Film-documentaire van KRO
Dver Indonesië van Soeharto
Zweden'seconomische
wonder' stortte ineen
Grote antiekbeurs
met veel kleingoed
Aantrekkelijke series
in Haagse Nieuwe Kerk
/an Agt en de taal
(ad van den Heuvel: ,Wat kwam er van de Nieuwe Orde terecht
Opbrengst
actie zeven
miljoen gulden
Flonkerende
Wiener Blut
In Rotterdamse Doelen
Veel aandacht voor kamermuziek
Mogelijk toch nog
eredoctoraat
voor Govan Mbeki
TftANDAG 29 AUGUSTUS 1977
BINNENLAND
T rouw/Kwartet
i/-COMMENTAAR
Waarschijnlijk vertel ik voor u geen
lieuws als ik zeg dat sportlieden en
irtiesten de „goden" van onze tijd
lijn. Als ze flink aan de gang gaan,
taan heel wat andere raderen stil.
ïr komen nog geen reukoffers aan
e pas, maar bewierookt worden zij
iel. Reeds hebben zij meer
•olgelingen en bewonderaars dan
yelke verlichte geest ook ooit heeft
leleefd. Gisteren trokken zij de
»elangstelling van een groot deel
an de wereld naar het kleine
lederland waar zich tegelijk twee
nternationale manifestaties van
lijzondere allure voltrokken. Dat
raren de wereldkampioenschappen
oeien op de Amsterdamse Bosbaan
n de autorace op het circuit van
landvoort, die meetelt voor de
wereldtitel voor formule-l-rijders.
dleen al om reportages van deze
wee evenementen mogelijk te
aaken, moest de NOS tientallen
echnici inzetten. Daar kwam dan
nog het nodige voet- en praatvolk
bij. Maar, dat was niet alles. Er werd
ook nog een internationale
marathon gelopen in Enschede, de
prof ronde van Nederland draaide en
bovendien diende er een aantal
voetbalwedstrijden in beeld te
worden gebracht.
Kort en goed: de NOS en de voor
vele straalverbindingen opdravende
PTT-ambtenaren hebben heel wat
kunst- en vliegwerk moeten
verrichten. Het ganse wagenpark
van de overkoepelende
omroepstichting was op pad. En ik
heb me laten vertellen dat er zelfs
over de grens apparatuur moest
worden geleend. Je hoeft niet de
kijkcijfers af te wachten om te
weten dat de inspanningen niet
tevergeefs zijn geweest en dat de
belangstelling voor het sportieve
treffen vele malen groter was dan
voor het wel en wee van het lieve
vaderland waarvoor na meer dan
drie maanden nog geen nieuw
kabinet is gevormd.
Dit brengt mij op een uitspraak die.
door Ton Hydra
hoe foutief ook, vaak wordt
gehoord:„Wij zitten zonder
regering." Helemaal mis natuurlijk.
Ten eerste zijn de in crisis geraakte
ministers demissionair nog altijd
actief en bovendien omvat het
begrip „regering" meer dan een
aantal hoofden van departementen.
Soms vind ik dat ook bewindslieden
te weinig onderscheid maken tussen
beraadslagingen binnen het kabinet
en kracht van wet krijgende
beslissingen van de regering. Maar
misschien zie ik dit wel verkeerd.
In Hier en Nu had René Eijbersen
zaterdag een gesprek met de heer
Van Agt als aanvoerder van het
CDA. Van laatstgenoemde vernam
ik dat dr. Veringa „zich een hoedje
was geschrokken" toen de Koningin
hem tot informateur wilde
benoemen. Daarmee wilde Van Agt
niet alleen illustreren dat er van
enig vooroverleg geen sprake was
geweest, maar lanceerde hij ook
weer een van zijn uitspraken die zo
ongeveer in onbruik zijn geraakt en
alleen in de dikke Van Dale tot de
Nederlandse taalschat nog behoren.
Want, laten we eerlijk zijn:
tegenwoordig komt er geen hoed
meer aan te pas. Je schrikt je
gewoon „rot" of „het lazarus". Dit
hangt nog weer af van je milieu.
Intussen stelde René niet de vraag
waarop ik zat te wachten: hoe denkt
mr. Van Agt over de suggestie van
Hans Wiegel om enkele hangijzers
even aan de muur te hechten om
met een nationaal kabinet de
economische crisis te lijf te kunnen
gaan. Alle andere antwoorden in dit
vraaggesprek waren eigenlijk al
bekend.
Toch had Hier en Nu nog iets
ongewoons: de confrontatie meteen
man die vindt dat zijn basisinkomen
te hoog is. Hij heet Ram en hij is
huisarts in Oss. Rammen zijn van
nature doordrammers, maar ik denk
dat dokter Ram en zijn paar
metgezellen zich met hun idealisme
een buil zullen vallen op de muur
verzet tegen zijn voorstellen.
Tan onze
adio- en tv-redactie
IILVERSUM Onder de titel
De nieuwe Orde" zal de KRO
anavond een anderhalf uur
lurende film-documentaire
irengen over het Indonesië van
iu, van president Soeharto.
iad van den Heuvel maakte
aet een team, waarin Henk
enner cameraman was, een
jitgebreide reportage. Daarin
rordt de situatie van vroeger
ergeleken met die van het
genblik.
>oor Brandpunt zijn tussen 1966 en
971 verschillende reportages ge
laakt van de vroegere Nederlandse
olonie. Op die i^anier is een duide-
jk beeld ontstaan van de verwach-
ngen die er onder de Indonesische
evolking leefden en de plannen van
Den. Centrale vraag door de hele
ocumentaire van vanavond is: wat
i uiteindelijk van de Nieuwe Orde
erecht gekomen.
ïaarom zullen gedeelten van de
Toeger gemaakte reportages wor-
len verwerkt in de laatste KRO-
i locumentaire. Zo zijn er opnamen
i jan de vroegere hoge commissaris en
Minister van buitenlandse zaken,
■ohammed Roem. Hij werd gefilmd
B 1966 op het moment dat hij een
evangene was van het Soekarno-
ewind. Een jaar later interviewde
.randpunt, hem als vrij man en ook
a 1971 toen hij toestemming had
ekregen mee te doen aan de verkie
zingen. In de nieuwe filmbeelden van
'an den Heuvel en zijn team levert
ding had van het legeronderdeel dat
tot taak had in geval van een staats
greep tegenmaatregelen te nemen
ontsnapte ook of kwam op het lijstje
van de te vermoorden generaals niet
voor. Dat is nooit helemaal duidelijk
geworden. Die laatste generaal was
Soeharto, thans president Soehar
to." De staatsgreep mislukte en een
genadeloze jacht werd geopend op
de communisten van wie nooit hele
maal duidelijk is geworden wat voor
rol zij hebben gespeeld. Zeker
500.000 mensen werden vermoord en
meer dan 100.000 Indonesiërs ver
dwenen in gevangenissen en gevan
genkampen.
Gevangenen
Aad van den Heuvel in gesprek met admiraal Soedomo, die
verantwoordleijk is voor het lot van de tienduizenden politieke
gevangenen.
hij opnieuw commentaar, en wel op-
het Indonesië van nu.
Reconstructie
Aad van den Heuvel, die niet is te
bereiken, omdat hij tot het laatste
moment druk is met het monteren
van de films, geeft in het KRO-blad
Studio een achtergrond-overzicht.
De reportage „De nieuwe Orde" be
gint met een uitgebreide reconstruc
tie van de gebeurtenissen tijdens en
direct na de staatsgreep in 1965,
waarbij de vraag aan de orde komt
wat er precies is gebeurd en welke
rol generaal Soeharto en president
Soekamo hebben gespeeld. De coup
van luitenant-kolonel Oentoeng zou
slecht voorbereid zijn. Hij had te
weinig troepen tot zijn beschikking
en hij maakte een aantal onbegrij
pelijke fouten. Zijn bedoeling om de
belangrijkste generaal van het Indo
nesische leger gevangen te nemen
en te doden lukte ten dele.
Van den Heuvel: „Zes generaals on
der wie de opperbevelhebber Jani,
werden omgebracht, maar de minis
ter van defensie, general Nasoetion,
ontkwam en de generaal die de lei-
In de reportage „De nieuwe Orde"
werd gefilmd in drie kampen: de
vrouwengevangenis Plantoegan op
Midden Java, in Pekan Baroe en in
Kalimanten. Uitgebreid komt admi
raal Soedomo aan het woord, met
name over het lot van de tienduizen
den politieke gevangenen. Soedomo
is de grote man van het Kopkamtib,
dat na 1965 werd opgericht om de
orde en rust in Indonesië te herstel
len. Een aantal geheime diensten
valt onder hem, evenals de politieke
gevangenen.
Verder komen aan het woord Adam
Malik, de minister van buitenlandse
zaken, All Sadikin, de gouverneur
van Djakarta en ex-generaal Nasoe
tion, die eens de vaandeldrager van
de Nieuwe Orde was, maar nu een
wat teleurgesteld ambteloos burger
is. Hoewel hij politiek wat is uitge
rangeerd heeft hij door zijn intensief
contact met de studenten binnen
deze groep nog veel invloed.
ran onze redactie-economie
)e economische moeilijkhe-
len, waarmede Zweden en in
aindere mate Noorwegen en
>enemarken al geruime tijd
rorstelt, zijn in feite aan een
weetal oorzaken toe te schrij-
en. In de eerste plaats aan de
Denemende buitenlandse con-
urrentie en in de tweede
ïodaats aan de alsmaar groter
gordende consumptieve en so-
:s lale verlangens van de bewo-
ers van dit land.
Jts'a de tweede wereldoorlog had het
eutrale Zweden de beschikking
ver een ongeschonden produktie-
Ü3>paraat, dat bovendien jaarlijks
erd gemoderniseerd. Op deze ma-
^er was het Zweden mogelijk volop
oroogwaardige industrieprodukten
>v$n te bieden, waarnaar in de wereld
defote vraag bestond. Het „economi
se wonder" was groot.
aaleleidelijk kwam echter de buiten-
u ndse concurrentie opzetten. Met
s ime Japan begon zich te roeren,
laar ook andere landen kwamen
in de markt met produkten, die
veélangrijk goedkoper waren dan de
fceedse. Het gevolg was een flink
vejruglopen van het Zweedse
■arktaandeel.
e hoop om het verloren gegane
Irrein terug te winnen is tot dusver-
ijdel gebleken. De produktiekos-
ïn in het bijzonder de lonen
jn de laatste jaren in Zweden zeer
erk gestegen. Zweden verkeert
aarmede in de allesbehalve benij-
inswaardige positie, dat zijn ar-
iidskosten de hoogste in de gehele
fereld zijn (hoger dan in de Ver.
Uten, Nederland en West-Duits-
hd).
Linds 1974 bedroeg de stijging van
arbeidskosten niet minder dan 65
rocent, terwijl de produktiviteit
n,]et slechts 6 procent toenam. De
ïlatie in Zweden beweegt zich mo-
la%nteel in de orde van grootte van
gei procent op jaarbasis. Terwijl an-
ire Europese landen kans zagen de
iflatie min of meer terug te dringen,
dat Zweden niet gelukt. De geld-
^eveelheid. die in het land in om
loop is, toont een verontrustende
stijging.
Werkloosheid
Ondanks de achteruitgang in de ver-
kopen van zijn industrie heeft Zwe
den een werkloosheidspercentage
van niet meer dan 1,5 procent.
Slechts 70.000 Zweden staan offici
eel als werkloos te boek. Dat dit
cijfer zo laag is komt door de kunst
grepen, die de Zweedse regering
heeft toegepast. Bekend is het ver
strekken van subsidies en het pro
duceren van de industrie op voor
raad, waarmee de mensen aan het
werk worden gehouden.
De sterke economische expansie
van na de oorlog heeft gemaakt, dat
de Zweden toegang hebben gekre
gen tot allerlei verstrekkende socia
le voorzieningen. De consumptie be
woog zich daarbij op een hoog ni
veau. evenals de investeringen. Nu
de groei van de Zweedse economie
tot een nulpunt is gereduceerd, is
het niet zonder meer mogelijk de
hoge levensstandaard van de
Zweedse burgers terug te draaien.
Dit heeft geleid tot een situatie
waarin de vraag naar consumptie
goederen met de binnenlandse in
spanningen niet meer is te bevredi
gen. Derhalve is de import sterk
gestegen en daarmede de Zweedse
schuldenlast aan het buitenland.
Terwijl Noorwegen zijn geleende
gelden evenwel nog op een produk-
tieve manier heeft geïnvesteerd in
booreilanden e.d., worden de door
de Zweden geleende miljarden opge
soupeerd.
Zweden heeft in korte tijd al twee
devaluaties van zijn munt moeten
verwerken, evenals de andere Scan
dinavische landen. In oktober van
het vorige jaar moest de kroon van
Zweden met 3 procent (ten opzichte
van de Duitse mark) worden gedeva
lueerd. Hetzelfde was het geval met
de Noorse kroon. De Deense kroon
ging toen 6 procent in waarde terug.
In april van dit jaar devalueerde
Zweden met 6 procent en Denemar
ken en Noorwegen elk met drie
procent.
Weliswaar zijn in april van dit jaar,
tegelijk met de devaluatie van de
munt, door de Zweedse regering ook
economische maatregelen genomen
bedoeld om de gunstige invloed van
'de waardevermindering van de
munt te versterken, doch naar thans
lijkt is dit alles onvoldoende ge
weest. Vele economen waren ook al
gehiime tijd van mening, dat nieu
we maatregelen nodig zouden zijn
om de economie van Zweden èn
van Noorwegen en Denemarken te
saneren.
Land zonder drempels
HILVERSUM (ANP) De actie
„Land zonder drempels", waarvoor
de AVRO vrijdagavond zijn gehele
televisiezendtijd ter beschikking
had gesteld, heeft voorlopig een be
drag van 7.524.142 gulden opge
bracht. Met deze tussenstand werd
*s nachts om kwart voor een de
marathon-televisieuitzending afge
sloten.
De verwachting is echter, dat in de
loop van de komende dagen nog
veel geld zal binnenkomen. De actie
was opgezet door de AVO-Neder-
land, die in de eerste plaats de volle
dige integratie van de minder-valide
in de Nederlandse gemeenschap
voor ogen heeft.
De blikvanger bij de actie was de
bouw van een recreatie-bungalow
park in de nabijheid van Dronten
voor minder-validen en validen,
waarvoor thans de grondslag werd
gelegd. Tevoren was aangekondigd,
dat de bouw van dit recreatiepark
zou kunnen doorgaan bij een op
brengst van tenminste zes miljoen
gulden.
door Jac. Kort
AMSTERDAM De Hoofdstad
Operette begon zaterdagavond haar
33e seizoen met „Wiener Blut",
waarvoor Johann Strauss de muziek
heeft geschreven, of liever bijeenge
lezen heeft uit zijn vroegere werken.
Zoals zo dikwijls bij operettes (en
zelfs bij vele opera's) is het nauwe
lijks de moeite waard om het ver
haal waar het allemaal om gaat te
vermelden. Veel verliefdheid en veel
verwikkelingen met een gelukkige
afloop, dat is ook in dit in 1814
spelende stuk de kern van de zaak.
Maar daar gaat het ook eigenlijk
niet om. De operette-liefhebber (en
daar zat het bij de première in de
Stadsschouwburg vol van) gaat het
om mooie, zoetvloeiende muziek
om fraaie balletten en prachtige
kostuums. Welnu, in al deze opzich
ten kwam men ruimschoots aan zijn
trekken. Jan Handerson en Nora
Zoon, Anita Heins en Jacco van Re-
nesse hebben niet alleen voortreffe
lijke vocale prestaties geleverd, zij
voelen zich ook op het toneel als een
vis in het water, hetgeen een garan
tie is voor een fonkelende voorstel
ling. Tezamen met Margo de Boer,
An toni Wink, Wim de Haas, Johan
v.d. Zalm, Lily Loerkens en Leonard
Horn zetten zij een Strauss-operette
(van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM Tot en met
zondag 4 september kunnen
liefhebbers van antiek weer in
de Rotterdamse Doelen te
recht. Het „Gilde Nederland
se Antiquairs" heeft daar een
uitgebreide Kunst- Antiek
beurs georganiseerd waaraan
36 antiquairs uit heel Neder
land deelnemen.
In vergelijking met de beurs van
vorig jaar heeft er een uitbreiding
plaats gevonden die niet alleen het
aantal deelnemende antiekhande
laren betreft (vorig jaar 29, nu 26)
maar ook het gebruikte grondop
pervlak. Vanwege de veiligheidsei
sen die de brandweer stelt, kon het
grotere aantal deelnemers niet in
de hal van het gebouw alleen wor
den ondergebracht Een aangren
zende gehoorzaal moest erbij wor
den betrokken. Dat heeft als voor
deel dat er voor het grote aantal te
verwachten bezoekers meer bewe
gingsruimte is, en dus meer kans
op rustig kijken. En daar ben je al
gauw een paar uur mee bezig op
deze beurs die ditmaal een zeer
grote verscheidenheid van artike
len biedt. Er is ook, en dat zal
vooral mensen die geen duizenden
willen besteden, veel zogeheten
kleingoed dat voor een redelijk
lage prijs gekocht kan worden. Men
moet hierbij uiteraard niet (meer)
in tientjes maar in honderdjes den
ken en rekenen. Maar daarmee kan
men hier toch aardig uit de voeten.
Knollen voor citroenen
Overigens schrikt het publiek al
lang niet meer terug voor aanko
pen waarmee bedragen met vele
nulletjes gemoeid zijn. Er zijn han
delaren die van wat ze op zo'n
beurs verkopen weer een jaar voor
uit kunnen. De grootste kunst, zo
vertelde een van de deelnemers mij
bij de opening vrijdagavond, is niet
hoe je het spul kwijtraakt, maar
hoe je aan nieuwe voorraad moet
komen. Een antiquair die de zaken
serieus neemt is dan ook een groot
deel van het jaar op pad om deug
delijk antiek te bemachtigen.
Overigens is het niet zo'n kunst het
koopgrage en zeg maar gerust
koopzieke publiek nieuwe knol
len voor oude citroenen te verko
pen. Dit is een mankgaande, en
bovendien verdraaide vergelijking.
Dat ziet een kind. Maar weinigen
zien het verschil tussen een echte,
gave, antieke tafel, en één waarvan
misschien alleen twee van de vier
poten ouder zijn dan honderd jaar.
De rest is er deskundig en vakkun
dig bijgemaakt. Alleen experts
kunnen in de meeste gevallen echt
van onecht onderscheiden.
Beschermd
Op een beurs als deze wordt het
publiek in zekere zin tegen misko
pen beschermd door het werk van
een keuringscommissie waarin di
verse bekende mensen uit de mu
seum- en antiekwereld hun gespe
cialiseerde kennis op het gebied
van meubelen, zilver, aardewerk,
tin, klokken en asiatica inbrengen.
Dat ze nooit eens iets over het
hoofd zien, wil niet gezegd zijn.
Maar dat ze er vaak zaken uitpik
ken die niet zijn wat voorgegeven
wordt dat ze zouden moeten zijn,
staat vast. Die worden dan uit de
stands verwijderd.
Dat is hier, voordat de beurs voor
het publiek open ging ook gebeurd.
Vanzelfsprekend kon het meeste in
de stands gehandhaafd blijven. En
dat staat daar dan, glimmend ge
poetst en glanzend gewreven, ver
leidelijk uitgestald, vaak met de
prijs erop aangegeven, en altijd
met de bereidwillige antiquair in de
buurt die graag inlichtingen geeft
over datgene waarvoor de bezoeker
belangstelling toont.
Een 16de-eeuwse Albarello (medicijnenpot) afkomstig uit Noord-ltalië. Hoogte
31 cm.
Een tinnen drankenkan met vijf kranen, bronzen kandelaar en vijzel, koperen
avondmaalskan en 18e-eeuwse fles.
Deze wetenschap geeft den burger
moed zijn weetgierigheid te bevre
digen. Ook wie alleen déérom zo'n
beurs wil bezoeken is welkom. Het
is tenslotte ook een soort tentoon
stelling; aan de ingang moet iede
reen vijf gulden betalen om binnen
te mogen. Elke werkdag van 12.00
tot 22.00 uur en zaterdags en zon
dags van 11.00 tot 18.00 uur.
Door Adr. Hager
op het toneel, die men zich niet
Weenser kon voorstellen. Wat dat
betreft was de hand van twee ope
rette-specialisten uit Wenen, de re
gisseur Alexander Pichler en de cho
reograaf Gerhard Senft, welke laat
ste het voortreffelijke ballet onder
zijn leiding had, duidelijk te be
speuren.
Ook de costuums komen uit Wenen,
zodat men zich, ook wat dat betreft,
wanneer men naar de Hoofdstad
Operette gaat, een avondje in de
stad aan de Donau kan wanen.
Het kleine maar slagvaardig spelen
de orkest zorgde voor een goede
begeleiding en dirigent John Rap
per had alles op het toneel en in de
orkestbak uitstekend in de hand.
DEN HAAG Met een drietal series
onder auspiciën van het Congresge
bouw wordt in het komende seizoen
de Nieuwe Kerk aan het 8pui cen
traal gesteld in het Haagse muziekle
ven. Naast de dertien concerten van
deze serie staan er meerdere concer
ten door het Residentie Orkest op
het programma en hebben tal van
koren interesse getoond voor uitvoe
ringen in deze sfeervolle omgeving.
De Stichting Haags Orgel Kontakt
neemt bij een zestal concerten het
orgel in gebruik, Het Holland Festi
val 1978 zal de kerk in de planning
betrekken en in het kader van het
Schubertjaar wordt onder andere
een recital gegeven door Elly Ame-
ling op 16 april.
Bij aankoop van een abonnement op
de kamermuziekserie heeft men
recht op gratis toegang bij de koffie
concerten. Tijdens een viertal con
certen op 9 oktober. 26 november. 10
december en 24 januari wordt aan
dacht geschonken aan wat grotere
kamermuziek-formaties. Twee En
gelse ensembles zuilen optreden:
The English Chamberorchestra on
der leiding van Ivan Fisher met me
dewerking van de pianiste Christina
Ortiz en The Orchestra of St. Johns
8mith Square onder leiding van
John Lubbock met medewerking
van Han de Vries. hobo. Verder in
deze serie (prijs veertig gulden) het
Nederlandse Blazersensemble en
een concert in Mozartsfeer: Een op
treden van Mozart en zijn leerlinge
Barbara Ployer door onder andere
Theo Bruins en Mar ja Bon.
De barok-serie opent op 29 novem
ber met een concert waarin het orgel
centraal staat, gegeven door Albert
de Klerk en Han de Vries. Op 7
januari, 5 februari, 10 maart en 11
april concerten door Musica Anti-
qua onder leiding van Ton Koop
man, het trio Brüggen, Leonhardt,
Bijlsma, het ensemble van Lola Bo-
besco met de alt Joke de Vin in een
Vivaldi-programma en een optreden
door het Nederlands Kamerkoor
Deze serie van vijf concerten (met
eveneens gratis toegang bij de kof
fieconcerten) kost 37,50 gulden.
Familieconcerten
De zondagochtend-koffieconcerten
(aanvang elf uur) zullen het karakter
dragen van familleconcerten. Voor
12 gulden kan men op 6 november,
11 december, 15 januari en 26 febru
ari luisteren naar het Arkios Ensem
ble onder leiding van Joop van Zon
met medewerking van Hanneke van
Bork, het Orlando Kwartet, Het
Amsterdams Nonet en de pianist
Gérard van Blerk. Niet alleen de
programma's zijn ingesteld op het
familiekarakter, ook de prijzen. Een
abonnement voor kinderen tot vijf
tien jaar kost vier gulden, losse
kaarten één gulden.
Voor het seizoen 1978/79 hoopt men
te komen tot een samengaan met de
series die sinds jaar en dag in Dili-
gentia worden gegeven.
Van onze onderwljsredactie
AMSTERDAM Het college van
decanen van de Universiteit van
Amsterdam zal op 12 september op
nieuw spreken over de mogelijkheid
van een eredoctoraat voor de Zuld-
afrikaanse vrijheidsstrijder Govan
Mbeki. In een vergadering op 3 au
gustus had het college een voorstel
hiertoe afgewezen, omdat Mbeki op
wetenschappelijk gebied te weinig
zou hebben gepresteerd.
