Afwijkend repertoire kleine groepen
Veel blijspelen in schouwburgen
Piano's
Staffhonst
orgelles
orgelhuur
[stafflnonstl
10e-
MUZIEK
Utrecht
Hoog Cathanjne. bovenClarentxirg51-57
Amersfoort, Hellestraat 1 MS (I/O V 0)
Muziekschool met
geperfectioneerde lesmethode
en enthousiaste vakkundige
leraren.
U betaalt slechts
bij aankoop (binnen 6 maanden)
van een orgel
huur retour. per
vanaf |w# week.
nieuwe of
vanaf
gebruikte orgels
volledige garantie
MUZIEK STAFFHORST
IS OFFICIEEL DEALER
VAN
HAMMOND
EMINENT/SOLINA
MARKea.
UTRECHT HOOG CATHARIJNE
BOVEN CLARENBURG 51 57
AMERSFOORT
HELLESTRAAT 11-15. (I.O.V4D)
De grote gezelschappen lijken
eniszins op elkaar, onderschei
den zich door hun keuze van
stukken, die een wat andere
gerichte inhoudelijke belang
stelling laat zien, ook wel door
hun speelstijl, en verder na
tuurlijk door de mensen, die er
min of meer de toon in aan
geven.
Er zijn ook groepen met dui
delijk afwijkende bedoelin
gen. Het jongste daarvan is
het Ro-theater van Franz Ta-
rijnen. dat nu wel aan het i>
peteren is, maar zijn eerste
voorstelling nog moet tonen
al hebben we de uitingen van
het toneelgenie Franz Marij-
nen al leren kennen via zijn
Amerikaanse groepje Camera
Obscura, vooral in Mickery en
het Rotterdamse Piccolo, ver
volgens door zijn eerste grote-
zaal-produktie in Nederland.
„Het Liefdesconcilie van
Oscar Panizza", ook bij de To-
neelraad Rotterdam uitge
bracht, waarin toneel .ver
scheen in de vormen van fasci
nerende visioenen. Met zijn
nieuwe gezelschap maakt hij
twee produkties, de eerste ge
baseerd op klassieke trage
dies, zoals indertijd de „Ora
cles" van Camera Obscura, la
ter „Het Balcon" van Jean Ge
net. Daar tussen in maakt de
Franse regisseur een spekta
kel van „1001 Nacht", de be
faamde Oosterse sprookjes.
Het oudste nog bestaande Ne
derlandse gezelschap, dat een
eigen richting koos, is de to
neelgroep Centrum, die in de
jaren zeventig tot de overtui
ging kwam, dat zij alleen nog
maar echt hedendaags reper
toire moest spelen, en ook met
Nederlandse schrijvers ging
werken aan nieuwe Neder
landse stukken. In dit seizoen
worden dat twee eenakters
van een nieuwe schrijver, Don
Dekker, die beeldend kunste
naar is en ook voor t.v. heeft
geschreven: „Tussen de mid
dag" en „Later op de avond".
Een nieuw stuk van Tom Vor-
stenbosch (bekend o.m. door
de toneelbewerking van „De
koele meren des doods").
„Scheiden". Misschien een
nieuw stuk van Lodewijk de
Boer, of anders een regie van
hem van „Knuckle" van de
Engelse schrijver David Hare,
van wie in leder geval „Rock
69" gespeeld wordt onder re
gie van Eddy Habbema.
Loe Steenbergen heeft voorts
een kort spel van Herman
Heijermans, „Buren", bewerkt
onder de nieuwe titel „Sane
ren", dat gecombineerd wordt
met een of twee eenakters van
Marcellus Eraants. De Sctac-
lengroep, die even leek te wor
den opgeheven, wordt in ge
wijzigde vorm voortgezet.
De onvrede met het bestamde
toneel, die in 1969 uitbarstte,
leefde ook bij toneelspelers,
vooral in de jongere genera
ties. Zij stapten er uit of gin
gen er niet binnen om op een
eigen manier met toneel te
werken, in verschillende klei
nere groepjes, die inmiddels
ook al weer faam hebben ge
kregen.
Het Werktheater is bij voor
beeld een bij velen zeer geliefd
geworden groep, omdat de
spelers ervan op een heel per
soonlijke manier toneel md-
ken over problemen, waarmee
bepaalde groepen in de sa
menleving zitten, of waarmee
wij allemaal te maken hebben,
zoals in het afgelopen seizoen
twee programma's over het
doodgaan. Je zou kunnen zeg
gen, dat toneel daar gebruikt
wordt als een persoonlijk uit
drukkingsmiddel, de mens die
acteur is heeft een manier ge
vonden om contact te maken
met de mens die als toeschou
wer naar hem kijkt. Dat per
soonlijke blijkt een zeer sterk
werkend element.
Op een wat andere manier be
gint ook het Onafhankelijk
Toneel, dat nu enkele jaren in
Rotterdam werkt, naam te
maken. Het afgelopen seizoen
heeft het een serie bekende
stukken gespeeld, eigenlijk
ook heel persoonlijk, zoals zij
ieder voor zich en gezamenlijk
het stuk en hun rollen daarin
begrepen, maar tegelijkertijd
lieten zij ook zien, welke hulp
middelen het toneel gebruikt
om te suggereren dat de toe
schouwers naar iets werke
lijks zitten te kijken. Het wa
ren evenzovele verfrissende
ervaringen. Uitvoerig her
haald worden het komend sei
zoen „Crancky Box" van Ju
dith Herzberg. „Wachten op
Godot" van Samuel Beckett,
„De meeuw" van Anton Tsje-
chow en „Hedda Gabler" van
Henrik Ibsen.
Het Onafhankelijk Toneel laadt voor het eigen huis in Rotterdam zijn reiswagen in.
Een eigenzinnige jonge groep
is ook „Baal", gestimuleerd
door Leonard Frank, die soms
bestaande stukken kiest, zo
als tweemaal van Brecht, ook
eigen stukken laat maken, en
altijd veel met muziek doet,
samen met Han Breuker of
Louis Andriessen, en altijd in
een flitsende vormgeving,
sterk gericht op een jong pu
bliek, zoals dat b.v Shaffy in
Amsterdam bezoekt. Mogelijk
verhuist het na het nu begon
nen seizoen naar Frascati. dat
dan een eigen huis wordt,
waarin nog wat meer kan ge
beuren. Lodewijk de Boer re
gisseert de eerste produktie
van djt seizoen, een stuk. dat
hij samen met Louis Andries
sen maakt en dat als werktitel
„Orpheus" heeft. Later regis
seert Leonard Frank een stuk
van Botho Strauss en Paul
Vermeulen Windsant een van
Fassblnder.
In de Brakke Grond, evenals
Frascati en De Engelenbak in
de Amsterdamse theater
straat De Nes, opereert de
Theaterunie met eigen pro
dukties en de lcleine-zaal-pro-
dukties van andere gezel
schappen.
De groep „De Appel", die in
een oude manége in de Haagse
Duinstraat over een uniek the
atertje beschikt, is op 1 sep
tember vijf Jaar bezig met het
zoeken naar nieuwe boeiende
vormen, waartoe zij indertijd
uit het „grote" toneel gestapt
zijn. In de eerste helft van het
seizoen spelen zij de klassieke
trilogie „De Orestela" van
Sophocles, waarvan zij de
„Agamemnon" al eerder ge
speeld hebben. In de tweede
helft organiseren zij door het
hele theatertje een evenemen
tenmarkt met fragmenten to
neel uit verschillende peri
odes.
40 jaar
Muziek
SlaMhorat
WilhllLT^SllllS^ piano's
trc» JubllM irooaWIOOcm
f2890-
OuaranM ihoogi. 105c» -
13190e
13290e
TTJT1, f3490e
TiZZZ. 13890e
ÉkimMll
tfp* Cratl 42M
13890.-
Topmerken bij Muziek staimorst
kunt U kiezen uil eenkoliektie
prachtige vleugel» en piano'».
door André Ruiten
TROUW/KWARTET PAGINA 19
Aune-Marie Heyügers, Nannie Vermeer en Wim van Rooy in Heyermans boosaardige spel ..Beschuit met
muisjes", dat de Haagse Comedie dit seizoen doorspeelt.
rieerd repertoire te kiezen, dat
goed te begrijpen is, zowel het
serieuzere als het lichte werk
laat zien zowel uit het oude als
het nieuwe repertoire. In het
„lichte" genre speelt Theater
b.v. „Dé Spaanse Brabander"
van Bredero, „De parvenu of
de burger-edelman" (Le bour-
geois-gentilhomme) van Mo
lière (belde dus „klassiek") en
een hedendaags blijspel. In
het „serieuze" genre: „Man is
man" van Bertolt Brecht, „De
vader" van August Strindberg
en „De gek" van Edward Bond
(bekend van „Gered", „Lear".
„Bingo") en volgens de Engel
se kritiek zijn beste stuk.
Er komen twee kleine-zaal-
produkties. Met één daarvan
opent 'Theater in Januari 1978
de nieuwe kleine zaal van de
Arnhemse stadsschouwburg.
Het zuidelijk toneel Globe,
dat samenvallend met het ver
trek van Ton Lutz, op verzoek
van de subsldiènten sterk
heeft moeten inkrimpen, heeft
sindsdien een wat beperkte,
maar gevarieerd repertoire en
Elisabeth Andersen dit sei
zoen bij Theater in Strindbergs
„De vader" en bij Globe in
Henry U"
Siem Vroom bij het zuide
lijk toneel Globe een avondvullen
de monoloog: „Oordeel" (Judge
ment) van Barry Collins.
een aanwinst van goede jonge
spelers. Gespeeld worden „De
rovers" (Die RSuber) het
jeugdwerk van Schiller, „Bur
ger Schipper, van Carl Stern-
heim, „Kleine man, wat nu",
een toneelbewerking door
Tankred Dorst van de be
faamde roman van Hans Fal-
lada en „Henry II". toneelde
buut van de dlchter-toneelre-
censent Willem Jan Otten.
De Noorder Compagnie is uit
op stukken, die zich op een
onderhoudende manier bezig
houden met gewone mensen
en met wat gewone mensen
interesseert. In „Allebei je el
lebogen". een bewerking van
een Slowaakse muzikale ko
medie. probeert een begrafe
nisondernemer het in de poli
tiek. in het befaamde „De held
van het Westen" (The playboy
of the Western World) van de
Ierse schrijver John M. Synge
hangt een Jongeman de held
utt, in „Mijn vader en ik" van
de Amerikaan Robert Ander
son (bekend van „Tea and
8ympathy") overziet een le
raar. waarom hij het niet zover
gebracht heeft als zijn vader
en hij gewild hadden. Het
scholenprogramma blijft dit
seizoen door onzekerheden in
de subsidiëring beperkt tot
één produktie, „School voor
clowns" door de eindexamen
klas van de Maastrichtse to
neelschool onder regie van
Herman Frank, bekend van
het kindertheater Pssst.
Maar het schouwburgbezoek
was toen al een tijdje duide
lijk achteruit aan het lopen.
De 'liefhebbers* verloren hun
belangstelling en ontdekten
andere dingen die zij leuker
vonden om in hun vrije tijd te
doen.
De gezelschappen hebben na
tuurlijk het hoofd niet in de
schoot gelegd. De Nederland
se Comedie en het Nieuw Rot
terdams Toneel zijn in de woe
lige tijd ten ondergegaan,
maar in Arasterdam is er een
kleiner maar volwaardig Pu-
bliekstheater voor in de plaats
gekomen, in Rotterdam een
pluriforme Toneelraad, die na
wankele jaren meer stevigheid
begint te vertonen met een
nieuw ensemble van Franz
Marijnen (het Ro-theater) en
de florerende groepen Onaf
hankelijk Toneel, Diskus,
Bloeragroep.
Hard werken
Het Publiekstheater heeft
en dat is eigenlijx tekenend
voor al de vergelijkbare vaste
gezelschappen toen het be
gon gezegd: er is nu zoveel
geageerd en zoveel gepraat, la
ten we nu hard en zo goed
mogelijk gaan werken en be
ginnen met stukken, die het
publiek altijd al de moeite
Elise Hoomans regisseert bij Theater „De Spaanse Brabander" van Bredero, de spelers erin op een bruggetje, dat in Amsterdam
zou kunnen staan.
waard gevonden heeft en
waarvan wij overtuigd zijn dat
zij ook voor een publiek van
vandaag de moeite wa»"' zijn.
De Haagse Comedie had al
eerder een soortgelijke over
weging gemaakt. Deze groep
was er zoals de anderen
overigens op uit geweest uit
het buitenland nieuwe stuk
ken aan te kopen, die daar een
'succes bleken. Maar zij ont
dekte, dat het eigen Haagse
publiek ze niet mooi. te ge
zocht, te ingewikkeld vond.
Het was dus verstandiger
stukken uit het 'vertrouwde
genre te spelen en van de nieu
we alleen maar, die daarbij
goed aansloten. De Haagse
Comedie is overeind.gebleven,
heeft vooral in de éigen stad
een vast publiek behouden
dat zich ook verjongt
Het Publiekstheater heeft, en
niet alleen in Amsterdam, in
tamelijk korte tijd het publiek
teruggewonnen. Uitverkochte
voorstellingen zijn geen zeld
zaamheid meer. Er is ook wel
meer gebeurd dan een terug
keer naar een vertrouwd re
pertoire. Het is niet alleen het
kiezen van beproefd goede
stukken, maar ook het kijken
of er iets in behandeld wordt
dat voor een publiek van nu
boeiend is niet alleen als
„kunstwerk", ook naar onder
werp of thema.
Tsjechow
De Haagse comedie blijft
geïnteresseerd in nieuw werk
niet alleen voor het Hot, ook
voor de Koninklijke Schouw
burg (en andere grotere
schouwburgen elders in het
land). Paul Steenbergen zal er
een nieuw stuk van Eric
Schneider, „Tweelicht" (gesi
tueerd in Den Haag) regisse
ren. Herman Heijermans
boosaardige spel „Beschuit
met muisjes" wordt doorge
speeld. uit het beproefde re
pertoire zijn gekozen „De
waaier" van Goldoni, „Hedda
Gabler" van Henrik Ibsen,
„Een maand op het land" van
Ivan Toergenjew (tijdgenoot
van Tsjechow), en „Julius
Caesar" van William Shakes
peare. In het werkplaats-thea
ter Hot debuteert een nieuwe
Nederlandse schrijver Rob
Bognir met „Spoorloos", er
komt een vrij recent stuk van
de Amerikaan Paul Foster
(hier bekend door zijn „Tom
Paine"): „Elizabeth I" en een
nieuw stuk van de Pool Slawo-
mlr Mrozek: „De Bultenaar".
Begrijpelijk
De toneelgroep Theater heeft
een Jaar of wat geleden ook bij
haar publiek weerstanden
zien ontstaan, omdat het som
mige stukken onbegrijpelijk
vond en er kwaad bij wegliep.
Er is toen besloten, het meer
experimentele werk tot de
kleine zaai te beperken en
voor de grote zaal een geva
Ko van Dijk en Mary Dresselhuys samen in een blijspel, dat Peter Oosthoek regisseert.
Na een mislukte zomer komt
er misschien een aardiger win
ter. Als sneeuw en ijs niet voor
wat vertier zorgen gebeuren er
altijd wel andere dingen ach
ter beschuttende muren, die
prettig zijn. De schouwburgen
bijvoorbeeld hebben hun
reeksen voorstellingen al weer
vastgesteld.
Er komen in ieder geval veel
blijspelen, voor het geval u
daar het meeste van houdt. De
titels ervan zullen u niet veel
zeggen, meer de namen van
sommige spelers er in. Daar
zijn Paul Steenbergen, en El
len Vogel onder, Ko van Dijk
en Mary Dresselhuys, Guus
Hermus en Jeroen Krabbé,
Pleuni Touw en Hugo Metsers.
Ton van Duinhoven Luc Lutz
en Simone Rooskens, André
van den Heuvel en Kitty Jan
sen. Als hun voorstellingen
klaar zijn en gespeeld worden
leest u er wel meer over.
Tomaat
Zoveel bekende namen in het
lichte genre buiten de vaste
gezelschappen, dat is een ver-'
schijnsel van de laatste jaren.
Misschien herinnert u zich de
"aktie tomaat" nog, die eind
1969 losbarstte. Een uitbar
sting van ongenoegen met het
bestaande toneel, dat niet op
zichzelf stond. Overal waren
er uitbarstingen van onlustge
voelens. onder de studenten in
Duitsland, onder studenten en
arbeiders in Parijs, onder stu
denten in Nederland, onder
beeldende kunstenaars en
musici.
Bij het toneel in Nederland
waren er verschillende dingen
aan de hand. Bij de „aktie
tomaat" was er onvrede met
een toneel, dat te wereld
vreemd werd gevonden, om
het maar beknopt te zeggen.
