Freud in zijn jonge jaren Wm&s JïM u tussen twee werelden TVCOMM ENTAAR Horen met je ogen Film over eerste veertig levensjaren van grondlegger psychoanalyse F WliVv f.* p'A Speciaal vandaag Kareltje Knetter en de toverbubbel ill jgte|gMl FERD'NAND §ff ft WOENSDAG 3 AUGUSTUS 1977 RADIO EN TELEVISIE Trouw/Kwartet Plotseling moest ik aan rabbijn Jacob Soetendorp uit Amsterdam denken, toen ik gistermiddag naar de televisie zat te kijken Hij zet eens: „De bijbel is het boek van Ood en van de mensen. Maar ook van Ood en de planten en de dieren". Toen las hij het verhaAl voor van Bileam en zijn sprekende ezel. Nu had ik nooit serieus geloofd in dat bijbelverhaal, maar toen ik het de rabbijn zo levendig en bewogen hoorde vertellen, dacht Ik, verdraaid, het is nog waar ook. Dieren kunnen spreken. De katholieke dichter Ouido Oezelle gaat zelfs verder Van hem zijn de regels:.MIJ spreekt de blomme een tale, mij is het kruid beleefd". Daarom interesseerde mij het gepraat over Darwin en zijn evolutieleer nauwelijks bij de film, die de TROS vertoonde over het dierenleven op niet door mensen bewoonde eilanden in de 8tille Oceaan. Maar het was een Duitse tv-reportage en Duitsers pakken zoiets degelijk-wetenschappelijk aan. Vandaar dat zo een geleerde als Darwin op de proppen komt. Liever had ik tussen de beelden door iets uit de bijbel gehoord. Ik zag schitterende opnamen van reusachtige hagedissen, van metersgrote schildpadden, van sterke spechtvlnken, albatrossen en nog veel meer. Je zag ze vechten met elkaar, maar ook dansen en vrijen. Je zag hoe dieren die eigenlijk vijandig zijn tegenover elkaar, ook vrede sluiten. Die dieren keken je aan. Om nu nog een dichter te citeren, J. van Doome, een bekend medewerker aan deze krant. HIJ zei eens in een gedicht: „Ik kan met mijn ogen alleen maar zien. Toch zegt Hij: Je moet ermee horen'. Met die Hij bedoelt hij de Here Ood. Daar heb je het dan. Als Je omziet naar planten en dieren, als Je ze goed aankijkt, dan hebben ze wat te zeggen. Zij gaan spreken. Jazeker, de rabbijn had gelijk met zijn verhaal over Bileam en de ezel. Geboeid zag ik gistermiddag naar al die dieren die mij aankeken. Ik hoorde ze praten als ik in hun ogen. gespitste oren en murmelende monden keek. In een tweede programma van de TROS kregen we nog meer te zien en dat programma hadden ze niet van de Duitse maar van de Russische televisie gekocht. Daar zag Je een parmantig kuikentje dat het leven ontdekt en zelfs kwam je er zingende sprinkhanen in tegen. Kijken naar de natuur verenigde gisteren Duitse en Russische programmamakers bij de TROS-televisie. Af en toe hoor ik bij de radio een programma over natuurbescherming. Aan het eind zingt iemand dan altijd: „Ood, wat is de natuur toch mooi!" Wat mij betreft mag dit vers worden opgenomen in het Liedboek van de kerken in ons land, ook al klinkt de melodie niet erg plechtig. door Hans Masselink De eerste levensjaren van de grondlegger van de psychoana lyse, Slgmund Freud, zijn het onderwerp van een Oostenrijk se flm die vanavond op de tele visie wordt uitgezonden. „De jonge Freud" is te zien op Ne derland 1 en begint om tien voor acht. De film bestrijkt de eerste helft van het leven van de In 1850 geboren en in 1939 overleden Oostenrijkse psy chiater, Sigmund Freud, gespeeld door Karl Heinz Hackl, vertelt aan de interviewer hoe zijn voor de latere wetenschap zo belangrijke theorieën zijn ontstaan. HIJ wijst op de verne deringen die hij en zijn vader ais jood moesten ondergaan, hij praat over zijn relatie met de voor hem zo belangrijke prof. Breuer, over zijn studie in Wenen en Parijs en over zijn werk voor zijn veertigste jaar. De reconstructie van zijn Jongere levensjaren is mogelijk door de vele boeken die Freud heeft nagelaten en door het grote aantal brieven, dat hij aan zijn verloofde en later zijn vrouw Martha, aan zijn vrienden en colle ga's heeft geschreven. Zo vraagt de interviewer aan Freud wat zijn vroegste herinnering is uit zijn Jeugd. De oudere Freud legt dan met op de achtergrond „filmbeel den" uit zijn jeugd uit wat voor een „traumatische" ervaring hij onder ging. toen hij als kleuter aan de hand van zijn vader ln zijn geboorteplaats Freiburg door de modder liep. Enke- k opgeschoten Jongeren scholden zijn vader toen uit met antisemiti sche kreten en stootten hem zijn petje van zijn hoofd. Voor de ver baasde ogen van de kleine „Slgl" pakte de diep vernederde vader rus tig het petje op. maakte een buiging en vervolgde zijn weg. Later als stu dent en wetenschapsman Is hiJ niet meer ln staat om deze vernedering die zij als Joden moesten meemaken te vergeten. Freud zal er zich altijd een buitenbeetje door voelen. «1 f V. YV AV T- Freud moedigt een van zijn patiënten aan om spontaan aan hem te vertellen wat in hem op komt. Keerpunt Sigmund Freud woonde van I860 tot 1988 in Wenen en studeerde daar geneeskunde en werkte op fysiolo gisch en neuro-anatomisch gebied. Een studiereis naar Parijs was een beslissend keerpunt voor de „Jonge" Freud. Hier kwam hij tot het inzicht, dat de oor/aken van psychische kwa len niet altijd te wijten zijn aan een ziekte in de hersenen. Voor zijn reis naar Parijs werkte Freud al nauw samen met zijn grote leermeester Breuer. waarbij zij een therapie ont- wikkelden die door vele psychiaters tegenwoordig nog gebruikt wordt De betekenis van het onbewuste zie lsleven voor het bewuste leven was ontdekt. Zo werd het begrip verdringing es sentieel Tegen bepaalde ervaringen heeft de mens een sterk gevoelsbe- zwaar, hij weert die dan af. waardoor de ervaring zogenaamd vergeten wordt en ln het onbewuste leven een rol gaat spelen. Juist dan kan deze diep liggende ervaring storende w«r* kingen veroorzaken. Het „Wat niet weet, wat niet deert" bleek door de theorie van Freud grondig onwaar te zijn. Freud bracht al snel een correc tie aan in die zin. dat de verdringing zich niet richt tegen de ervaringen, maar tegen de spontaan in de mens opwellende driften, strevingen, emo ties en gevoelens. De seksualiteit ging een overheer sende rol spelen ln de theorie van Freud. Breuer kon hier niet ln mee gaan. Een definitieve breuk tussen de twee zenuwartsen die Jarenlang zo hecht hadden samengewerkt, was een feit geworden. Soepele denktrant Freuds betekenis voor de psycholo gie en ook voor andere wetenschap pen is bijzonder groot geweest. Niet weinigen beschouwen hem nog steeds als de grootste psychologi sche onderzoeker die ooit heeft ge leefd. Zijn bijdragen behoren tot de fundamenten van de huidige psy chologische kennis en drukken zo sterk hun stempel op het psycholo gisch denken, dat zelfs zijn tegen standers niet kunnen vermijden van zijn ontdekkingen gebruik te maken. Kenmerkend voor hem was dat hij herhaaldelijk men kan dat ln de film zien zijn eigen opvattingen en theorieën omverwierp, als hij op een verschijnsel stootte dat niet klopte met zijn theorie. Freud onderscheid de zich door zijn soepele vermogen tot denken. Niets stond voor hem vast. Hij verkondigde niet dé waar heid. De bekende psycho-analitlcys uit deze eeuw. Erich Fromm. toont ook grote waardering voor Sigmund Freud, maar verwijt hem aan de an dere kant een naïeve kijk op het maatschappelijke gebeuren. „Voor Freud ls de mens ln de grond van zijn wezen anti-sociaal. Voor hem werd de mens vertegenwoordigd door de Individuele mens van zijn tijd, en Juist die hartstochten en angsten, die de mens ln de moderne maatschappij kenmerken, werden als eeuwige krachten beschouwd", zo meent Fromm. „Freud was zo doordrenkt met de geest van zijn tijd dat hij bepaalde daardoor gestelde grenzen niet kon overschrijven." Leerzaam De film, die vanavond op het scherm komt, toont ln de vorm van een soort documentaire de veertig Jaren die zo belangrijk zijn geweest voor de theo rievorming van Freud. De achter gronden van deze grote psycho-ana- liticus komen duidelijk naar voren. Het leven van alle dag, zijn studie, zijn moeilijkheden, het onbegrip voor hem, de invloed van zijn huwe lijk. de relatie met Breuer zijn alle maal thema's die duidelijk ln de film naar voren komen. Ook de verschrik kelijke toestanden ln de psychiatri sche Inrichtingen ln de vorige eeuw, de controverse tussen de Weense en Parijse psychiatrische school, krij gen ln deze film voldoende aan dacht. Het ls niet verwonderlijk dat de schrijver van het script in Oosten rijk beloond werd met een televisie prijs wegens de grote leereame waar de van de film. Juist daarom is deze film aan te bevelen. In anderhalf uur krijgt meen een waarschijnlijk zeer waarheidsgetrouw beeld van een man, over wiens ideeën nog steeds zoveel gesproken wordt. Spijtig ls dat de film ophoudt op het moment dat Freud elndeüjke erkenning krijgt en dat hij zijn theorieën gaat toepassen op zijn eigen patiënten. Ook over de laatste 43 levensjaren zou een boeiende film te maken zijn. De IKON-serie Jouw beurt wordt vanaf heden herhaald. In de aflevering „Hebt u even tijd praat Wim Neijman met kinderen die stotteren of gestotterd hebben. Ned. 2/19.04 In Kenmerk een interview met prof. mr. W. H. Nagel over de Europese conventie ter be strijding van het terrorisme. De jurist-criminoloog laat een ern stige waarschuwing horen te gen dit verdrag. Verder een eer ste indruk van de vergadering van het Centraal Comité van de Wereldraad van Kerken in Genève. Ned. 2/19.29 In Van Gewest tot Gewest aandacht voor de laatste Kam per viskotter, Jentje, die vorige maand ophield vissersboot te zijn; verder een reportage over pacemakers ofwel hartstimula- toren zoals de Groningse uni versiteit deze ontwikkelt; dan het gebruik van een kruisnet voor palingvissen, een bijzon der vistuig; tenslotte zal het gaan over het gerestaureerde Nederhof bij het slot Honselers- dijk. Ned. 1/19.04 De tv-film De jonge Freud behandelt in het bijzonder de eerste veertig levensjaren van de psycholoog. Ned. 1/19.50 Radio vandaag HILVERSUM I (298 m TROS 7.00 Nieuws. 7.02 IS) Onibut-soos: lichte en populair klassieke muziek (7.30 Nieuws. 7 41-0 :9 Aktus-ochtendeditie 8 20 Nieuws 8.36-8 45 Gymnastiek voor da huis vrouw) 10.00 (S) Een oude hit in nieuwe init io 30 Nieuws 10 33 (S) P«erewaa«en, licht programme. 11 45 (S) Café-chantant. bedjes en muziek uit de goede eude ti|d. 12 28 Mededelineen voor land* en tuinbouw 12.30 Nieuws. 1241 (S) Aktue 13.00 (S) Ramblers A go go. 13.30 (S) Sport na sport Jongeren programma 14 00 (S) Specialiteiten a la carte, muzikaal went programma 15 00 (S) Als dat zou kunnen, verxoekplatenprogram- ma (15 30 Nieuw») 16 30 (S) kcrnj>unt. te- sprrkkrn OVERHEIDSVOORLICHTING 17.20 Mens en samenleving. Uitzending van het Ministerie van CRM. TROS. 17.30 Nieuws. 17.32 (S) Aklua-magazine. 18.30 Nieuws. 18.41 (S) Goed getoetst Pianomu ziek van Kenny Drew. 10.00 (S) Muziektrip- tiek van zeven tot tien. met om 18 00 (S) Jazz-sir, 20 00 (Si Eight o'clock special. Mu zikale ontdekkingsreis door de gouden ja ren van het swingtijdperk. 21.00 (S) Kruis en mol. 22 00 (S) Een mondje Frans: Concert von Georges Mousteki. 22 30 Nieuws. 22.40 (S) Aktua 23 00 (S) Arm kleintje, hoorspel 23.40 (S) Lichte grammofoonmuziek. 23 55- 24 PO Nieuws. HILVERSUM II (402 m en FM-ksnslen). VARA 07 00 Nieuws 07.11 Ochtendgym nastiek 07 20 De cirkelgesloten, muziek programma (08.00 Nieuws 08.11 Dingen van de dag Aansl: VARA's voettocht). 08.26 Waterstanden. 09.40 Accordeonorgei- muziek 10 00 Radio weekblad. 11.00 Nieuws. 11.03 De VARA feliciteert, verzoekplaten- programma 12.00 Eén van de elf - Den Haag. 13.00 Nieuws 13.11 Dingen van de dag AanslVARA's Voettocht. 13.40 Een middagje Stoomradio. 16 00 Nieuws. 16.03 Paniek op Ganymedes, hoorspclserie (10). 16.40 Lichte grammofoonmuziek. 17.00 (S) Uit het muziekalbum van Paul Godwin. R.V.U17.35 Spreek je moer» taal, pro gramma over dialecten 17.56 Mededelin gen. SOS- en politieberichten 18 00 Nieuws. 18.11 Dingen van de dag. 18.25 IS) Tussen start en finish, sport en muziek. 19.30 (S) Orkest Malando 20.00 Nieuws 20.05 (S) Radio Kamerorkest met sobst: klassieke en hedendaagse muziek. 21.05 (S) Wat er over blijft. hoorspel. NOS; 22 30 Gamma van Al pha en BéU. informatief programma. 23.00 (S) Met het oog op morgen, met om 23.05 Actualiteitenoverzicht; 23.10 De krant van morgen; 23.20 Den Haag Vandaag en om 23.52 Even ontspannen voor het slapen gaan, yoga. 23-56-24.00 Nieuws HILVERSUM III (445 m en FM-kanalen). KRO: 7.02 (S) Drie op je boterham. 9.03 Pep op drie. 12.03 (S) Drie tussen de middag. 14.03 (S) PopkonUkt: de Theo-Stokkink- show. 16.03 (S) Hitmeesters. NOS: 18.03 De vacaturebank. 18.10 (S) NOS-maal. 19,30 (S) Langs de lijn, sport en muziek. (19.38 Paar- dekoersen). 22.55 Mededelingen. 23.02 (S) NOS-jazz 0.02 (S) Take it easy. 2.02 (S) Dat wordt weer nachtwerk. 4.02-7.00 De achter- HILVERSUM IV (PM-Kaaalen). NCRV: 7.00 Nieuws. 7.02 Het levende Woord. 7.08 (S) Te Deum Laudamus. 7.30 (S) Preludium. 9.00 Nieuws. 9.02 (S) Ongehoord 10.00 (S) Orkestpalet. 11.28 (S) Platennieuws. 12.00 (S) Piano werken uit de Romantiek. 12.30 (S) Operettefragmenten. 13.00 <S) In de scha duw van de meesters. 14.00 Nieuws. 14.02 (S) Een uur natuur. 15.00 (S) In kleine bezetting. 16.00-17.00 (S) ProfieL I VARA: Oe Mm van ome V 16.15 Pipo en da waterlanders 16.45 Chap Chapo 14 Adam's lam* 17 15 Ean wereld vol 1646 NOS: De fa 10.55 Journaal 19.04 Van gewoel tot gewe 18.80 Da jonge Fraud, tv li 21-28 j 2180 Hebban a 1984 KON: Jouw beurt hebt u even tjd.7 ItJS KON/RKX/KRO: Kanmark NCOERLANO S iffjjP SHMUJOIOAVAN 91: Maar kom aan, vriendje", ver volgde de luitenant Haverzak, „la ten we niet al te treurig zijn. Ik zal de gevolgen van mijn emigratie naar Barreberië zelf moeten dragen. En voor de rest beloof Ik Je, dat lk Je alle mogelijke hulp zal bieden om aan de greep van de barreberische macht hebbers te ontkomen. Dat zou ik trouwens zelf ook wel willen." Hen drik Haverzak slaakte een zucht en vervolgde toen: „Jonge, Jonge, Jon ge, och, och, stond ik maar weer met mijn stalletje op de Binnendam bij de schouwburg. En als lk dan nóg eens zou willen emigreren, dan ging ik naar Amerika. Ze kunnen me hier duizend keer vertellen, dat de Ame rikaanse arbeiders slaven zijn, maar lk leef duizend keer liever ln slaver nij met een zak vol dollars en een dure slee dan ln een paradijs met prikkeldraad, arm oei en leugens. Nou JIJ! Wat koop ik voor de staats eigendom? Wat heet staatseigen dom? Ben lk daar even blij met het postkantoor, dat van de staat ls? Heb lk wat an dat postkantoor? Nee, meneertje. Ik heb die auto of dat huis liever dan dat de staat die heeft." „Bezitsvorming mompelde Kareltje Knetter. „Dat propageert minister Rommellnck bij ons ook „Dan is dat een verstandig man, die begrijpt wat de mensen toekomt", zei Hendrik Ha verzak. „Maar kom. Nou zal lk je voor de grap eens even de Futura- fabrleken laten zien. Kun je la chen!" De luitenant Haverzak was kennelijk blij, dat-ie zijn hart eens had uitgestort en hij nam Ka reltje door een warnet van steegjes en slopjes mee naar een groot fa brieksgebouw, dat ln de verte boven de hulzen uit torende. In felrode neonletters stond er Futura op het dak en met al die verlichte ramen zag het bouwwerk er indrukwek kend genoeg uit -v 2080 KRO: Sleutel tot hat heelal, documentaire film 2245 NOS: Journaal -51- „Hoe had zij er niet achter kunnen I komen? Eveleigh was zo razend, dat hij Ned van de ladder afsmeet en iedereen kwam aanrennen om die oude kerel te helpen, zelfs Marian. Het ergste is, dat hij helemaal geen spijt heeft en niet van plan is dat meisje weg te sturen". „Dat doet hij wel, als ik nog Iets heb in te brengen", bromde Paul en na een gesprek met Rachel, die in de bibliotheek zat te huilen, zou hij regelrecht met haar zijn meegegaan, als zij hem niet gesmeekt had nog even naar haar eigen problemen te luisteren: „Ik vond het geweldig, dat u Keith dit baantje bezorgd hebt, maar afgezien van wat er vanmid dag is gebeurd, gaat het niet. Vader is zo veranderd. Ik weet niet of het komt doordat de Jongens dienst hebben genomen, maar Kelth en ik hebben daar geen leven en Kelth loopt rond met plannen om weg te gaan en alle consequenties te aan vaarden. Hij beschouwt de oorlog als een misdaad tegen de mensheid en hij vindt dat hij dat openlijk moet laten blijken, maar wat be reikt hij in de gevangenis? Boven dien verwacht ik dit najaar een baby". Hij keek haar even aan en zag, dat dit waar was. Claire zei: „Dan ben Jij belangrijker dan een theorie". Weer was Paul dankbaar voor het gezonde verstand van zijn vrouw. Hij zei: „Laat Keith maar aan mij over en aan Ikey die binnen kort met verlof komt. Intussen kan Kelth op de hulsboerderij komen werken. Kan Rachel haar Intrek bij ons nemen, Clalre?". „Natuurlijk, hoe eerder hoe liever. Het kan me te pas komen bij de uitvoering van een plan, dat lk al een tijd koester". Wat dat plan Inhield zou zij pas maan den later vertellen. Geen vieren twintig uur later hulsden Keith en Rachel ln bljrulmten van het koets huls. Paul reed naar De Vier Winden om Eveleigh onder handen te ne men, maar die bleek behoorlijk koppig. „U hebt het verhaal niet van mijn kant gehoord", bromde Eveleigh. Ik zou Jill nooit hierheen hebben ge haald. als Marian zich normaal was blijven gedragen, maar zij wil niets meer van me weten. ZIJ stelt mij verantwoordelijk voor Gilberts dood en Harolds ln dienst gaan. Als of zij toch niet zouden zijn opgeroe pen. Wat er met Rachel en die slun gel van haar gebeurt, laat mij Ijzig, als ze hier maar verdwijnen. Jill bUJft hier zo lang lk het wil". Met die woorden liep hij weg. Paul vroeg aan een van de melksters, of de boerin te spreken was. „Nee", zei het meisje onverschillig, „die zit weer op de tafel te trommelen In Gilberts kamer". „Wat?" „Zij zit op de tafel te trommelen, zij doet niets anders meer. ZIJ beweert dat zij, als zij het maar lang genoeg volhoudt, contact zal krijgen met Gtll en dat hij haar dan zal vertellen, hoe hij het daar maakt. Zij ls gek, meneer". Paul begon te begrijpen, waarom Eveleigh troost had gezocht in de schuur. Hij besloot maar naar huls te gaan; hij werd ziek van de sfeer op De Vier Windea Toen hij bij de brug was, zag hij een auto aanko men met Ikey achter het stuur. De auto stopte. „Wij hadden Je nog niet verwacht, Ikey", zei Paul, „Clalre zal verrukt zijn. Je ziet er prima uit, heel wat beter dan de meeste verlof gangers". Ikey grinnikte: „Dat komt ervan als Je slim genoeg bent om bij de artille rie te gaan, Lult; die arme drommels van Infanteristen moeten al het vui le werk opknappen en wij zitten maar te zitten en houden hen aan het werk. Ik bUJf een paar weken, speciale cursus ln Aldershot, heel leuk en heel geheim". Hij knipoogde. Paul voelde zich al meteen een stuk opgeluchter; hij galoppeerde naar huis om Clalre deelgenoot te maken van het goede nieuws. Maar die avond, toen ledereen naar bed was en zij nog een cognacje dronken, was Ikey niet zo opgewekt. Hij waar schuwde Paul, dat er binnen een maand of twee een poging zou wor den gedaan om de impasse aan het westelijk front te doorbreken en dat die poging vermoedelijk nog veel meer mensenlevens zou kosten dan Loos. „Waar het om gaat ls de vraag of het zal lukken", zei Paul. „Ik weet het niet, laten wij zeggen, dat de kansen er niet al te slecht voorstaan en dat wij een verrassing voor Fltz ln petto hebben. Meer kan lk zelfs tegen jou niet zeggen. Luit. Maar genoeg over de oorlog, hoe staan de zaken aan het thuisfront ervoor?" Paul dacht niet, dat dit Ikey veel zou kunnen schelen, maar toen hij over Keith begon, was Ikey een en al oor. „Ik had hem moeten schrijven", zei hij, „hij heeft mij een paar brieven gestuurd. Ik zou niet graag willen, dat hij dacht dat mijn gevoelens voor hem veranderd waren door het feit, dat hij die salon-patriotten aan het verstand brengt, dat ze hun ka- nonnenvoer maar ergens anders moeten zoeken. Ik ga morgenoch tend direct naar hem toe". „Wat mij opvalt", zei Paul, „is dat Jullie lang niet zo fel zijn over de oorlog als de mensen hier. Jullie schelden niet voortdurend op de Duitsers en ik krijg de indruk, dat je eigenlijk bewondering koestert voor mensen als Kelth. Ben Jij de enige die er zo over denkt of is het in het algemeen zo?". (Wordt vervolgd) Horizontaal: 1. vaartuigje, 4. vier handig dier, 7. rood ln de wapenkun de, 8. meisjesnaam, 9. watergeest, 11. zaak, 12. Noors christenprediker, 14. vooizetsel, 18. Europeaan, 16. lid woord, 17. begaafdheid, 19. plaats ln Gelderland, 21. tuinkamer, 23. godin van de tweedracht, 24. teken, 25. loterijbriefje, 26. vulkaan. Verticaal: 1. afgelegen rivier, 2. rivier in België, 3. klaagzang, 4. rivier in Zwitserland, 5. vlaktemaat, 6. voor bijgaan, 7. bovenstuk ener zuil, 10. plaats ln Groningen, 13. stoutmoe dig, 17. sik, 18. achten, 20. voor, 22. meisjesnaam. Oplossing vorige puzzel. 1. tam, 2. kat, 3. neb, 4. ram, 5. koe, 0. Ase, 7. tor, 8. mol, 9. kam, 10. ree, 11. kar. TABAK8ROKER

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 4