gisteren en de illustratie is
(weer) uit „Jerusalem, holy business
as usual" van Shemuel Katz.
- toelichtingen
woordenlijst
- reoisier
- kaarten
Formaat: 11 18 cm
Prijs: f 18,50 (exclusief venendkos-
Het nieuwe testament i
voorzien van:
vele foto's in kleur
- kaarten
plattegronden
igrondn
- duideliike lener
Formaat: 20 x 27 cm.
Prijs: 719.90 (exclusie» verzendkos
ten).
Ook verkrijgbaar
bij de
boekhandel
Nederlands
Bijbelgenootschap
Postbus 620. Haarlem
Tel 023-259501
GEEF ZE TE ETEN
(Markus 6,35-40)
Dit verhaal noemen we de
wonderbare spijziging omdat g
geheim van deze maaltijd niet
kennen. Opnieuw is een grote fJL
menigte Jezus gevolgd. Het is U
geworden en men is van de
bewoonde plaatsen nog al
verwijderd. De discipelen makff
zich zorgen en stellen Jezus vod I
deze mensen de raad te geven of
ergens brood te kopen. Misschiq
hebben ze wel gedacht: dan zijcj
ze even kwijt en dat zou voor alk
partijen wel eens het beste kunAd
zijn. Jezus' reactie is verbijstert
Geven jullie ze te eten! Even dei
de discipelen dat ze voor een fot
bedrag brood moeten gaan kod
dat geld er? Maar de Heer vraai
hoeveel brood ze bij zich hebbel
Vijf en twee vissen. Het klinkt j
kortaf, zo weinig is het. Het stelr
veel voor. Nog verbijsterender if
Jezus' opdracht daarna, dat de
mensen moeten gaan zitten, in
groepen van honderd en vijftig, frac
Voorlopig even dit: de omgangprms
deze Jezus stelt voor verrassing^ vai
Je ziet je ineens gesteld voor he prog
menselijk onmogelijke. Geef ze ferii
eten! Dat hoort bij deze omgan !ien
Heer daagtzijn leerlingen uit. Z die
moeten een stuk le te
verantwoordelijkheid op zich de
durven nemen. En zelfs na een Ha
eerste afweer van de kant van d de v
discipelen gaat de Heer niet om nnu
gaat integendeel verder. Ze mo^natii
de mensen laten plaats nemen, pas
wonderbare spijziging is een tel»beze
Ook in dit wonderbaar begin. Z pree
omgang is nooit vervelend, maa» laa
gaat van verrassing tot verrassi er c
En houdt ons in verwondering fid k
beweging. Geef ze te eten! Kijk gei
maar eens om je heen wat je ku
Er is meer mogelijk dan je denk} frac
Ook als ze met vijf braden en t\tf Tl
vissen komen. Ook het weinige en g
hier, wordt niet meteen prek
weggeschoven. Er gebeurt iets i in
Alleen op die manier wordt het Br°c
geheim openbaar. pstell
r-prc
paar
—ft. var
Vai
uit
Beroepingswerk
NED HERV. KERK
Beroepen te Kinderwijk: H. Sni/v
IJsselmuiden; te De Bilt: J A. (J(J
berg te Ommen.
Aangenomen naar Bovenhari
veld: dr I. Boot te Nijkerkerve
Bedankt voor Daarle: H. N# eei
Hoogblokland. REC
GEREF. KERKEN „fjj
Aangenomen naar Enkhuizen: I
v.d. Brink te Nijmegen; naar?e 13
kum: A. J. Bos te Berkel ITVOO
'Zijn
GEREF. KERKEN (VRIJG.) BkblS
Beroepen te Musselkanaal-Val
mond en te Lelystad W. Tie4eSt,aa
kand. te Groningen. jnen
GEREF. KERKEN (VRIJG
Beroepbaar gesteld door de ken <j
Arnhem: A. den Boer, Lekstra»acht
te Apeldoorn. j
ënten
VRIJE EV. GEM.
Aangenomen naar Gorkum.
Bliek verbonden aan de chr. 1
Utrecht, wonende te Zeist.
OUD. GEREF. GEM. IN NED.
Beroepen te Doom: C. Smits te
sendam.
.Afn (r
- Jen zi
r- Mfeicht
t de
'im vai
een
itsgeb
otale
DOOPSGEZ. BROEDERSCHA - ove
Ds. E. I. T. van der Zee te Haasen a
mermeer is niet beroepen te apot]
Annaparochie c.a. ssyste
Op
of
regist
Vandaag is de heer C Schijve*>at:ën
jaar organist in de hervormde sen d
van Oostburg in Zeeuws-Vla gehri
ren. De nu tachtigjarige orgar jinatii
nog elke zondag actief Vanm Jruin
is er in het hervormd kerkceite vaa
een receptie. j,asis
chtse
C. Schijve
Prof. W. K. Grossoi
Prof. dr. W. K. Grossouw heef
dagmiddag zijn afscheidsrei
houden als hoogleraar in de ei
van het nieuwe testament
katholieke universiteit te Niji
Grossouws laatste college wi
teld „Paulus onder de Jodi
ging in op de vraag, of Pauli
volk verraden heeft.
(Een kijkje achter de schermen
schuilplaats")
uil het leven van
CORRIE TEN BOO»
Stichting „Woord en Beeld"
Heemstede
nieuw telef. nr: (9-17 u
