ieen weg terug
Tegenstellingen
overwinnen
EUROCOMMUNISME
DE PRAKTIJK
Italië:
i V
Spanje:
Frankrijk:
Spectaculaire verandering
uTERDAG 30 JULI 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
15
Hoor J. den Boef
5e Italiaanse communistische par
tij (de PCI) was de eerste grote
Testeuropese communistische
tij die openlijk het principe van
Be „pluralistische democratie" ver-
ondlgde. Van grote invloed op de
Italiaanse partij waren de gebeur-
enissen van 1968 in Tsjechoslowa
kije. Daar maakten troepen van
het Warschau-pakt een eind aan
een voorzichtig begonnen experi
ment met „het communisme met
een menselijk gezicht."
Het met geweld neerslaan van deze
liberalisering in Tsjechoslowakije
was ook voor de PCI een zware
tegenslag. De krachtige positie die
zij zich tijdens het bewind van dic
tator Mussolini had verworven en
na de tweede wereldoorlog met
zorg had uitgebouwd, dreigde in
■één klap verloren te gaan. De PCI
kwam met een krachtige veroorde-
Kling van het Ingrijpen van het War-
I schau-pact in Praag, maar dat was
I bepaald niet alleen ingegeven door
spontane verontwaardiging. Die
veroordeling had alles te maken
met het feit dat de PCI plotseling
voor haar lijfsbehoud moest
vechten.
Het gaat te ver te zeggen dat de
PCI door de gebeurtenissen in
Tsjechoslowakije werd gedwongen
om zich te bekeren tot de beginse
len van de parlementaire democra
tie. Wel staat vast dat die gebeurte
nissen het proces, dat binnen de
PCI al lang gaande was hebben
versneld.
Dit was al tientallen jaren geleden
begonnen, toen de PCI onder lei
ding stond van Palmlro Togliatti.
Deze ieider, wiens gezag onomstre
den was, volgde reeds een onafhan
kelijke koers tegenover de Sowjet-
Unie, ofschoon hij geen moeite had
om de internationale samenwer
king met de machthebbers in Mos
kou op partijniveau onverminderd
voort te zetten.
Bescheiden succes
Niettemin heeft Enrico Berlinguer,
die Palmiro Togliatti na een vrij
korte interim-periode als partijlei
der opvolgde, veel moeite gehad
om de kern van de PCI ervan te
overtuigen dat de partij slechts een
kans zou hebben om aan de macht
te komen, als zij bereid zou zijn, de
in de Italiaanse grondwet neerge
legde bepalingen van de parlemen
taire democratie in acht te nemen.
Berlinguer slaagde er toch in de
steun van de PCI te verkrijgen voor
een grootscheepse toenaderingspo
ging tot de sinds 1944 aan de macht
zijnde partij van de christen-demo
craten, de Democrazia Cristiana.
Berlinguer noemde zijn samenwer-
kingsaanbod een „historisch com
promis" en boekte er totdusver een
bescheiden, maar niet te onder
schatten succes meer.
Bij zijn streven naar dat „histo
risch compromis", heeft Berlinguer
zeker niet de gehele kern van de
PCI achter zich. Een belangrijk
deel hiervan heeft hem slechts het
voordeel van de twijfel gegeven en
accepteert zijn plannen slechts als
onderdeel van een tactische ma
noeuvre om de PCI binnen betrek
kelijk korte tijd van de macht te
verzekeren. Van het succes bij alge
mene verkiezingen zal afhangen of
die groep Berlinguer ook verder zal
steunen. Bij de parlementsverkie
zingen van vorig Jaar boekte de
PCI flinke winst, dank zij de poli
tiek van Berlinguer, die de partij
dichter bij het volk had gebracht.
Volkspartij
Dit laatste was echter geen nieuw
verschijnsel in de Italiaanse poli
tiek. De PCI had al vroeg het ka
rakter van een volkspartij gekre
gen, doordat de Socialistische par
tij (PSI), waarvoor deze rol eigen
lijk bestemd was, op beslissende
ogenblikken van de Italiaanse his
torie verstek had laten gaan. Het
aan de macht komen van de dicta
tor Benito Mussolini aan het eind
van de Jaren twintig was voor een
groot deel te wijten aan de ver
deeldheid binnen deze socialisti
sche partij. Het falen van de PSI
stelde de PCI tijdens het fascisti
sche bewind in staat, het vertrou
wen van een groot deel van de
Italiaanse bevolking te winnen.
Debatingclub
Haar tijdens het veizet tegen de
dictatuur van Mussolini verkregen
aanhang kon de PCI na de bevrij
ding in 1944 belangrijk uitbreiden.
De PSI bleef wat zij voorheen ook
geweest was: een debatingclub
waarin men elkaar in de haren
vloog over de „zuiverheid in de
leer". Men kwam er niet aan toe,
regeringsverantwoordelijkheid te
dragen, die onvermijdelijk tot het
sluiten van compromissen zou heb
ben genoodzaakt. Deze houding
stelde de communistische partij in
de gelegenheid, de rol over te ne
men die de socialistische partijen
in de meeste Westeuropese landen
gingen spelen.
Het feit dat zij wat haar aanhang
betreft een volkspartij is geworden,
heeft steeds een stempel op de PCI
gedrukt. Meer dan andere commu
nistische partijen in West-Europa
voelde zij zich genoopt, een onaf
hankelijke positie in te nemen te
genover de Sowjet-Unie. Op zich
zelf behoefde dit geen probleem te
zijn, omdat men in Moskou nu een
maal niet over de middelen be
schikte om een Westeuropese com
munistische partij zijn wil op te
leggen. Niettemin was het ook voor
Togliatti niet zo eenvoudig om de
onafhankelijkheid van zijn PCI te
demonstreren, omdat zijn eigen
partij, in haar kern Moskou-ge-
trouw wilde blijven.
Tweeslachtig
A ^=5
door Herman Amelink
In deze tweeslachtigheid van de
PCI is geen verandering gekomen,
ook al is zij in de afgelopen Jaren
nog meer dan voorheen een volks
partij geworden in die zin, dat ve
len op haar gestemd hebben on
danks het feit dat zij zich commu
nistisch noemt. In het centrale par
tij-apparaat hebben zich geen we
zenlijke veranderingen voltrokken.
De oude kern heeft zich kunnen
handhaven en wacht thans af hoe
het Berlinguer-experiment ver
loopt. En het lijdt geen twijfel dat
een eind zal worden gemaakt aan
het streven naar een compromis
met de christen-democraten als er
bij de volgende parlementsverkie
zingen niet opnieuw duidelijk
winst voor de communistische par
tij uit de bus komt.
Uiterst links
Het begrip 'Eurocommunisroe' is snel ingeburgerd geraakt. Met deze term wordt een stroming binnen het
communisme aangeduid die zich tot nu toe het sterkst heeft gemanifesteerd in Italië, Frankrijk en Spanje. De
communistische partijen in deze landen (■MV^rtMkHÉnK*ai>4BflMifInen(a're democratie aanvaard. Dat wil
zeggen dat ze proberen via het parlcmentljwiCae macht kAïrte». En mofJ^en ze daarna bij algemene verkiezingen
die macht weer verliezen dan zullen ze <W^wooy|iiMy|^yT^^,ybibben ze verklaard. De opvatting dat de
socialistische heilstaat pas kan worden IBflFürfto kln het proletariaat' wordt gevestigd is
losgelaten.
met Moskou. De leiders in het Kremlin
ij vrezen dat de ontwikkeling in West-
pzichte van de Oosteuropese landen die
iet Kremlin als machtscentrum moeten
iag bijvoorbeeld de Roemeense dat dan
t-Berlijn ernstig geprobeerd de afvallige
Ie communisten in Italië, Frankrijk en
In de bijgaande verhalen worden hun
het communisme in de Westeuropese
Deze koers heeft de drie genoemde parti
verzetten zich fel tegen aanvaarding vai
Europa hun eigen machtspositie ernstig
nu, onder het mom van de eenheid bin
aanvaarden. Als de Italiaanse partij een
niet? Daarom heeft de Sowjet-Unie vorii
West-Europeanen in het gareel te krijgen. Tevergeefs. Sindsdien zetten
Spanje hun pogingen om in het centrum van de macht te geraken voort,
posities in die drie landen nader uiteengezet. Drie beschouwingen over
praktijk.
Er is nóg een verschijnsel dat in het
nadeel van Berlinguers experiment
kan werken en dat is het toenemen
de verzet van uiterst links. Nog niet
zo lang geleden was er reden om
aan te nemen dat van deze kant
voor de PCI geen gevaar dreigde,
ook al omdat de ook onderling weer
verdeelde groepen in het parlement
geen rol van betekenis speelden.
Nu lijkt uiterst links te gaan profi
teren van Berlinguers streven naar
een „historisch compromis" met de
christen-democraten, dat door ve
len blijkbaar als verraad aan de
doelstellingen van de PCI en aan
de werkende klasse in het bijzon
der wordt beschouwd.
Uiteindelijk zal het debat binnen
de PCI over de voor- en nadelen
van de samenwerking met de chris
ten-democraten, zoals die thans ge
stalte heeft gekregen, moeten uit
monden in een keuze, die in de
partij bij verkiezingen de beste
kansen kan bezorgen. Het is echter
de vraag of de communistische par
tij zich kan veroorloven van haar
huidige politieke gedragslijn af te
stappen en voor de toekomst een
volksfront (met socialisten) te pro
clameren.
In feite bevindt de Italiaanse com
munistische partij zich op een weg,
waarop geen terugkeer mogelijk is.
Dat blijkt ten overvloede uit de
concessies, die zij in de afgelopen
weken weer aan de christen-demo
craten heeft gedaan. Als er mo
gelijk in het volgend voorjaar
vervroegde algemene verkiezingen
worden gehouden, moet de PCÏ het
voor een belangrijk deel van dezelf
de kiezers hebben, op wie de chris
ten-democraten het gemunt heb
ben. Zou de communistische partij
proberen het zowel uiterst links als
het midden naar de zin te maken,
dan dreigt zij tussen de wal en het
schip terecht te komen.
Terwijl terwille van de kiezers het
beleid van Berlinguer zal worden
voortgezet, kan echter een gebaar
tegenover de oude kern van de PCI
niet uitblijven. In de praktijk zal
deze geste er op neerkomen dat
men zich in zijn uitlatingen tegeno
ver de politiek van de Sowjet-Unie
zal matigen. Uit verklaringen van
de afgelopen maanden kan dit wor
den opgemaakt, met name waar
het de zaak van de mensenrechten
in de Sowjet-Unie en andere com
munistische landen betreft.
Er is in West-Europa geen commu
nistische partij te vinden, die bin
nen een tijdsbestek van tien Jaar zo
is veranderd als de Franse. Beetje
bij beetje zijn de dogma's over
boord gezet. Het doel: de partij van
Georges Marchais volgend voor
jaar of enkele Jaren later weer rege
ringsmacht te laten uitoefenen.
De gang van de Franse communis
tische partij door de Jongste ge
schiedenis mag opmerkelijk wor
den genoemd. Opgericht na een
splitsing in de socialistische bewe
ging in Frankrijk in 1920
proefde de partij aan het eind van
de Jaren dertig enkele jaren de
smaak van het regeren. Ze maakte
deel uit van het volksfront van
Léon Blum, een samenwerkings
verband van links dat nauwelijks
ruimte had om opvallende beslui
ten te nemen.
Na de tweede wereldoorlog kwam
de PCF (Parti Communiste Fran
cis) als de hechtste politieke groe
pering in het op z'n kop gezette
Frankrijk terug. Maurice Thorez
was de grote man in de partij en hij
wist de communisten opnieuw in
de regering te brengen. De PCF
wist de samenwerking met de
volksrepublikeinen van Robert
Schuman, de radicalen en de socia
listen tot voorjaar 1947 vol te
houden maar toen werden vice-pre
mier en minister van staat Thorez
en zijn partijgenoten uit de rege
ring gezet. Ze wilden zich niet ak
koord verklaren met de economi
sche politiek van de door socialis
ten beheerste regering.
door Bert van Panhuis
choslowakijje in 1968 werd eerst
veroordeeld maar later weer goed
gepraat en andersdenkenden bin
nen de partij, zoals Roger Garaudy
en Charles Tillon, werden nog
steeds uitgebannen. Linkse Jonge
ren keerden zich van de PCF af
omdat ze de parti] verstard
vonden.
Geen revolutie
Enrico Berlinguer (rechts onderin) overlegt regelmatig met de
leiding van de christen-democraten over het door de Italiaanse
regering te voeren beleid.
Isolement
De daar op volgende twintig Jaar
worden gekenmerkt door isole
ment en onverkorte trouw aan 'het
proletarisch internationalisme' zo
als dat door de Sowjet-Unie werd
geleerd. Thorez leidde de PCF in
onvervalst stalinistische traditie en
partijleden, die van het rechte pad
afweken werden zonder pardon de
laan uitgestuurd.
Met de komst van Charles de Gaul
le en het gaulllsme kregen de com
munisten in het fel oppositionele
kamp gezelschap van de socialis
ten en dit leidde er toe dat er over
en weer binnen het linkse blok
meer contacten kwamen. Thorez'
opvolger Waldeck Rochet steunde
de linkse kandidaat FrancOols Mit
terrand als opponent van De Gaul
le bij de presidentsverkiezingen
van 1965 en in 1967 volgde zelfs een
pact van socialisten en communis
ten. De losvaste relatie kreeg in
1972 meer betekenis met het ak
koord van de twee groten en de
kleine linksradicale MRG van Ro
bert Fabre over een gemeenschap
pelijk programma, het beleid in
grote lijnen van een toekomstige
linkse regering.
Het isolement was aan het eind van
de Jaren zestig dan wel opgeheven,
het karakter van de PCF was nog
steeds rechtlijnig Moskougezind.
De inval van de Sowjets in Tsje-
Langzaam maar zeker traden er
echter veranderingen aan het licht.
Eerst deed de partij de uitspraak
dat de macht niet meer zou worden
gezocht door middel van de revolu
tionaire omwenteling maar via de
stembus kort daarop kwam het
'gemeenschappelijk programma'
van stapel vervolgens werd een
charter van rechten met burgerlij
ke vrijheden als die van meningsui
ting bekrachtigd en drie Jaar gele
den werd verklaard dat oppositio
nele partijen een regering, zelfs een
communistische, mochten weg
stemmen.
Belangrijk was vorig Jaar de uit
spraak van de huidige communisti
sche leider Marchais over 'de dicta
tuur van het proletariaat'. Op het
partijcongres van februari in St-
Ouen zei Marchais: „In 1917 was in
Rusland de dictatuur van het pro
letariaat noodzakelijk om het suc
ces voor het sociaüsrhe te verzeke
ren. De wereld is veranderd. Van
daag de dag vertegenwoordigt in
Frankrijk het proletariaat niet de
gehele werkende klasse om maar
helemaal niet te praten over de
massa werkende mensen, die we
willen bereiken." Geen formele af
zwering dus, maar de dogmatische
kantjes werden er wel flink afge
slepen.
De betrekkingen met de Sowjet-
Unie zijn in een meer 'euro-commu
nistisch' verband komen te staan.
De PCF nam het bij voorbeeld op
voor andersdenkenden als Solsje-
nitsln, Pljoetsj, Amalrik en Boe-
kowski en vermeed tijdens het
Jongste bezoek van de Sowjetrussl-
sche leider Leonid Breznjew een
ontmoeting met het staatshoofd.
Het Franse atoomzwaard een
onvervalst nietrlnternatlonaal wa
pen is aanvaard evenals de Euro
pese Gemeenschap.
beelden in de na oorlogse geschie
denis van Frankrijk aan te wijzen
dan zou de PCF terugvallen in
vruchteloze oppositie. De organisa
tie is nog steeds hecht, maar de
groei is uit de PCF.
Bovendien staat de partij zwak ten
opzichte van de socialisten. Was
ten tijde van het akkoord over het
gemeenschappelijk program de
PCF nog de grootste partij nu heb
ben de socialisten de communisten
ver achter zich gelaten. De socialis
ten hebben echter het nadeel dat
hun organisatie broos is. Die onder
geschikte rol van de PCF treedt
momenteel duidelijk aan het licht
met de herschrijving van het ge
meenschappelijk program. Mitter
rand komt steeds meer naar voren
als de natuurlijke leider van het
volksfront en dat is ook logisch.
Een communistische overheersing
van het linkse pact zou een over
winning bij de algemene verkiezin
gen van volgend Jaar
onwaarschijnlijk maken.
De socialisten verkeren echter nog
In een positie dat ze niet zonder de
communisten kunnen, een recente
speculatie ten spijt dat een pact
van socialisten en linksradicalen
precies de helft van de 490 zetels in
de Algemene Vergadering, de Fran
se tweede kamer, zou kunnen ha
len. Tot en met maart zitten de
communisten wel goed. Maar dan,
vraagt de PCF-top zich af, wat doet
Mitterrand dan?
Kwetsbaar
De Franse communisten zijn ech
ter kwetsbaarder dan hun nieuwe
koers en positie doen vermoeden.
Zonder het samenwerkingsak
koord met llnksradicalen en socia
listen hebben ze niets in de melk te
brokkelen, de Invloed via de vakbe
weging CGT even bulten beschou
wing gelaten. Als de socialisten
met hun communistische partners
zouden willen breken en politie
ke ontrouw is met handenvol voor-
De communistische partij van
Spanje is in de eerste plaats
Spaans en pas dan communistisch.
De partij accepteert de Spaanse
monarchie ook al is ze principieel
republikeins. De partij loop achter
de. lange tijd door haar verfoeide,
geel-rood-gele vlag. En de partij
weigert van het Kremlin enige
richtlijn te accepteren voor de te
volgen politiek. Ze maakt zelf de
dienst uit.
De leider van de Spaanse commu
nistische partij, Santiago Carrillo,
is overtuigd van de Juistheid van de
zelfstandige koers van de partij.
Spanje leeft nog in het verleden en
de oude tegenstellingen beheersen
nog steeds het denken van de men
sen. Veertig Jaar Franquistische
dictatuur na een bloedige burger
oorlog heeft het land in tweeën
gedeeld: aanhangers en meelopers
van de generaal en zijn tegenstan
ders, voor het gemak met het etiket
communisten beplakt.
De sporen van het verleden waren
niet van de ene dag op de andere
verdwenen na de dood van de cau-
dillo. Carrillo besefte heel goed dat
hij behoedzaam zou moeten ma
noeuvreren om zijn partij ver
draaglijk te maken. Legalisatie
werd een feit toen duidelijk gewor
den was dat de partij niet de om
verwerping van het staatsbestel
voor ogen had en ook niet onder
leiding van een buitenlandse geni
us stond. Verzoening van de oude
tegenstellingen was en is nog
steeds de leidraad voor Carrillos's
politiek. De acceptatie van de vlag
en de koning zijn het duidelijkste
bewijs dat de PCE echt Spaans is.
Geen illusies
De socialistische partij heeft een
sterke anti-communistische vleu
gel met machtige voormannen als
Gaston Defferre en ook Mitterrand
zelf is geen vriend van de PCF.
Herhaaldelijk bezweert hij zijn ge
hoor dat hij geen marxist is en in
een pas verschenen biografie van
de hand van Franz-Ollvler Giesbert
staat de uitlating van de socialisti
sche leider: „Maak je geen illusies.
Voor de communistische partijen
in het Westen is het historisch com
promis de beste manier om aan de
macht te komen. In zekere zin zijn
ze onze tegenstanders." Het is ook
de PCF duidelijk: Mitterrand ge
bruikt hen om aan de macht te
komen net zoals zij hem gebruiken.
Het grote verschil ls echter dat de
socialisten gemakkelijker aan een
nieuwe partner komen de aan
hangers van president Valéry Gis-
card d'Estalng bijvoorbeeld dan
de communisten en als Oiscards
Republikeinse Partij (RP) het goed
doet in maart dan is de verleiding
groot.
Binnen de communistische partij
zou dan opnieuw de strijd kunnen
ontbranden tussen voorstanders
van het Eurocommunlsme en de
nog grote groep tegenstanders
daarvan met alle gevolgen voor de
politieke nek van mensen als Mar
chais. Het ls dé zwakke plek van de
PCF geworden: als het moet zijn ze
best te missen in het komende poli
tieke spel.
Weerwoord
De openlijke kritiek aan het adres
van de Sowjet-Unie kwam Santia
go Carrillo na dé stembusuitslag
van 15 Juni op een hard Moskou s
weerwoord te staan. Naar aanlei
ding van Carrillo's boek „Eurocom
munlsme en de staat" viel Moskou
in Nowoje Wremja (Nieuwe tijden)
de Spaanse partijleider ongewoon
fel aan. De mogelijkheid van een
nieuwe scheuring In de communis
tische beweging werd al geopperd.
Carrillo zei te betreuren dat de
SowjetrUnle niet eerder met haar
kritiek gekomen was. Het had hem
misschien nog wat meer stemmen
opgebracht dan de negen procent
die hij nu haalde.
In tegenstelling tot de positie van
de Franse en Italiaanse communis
tische partijen is die van de Spaan
se PCE nog betrekkelijk margi
naal. Met negen procent en negen
tien zetels in het parlement heeft ze
een betrekkelijk gering gewicht. De
recente kritiek van Moskou op de
zelfstandige koers van het Euro
communlsme een term die op de
Fundamenteel ZHZIZ
Deze houding van de Spaanse com
munistische partij ls geen kwestie
van tactiek. Ze betreft een funda
mentele keuze van de partij die
eigenlijk al aan het eind van de
Jaren zestig gemaakt werd na de
studentenrevolte van Parijs en de
Russische inval in Praag in 1968.
De PCE, die toen haar hoofdkwar
tier nog in de Franse hoofdstad
moest hebben, veroordeelde die in
val. De partij heeft zich toen afge
keerd van het marxlstisch-lenlnis-
me zoals dat door de Sowjet-Unie
beleden wordt. De dictatuur van
het proletariaat werd als leerstel
ling over boord gezet. De partij
accepteerde de burgerlijke rechten
en vrijheden van de westerse demo
cratie, algemene verkiezingen,
stemrecht, politieke pluraliteit en
democratische controle op leger,
politie. Justitie, onderwijs en de
machtscentra in de economie.
Tijdens de verkiezingscampagne
heeft Santiago Carrillo het thema
van de eigen zelfstandige koers van
de Spaanse communisten in alle
toonaarden gespeeld. Vaak in snie
rende bewoordingen maakte hij
duidelijk dat er in de communisti
sche beweging niet zoiets bestond
als een Vaticaan dat ex cathedra
onfeilbare uitspraken kon doen.
HIJ veroordeelde de schending van
de rechten van de mens in de Sow
jet-Unie in scherpe bewoordingen.
Eurocommunlstische top in maart
in Madrid officieel werd richtte
zich bewust op de kleinste van de
drie partijen. De PCE haastte zich
echter te verklaren dat die kritiek
net zo goed voor de andere twee
bedoeld was om het belang van de
kritiek te onderstrepen. Immers, de
PCE heeft alleen maar stemmen te
winnen bij een vertoornd Moskou
hoe groter de boosheid, des te
meer kans op stemmenwinst bij
volgende verkiezingen.
Ontspanning
In zijn kritiek op de Sowjet-Unie
gaat Carrillo veel verder dan zijn
collega's Berlinguer en Marchais.
Zeggen de laatste twee dat het Eu
rocommunlsme geen rivaal wil zijn
van het Kremlin, Carrillo roept luid
en duidelijk dat de Sowjet-Unie
nog wat kan leren van het Euro
communlsme. De Sowjet-Unie
heeft nauwelijks het recht zich so
cialistisch te noemen. Over de
Amerikaanse bases in Spanje
merkte hij op dat Je daarover niet
kunt praten als Je niet ook spreekt
over de aanwezigheid van Russi
sche bases in Oost-Europa. Carrillo
is ook een profeet van de ontspan
ning door zijn pleidooien voor ont
binding van de militaire blokken in
Europa. De Italiaanse en Franse
communisten staan min of meer
welgevallig tegenover de NAVO.
Carrillo bepleit een politiek zelf
standig Europa dat geen bindingen
met de Verenigde Staten of de Sow
jet-Unie heeft. Dat moet dan een
socialistisch en democratisch Eu
ropa worden. Zo'n conceptie is na
tuurlijk erg bedreigend voor de
Sowjet-Unie, die voorziet dat zo'n
Europa een enorme aantrekkings
kracht zal hebben voor de Oosteu
ropese vazallen. Roemenië en Joe
goslavië gaan hun eigen weg al.
Wat ls er eigenlijk wel communis
tisch aan de Spaanse communisti
sche partij? De partij blijft streven
naar de omverwerping van het ka
pitalistische bestel maar dan op
democratische manier. De PCE wil
nog steeds een radicale breuk met
het bestaande. Die breuk moet ech
ter niet geforceerd worden omdat
zoiets een tegengesteld effect
heeft: de aanhahg loopt weg. Car
rillo heeft zich dan ook steeds ver
zet tegen stromingen in de eigen
partij die van de overgangsperiode
na de dood van Franco iets revolu
tionairs wilden maken, zoals een
paar jaar daarvoor in Portugal.
Carrillo heeft steeds onderstreept
dat er na de dood van Franco be
paald geen chaos was ontstaan en
dat er dus ook geen sprake was van
een situatie die rijp was voor de
revolutie. In Portugal konden de
communisten bovendien rekenen
op de steun van de militairen, ter
wijl die in Spanje juist contra-revo
lutionair zijn.
Eerzaam
Zijn scherpe inzicht in de Spaanse
politieke situatie heeft de Spaanse
communistische partij een eerza
me plaats gegeven. Zijn democrati
sche gezindheid is als een paal bo
ven water komen te staan ook voor
die Spanjaarden die nooit op hem
zullen stemmen.
Er is wel een aantal oude rotten in
de PCE die de verwijdering met
Moskou betreuren, maar het groot
ste deel staat achter Carrillo. inclu
sief de legendarische Dolores Ibar-
ruri, van wie menigeen dacht dat ze
in haar hart wel stalinistisch zou
zijn. Ze ondertekende als eerste het
verweerschrift van het centraal co
mité van de PCE tegen de aantij
gingen van het Kremlin. Zoals ze in
de Jaren zestig voorkwam dat Car
rillo om zijn gematigde standpun
ten de partij werd uitgemikt, zo
hield ze hem ook ditmaal de hand
boven het hoofd. De Spaanse com
munisten zijn zo enthousiast dat ze
na veertig Jaar weer meetellen, dat
ze hun leider niet laten vallen.
Carrillo beseft de beperkingen van
zijn partij. Hij noemt haar een van
de vertegenwoordigers van de ar
beidersklasse en niet dé vertegen
woordiger. Ook tijdens de burger
oorlog was de PCE een betrekkelijk
kleine partij, maar met bepaald
grote invloed binnen de linkse be
weging. Carrillo lijkt na veertig
jaar weer op eenzelfde plaats voor
zijn partij te mikken.
Dolores Ibarruri, de voorzitster van de Spaanse communisten en
Santiago Carillo, de partijleider (rechts) zetten zich samen in
voor het Eurocommunistische karakter van hun partij.
