Het avontuur van de textiele
kunst die van de wand staptee
Exportoffensief met
nieuwe successen
L
AUTOBIOGRAFIE
Energiebedrijf Rijnland
Troui
Expositie in Apeldoorns Van Reekum Galerij
Japanse autofabrikanten
Mozambique geeft
economische
problemen toe
Vrouw omgekomen
bij verkeersongeluk
CURSUSSEN
AVONDCURSUSSEN
ft
graszi
MEDEWERKER
:odell
AG
TROUW/KWARTET"
iel
Siccode Jong
door Jac Lelsz
1 ee
'ME
-iele
APELDOORN In de Van Reekum Galerij te Apeldoorn wordt deze zomer een tentoonstelling rustig:een xnusch maar teven£e
gehouden, waarvan men zou kunnen zeggen dat zij een idee geeft van het avontuur, dat de textiele moedig „nou, nou laten hon
kunst begon toen zij van de wand stapte. Zeven exposanten laten zien, doen daartoe althans een
poging, dat textiel een materiaal is, waarvan de kunstzinnige verwerking niet per se op een yoor gebruik biJ speisitüafems
wandkleed behoeft uit te draaien. scholen, clubhuizen en andere
lingen, waar spel als ultbeetiig
middel wordt gehanteerd. Biimi
spelsituaties moeten de decoi
nen gebruikt bij voorbeeld afcda
afdak, berg, enz., zowel om eefcg -
te te suggereren als om dezft n
schermen. Marianne Smits, jd m
felle kleurtjes, toont onder m| tr<
ven zijden agenda-tassen me he
en uuraanduiding, bergvak v<; feL
pieren en potlood aan koordrst
kussens in de vorm van ongqenk
nige driehoeken over de schtdaa
van een etalagepop, een kledifser
dat wel nooit gedragen zal w ge
doen denken aan een futuritr n
Spakenburgse. rgo<
ïars
De appliqué-wandkleden van_.
Gabriëlse, hoewel een soort rêr"'
Datsuns klaar voor export. Het Nissan-concern beschikt over een grote opslagplaats met haven in
Yokohama, vanwaar eigen schepen en ri]-ln-rlj-uit-schepen van andere rederijen de Datsuns voor
Amerika en Europa laden. Het concern is de grootste auto-exporteur ter wereld.
Amerika als 's werelds grootste
autoland telt vier autocon
cerns waarvan één noodlij
dend terwijl Duitsland er
drie van formaat telt, Frank
rijk en Italië elk twee en Enge
land één. Maar Japan heeft er
zo zes. Die zes zijn na elkaar,
elk voor zich, aan een exportof
fensief begonnen, steeds met
nieuwe successen. Gevolg is
dat Japan 's werelds voor
naamste auto-exporteur werd.
In Nederland was de aanwezigheid
van de Japanse auto tien jaar gele
den nog nauwelijks merkbaar. Nu
kiest één op de zes Nederlanders, die
een nieuwe auto koopt, voor een
Japans produkt. De Japanse merken
hebben een voortdurende opmars
voortgezet, eerst ten koste van fa
brieken die al een kwijnend bestaan
leden, maar uiteindelijk ook ten kos
te van het aandeel van grote Duitse,
Engelse en Italiaanse merken.
uit het land van de Rijzende Zon de
Amerikaanse autoconcerns nu met
schonere uiUaatgassen de loef afste
ken. Klagen namelijk de Amerika
nen, dat zij de stikstofoxidegehaltes,
die de wettelijke maatregelen ver
langen, niet bereiken kunnen. Mitsu
bishi en Subaru hebben aangekon
digd daarmee geen probleem te
hebben.
Subaru heeft zelfs in Japan dit voor-
Jaar het model 1400 Leone al uitge
bracht met een gehalte van 0,25
gram per kilometer stikstofoxide in
de uitlaatgassen, terwijl Mitsubishi
deze maand met de Lancer en Celes
te aan de nieuwe nonnen zal vol
doen. Die normen worden op 1 april
volgend Jaar in Japan van kracht: in
Amerika stelt de overheid de maat
regelen nog steeds uit.
Prijs
Compleet
Eerst vestigden de Japanse autofa
brikanten hun reputaUe door hun
modellen in standaarduitvoering
zeer compleet uit te rusten, vaak tot
en met radio toe. Hun wagens bleken
degelijk, altijd zeer soepel te schake
len want de Japanse automobilist
klutst met de versnellingspook maar
raak en conformistisch van vorm
geving.
Het aanvankelijk probleem, dat de
modellen te krap waren, werd al
lengs ondervangen. Alleen het veer-
comfort is nu nog duidelijk minder
dan dat van de Europese auto, al is
met de jongste modellen van Dat-
sun, Mazda en Mitsubishi ook op dit
punt vooruitgang geboekt
Honda komt sinds vorig Jaar het
sterkst op. wellicht mede dank zij de
voorwielaandrijving. Toyota is nog
steeds koploper van het Japanse zes
tal en Subaru hekkeslulter. Op de
tweede plaats komt Datsun, het Efficiency
merk van Nissan, dat de kleine Cher
ry met voorwielaandrijving, doch de
andere modellen met achterwielaan
drijving levert. Het is het enige Ja
panse merk dat beide technieken in
zijn programma voert.
Het bijzondere van de nieuwe moto
ren van Mitsubishi en Subaru is
trouwens, dat deze minder benzine
verbruiken, terwijl de Amerikaanse
concerns Juist stellen dat schonere
uitlaatgassen tot een hoger verbruik
leiden. De nieuwe motoren worden
echter wel aanzienlijk duurder en de
prijsstelling in de internationale
concurrentie is reden om deze uit
voeringen nog niet te exporteren.
Industrie de Japanse concurrenten,
terwijl Japan zelf maar mondjes
maat auto's Importeert.
De Japanners hebben hun export-
groei van één auto in 1954 naar ruim
tweeeneenhalf miljoen vorig jaar
opgezet volgens een pragmatische
strategie. ZIJ begonnen in Azië, dat
nog altijd vijftien procent van de
export afneemt. Daarna kwam
Amerika en tegelijkertijd richtten
zij zich op die Europese landen, die
geen eigen auto-Industrie hebben.
In Europa begonnen ze in Finland,
vervolgens kwamen andere Scandi
navische landen en de Benelux aan
bod en daarna Zwitserland, Portu
gal, Griekenland, e.d.
Tenslotte begonnen zij aan de „gro
te vier", al stelde Italië importcon
tingenten vast en al bleek het in
Frankrijk moeilijk dealers te krij
gen. In Duitsland werkten de Japan
se merken heel voorzichtig aan hun
opmars, maar Datsun bereikte in de
kortste keren de leidende positie
onder de importauto's in Engeland.
Afrika
De Japanners zijn immers zeer kien
waar het om de vaststelling van de
prijs van hun modellen gaat. Toen
zij in de jaren zestig hun start maak
ten in Europa werden ze zelfs wel
van dumping beschuldigd. Maar de
cijfers tonen aan, dat dit niet reëel
ls. Nissan bijvoorbeeld maakte In
het op 31 jnaart besloten boekjaar
een winst van 4,2 procent over de
totale omzet; meer dan de meeste
Europese autofabrikanten. Van die
omzet was 45 procent export en het
is onaannemelijk, dat men over bij
na de helft van zijn omzet verliezen
kan accepteren, die dan weer op de
binnenlandse verkoop goedge
maakt zouden moeten worden.
Zuinig
Bovendien is de Datsun een zeer
zuinige auto gebleken. Tijdens de
oliecrisis werden alle mogelijke ver
gelijkende metingen gepubliceerd,
waar de Datsun Cherry als winnaar
uit tevoorschijn kwam. Japan is nu
eenmaal een land, dat zoals de mees
te grote Europese landen voor zijn
energievoorziening vrijwel geheel op
import van olie en gas aangewezen ls
en de autofabrikanten hebben tijdig
aangevoeld dat zuinigheid voor hun
export een zeer sterk verkoopargu
ment ls. Nissan-Datsun werd de
sterkste exporteur, hoewel het con
cern als producent in Japan na Toy
ota op de tweede plaats staat en ook
In de Nederlandse autoverkoop na
Toyota komt. Tevens hebben de Ja
panners duidelijk gemaakt met an
dere aspecten van de motortechniek
tot de koplopers te behoren. Toyo
Kogyo te Hiroshima, dat het merk
Mazda voert, is het verst gekomen
met de ontwikkeling van de Wankel
motor. al is die technische ontwikke
ling gestuit door het hoge verbmik-
cljfer: Oeneral Motors in Amerika
werkte zelfs met Mazda samen, maar
zette de ontwikkeling van de „draal-
zuigermotor" na de oliecrisis stop.
Stille motor
Mitsubishi heeft de zeer stille motor
met balansassen geconstrueerd, die
een unieke bijdrage vormt tot de
strijd tegen de geluidshinder. Maar
in het overvolle en sterk geïndustria
liseerde Japan spreekt de luchtver
ontreiniging nog meer aan en het
ziet er naar uit, dat de fabrikanten
De sleutel van de scherpe prijsstel
ling voor de Japanse auto's ligt In de
efficiency besloten. De merken ha
len stuk voor stuk een hogere pro-
d uk tie per werknemer dan de Ame
rikaanse of Europese fabrikanten.
De redenen daarvoor zijn de Jonge,
moderne fabrieken, waarin nog
steeds veel geïnvesteerd wordt
Japanners zijn spaarders en beleg
gers bij uitstek terwijl het fa-i
briekspersoneel een werklust ver
toont, die de westerse bezoeker ho
gelijk verbaast Arbeidsproduktivi-
telt ls een nationale doelstelling van
Japan geweest en ls dat nog steeds.
De kleinste van de zes zelfstandige
fabrieken, Subaru, claimt zelfs de
hoogst^ ar beids prod uktivl telt te
hebben en vergelijkt zich graag met
BMW, welk merk op dit gebied in
Europa een uitblinker ls. Dat verder
de Japanse autofabrikanten door de
financiële structuren van hun reu-
zenconcerns Mitsubishi is als
conglomeraat het grootste concern
ter wereld gemakkelijk investe
ren kunnen, dat zij een grote staalin
dustrie als rugdekking hebben
(mede dank zij de vooraanstaande
plaats in de scheepsbouw) en dat zij
hun transport overaee met eigen re
derijen scherp kunnen calculeren
zijn eigenlijk maar bijkomende
voordelen.
Strategie
Het Japanse succes in de autover
koop is dan ook internationaal en
schijnt welhaast onstuitbaar. Zelfs
Subaru behoort In Amerika tot de
tien meest geïmporteerde merken.
Op de eerste drie plaatsen staan
daar niet langer VW. Opel en Ford,
maToyota, Datsun en Honda.
OverU ontmoet de Europese auto-
Vorig Jaar waren de Japanners goec
voor tien procent van alle in Ameri
ka en Engeland verkochte auto's,
doch zagen ze ook kans vijftigdui
zend auto's in Frankrijk te verko
pen: 2,7 procent van de totale
markt. De franse autoindustrie, met
name Peugeot, ls daarover zeer ont
sticht, temeer omdat de Japanners
ook in Afrika doordringen, waar
Peugeot ëen enorm afzetgebied
heeft
De Duitsers kochten vorig Jaar ruim
veertigduizend Japanse auto's, nog
net geen twee procent van de totale
autoverkoop in de bondsrepubliek,
maar de Franse en Duitse autofabri
kanten protesteren nu vereend met
de door import overspoelde Britten
tegen de geringe kansen, die hun in
Japan geboden worden. Diploma
tiek overleg heeft daarin nog maar
weinig verandering gebracht: een
Japanner koopt niet gauw een bui
tenlandse auto. Men zegt zelfs, dat
hij die auto vaak te groot vindt,
omdat Japanners nu eenmaal klein
van stuk zijn.
Vorig Jaar zijn in West-Europa rond
550.000 Japanse personenauto's ver
kocht, terwijl de Europese auto-in
dustrie daarvan acht procent
(44.000) naar Japan exporteerde.
Van die 550.000 had Engeland met
ruim 120.000 het grootste portie af
genomen, terwijl Nederland met
ruim 80.000 op de tweede plaats
kwam. Naar uit de eerste verkoop
cijfers van dit Jaar blijkt zetten de
zes Japanse automerken in ons land
hun export gestaag voort.
Antwoord
Het antwoord van de Amerikaanse
concerns op de snelle ontwikkeling
van de Japanse auto-industrie is het
streven naar partnerschappen ge
weest. General Motors nam de ze
vende fabrikant Isuzu over, Ford
bouwde samen met Datsun en Maz
da een fabriek voor automatische
transmissies en Chrysler kreeg een
belang van vijftien procent In Mitsu
bishi's autofabriek. Maar dat zijn
nog maar kleine belangen ten op
zichte van wat de Japanse auto
industrie onderneemt
Er zijn zelfs nog twee merken bijge
komen, die stellig ook voor export in
aanmerking komen: Suzuki, van de
bekende motorrijwlelfabriek, en
Daihatsu, dat gelieerd is met Toyo
ta. Op de RAl-tentoonstelling in fe
bruari was Daihatsu voor het eerst
in Europa aanwezig en de officiële
Import van dit merk uit Japan zal
binnenkort in Nederland beginnen.
De Japanners houden de vaart er ln.
Naar oude begrippen is textiel alles
wat geweven is. We kennen het
woord voornamelijk als zelfstandig
naamwoord. Het woord bestaat ech
ter ook als bijvoeglijk naamwoord.
Als zodanig gebruikt heeft textiel
betrekking op de weefnijverheid.
Volgens nieuwere begrippen slaat
textiele kunst niet meer alleen op
wandkleden, worden er ook andere
technieken dan het weven toe gere
kend en ziet men bovendien toepas
singen van materialen die er niet per
traditie mee te maken hebben
(kunststoffen bij voorbeeld).
De nieuwe directeur van de Van
Reekum Galerij, Jerven Ober, heeft
grote belangstelling voor de nieuwe
re ontwikkelingen van de textiele
kunst, zoals men die in het buiten
land en ook in Nederland kan waar
nemen. Samen met Mary Hobijn
stelde hij het boek „Textiel in beeld"
samen, een uitgave van Cantecleer.
Daarin wordt een aantal kunstena
ressen en kunstenaars behandeld,
die zich met de nieuwe textiele
vormgevingen bezig houden. Som
migen van hen zijn ook op de Apel-
doornse tentoonstelling aanwezig.
Textiel wordt tegenwoordig aanzien
lijk ruimer opgevat dan dat geduren
de lange tijd het geval is geweest,
ook ten opzichte van het werk van
vernieuwers van de school van Au-
busson (Frankrijk) zoals om er één
te noemen de schilder Jean Lur-
$at. Textiele kunst wordt op het
ogenblik ook in de ruimte gesteld,
zoals men dat met een beeldhouw
werk doet. Zij wordt aan het plafond
opgehangen of eventueel in een ka
merhoek gedeponeerd. Het vlak is
vaakj reliëfachtig, heeft soms open
gedeelten. Vooral bij kunststoffen
wordt gebruik gemaakt van de ei
genschap van het materiaal. Tran
sparantheid, glans, beweeglijkheid,
weerkaatsing. Ook werden een paar
taboes doorbroken, onder meer dat
met textiel en met textiele kunst
bezig zijn een specifiek vrouwelijke
aangelegenheid zou zijn.
Enfin, men moet maar eens zien wat
de zeven exposanten er van gemaakt
hebben. Het lijkt door elkaar wat
minder serieus dan het degelijke
wandkleed-oude-stiJL Een flinke do
sis ludlciteit zit er stellig in. Ook een
hoeveelheid experimenteerlust. En
zonder dat zou de wereld in artistiek
opzicht tot een nieuwe ijstijd ver
starren. Voor het overige mag men
Mecky van den Brink: „Strengeling", 1974.
dat tegen popart aanleunt, imr
wat deze expositie betreft nurer
meest in de bekende hoek. Ide
met de waarlijk fraaie wandlrcr
van Gerda Edens. Geabstra»en
maar uiterst expressief. En hc ééi
van coloriet. Een hoogtepunt
voor ons het donker getoo an
„Iers landschap". Mecky vaI
Brink („Gebreide regenboog^;n,
enz.), Marjolein Katsma (die iner
geeft voor systematisch kleunëlls
Harry Boom (hij verschoof ha v
cent van toevoegen naar weglai
probeert zo tot verstilling en v"""
voudiging te komen, wat somi i
gezien de resultaten wellicht aO
bizar spelletje zullen ervaren)
andere exposanten.
De tentoonstelling „Textiel? - J
ten van het gebruik van ti^
kunst" blijft tot en met 3(
teraber.
LONDEN (Reuter) Mozambique
heeft toegegeven dat het zich in
ernstige economische moeilijkhe
den bevindt. „Buitenlandse vijan
den en hun agenten in het land",
zijn volgens Radio Mapoeto de
schuldigen hiervan.
Volgens het radiobericht heeft de
ministerraad van Mozambique in
een communiqué meegedeeld dat er
een tekort is aan levensmiddelen,
medische diensten, kleding, grond
stoffen en materiaal voor de Indus
trie.
In het communiqué wordt voorts
gewag gemaakt van „gespeculeer,
hamsteren, verlies van buitenlandse
valuta, smokkel, moeilijkheden bij
het aanbieden en verkopen van pro-
dukten en tekort aan transportmid
delen."
Radio Mapoeto berichtte dat in het
communiqué ook stond dat de voor
naamste oorzaak van de moeilijkhe
den was, de opzettelijke, recht
streekse of indirecte activiteit van
externe vijanden en hun agenten in
ons midden tegen onze economie.
„Deze activiteit wordt bedreven
door het Internationale kapitalisme,
ln vereniging met de nog steeds ster
ke kapitalistische sector in ons
land", aldus het communiqué.
De economische crisis moet volgens
het communiqué het hoofd worden
geboden door betere partijvertegen
woordiging in de federale regering
en op ander vlak, versnelde organi
satie van dorpscommunes, gemeen
ten en coöperaties ter bestrijding
van economische speculatie en nieu
we wettelijke maatregelen die voor
zien ln strenge straffen voor onwil-
ligea
ARKEL (ANP) De 61-Jarige me
vrouw C. van 't Hof-Slagboom uit
Arkel (Zuid-Holland) ls gisteren bij
een verkeersongeval om het leven
gekomen. Toen zij op een kruispunt
fietste en had voorgesorteerd om
linksaf te slaan, zwenkte ze volgens
de politie onverwacht weer naar
rechts waarbij ze door een passeren
de auto werd geraakt BIJ de val liep
ze een schedelbaslsfractuur op,
waaraan ze later ln het ziekenhuis
overleed.
VAN DE
VERENIGING VOOR
HANDENARBEID
'S-GRAVENHAGE
(Aanvang 15 augustus a.s.)
Tekenen, schilderen, grafische technieken (maandag)
Sieraden, sierlepeltjes e.d. (drijven enz.) (woensdag)
Leerbewerking (donderdag)
Keramiek (pottenbakken, draaien, glazuren) (woens
dag of donderdag)
Model- en portretboetseren (maandag)
Houtbewerking (gutsen, draaien, speelgoed enz.)
(woensdag)
Weven (maandag)
Textiele werkvormen (wandkleden, stofversieren e.d.
(woensdag)
Model- en portrettekenen (woensdag)
Algemene Handvaardigheid (dinsdag). Diverse tech
nieken. Een speciale cursus voor hen die aan hande
narbeid willen gaan doen en kennis willen maken met
de vele facetten hiervan.
Het cursusjaar duurt 9 maanden (van 15 augustus t/m
mei). Iedere cursus omvat 35 lessen van elk 27» uur en
staat onder leiding van bevoegde docenten.
Tweejarige cursus Lagere Akte Handenarbeid.
Tweejarige OCHTEND- en AVONDCURSUSSEN
voor het bekende diploma Creatieve Handvaardig
heid.
Een inleiding in de handenarbeid gericht op buitenschool
se aktiviteiten in het jeugd- en clubhuiswerk, bejaarden
centra, assistentie bij bezigheidstherapie enz.
1e jaars cursus op maandag- of woensdagochtend, op
woensdag- en donderdagavond.
Alle inlichtingen en prospektus: Bureau Valkenboskade
419, Den Haag. Tel.: 070-635633.
Onze werklokalen zijn gevestigd in de school aan de
Busken Huetstraat 22, Den Haag, bereikbaar met bus
18 en trsm 16.
ZAKENFLITSEN
Uitknippen *1
Geldleningen voor elk doel n
Financieringen - Persoonlijke leningen - Hypotheken
Rijks Erkend Bedrijf Bemiddelaar Aether,
Be. 05550 Jen
Hammarakjöldlaan 213, tet. 070-935893. gc
UITKNIPPEN en
T.V.-reparaties bi) u thuis, ook*s avonds, voorat prijsopgal,. -.
schriftelijke garantie. Financiering - persoonlijke lening
gelijk. Levering van (zo mogelijk) elektrische artikelen: ni
nm v
eeld
wordt gehaald en gebracht
Rijks-Erkend Bedrijf Aether, Bs. 05550.
i 213 Tel. 070-935893.
Parketvloeren
_ps
l
>ue<
rlak
Leveren en leggen van alle soorten parket v.a. f 17.- per m2 jn
oude vloeren weer als nieuw door mach. schuren en lakken,
event, reparatie.
Modu Parket
Hardentoroefcstr. 156, Den Heeg, tel. 070-296808
Zoekt u een woning, kamer oI flat in
Leiden ot omg.7 Bel dan tel. 071-
123675. Ook ruilen.
WON. BURO
DE SLEUTELSTAD
HOGEWOERD 105. LEIDEN
Openingstijden van 10-19 uur.
Gevraagd niet of zonder
overname Rat, Woningen
en Kamers in Leiden en omg.
WON. BURO
DE SLEUTELSTAD
HOGEWOERD 105. LEIDEN
tel 071-123675
Openingstijden van 10-19 üut
In ol rondom Leiden vragen wij gem.
en/of gestoft. KAMERS. HUIZEN,
FLATS of BUNGALOWS.
„De Woonbeura"
UUan, M. 071-1427».
Direct van onze
01719-13039.
'alles franco thuis. V.d. k
zoden, Noordwijk. Qfl
te
■poi
J VI
fwe
"p]:j
-4 0f
I V;
Op de afdeling Inkoop van het Energiebedrijf Rijnland is op
korte termijn plaats voor een
in de leeftijd van 23-28 jaar.
De aan te trekken kracht zal de functionaris die mede belast
is met de aankoop van gas- en elektriciteitsmaterialen dienen
te assisteren. Voorts zal hij diverse administratieve werk
zaamheden die hieraan verbonden zijn moeten verrichten.
Voor het vervullen van deze functie wordt verlangd een
middelbare vooropleiding, aangevuld met het Praktijkdiploma
Boekhouden c.q. een technische opleiding van gelijkwaardig
niveau, alsmede te beschikken over goede contactuele
eigenschappen.
Enige materialenkennis op het gebied van gas en/of elektrici
teit wordt op prijs gesteld.
Het salaris is afhankelijk van opleiding en ervaring en
bedraagt (per 1 augustus 1977) maximaal 2.101,-- bruto
per maand.
De premie A. O. W. komt voor rekening van het bedrijf.
Voorts geldt een goede ziektekostenregeling, opname in het
Algemeen burgerlijk pensioenfonds en gunstige studiekos
tenvergoeding.
Eigenhandig geschreven sollicitaties te richten aan de afde
ling Personeelszaken van het Energiebedrijf Rijnland, Lan-
gegracht 70, Leiden onder vermelding van nummer ER/
77015 in de sollicitatiebrief.
Energiebedrijf Rijnland
idee
GRASZODEN te
en grond ook zakken» te
In elke hoeveelheid lt oi
baar. F. Plf—
Margrietstr. 5, Leidefee
071-126414. lg i
AOg
•Hep. borl
KUNSTGEBIT!)—
v.d. Waalsstr. 44, ia
Telefoon 071-12551
GEOPEND VAN 8-1 I
OF VOLGENS AFSP^ J
DATSUN
lg
Vrijdan de caravai
huls, tent of boot. Gi
butaan 4-vlams f 1
kleur 189,50. GasWjj
bruin of groen 398,-.
sortering camping kq,^
verf. olieverlichting, kt^ar
en kasten. Fittingmaterv ,r
'De Speciaalzaak voor^
irmi
HOLWRDA
Beatrixstraat 21—23,
Telefoon 071-126534.
SS1
ir i
ELKE
ZATERDA' g
IN
sej
OV
jopt
t
ing
advertentie
pagina's
voor f
ONDERWIJZr
VERPLEGEN*
verzorgen!
EN HOGER Ijo
PERSONEEL "o
Int)
InlichUngeltn,
Advertentie"' 1
exploitatie"'*
Tot. 020-9134„
TOMM 794 iG
783 en 750
