NS bestelt rijtuigen
bij Duitse wagonfabriek
Portugees KSH-belang al maand plat
Spit (NKV) verwijt
simplistisch denken
over werkgelegenheid
Portugese munt elke
maand lager in waarde
Roemeens project voor Wessanen
Binnenkort rapport over nationale rollend materieel fabriek
Officiële rente vijf procent hoger
Sovjet-Unie koopt
3 miljoen kuikens
Fietsverzekering nog op vrij ruime schaal mogelijk
Werknemers tegen teruggave bedrijf aan eigenaars
Frankrijk ruilt
wapens voor olie
Australië hervat
export uranium
Steenfabriek
Clovis overgenomen
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1977
FINANCIËN EN ECONOMIE
Trouw/Kwartet 23
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De bestelling van de Nederlandse Spoorwegen van 150 personenrijtuigen bij de
wagonfabriek Talbot in Aken (West-Duitsland) maakt de kwestie van de heroprichting van een
Nederlandse fabriek van rollend materieel opnieuw actueel.
Weinig bedrijfssluitingen in het ver
leden zijn zo slecht verwerkt als de
sluiting van de afdeling Rollend Ma
terieel van Werkspoor Utrecht in
1970. Velen, de bonden voorop, heb
ben steeds getwijfeld aan de nood
zaak deze enig overgebleven fabriek
van spoor- en tramwegmaterieel te
sluiten. De twijfelaars lijken het ge
lijk aan hun zijde te hebben als ze
verwijzen naar de vele opdrachten,
die de Nederlandse Spoorwegen in
het buitenland (bij Talbot met
name) hebben geplaatst.
Van vakbondszijde is vaak gepleit
voor heroprichting van een nationa
le wagonfabriek. Arie Groenevelt,
voorzitter van de Industriebond
NW brak er een lans voor. in een
debat met jhr. mr. F. J. O. Sickinghe,
voorzitter van de raad van bestuur
van VMF-Stork (de moedermaat
schappij van de voormalige Rolma).
Toen vorig jaar het voortbestaan
van Nederhorst-Staal in Gorkum op
het spel stond, lanceerden de bon
den het voorstel om in de onderne
ming een wagonfabriek te stichten.
Gorkum, zo redeneerde men, had
alles mee: bij Nederhorst-Staal
werkten veel oud-Rolma-werkne-
mers, die zó weer wagons konden
gaan maken. De afdelingen van de
industriebonden in Limburg willen
een wagonfabriek in hun provincie,
waar de werkloosheid onaanvaard
baar hoog is.
Pleidooien
De pleidooien leidden tot de oprich
ting van een commissie, waarin het
ministerie van Economische Zaken,
de Nederlandse Spoorwegen, VMF-
Stork en de vakbonden zijn verte
genwoordigd. Deze commissie, opge
richt op initiatief van prof. dr. C. J.
Rijnvos, hoogleraar aan de Erasmus-
Universiteit van Rotterdam, bestu
deert de wenselijkheid en de moge
lijkheid van een nieuwe wagonfa
briek. Binnenkort, zo wordt ver
wacht, zal de commissie een rapport
uitbrengen.
Van de partijen in de commissie is
bekend, dat VMF-Stork het meest
sceptisch staat tegenover de toe
komstmogelijkheden van een wa
gonfabriek in een klein land en een
kleine markt als Nederland. Vorig
jaar brak het concern een onderzoek
in die richting abrupt af. De Neder
landse Spoorwegen stellen zich wat
onverschilliger op. Zij vindt een Ne
derlandse fabriek voor rollend mate
rieel best, ze is bereid bij orders
offerte te laten uitbrengen door die
fabriek, maar behoudt zich het recht
voor ook in het buitenland te infor
meren naar kwaliteit, prijs en leve
ringsvoorwaarden en op basis daar
van de vrijheid zelfstandig te kiezen.
Los van het werk, dat de commissie
op zich genomen heeft, kan nu al
worden vastgesteld, dat, wil een wa
gonfabriek kans van slagen hebben,
voldaan moet worden aan voorwaar
den als garanties van de NS, de
overheid en gemeentelijke vervoer
bedrijven, dat orders bij voorkeur in
Nederland worden geplaatst. Daar
naast zal de wagonfabriek moeten
kunnen rekenen op uitgebreide faci
liteiten ter financiering van de nood
zakelijke export. De bestellingsga
ranties wilden overheid, NS en ge
meentelijke vervoerbedrijven in
1970 niet geven, waardoor ze in feite
het doodvonnis van Rolma velden.
Die garanties zijn eerste voorwaarde
voor een nieuwe wagonfabriek.
Uitsluitend
De kans, dat een toekomstige wa
gonfabriek een redelijke exportposi
tie kan opbouwen, moet laag wor
den geschat. De nationale Franse,
Duitse en Belgische railvervoer
maatschappijen plaatsen hun or
ders uitsluitend bij de nationale in
dustrie, hoewel dat in strijd is met
het Verdrag van Rome, waarbij de
Van een onzer verslaggevers
GEMERT Wim Spit, NKV-voorzitter en vice-voorzitter van de
FNV, verwijt ondernemers en „sommige politieke partijen" er
simplistische meningen op na te houden over herstel van de
werkgelegenheid. „Er valt heel wat af te dingen op de formule,
dat meer winst van zelf leidt tot het teruglopen van de werkloos
heid." aldus Spit op de sociale studiedagen van het NKV.
De afdeling rollend materieel van Werkspoor te Utrècht in betere
dagen. De foto, uit 1951, is gemaakt naar aanleiding van een order
van 40 personenrijtuigen en 1.000 afgesloten spoorwagons uit
Indonesië.
Europese Gemeenschap werd opge
richt. De bescherming in Frankrijk,
Duitsland en België van de grotere
(dan Nederland) nationale markt,
leidt tot grotere serieproduktie en
lagere prijzen. Dat is een andere
hindernis, die de Nederlandse wa
gonfabriek tegenkomt bij de verove
ring van een exportmarkt.
Over de huidige bij Talbot geplaat
ste NS-order kan nog worden opge
merkt, dat de bestelde rijtuigen
voor door locomotief getrokken trei
nen veel overeenkomst zullen verto
nen met het tussenrijtuig van de
elektrische Intercity-treinstellen,
die al eerder bij Talbot in aanbouw
zijn genomen. Het eerste exemplaar
van de nieuwe serie, die het te slo
pen stroomlijnmaterieel uit 1946
moet vervangen, wordt eind 1979
verwacht.
Welk soort draaistel onder de nieu
we rijtuigen komt, wordt pas later
beslist, aldus de NS. Er is nog ruimte
om met verschillende typen proeven
te nemen. Bekeken wordt ook, of
mogelijk op een later tijdstip de
rijtuigen van een klimaatregeling
kunnen worden voorzien. Deze onze
kerheden maken een schatting van
het bedrag, dat met de order is ge
moeid, onzeker. Een woordvoerder
van de NS laat, na enig aandringen
een bedrag van 100 miljoen gulden
vallen, erop wijzend, dat de afwij
king van dit bedrag zeer groot kan
zijn.
Spit keerde zich fel tegen de „bijna
magische drietrapstoverformule"
van de ondernemers en politici.
„Hun redenering luidt: verhoog eerst
de winstkansen, door vermindering
van loon- en andere arbeidskosten,
waaronder de collectieve en sociale
voorzieningen. Uit de overschotten,
die dan gekweekt worden, zullen
meer investeringen gedaan worden. Voorbeeld
Er zal meer vraag naar arbeid komen
en de werkloosheid zal vanzelf terug
lopen."
nomische wetenschap heeft de laat
ste tijd een flinke deuk gekregen. De
economen-wereld is ten prooi geval
len aan een grote verwarring en on
derlinge tegenspraak, zowel bij de
verklaring van de huidige toestand
als bij het aanprijzen van oplos
singen.
Spit wees er nadrukkelijk op, dat
veronderstellingen over het „inves
teringsgedrag" van ondernemers
slechts een beperkte waarde kunnen
hebben. „De verklaring van dat ge
drag is een van de meest onontgon
nen gebieden van het economisch
kennen Er zijn, zei Spit, in elke
geval veel meer factoren dan alleen
winstherstel van invloed op het in
vesteringsgedrag.
Hij meende, dat ook economen zich
schuldig maken aan het aandragen
van simplistische en eenzijdige op
lossingen voor het werkloosheids
probleem. „De reputatie van de eco-
LISSABON (Reuter) De centrale bank van Portugal heeft
gisteren meegedeeld, dat de waarde van de Portugese escudo
voortaan met ongeveer één procent per maand zal worden
verlaagd. Dit maakt deel uit van de jongste maatregelen van de
regering-Soares om de Portugese economie weer gezond te
krijgen.
Het disconto (de officiële rente
red.) van de Portugese centrale bank
is gisteren met vijf procent verhoogd
tot dertien procent. Ook dit moet tot
het economische herstel bijdragen.
De rentetarieven van de banken in
Portugal worden in het algemeen
met 4,5 procent verhoogd. Er komt
een toeslag van acht procent op de
rente van leningen voor de aankoop
van verbruiksgoederen. De hypo
theekrente gaat daarentegen „maar"
met ongeveer twee procent omhoog.
Volgens de president van de Portu
gese centrale bank, Constancio, vol
doet Portugal met deze drastische
maatregelen aan de eisen die het
Internationale Monetaire Fonds
(IMF) heeft verbonden aan de ver
strekking van een lening van 50 mil
joen dollar aan Portugal.
Constancio gaf toe dat de maatrege
len vermoedelijk tot een toeneming
van de werkloosheid en mogelijk tot
sluiting van een aantal bedrijven
zullen leiden. Maar hij achtte ze niet
temin noodzakelijk om het economi
sche herstel van het land op gang te
brengen.
ASTEN (NB) - Pluimveeslachterij
Goossens in Asten (NB) heeft in de
Sovjet-Unie een order gesloten voor
ongeveer drieduizend ton (ongeveer
drie miljoen stuks) braadkuikens.
Er is een bedrag van ongeveer 12
miljoen gulden mee gemoeid. De
kuikens maken de reis naar Rusland
in voor diepvriesvervoer ingerichte
wagons van de Nederlandse Spoor
wegen.
Vorig jaar verkocht Goossens meer
dan tienduizend ton braadkuikens
aan de Sovjet-Unie. Dat was toen
volgens het bedrijf de grootste or
der, die in de geschiedenis van de
Nederlandse pluimveehouderij ooit
was afgesloten. Eerder deze maand
boekte de Nederlandse Pluimvee
Exportcombinatie een contract
voor vierduizend ton braadkuikens
naar Saoedie-Arabië. Daar was
Goossens niet bij betrokken.
De totale Nederlandse braadkuiken-
export komt door deze order wel
hoger te liggen dan normaal, maar
bij Goossens verwacht men niet dat
dit tot prijsverhoging voor de Neder
landse consument zal leiden. Wel
hoopt men op een prijsstabilisatie.
Van een onzer verslaggevers
AMSTELVEEN Na langdurige onderhandelingen en ln concurrentie met andere internationale
bedrijven is Wessanen erin geslaagd een diervoederproject in Roemenië te verwerven Met dit
project een van de grootsten in zijn soort is, inclusief de civiele werken, circa 40 miljoen
gemoeid
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Hoewel steeds
meer verzekeringsmaatschappijen
de fiets niet meer in hun assurantie
pakket opnemen, bestaat nog op
ruime schaal de mogelijkheid het
rijwiel te verzekeren. Dit kan bij de
ruim 4.000 rijwielhandelaren die zijn
aangesloten bij de BOVAG-COT. In
totaal zijn er nog 5.200 fietsenma
kers in Nederland.
Volgens de BOVAG kan de fiets bij
aankoop in de vakhandel voor drie
jaar all-risk worden verzekerd. Bij
diefstal binnen een jaar na aankoop
wordt het totale bedrag via de han
delaar vergoed. In het tweede Jaar
gaat er maandelijks één procent
vanaf zodat er na twee jaar nog 88
procent van het koopbedrag over
blijft en in het derde jaar wordt
maandelijks twee procent afge
schreven. Bij diefstal net voor het
verlopen van het derde jaar krijgt de
fietselgenaar dan nog 74 procent uit
gekeerd. De premie wordt niet te
rugbetaald.
De verzekeringsmaatschappijen
zijn over het algemeen met fietsver-
zekeringen gestopt wegens de
steeds vaker voorkomende fietsdief
stallen, vooral in de grote steden.
De uitvoering hiervan zal voor een
deel worden gerealiseerd door de
Roemeense overheid en deels door
een combinatie van Wessanen, Büh-
ler (Zwitserland) en Vmf-Stork. Het
project maakt deel uit van het sti
muleringsplan van de provincie Ol-
tenia in Roemenië. De Wereldbank
heeft hiertoe een lening verstrekt
van 150 miljoen gulden
Met de bouw van de diervoederfa-
briek wordt begin volgend jaar een
aanvang gemaakt. Wessanen zal ge
durende een reeks van jaren het pro
ject begeleiden. Deze begeleiding
omvat de scholing van de Roemeen
se medewerkers aan dit project, zo
wel in Roemenië als in Nederland en
het leveren van kennis op het gebied
van de te gebruiken grondstoffen en
van mengvoederrecepten. Vmf-
Stork zal de apparatuur voor de
kunstmelkfabriek leveren.
KON. BIJENKORF BEHEER zag
in de eerste helft van het op 1 februa
ri begonnen boekjaar de exploitatie
winst (voor afschrijvingen en belas
tingen) met 3.8 miljoen toenemen
ten opzichte van hetzelfde tijdvak in
1976. De nettowinst was 2,8 mil
joen hoger en de omzet ruim 15
procent.
NATIONAAL GRONDBEZIT
kwam in het eerste halfjaar tot een
winst van 1,95 (was 2,01) miljoen.
Naar het zich laat aanzien zal de
jaarwinst niet ver afwijken van die
van vorig jaar 6,61 miljoen).
BILLITON gaat in de Canadese
provincie Nieuw-Brunswijk kijken of
er geen wolfraam, molybdenum en
bismut in de grond zit. De studie
wordt samen met seen Canadese
maatschappij ondernomen en als
het tot winning komt zal ieder van
de partners voor de helft deelnemen.
NEDUCO De vakbonden en de
ondernemingsraden hebben een ge
meenschappelijk positief advies uit
gebracht over de samenwerking tus
sen de bouwmateriaalproducenten
van Egteren ICM en Neduco (die in
feite op een fusie neerkomt, red.). Dit
hebben de moedermaatschappijen,
resp. DSM en Amstelland Concern-
beheer, samen meegedeeld. Er zal
nog uitvoerig overleg worden ge
pleegd over eventuele sociale gevol
gen. Hangende dit overleg wordt nie
mand gedwongen ontslagen. Blij
kens eerdere mededelingen zal het
aantal arbeidsplaatsen echter wel
verminderen, voor het merendeel ge
leidelijk
ABN gaat tegen een koers van 100
spaarbiljetten met een looptijd van
bijna zes jaar uitschrijven. Door een
rente van 7,5 procent ontvangen in
schrijvers op 1 april 1983 150 gulden.
De afgiftekoers wordt regelmatig bij
gesteld.
SLAVENBURG S BANK verdien
de in de eerste zes maanden netto
13 (12,9) miljoen. De baten gingen
omhoog van ƒ89 tot 96,4 miljoen
waartegen een kostenstijging stond
van 556,8 tot 64,1 miljoen. Het ba
lanstotaal steeg van ƒ6.51 miljard
op 31 december tot 6,83 miljard op
30 juni.
DE TELEGRAAF heeft in de eer
ste zeven vierwekelijkse perioden
van 1977 de nettowinst met ruim 10
pet. zien stijgen. De succesvolle start
van het weekblad Privé heeft zich
geconsolideerd in de vorm van een
betaalde oplage van rond 375.000.
BOELE EN VAN EESTEREN in
Den Haag, die deel uitmaakt van de
Stevin Groep, heeft een aantal
belangrijke opdrachten verkregen
waarmee een totaalbedrag van ca.
60 miljoen is gemoeid.
A HO LD is in een vergevorderd
onderhandelingsstadium gekomen
met de gemeente Spijkenisse over
een Miro-vestiging. Er van uitgaande
dat de onderhandelingen slagen zal
de bouw in 1978 kunnen beginnen
De Rijksdienst IJsselmeerpolders en
Ahold hebben in principe overeen
stemming bereikt over de vestiging
van een Miro in Lelystad. Rond 1
januari 1980 kan deze Miro in bedrijf
zijn.
Van een medewerker
Al twintig dagen wordt er nu gestaakt bij het Portugees-
Nederlandse bedrijf Copam in Sacavem, een voorstad van Lissa
bon. Enig uitzicht op een spoedige oplossing die beide partijen
zou kunnen bevredigen is er niet. Een pat-stelling die typerend is
voor de algemene situatie in Portugal, het Portugal van „na de
revolutie".
Copam is een fabriek, waar vloeibare
suiker (glucose) wordt gemaakt. Het
procédé is eigendom van het Neder
landse concern Koninklijk Scholten
Honig (KSH). Behalve de know-how
bezit KSH ook 23% van het aande
lenkapitaal. De overige aandelen
zijn in handen van een Portugese
familie.
Aan de kant
Althans, zo was het tot augustus
1975. Toen werd namelijk de be
drijfsleiding door de regering aan de
kant gezet en een beheerscommissie
gevormd van ingenieurs uit het be
drijf en het ministerie van industrie
en techniek. President-directeur en
grootste aandeelhouder Vitor Car-
mona E Costa vertrok naar Brazilië.
Hij zou zich schuldig hebben ge
maakt aan „economische sabotage":
onderfacturering naar een zusteron
derneming in Angola, hoge presta
tie-premies aan directie-leden, finan
ciële manipulaties met diverse Hol
ding maatschappijen om geld aan de
belasting te onttrekken en meer van
dergelijke zaken. Volgens een woord
voerder van het ministerie allemaal
niet zulke schokkende affaires:
„Boekhoudkundige ingrepen die ook
in Nederland bijvoorbeeld heel ge
bruikelijk zijn. door de communis
ten en de regering destijds enorm
aangedikt om een rede te hebben in
te grijpen.
Maar volgens ingenieur Maria Joa-
quina Antero, die namens de arbei
ders spreekt, is het staatsingrijpen
het gevolg van de bewustwording
van de arbeiders: „Zij gingen zich na
de staatsgreep van 25 april 1974 af
vragen hoe het nu stond met de gang
van zaken in het bedrijf. De arbei
ders hebben de tussenkomst van de
regering moeten afdwingen om hun
werkgelegenheid te redden. Feit is
dat de schuld van Copam bij -de
bank op dat moment meer dan acht
miljoen gulden bedroeg, méér dan de
helft van het totale aandelenkapi
taal. Feit is ook dat de Portugese
economie al voor 25 april '74 behoor
lijk bergafwaarts ging. Met de toena
me van het revolutionaire elan daar
na. kelderde tegelijk het „onderne
mersklimaat". Vooral na de mislukte
staatsgreep van generaal De Spino-
la. 11 maart 1975, werden in heel
Portugal bedrijven bezet en sloegen
ondernemers op de vlucht o.a.
voor de fiscus. Wat zij achter lieten
werd door de arbeiders overgeno
men, genationaliseerd, of, zoals in
het geval van Copam als feitelijke
oplossing door een gemengde com
missie van regering en arbeiders
beheerd.
Zelfbestuur
„Van toen af aan hebben in feite de
arbeiders zelf het bedrijf beheerd",
vertelt ingenieur Maria Joaquina die
één van de leden van de beheerscom
missie was. „Hadden de arbeiders tot
dan toe van de directie de noodzake
lijke informatie moeten afdwingen,
nu werd de situatie heel anders. De
beheerscommissie deed haar best
om bijvoorbeeld met muurkranten
de arbeiders op de hoogte te houden
van de stand van zaken in het be
drijf. Alle belangrijke beleidsbeslis
singen werden in algemene vergade
ringen genomen met meerderheid
van stemmen. Voor de beheerscom
missie was dat niet gemakkelijk. De
meeste arbeiders hadden er bijvoor
beeld nog geen idee van wat een
bedrijfsbalans eigenlijk is". Dankzij
deze aanpak is het volgens Maria
Joaquina mogelijk geweest om in
1976 de verkopen te doen stijgen, het
arbeidsplaatsen met veertig uit te
breiden en een winst van bijna an
derhalf miljoen gulden te maken,
„meer dan ooit tevoren".
De arbeiders zelf bevestigen dit. Het
klinkt een beetje vreemd in Neder
landse oren als men hoort dat deze
arbeiders er trots op zijn dat zonder
enige loonsverhoging de produktie
vijfentwintig procent gestegen is en
er van een drie-ploegendienst naar
de vol-continu is overgeschakeld.
„Het belangrijkste voor mij is, dat ik
nu plezier heb in mijn werk", aldus
een willekeurig aangesproken arbei
der. Hij kan het weten want hij
werkt al meer dan veertien jaar bij
ditzelfde bedrijf.
Teruggave
Zo was het dus toen op 13 Juli van
dit jaar de regering besloot het be
drijf terug te geven aan de vroegere
eigenaar. „De bedoeling van de tus
senkomst van de staat bij dit soort
bedrijven is nooit verder gegaan dan
het voorkomen van het faillisse
ment en het handhaven van de be
staande arbeidsplaatsen", aldus in
genieur Nandim de Carvalho van
het ministerie van Industrie Nu
deze bedrijven weer gezond zijn
Copam is slechts één van de twee
honderdzestig gevallen! moet aan
dit staatsingrijpen een einde ko
men. Omdat de regering, met het
oog op de EG, nu eenmaal beloofd
heeft de particuliere sector weer te
versterken, moeten deze bedrijven
in principe aan de vroegere eigenaar
worden terug gegeven. „Pas als deze
het aanbod weigert, komen andere
oplossingen in aanmerking", zegt de
ministeriële woordvoerder.
Aldus werd directeur Vitor Carmona
E Costa teruggeroepen uit Brazilië
en stond hij met de vertegenwoordi
ger van Scholten-Honig op 20 juli
voor de poort van het bedrijf. Maar
ze werden niet toegelaten. De alge
mene vergadering was het met de
teruggave alles behalve eens. Voor
„de Nederlander" werd echter een
uitzondering gemaakt: hij mocht er
wel in. Waarom hij een wit voetje bij
de arbeiders heeft, begrijpt ook mr
M. E. Houck van Scholten-Honig
zelf niet zo goed. „Tijdens de perio
de van het staatsbeheer hebben wij
de levering van know-how gestopt.
Maar wij hebben wel contact gehou
den en samengewerkt met de be
heerscommissie", zegt hij, „anders
zou Copam zich van de buitenwe
reld volkomen hebben geïsoleerd".
„Carmona E Costa heeft tenslotte
ook „de Nederlanders" benadeeld
met zijn financiële manipulaties van
destijds", zegt Maria Joaquina.
Nationalisering
Het voorstel van de arbeiders is het
bedrijf te nationaliseren. Zij klam
pen zich daarbij vast aan een artikel
in de nieuwe grondwet van mei 1976.
Daarin staat dat in Portugal geen
private-monopoliebedrijven mogen
bestaan. Copam is in Portugal het
enige bedrijf waar glucose uit zet
meel wordt geproduceerd. Ongeveer
dertig andere bedrijven zijn van
deze glucose afhankelijk. „Onzin",
zegt het ministerie. „Copam is
slechts een monopolie „defacto";
niet „dejure", dat wil zeggen dat het
bedrijf geen alleenrecht op de zet-
meelproductie heeft. „Het is louter
een politiek conflict", zegt ing. Nan
dim de Carvalho, „praten heeft geen
enkele zin".
Politiek conflict
Een politiek conflict is het zeker.
Aan de ene kant staat de opvatting
van de communisten die het over
grote deel van de arbeiders achter
zich hebben staan, ook bij Copam.
De communisten zijntegen aanslui-
'ting bij de EG. Aan de andere kant
staat de meerderheid in het parle
ment, waar de socialisten van Mario
Soares de dienst uitmaken. Zij wil
len de aansluiting bij de EG duide
lijk wel. De Portugese economie is
verschrikkelijk achter gebleven,
daar zijn allen het over eens. Maar
de communisten willen deze econo
mie beschermen door hoge invoér-
rechten en in grote mate van autar
kie, dat wil zeggen zelfredzaamheid.
Volgens hun opvatting zouden dan
én de werkgelegenheid én het le
venspeil én een minimum aan wel
vaart gegarandeerd kunnen worden.
Het beleid van de socialisten wil
eerst de economie saneren. „Voor
dat we de weg van het socialisme
kunnen bewandelen, moet de rege
ring eerst de economische basis van
de Portugese samenleving verstevi
gen." zegt Mario Soars in een inter
view met een Portugese krant, „an
ders loopt de democratie gevaar en
alleen vanuit de democratie willen
we naar het socialisme
Afvloeiing
Sanering van de economie betekent
voor Copam dat er van de 280 man
nog geen honderd kunnen blijven,
de rest zal moeten afvloeien. Het
versterken van de particuliere sec
tor in het kader van de democratie
betekent het afschaffen van de alge
mene vergadering. Maar toetreden
tot de EG betekent voor Copam ook
nieuwe afzetmogelijkheden in Span
je. Mr. Houdt van KSH zegt het zo:
„Het is waar dat in 1976 een behoor
lijke winst is geboekt. Er even vanaf
gezien dat men geen dividend heeft
uitgekeerd, heeft men volgens mij
deze winst niet op economisch ver
antwoorde wijze geïnvesteerd. De
investeringen zijn mijns inziens po
litiek geweest: dat wil zeggen vooral
gericht op een uitbreiding van de
werkgelegenheid ten nadele van de
rentabiliteit.
Maria Joaquina zegt: „Wij hebben
de rentabiliteit juist ten gunste la
ten komen van de werkgelegen
heid." De arbeiders van Copam vin
den de keus vooralsnog niet zo moei
lijk: de EG brengt hen slechts werk
loosheid en stijgende prijzen. En
vooral: „geen plezier in je werk." Op
29 juli stond directeur Carmona E
Costa opnieuw voor de poort, verge
zeld van de Portugese oproerpolitie.
•De algemene vergadering besloot
geen confrontatie met de politie aan
te gaan en liet hen binnen. Maar
tegelijk werd met vrijwel alle stem
men voor (twee onthoudingen) be
sloten in staking te gaan. Op 6 au
gustus werden 19 seizoenarbeiders
ontslagen omdat hun contract was
afgelopen. Op 9 augustus verstuur
de de directie aan elke arbeider een
brief met daarin een oproep tot
overleg. Alle brieven worden ongeo
pend teruggestuurd. Op 16 augustus
werden twaalf arbeiders door de di
rectie geschorst De door de staking
veroorzaakte schade is volgens de
directie in de orde van grootte van
veertien duizend gulden per dag.
Als voorbeeld van simplisme noem
de Spit „de gretigheid, waarmee de
loonexplosie van 1964 en de te hoge
arbeidskosten worden aangewezen
als enige of voornaamste oorzaak
van de huidige moeilijkhedenAls
men echter kijkt naar de oorzaken
achter de gestegen loonkosten, stuit
men op de „ongeremde expansie
en investeringsdrang". die het be
drijfsleven in voorgaande jaren heeft
getoond. „Bij die tè grote expansie
werd geen rekening gehouden met
het beperkte aanbod op de arbeids
markt.
Iedereen herinnert zich het ongezon
de kunst- en vliegwerk, dat tegen
elkaar opbiedende werkgevers moes
ten toepassen om het uitgroeiende
produktie-apparaat met werkne
mers bezet te houden". Het is, aldus
Spit, de 'Druk op de expansieketel'
geweest, die leidde tot de loonexplo
sie. Daarom eist de vakbeweging
voor de komende tijd niet alleen een
beleid tot beheersing van de arbeids
kosten, maar ook „een bewust be
leid, waardoor investeringen onder
controle komen".
Het NKV zal „gepaste aandacht"
schenken aan de reactie van de Ne
derlandse bischoppen op „visie ter
visie", waarin het NKV de belang
rijkste doelstellingen van haar be
leid aangeeft. De bisschoppen heb
ben „de toonzetting van idealisme
en verantwoordelijkheid in het visie
program duidelijk onderkend", al
dus Spit. „Wij zijn blij met het oor
deel, en hebben er geen enkele moei
te mee dat daarnaast een aantal
inhoudelijke kanttekeningen is ge
plaatst"
BEIROET (DPA) - Frankrijk gaat
Irak voor rond een miljard dollar aan
militair materieel en wapens leveren
die grotendeels in de vorm van
Iraakse olie worden betaald, zo
meldt het in Beiroet verschijnende
dagblad 'Le Reveil'. Volgens de
krant hebben de twee landen het
verdrag voor deze transactie onlangs
geparafeerd.
De ruil 'wapens voor olie' zou zijn
uitgewerkt tijdens het bezoek dat de
Franse premier Barre in juni aan
Bagdad bracht. Nog altijd volgens
'Le Reveil' zullen de Franse leveran
ties bestaan uit radarstations, hef-
schroefvliegtuigen, tanks, vliegtui
gen en luchtdoelraketten
Volgens westerse diplomaten in de
Libanese hoofdstad maakt de trans
actie deel uit van het Franse streven
om zich zowel te verzekeren van vol
doende olie uit het Midden-Oosten
als opdrachten voor de nationale wa
penindustrie.
CANBERRA De Australische re
gering heeft het vier Jaar oude ver
bod op de uitvoer van uranium op
geheven. Maar deze grondstof voor
kerncentrales mag alleen gaan naar
landen die behoefte hebben aan
energie. Premier Malcolm Fraser zei
dat de toekomstige winning en de
uitvoer aan een streng toezicht wor
den onderworpen. De Australische
regering heeft bepaald dat alleen die
landen uranium kunnen kopen van
Australië die het verdrag tegen ver
spreiding van kernwapens hebben
ondertekend en die bereid zijn de
Internationale Commissie voor
Kernenergie toe te laten tot hun
kerncentrales.
GOUDA De kalkzandateenfa-
briek Clovis. die tot het voormalig
jNederhorst-concern in Gouda be
hoorde. is definitief overgenomen
door de Bakker-Groep
Aangezien door de overneming ze
kerheid wordt geboden omtrent de
werkgelegenheid en de continuïteit
van Clovis, staan de bonden positief
tegenover de overneming. Deze hou
ding wordt mede bepaald door voor
genomen investeringen in het pro-
duktenpakket, met name in breuk
steen.
Clovis wordt onder dezelfde directie
voortgezet Over de verdere gang
van zaken zullen directie en bonden
contact houden, aldus Nederhorst.
NAIROBI (DPA) - President Idl
Amin is bereid een ongenoemd aan
tal Aziaten die ln de laatste jaren uit
Oeganda gewezen zijn. financieel
schadeloos te stellen voor vermo-
gensverliezen. Naar radlo-Oeganda
gisteren bekendmaakte, is bij over
leg tussen het commissariaat voor
de vluchtelingen van de Verenigde
Naties en .de Oegandese regering
over deze kwestie een overeenkomst
gesloten.
