arievenoorlog in luchtvaart
mden trikot bij GA
Nadruk op lijden politieke gevangenen in Indonesië
Maatschappijen concurreren elkaar dood
Nieuwe
boeken
41NDAG 29 AUGUSTUS 1977
BINNENLAND BUITENLAND
Trouw/Kwartet
JLor I
RN HAAG Alsof het om weggevertjes in een totale ultver-
■op ging, zo moet de lawine van almaar lagere vliegprijzen op
routes tussen Europa en Noord-Amerika wel op de consument
^1 overgekomen.
or Dick Ringiever
verwarring lijkt compleet, de ene
al aantrekkelijker dan de an-
Kondigde de Britse luchtvaart-
(atschappij Laker Airways een
maanden geleden aan in sep-
Jiber te beginnen met een „sky-
in", waarmee men voor 650 gul-
Londen-New York en terug kon
gen, al spoedig volgde de KLM
t een verlaging van haar goed-
|ppste retour-tarief tussen Amster-
i en New York tot 925 gulden. En
Si klap op de vuurpijl kwam de
Ifierikaanse chartermaatschappij
International Airways (TIA)
lh het bod van een enkeltje Brus-
j-New York voor 340 gulden.
liestaanbiedingen omdat men geld
Jprheeft? Het tegendeel is waar: uit
armoede hebben de maat-
lappijen wel in de slag móeten
in, in een poging uit de Noordat-
itische route nog te halen wat er te
en is. Wat de levensader, de gou-
lijn, voor veel maatschappijen
is (ook voor de KLM) is het allang
t meer. Die gouden lijn is het rode
ord geworden, dat slechts de
ogspringers in de luchtvaartwe
d—en dat zijn er maar weinige
ider kleerscheuren kunnen
men.
In het ook nu weer losgebarsten ge
harrewar met tarieven spelen die
Amerikaanse activiteiten nog steeds
een hoofdrol, en het initiatief van de
Britse Laker Airways een bijrol, al
heeft Laker de zaak wel in een
stroomversnelling gebracht.
Afspraken
Kan een luchtvaartmaatschappij nu
zomaar zelf zijn tarieven bepalen en
daardoor een competitie ontkete
nen, zoals we die tussen onze super-
kruideniers kennen? In principe
niet. De lijnmaatschappijen zoals
onze KLM hebben binnen de IATA
(hun overkoepelende organisatie)
mogelijkheden voor spijkerharde'
prijsafspraken. Maar onder druk van
de chartermaatschappijen blijken
steeds meer lijnmaatschappijen
daarvan af te willen, althans op be
paalde routes.
In theorie kan men dan met z'n allen
tot nieuwe akkoorden komen. In de
praktijk van de laatste jaren blijkt
dat echter steeds moeilijker doordat
eensluidende besluiten nauwelijks
meer te bereiken zijn.
Komt men niet tot overeenstem
ming, dan ontstaat een zgn. open
situatie, waarin de maatschappij on
gestraft kan dumpen. Die open situ
atie bestaat al zo'n twee jaar op de
lijnen naar het Verre Oosten, wat
korter op de Afrikaanse routes en tot
voor enkele weken ook op de Noord-
atlantische routes. De stoot tot dat
akkoord gaf de niet bij IATA aange
sloten Laker. Toen die met zijn
luchttrein kwam, bleek er ineens
geen bezwaar meer te zijn de officië
le tarieven verder te verlagen.
Die verlaging betreft overigens al
leen de zgn Apex-tarieven: twee
maanden van tevoren boeken en be
talen en niet korter dan veertien
dagen en niet langer dan 45 dagen
wegblijven. Wenst men die beperkin
gen niet dan betaalt men nog altijd
1300 tot 1600 gulden voor een retour
tje Amsterdam-New York.
Op deze manier hopen de lijnmaat
schappijen het getij te keren, vooral
ten aanzien van de chartermaat
schappijen. Minder bang is men voor
Laker's luchttrein, waar men nauwe
lijks in gelooft, gezien de straffe be
perkingen: zes uur van te voren boe
ken; is het toestel vol, dan wachten
tot de volgende dag; geen gratis
maaltijden aan boord en vertrek een
aankomst op ver van Londen en New
York gelegen vliegvelden.
Het antwoord van de chartermaat
schappijen moet nog worden afge
wacht. Weliswaar liggen de prijsaf
spraken voor de diensten tussen
Amsterdam en Amerika vast (naar
gelang het seizoen variërend van 765
tot 817 gulden voor een retour Am
sterdam-New York), niet bekend is
echter, wat de Amerikanen met an
dere Europese landen willen doen.
Want niet zoals bij de IATA-maat-
schappijen worden deze zaken gere
geld door maatschappijen onder
ling. Hier besluiten de overheden.
En als de Belgische en de Ameri
kaanse regering het eens worden
over een 340-gulden-tarief voor een
enkele reis Brussel-New York van
TIA, dan ontstaat opnieuw een
moeilijke situatie voor met name de
België omringende landen, zeker als
TIA een dagelijkse dienst mag gaan
uitvoeren. Brussel ligt niet ver van
Amsterdam en is dus een rit naar
België alleszins waard als men er het
verschil tussen 925 (KLM) en 680
gulden (TIAi mee verdient.
Al deze harde acties en de toegeef
lijkheid van sommige regeringen ba
ren de KLM zorgen. Niet alleen waar
het de noordatlantische route be
treft. Ook op de lijnen naar Afrika
en het Verre Oosten, waar eveneens
een open situatie bestaat, onder
vindt zij harde concurrentie, zelfs
van lijnmaatschappijen. Zo vliegt
de Belgische Sabena honderden gul
dens voordeliger vanuit Brussel
naar sommige Afrikaanse bestem
mingen dan de KLM.
Op vrachtgebied is het vooral de
maatschappij van Gabon, die
voornamelijk opererend op de char-
termarkt veel opdrachten onder
de neus van Europese concurrenten
vandaan kaapt. Volgens geruchten
in de luchtvaartwereld zou het hier
vooral ook gaan om voor Zuid-Afri-
ka en Rhodesië bestemde ladingen
(officieel wordt dan Gabon als be
stemming opgegeven, vandaar gaat
het verder).
Controle
Op de lijnen naar het verre Oosten is
de toestand al weinig rooskleuriger.
Een voorbeeld vormen de activitei
ten van de niet bij IATA aangeslo
ten Singapore International Airlines
(SIA), die soms voor de helft van het
officiële tarief van Amsterdam naar
het oosten vliegt.
Dit ondanks het feit, dat tussen Den
Haag en Singapore duidelijke af
spraken zijn gemaakt (dat kan bila
teraal op overheidsniveau als an
derszins geen akkoord kan worden
bereikt).
Voor de rijksluchtvaartdienst was
dit aanleiding de controle op Schip
hol te verscherpen. De afgelopen
weken zijn al enkele tientallen pro
cessen-verbaal opgemaakt tegen
SIA en verwacht wordt, dat de rech
ter daarover na enkele maanden uit
spraak zal doen. Of dit effect zal
hebben, is echter de vraag. Waar de
macht van IATA afbrokkelt en poli
tieke motieven meer en meer een rol
gaan spelen, groeit het aantal ma
zen waardoor men in de luchtvaart
wereld ongestraft kan ontsnappen.
Onoverzichtelijker dan nu was het
niet eerder in dit wereldje.
vercapaciteit
n ontwikkeling die een paar jaar
leden versnelde doordat Ameri-
anse chartermaatschappijen die
dan toe in opdracht van de Ame-
aanse regering veel materiaal in-
;ten voor Vietnam-transporten, na
oorlog ineens een overcompleet
egen. Om die vliegtuigen in de
:ht te houden (het ging om een
;ine honderd toestellen) waren ze
;1 verplicht zich op de markt van
burgerluchtvaart te begeven. En
it konden ze alleen als ze met hun
ijzen doken, want de al op die
arkt opererende maatschappijen
dden zelf eigenlijk al een overcom-
eet aan materiaal.
evolg: een toenemend aantal zeer
iordelige charters van Amerika
kar Europa. Met fancyprijzen trok-
»n zij een belangrijk deel van het
ervoer tot zich. Weliswaar mochten
j geen lijndiensten onderhouden,
laar ze slaagden er wél in passagiers
in die lijndiensten af te nemen,
et zozeer de zakenman als wel de
ziger, voor wie het er niet zo op
ankwam wanneer hij vertrok en die
een bezwaar had zich voor zo'n
ledkoop retourtje bij een vereni
ng aan te sluiten,
ctiviteiten, waarbij zij sterk gerug
steund werden door de Ameri-
aanse regering, zodat Europese re-
iringen weinig konden onderne-
len zonder meteen een afstraffing
krijgen in de vorm van beperking
m landingsrechten in de VS (uiter-
ard gold dit met name de kleinere
uropese landen, die zelf weinig te
ieden hadden).
loewel de tarieven van die Ameri-
aanse chartermaatschappijen de
aatste jaren wel iets omhoog zijn
egaan (ze móesten wel om faillisse-
nent te voorkomen) en het verschil
net de laagste tarieven van de lijn-
naatschappijen op dit moment niet
o érg groot meer is (ook zij moesten
irater in de wijn doen), werd deze
Amerikaanse actie wel de directe
lanleiding tot de moeilijkheden,
raarin veel maatschappijen op de
loordatlantische route raakten.
Vliegen op de lange afstand steeds goedkoper
H. J. Korvier De mensen van de
„Pandora". Uitgave: De Boer - Hil
versum. Prijs 24,50.
Kapitein H. J. Korver, gezagvoerder
in ruste van de K.N.S.M., heeft na
zijn geschreven herinneringen Va
ren naar de West andermaal een
boek aan zeevaart uit het verleden
gepubliceerd. „De mensen van de
Pandora" is een bijzonder onder
houdend, levensecht verhaal over de
lotgevallen van een scheepsbeman
ning, op een vrachtvaarder in de
wilde vaart, uit de jaren 1920-1930.
De verhalen geven mede een tijd
perk weer van een afgesloten perio
de uit onze koopvaardij. Men leest
erin onder meer over olielieden, sto
kers en trimmers, toen er nog de
stookplaat was en de sleis, de lange,
zware pook.
Willi Heinrich Het vlees is ge
duldig.
Uitgave: De Boekerij Baarn. Prijs:
26,90.
Niet zonder reden is de bijzonder
realistische roman „Het vlees is ge
duldig" gekozen voor de verfilming,
onder de titel „Cross of iron". Een
der redenen is stellig de vele huza
renstukjes van een Duits peloton,
dat zich destijds een weg moest ba
nen, dwars door de Russische linies,
in het gebied van het Koeban-brug-
gehoofd. Onderofficier Sterner, één
van die verbeten vechtjassen temid
den van de fatale ineenstorting van
de Duitse strijdmacht in Rusland, is
de centrale figuur van de troep, die
slechts voor het naakte bestaan
vecht. Zoals in vele oorlogsboeken
van dit genre zijn er de karakters, de
spanningen, de vertwijfeling en de
lotsverbondenheid van zwervende
soldaten beschreven. Heinrich, die
destijds met dit verhaal zijn schrij
versdebuut maakte, heeft zich voor
al in dit opzicht als een knap psy
choloog doen kennen. Hoewel men
bij het lezen van het harde proza
niet aan de indruk van een zekere
eenzijdigheid ontkomt er lukt
wonderlijk véél bij de Duitsers is
het alleszins verklaarbaar, dat het
boek in Duitsland maar ook in de
Verenigde Staten veel aandacht en
waardering heeft gekregen.
Rob Marinus: 'Luisa Luisa' Romen
met komische, tragikomische en
tragische belevenissen van een Ne
derlander in Chili. Omvang 181 pag.
Uitg. Meulenhoff, A'dam. Prijs
19,50.
Jack Higgins (schrijver van 'De ade
laar is geland'): 'Stormwaarschu-
wing'. Het verhaal van het zeilschip
'Deutschland' dat in 1944 in Brazilië
zee kiest en nazi-Duitsland tracht te
bereiken. Uitg. Elsevier, A'dam. 256
pag. Prijs 21,50
Duncan Kyle: 'IJskoud' Roman
over een Amerikaans onderzoeksta-
tion nabij de Noordpool. Vertaling
H. J. Oolbekking. Uitg. Elsevier,
A'dam, 215 pag. Prijs 14,90
James W. Lance: 'Hoofdpijn', een
boek over ooreaken en bestrijding
van hoofdpijn, met speciale aan
dacht voor migraine. De schrijver is
hoofd van de neurologische afdeling
van een ziekenhuis in Sydney, en
hoogleraar aan de universiteit van
New South Wales.
Omvang 190 pag. Uitg. Bosch en
Keuning, Baarn. Prfjs 19,50
en me vriendje houdt van mij', 23
verhalen over relaties en seksuele
ervaring van kinderen tot zestien
jaar. Een uitgave van de werkgroep
pedofilie van de NVSH, onder redac
tie van Ben Füss en Gorrit Goslinga.
Verkrijgbaar bij CMD (verkoop
adres van de NVSH), Den Haag.
Prijs 12.-.
Lex Bos: 'Sociale en individuele be
wustwording' Dis is de eerste in een
serie brochures over onderwerpen
op antroposofisch gebied, te bestel
len bij Jonas, Huidenstraat 11a Am
sterdam. Prijs 7,50
Richard L. Morgan en John C. Mor
gan: 'Om de dooie dood' Een inlei
ding tot de psychologie van dood en
sterven. Een boek dat bedoeld is om
taboe-houdingen ten aanzien van
dood en doodgaan te doorbreken.
De Nederlandse uitgave werd sa
mengesteld door Hans L. C. Geluk.
Omvang 220 pag. Uitg. Vuga b.v.
Den Haag (grote paperback) Prijs
29.-.
'Een spoor van tederheid' geschre
ven door Frank Yerby. Een roman
die een periode van dertig jaar over
brugt, waarin de Tweede Wereldoor
log, zowel als het conflict in bet
Midden-Oosten een rol spelen. The-
ma is een liefde, die uiteindfdljk
zegeviert.
Gebonden. Omvang 440 pag. Uitg.
Zuid-Hollandsche uitgeversmaat
schappij B.V., Baarn. Prijs 34.50
'Mogen we je man even lenen* Gra
ham Greene. Verhalen die als thema
hebben kleine komedies ove* sek
suele verhoudingen. Vijfde druk
Uitg. Querido, Amsterdam-' Prijs
5,75 I
H. G. Wells: 'De onzichtbare man'.,
vijfde druk. Prijs 5.75. Querido,
Amsterdam (Salamander).
door dr G. J. Dreckmeier
In Trouw van 27 en 29 juli werden artikelen geplaatst over het lot van de politieke gevangenen in
Indonesië. De inhoud daarvan dringt mij tot deze reactie. Een halve eeuw heb ik in dat land
gewerkt en heb dus zowel de „koloniale" tijd en de Japanse bezetting alsook de eerste jaren van de
dekolonisatie met al zijn moeilijkheden meebeleefd. Ik zal niet beweren, dat ik, omdat ik er zolang
geweest ben, op de hoogte zou zijn van alles wat er in dat enorm uitgestrekte eilandenrijk is
voorgevallen, ook niet van de jaren na de „coup" van 1965, toen ik nog op Midden-Java was.
Ieder weldenkend mens is wel over
tuigd, dat het een afschuwelijk lot is
om jaren lang gevangen te zitten
voor mensen, die voor een deel geen'
enkele wet hebben overtreden, voor
een ander deel misschien wel of ze
ker, maar die tot nu toe, dus na bijna
twaalf jaar, niet een eerlijke berech
ting mochten ondergaan. Deze men
sen lijden wel vooral in geestelijk,
maatschappelijk en cultureel op
zicht. Er zijn er, die dat ook gezegd
hebben: een beetje honger, in lom
pen rondlopen, dat is niet het ergste,
maar die onvrijheid en isolatie van
gezin en maatschappij! Laten wij
dus blijven strijden voor de mensen
rechten van deze gevangenen, die
dan nu niet meer zo genoemd wor
den, maar te boek staan als mensen,
die „heropgevoed worden voor de
Indonesische maatschappij". Am
nesty International vecht voor het
recht van deze mensen en de kerken
in Indonesië doen dit ook; een heel
moeilijke taak, die veel wijsheid
vraagt. Om mee te helpen in deze
pogingen en om als christen ervoor
te kunnen bidden is stellig informa
tie nodig, maar dan moeten wij wel
zorgen, dat wij de waarheid vertellen'
en niet op een wijze gaan generalise
ren, dat men er foute conclusies uit
trekt.
Van een blad als Trouw mag men dat
toch zeker verwachten. Zijn lezers
zijn toch niet belust op sensatie?
Naar aanleiding van het eerste arti
kel (27 juli) stel ik de vraag: hoe kan
iemand, die in één of twee kampen
gezeten heeft, dus afgesloten van de
buitenwereld, na zijn vrijlating gege
vens bekend maken over alle gedeti;
neerden? Over het aantal overlede
nen, over martelingen, hongerlijden,
e.d.? Dat is toch niet geloofwaardig?
Mag ik daartegenover enkele feiten
stellen, die mij uit de eerste hand
bekend zijn? Deze gegevens gaan
over de laatste drie jaren. Als het
doel van publikaties, gaat het m.i.,
erom zich te bezinnen op de moge
lijkheden om een keer te brengen in
de ellende, die zoveel duizenden in
Indonesië nog doormaken. Heeft het
dan zin om nog weer eens op te halen
wat er in de eerste maanden na de
„coup", dus 11 jaar geleden voor
verschrikkelijks gebeurd is? Ik weet
dat echt wel; ik stond er dichtbij.
Het lijkt er op of men een schilderij
van een slagveld staat te maken ter
wijl de gewonden nog geen hulp kre
gen in hun lijden. Dat er toen veel
doden gevallen zijn en ook bij de
ondervraging gemarteld is, staat wel
vast. Over het gevangenis-eiland,
waar 7000 mensen vastzitten, bijna
allen politieke, is mij uit eerste hand
verteld; ten eerste, dat er niet gemar
teld wordt. Dat is door de regering
verboden. Incidenteel valt er wel
eens een klap, maar dat is tegen de
instructies. Ten tweede is het geen
werkkamp, er is geen dwangarbeid.
De gedetineerden werken wel, hoofd
zakelijk in de verbouwing van hun
eigen voedingsgewassen en regelen
dat onderling in elk van de zeven
gevangenissen. De overproduktie
wordt verkocht t.b.v. de bewoners en
voor dat geld mogen medicijnen, toi
letartikelen, suiker e.d. gekocht wor
den, die onder de gehele groep ver
deeld worden, ook onder de zwakken
en ouden, die niet mee konden wer
ken. In een enkele van die afdelingen
ontvingen zij tot 40 procent van de
opbrengst van de overproduktie. Het
is natuurlijk goed. dat ieder, die wer
ken kan dat ook doet. En de meesten
kunnen dat omdat de voeding in
deze grote gevangenis goed is. Dat is
het derde feit, dat mijn zegsman mij
mededeelde. Toen hij enkele jaren
geleden uit een andere gevangenis,
waar de voeding wel slecht was, over
gebracht werd, kon hij spoedig weer
op krachten komen en met plezier op
het veld gaan werken, wat hij prettig
vond ofschoon hij vroeger ambte
naar was. Hij durfde positief te zeg
gen, dat er op dat gevangenis-eiland
geen honger geleden wordt ofschoon
de voeding eenvoudig is. Het Is wel
zeer nodig in de berichtgeving niet te
generaliseren en alleen die zaken te
noemen, die wij zeker weten. Zo is
het wel zeker, dat de regering van
Indonesia martelingen van de men
sen, die vastzitten, zogeheten voor
rehabilitatie tot goede burgers, ver
boden heeft. Het is natuurlijk wel
mogelijk, dat in enkele van de vele
kleine kaïhpen op afgelegen plaat
sen in dit uitgestrekte eilandenrijk
deze instructie niet wordt opge
volgd.
Laten wij in onze pogingen om voor
deze medemensen een rechtvaardige
behandeling te krijgen in hun eigen
land waarbij de mensenrechten niet
langer geschonden worden, vooral de
nadruk blijven leggen op het lijden,
dat zij nu al zoveel jaren ondergaan
door het gemis aan vrijheid en de
scheiding van familie en de maat
schappij. Dat de leider* van de natie
mogen inzien, dat de v«rbetering van
de materiële omstandigheden
slechts een klein deel van dat lijden
wegneemt en dat zij mag afzien van
de plannen tot gedwongen transmi
gratie naar afgelegen gebieden. Een
dergelijke maatregel eou neerkomen
op verbanning binnen eigen land
grenzen. Wij blijven hopen, dat de
vrijlating, resp. berechting van alle
nog vastzittenden inderdaad volgens
het door de regering bekend ge
maakte schema binnen drie jaar zal
plaatshebben
Volgens berichten van mijn zegs
man zijn er overigens in 1976 wel
degelijk 2500 politieke gevangenen
vrijgelaten.
Dr Dreckmeier is jarenlang zendings
arts geweest op Java.
CtolUtiKAytooUUliftX!
