Geniet
van je rust
Oppassen voor eenzijdige
informatie over gevangenen
De Dochter van de Weduwe
Wordt't niet eens tijd dat
uw neus thuis kritisch in de lucht steekt?
Reactie op brieven van Herman Marcus
Rotterdams Philharmonisch
een maand naar Amerika
Arnhem presenteert
Gelderse grafiek
Bing Crosbys
zingt nog
Speciale voorstelling Koreaanse
dansgroep voor veteranen
vakantie.
Boek
daarom
U hebt
recht
op
'n goed
ver
zorgde
verrtilatietechniek
WOENSDAG 14 SEPTEMBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet P 13 - RH9o§ns
Het probleem van de politieke gevangenen in Indonesië blijft
de aandacht vragen. Terecht, want het blijft een onaanvaard
bare zaak dat zoveel mensen al zoveel jaren worden vastgehou
den, zonder dat tegen de meesten van hen een gefundeerde
aanklacht is ingediend en zonder dat zij een behoorlijk proces
ontvangen.
Wij moeten blijven aandringen bij de Indonesische autoritei
ten voor rech'tsherstel van de betrokkenen.
Bij alle publiciteit over de situatie
en de behandeling van deze gevan
genen moeten wij toch oppassen
dat wij de informatie, die van één
kant komt. niet te snel van toepas
sing verklaren op het geheel Dat
gevaar bestaat in een tweetal arti
kelen. die Trouw/Kwartet plaatste
op 27 en 29 juli. Daarin worden
brieven van de ex-gevangene Her
man Marcus geciteerd en samen
gevat
Hij beschrijft daarin de bittere his
torie van willekeur, mishandeling
en ondervoeding, die honderddui
zenden in de afgelopen jaren moes
ten ondergaan Men kan daaruit de
indruk krijgen, alsof dit voor heel
Indonesië geldt en alsof dit tot op
de dag van vandaag nog doorgaat.
Ik beschik daarentegen over ande
re informatie van een ex-gevange
ne. afkomstig van een van de groot
ste concentraUes van gedetineer
den. waann deze schrijft, dat de
materiële verzorging redelijk wel is
en dat sinds jaren geen mishande
lingen meer worden toegepast. De
ex-gevangene, die zelf eind vorig
jaar werd vrijgelaten, zei dat er
geen gedwongen arbeid plaats
vindt, maar dat ieder mag werken
overeenkomstig zijn eigen aard.
Grote behoefte wordt gemeld aan
kleding, medicijnen en schrijfbe
hoeften. De kerken doen hier al het
eén en ander aan. Zij zouden er
echter nog meer op aan kunnen
dringen dat regelmatige correspon
dentie met hun familieleden kan
worden gevoerd. Nu mag elke ge
vangene tweemaal per maand een
briefkaart sturen met 25 woorden
Wel mag men onbeperkt post ont
vangen. De censuur is streng. Dat
betekent grote vertraging, zodat
men soms maanden niets van el
kaar hoort
Wat Buru betreft, ik heb daarvan
van twee verschillende zijden (niet
vanwege de regering) dia's en foto's
gezien, toegelicht door degenen,
die dit eiland recent bezocht heb
ben en dit materiaal zelf gemaakt
hebben. Daaruit blijkt, dat de ge
vangenen op dit eiland het land
hebben ontgonnen, huizen, kerken
en winkels gebouwd, wegen aange
legd enzovoort. Zij zijn erin ge
slaagd. althans materieel, zich op
een behoorlijk peil te brengen. Zij
hebben een beperkte bewegings
vrijheid. beschiWcen over een eigen
inkomen, zorgen voor hun eigen
ontspanning. Martelingen of onder
voeding zijn er niet.
Natuurlijk blijft het feit, dat zij
ballingen zijn en gescheiden zijn
van hun gezinnen. Dat zijn uiter
aard niet weg te cijferen feiten. Het
betekent ook een zware geestelijke
druk. die we niet mogen vergeten.
Degenen, die belang stellen in het
lot van de schrijver Pramadya
Ananta Toer. kan ik meedelen, dat
ik hem op een van de foto's heb
kunnen zien. qua uiterlijk gezond.
Kerken
Wat de vrijlatingen betreft, nie
mand weet de precieze cijfers, ook
Marcus niet. en de officiële cijfers
zijn oncontroleerbaar. Met name
mensen, wier gezondheid slecht
was en ouderen, zijn recent vrijge
komen. Meestal moeten zij zich nog
enige tijd wekelijks bij de politie
melden, zodat hun vrijheid aan be
perkingen onderhevig is. Het is ui
terst moeilijk voor hen aan werk te
komen.
De kerken doen op verschillende
plaatsen hun best werk te verschaf
fen. Ook verzorgen zij de gezinnen
van de gevangenen Ik heb van
beide categorieën (ex-gevangenen
en familieleden) recent mensen ge
sproken en zij zijn blij met de hulp
die de kerken geven. De kerken
doen ook veel aan de geestelijke
verzorging, wat van grote beteke
nis is voor de betrokkenen. Wij
blijven er ook bij hen op aandrin
gen. ook het aspect van gerechtig
heid voor de gevangenen te behar
tigen
Uiteraard moeten wij blijven zoe
ken naar wegen om de vrijlating
van de gevangenen te bevorderen
en om te voorkomen dat zij als
transmigranten in de vergetelheid
raken. Wij moeten echter, naast de
informatie van Marcus, die een zeer
somber beeld schetst, andere infor
matie plaatsen, die een iets gunsti-*
ger beeld geeft over de materiële
condities waaronder gevangenen
leven. Ik pretendeer niet voor heel
Indonesië te spreken, maar voor
situaties op Java en de Molukken.
Ik wil ook niets goedpraten van het
onrecht dat deze mensen is en
door ds H. Koetsier
wordt aangedaan. Wij moeten
steeds twee doeleinden in de gaten
houden, rechtsherstel én hulpverle
ning beide. Wij moeten de uit
zichtsloosheid zien te doorbreken,
waaronder deze mensen lijden en
daarom voortdurend druk uitoefe
nen op de Indonesische regering
om de beloften tot vrijlating in te
lossen.
Ten slotte nog dit: Mr. Yap Thiam
Hiem, de bekende Jakartaanse ad
vocaat, die zich voor de mensen
rechten inzet, maakte mij attent op
de positie van de criminele gevan
genen. Er zijn tal van meldingen
van willekeur, omkoperij en mis
handeling van deze categorie. In de
huizen van bewaring heersen vaak
treurige toestanden en wee degene,
die om een of andere reden daarin
belandt. Veel publiciteit kreeg het
geval van een vrouwelijke officier
van justitie, die iemand die haar
inkopen droeg van de markt, liet
gevangen nemen en veroordelen,
omdat hij volgens haar te veel
vroeg. Het ging om een bedrag van
50 rupiah (30 cent)! Een duidelijk
voorbeeld van het verdrukken van
de arme.
Gelukkig wordt hierover geschre
ven en ertegen publiekelijk gepro
testeerd. In Jakarta zijn bureau's
voor rechtshulp, waar de kleine
man (en vrouw) terecht kan. Jonge
advocaten geven daar rechtskundi
ge bijstand. Het is hoopgevend, dat
er onder de jonge Juristen, maar
niet alleen onder hen, een aantal
zijn, die zich inzetten voor de slach
toffers van rechtsongelijkheid of
sociaal onrecht. Ook dit werk ver
dient onze aandacht en steun.
Ds. H. Koetsier is verbonden aan
het sekretariaat voor ontwikkelings
samenwerking van de Gereformeer
de Kerken in Nederland.
Onze buitenland-redacteur Johan ten Hove tekent hierbij aan:
In de beide reacties op de verhalen
over de politieke gevangenen in
Indonesië, en met name in die van
mevrouw Dreckmeyer (29 augus
tus) wordt de geloofwaardigheid
van de informatie die Herman Mar
cus geeft in twijfel getrokken.
Beide schrijvers kunnen toch ver
moeden dat het onmogelijk is na
der in te gaan op de figuur Herman
Marcus Het enige dat ik er over
kan meedelen is dat de brief van
Marcus (het was eerder een lijvig
rapport) ons toegezonden werd
door een man in Indonesië, die zich
al jaren met de problemen van de
politieke gevangenen bezighoudt,
die ik persoonlijk ontmoet heb en
waarvoor ik mijn hand in het vuur
steek Deze man kent Marcus per
soonlijk en is van zijn integriteit
overtuigd. Marcus heeft de situatie
in verschillende kampen en gevan
genissen leren kennen en gepraat
met velen die weer in andere kam
pen en gevangenissen gezeten heb
ben. Het verwijt dat hij vanuit een
situatie generaliseert voor heel In
donesië gaat niet op.
Verder wordt de informatie die
Marcus verstrekt in grote lijnen
ondersteund door een rapport van
de internationale commissie van
juristen in Genève. (Een bericht
hierover stond op dezelfde dag in
de krant als het eerste verhaal van
Marcus). Ook het internationale
Rode Kruis verschafte informatie
die bijzonder sterk overeenkomt
met die van Marcus.
Overigens wat doet mevrouw
Dreckmeyer? Zij vertelt over een
gevangeniseiland (Nusa Kanban-
gan) en komt van daar uit tot de
conclusie dat Marcus niet geloof
waardig is. De heer Koetsier be
schikt over andere informatie van
een ex-gevangene, afkomstig van
een van de grootste concentraties
van gedetineerden" en verwijt tus
sen de regels door Trouw informa
tie die van één kant komt te snel
van toepassing te verklaren voor
het geheel.
Verder heeft Koetsier foto's en
dia's gezien van het eiland Boeroe
ROTTERDAM (ANP) Het Rotterdams Philharmonisch Or
kest vertrekt 24 oktober a s. met een chartervliegtuig van Trans
World Airlines van Schiphol naar de Verenigde Staten voor een
tournee van een maand langs een aantal Amerikaanse steden.
Tegelijkertijd gaat de burgemeester
van Rotterdam, André van der
(Van een onzer verslaggevers)
ARNHEM In Arnhems Gemeen
temuseum wordt in november de
eerste Gelderse Grafiekmap gepre
senteerd. Men wil er een jaarlijks
terugkerende traditie van maken.
De eerste map zal bladen in verschil
lende technieken bevatten van
twaalf grafici. Het is de bedoeling
dat het accent op Gelderse kunste
naars komt te liggen, maar er is ook
plaats voor mensen van buiten deze
provincie en in volgende jaren ook
voor buitenlanders.
Wat de eerste map betreft, hieraan
nemen tien Gelderse en twee buiten-
Gelders kunstenaars deel: Pat An
drea, Cees Andriessen, Arno Arts.
Paul Damsté, Ad Gerritsen. Ferenc
Gögös, Dorian Hiethaar. Jan Ho-
man, Han Jansen, Harry van Kuyk,
Gradus Verhaaf en Paulien Witten-
rood. De map bevat etsen, litho's,
zeefdrukken en linosnedes, deels
meerkleurig.
Het idee is afkomstig van Leen van
Weelden en Koos van Tol, bij wie
ook de organisatie berust. Ze von
den steun bij de Stichting Beelden
de Kunst Gelderland en bij de Ge
meenschap Beeldende Kunste
naars. De oplage bedraagt honderd
stuks. Prijs 300 bij intekening en
na verschijning 350.
(niet vanwege de regering) en ge
praat met mensen die dit materiaal
zelf gemaakt hebben. Daaruit
blijkt dat de gevangenen er in ma
terieel opzicht een leefbaar eiland
van gemaakt hebben. Wat zegt een
dergelijke prestatie van de gevan
genen eigenlijk? Moeten ze daar de
Indonesische overheid dankbaar
voor zijn? Is de Birma-spoorlijn,
aangelegd door onder de Japan
ners gevangen genomen mensen
ook geen prestatie? Waarschijnlijk
„mogen" de gevangenen in de Sibe
rische werkkampen ook wel hun
eigen barakken bouwen.
Over de vrijlatingen. Mevrouw
Dreckmeyer schrijft dat er vorig
jaar wel degelijk 2500 mensen zijn
vrijgelaten. Herman Marcus
schrijft in zijn brief niets anders,
maar voegt er alleen aan toe dat er
ook 2500 gevangenen naar Boeroe
gebracht werden.
Ik ben ervan overtuigd dat beide
schrijvers zich oprecht het lot aan
trekken van de gevangenen in In
donesië, maar het komt mij voor
dat hun identificatie, weliswaar on
bewust, anders ligt dan die van
Herman Marcus. Namelijk bij de
Indonesische autoriteiten die te
maken hebben met een onvoorstel
baar probleem van politieke gevan
genen en eigenlijk niet weten hoe
dat opgelost moet worden, in ieder
geval tot op heden daar door on
macht en onwil nog niet in ge
slaagd zijn. Marcus daarentegen
kiest onomwonden de zijde der po
litieke gevangenen, die te maken
hebben met een overheid, die hen
nu al ruim elf jaar vasthoudt, vaak
onschuldig en meestal zonder enige
vorm van proces.
Louw. op uitnodiging van de Ameri
kaanse regering naar de Verenigde
Staten. Hij zal enkele uitvoeringen
van het orkest bijwonen en op 24
november met het ensemble naar
Nederland terugkeren. Het is de
tweede keer. dat het Philharmonisch
Orkest een tournee door Amerika
maakt, maar het is de eerste keer dat
het een bezoek aan de Westkust
brengt. In 1970 ging het orkest voor
de eerste keer naar Amerika.
Artistiek leider van het orkest, Edo
de Waart, die op 1 september j.l.
tevens leider werd van het Sympho-
nie Orkest in San Francisco, treedt
op als dirigent. Op 1 september 1979
zal Edo de Waart zich terugtrekken
als leider van het Rotterdamse or
kest. Hij gaat zich dan geheel wijden
aan de leiding van het symphonie-
orkest in San Francisco. Assistent-
dirigent tijdens de Amerikaanse
tournee is Roelof van Driesten.
De reis. die naar schatting vier-
vijfhonderdduizend gulden gaat kos
ten. wordt gedeeltelijk betaald uit de
opbrengst van de te geven uitvoerin
gen. De rest wordt bekostigd met
een subsidie van de Nederlandse re
gering en de gemeente Rotterdam,
die hierin een stuk export-promotie
zien. De Vereniging van Vrienden
van het Rotterdams Philharmonisch
Orkest levert ook een bijdrage. Het
gezelschap omvat 110 orkestleden en
10 man begeleiding.
|eenb
ïgeer
skun
tgan(
"friehoe
>uble
tijd u
LONDEN. - De crooner mei {JJJÏ
gouden stem, Bing Crosby, kan
maar steeds niet ophouden me JL
het publiek optreden. De nu 73- 'Kkk
ge Amerikaanse zanger die het al
lute hoogterecord van het aa ïr
verkochte platen in zijn bran
houdt, gaat vanaf 26 septen ^t',
weer twee weken in het Londe „k7i
Palladium theater optreden. „Ik d
me doodvervelen als ik niet ra"{d(
zou optreden" verklaarde hij tijc d
een persconferentie voor zijn we i(
optreden in Londen. Vorig seiz
trok hij, ook in het Palladium tl
ter, volle zalen met enthousiaste 6
wonderaars. Hoewel zijn stem
meer zo fraai is als vroeger, zijr^Ori1
nog altijd duizenden die er met
noegen en met heimwee naar lui
ren. Nostalgie speelt daarbij nl.
een belangrijke rol. >mél|
Op de foto Bing met zijn jo 0ffen
vrouw Kathryn die ook in zijn ,mo,
gramma optreedt, voor het Lont iaap
se Palladium.
DEN HAAG. De „Koreaanse Na
tionale Dansgroep" zal op 8 oktober
in het Nederlands Congresgebouw
in Den Haag een speciale voorstel
ling geven voor Nederlandse vetera
nen uit de Koreaanse oorlog.
ordei
icirk
:hitt(
ijdel
Er moeten ongeveer 4000 veteranen
in Nederland zijn die meevochten
onder de vlag van de Verenigde Na
ties tegen de communisten in de
Koreaanse oorlog van 1950 tot 1953.
Behalve deze speciale veteranen-
voorstelling, is er een reünie van
oud-strijders met receptie en film.
Het is, aldus de Koreaanse ambas
sade een gebaar van dankbaarheid
van jonge Koreanen die in de ellen
de van de oorlog werden geboren en
nu in welvaart leven. De voorstelling
is voor veteranen gratis toeganke
lijk.
Zij vormt een onderdeel van de tour
nee die de dansgroep van 5 tot 16
oktober door Nederland maakt
waarbij achtereenvolgens .Roti
dam, Eindhoven, Arnhem, Tilbi
Zaandam, Den Haag en Haarl
worden bezocht. Verder treden
op in 32 grote steden van Europa,
groep bestaat uit 45 musici
dansers.
Bejaarde aangereden
DIEREN De 82-jarige I
meren uit Dieren is in z
plaats door een auto aangérede^
later in het ziekenhuis
Volgens de politie zou hij op I
kruising geen voorrang verle<
hebben aan een personenauto,
auto kantelde bij het uitwijken
kwam in een kanaal terecht. 1
inzittende echtpaar wist zich vid
opengescheurde linnen dak
redden.
t
Met pittige half/zware. Zorgvuldig
1 door Van Nelle samengesteld.
De perfecte melange van gouden
2 Virginia en Kentucky tabakken.
Lang van draad waardoor het volle
karakter uitkomt en je bovendien
J plezierig rolt.
\V«M7innfxuiukii|i|N'ii tollet-, wav-iiikunuul-. muur- rn ruunm-nlilatorvn plus ren uilpibnid programma iHMlnjKwnUlutoren.
Perscombinatie reizen
Ga eens bij uzelf op bezoek
en snuif de lucht'ns op alsof u
er voor de eerste keer komt.
De uitslag is misschien
minder fris dan u had gedacht
Heeft u meer frisse lucht
nodig... ventilatie!
Itho is daar specialist in.
Bij Itho kunt u kiezen uit een
kompleet programma mooie,
oerdegelijke ventilatoren.
Als u een beetje kritische
neus heeft gaat u wat aan
ventilatie doen. Wedden dat 't
dan een Itho wordt?
Wat wordt uw keus?
Dat zou een Itho wasemafzuig
kap kunnen zijn. Zuigt krachtig af
via randafzuiging. heeft een onver
slijtbaar vetfilter en is brandveilig.
Of de Itho toiletventilator.
U kunt kiezen: volautomatisch of
niet-automatisch..
Allebei onverzettelijke weg
werkers van vervelende luchtjes.
Of een Itho raam-, muur- of wasem
kanaal ventilator...
Itho biedt u de ruimste keus.
Uw winkelier weet er alles van.
Een fijne neus verdient 1 beste.
Hbo II V I iMtbui L'l Stlned.im - TH. 9M14H
i. Komt 's morgens graag in een KnotraapneuS. Heeft een hekel aan de Bajesneus. Bijzonder traag in het ruiken
(ritte woonkamer. kooklucht van spruitjes. van onraad, laat staan vieie luchtjes.
Klkkineus. Komt er in toiletten zonder Wassen neus. Stelt niets voor. Feestneus. Neuriet liederen in badruim-
ventilalor achter dat hij niets méér it dan tes met wasemkanaalvenUlator.
cm ander.
Telefoon
020-913456
DE Q£20K.GGP-
