Ewald
levert preekstof
,Middachten, dat woord heeft
voor ons een tooverklank'
Christelijk Nationale Zendingsfeesten
VANDAAG
Vijftien
preken
over Daniël
Voorbijganger
Cursus over rol
van christenen in
„twee/derde wereld
ZATERDAG 9 JULI 1977
■■■HHHH KERK
Trouw/Kwartet
7j
1
door A. J. Klei
Ordentelijke kerkmensen zijn
tegen polarisatie Een jaar of wat
terug kenden zij 't hele woord niet
en wisten zij dus ook nog niet dat
polarisatie verkeerd was. maar
opeens dook deze nieuwe zonde
allerwege op Omdat ons geen
moeite te veel is om de lezer te
gerieven, legden wij in het begin
steeds tussen haakjes uit dat
polarisatie ..verharding van
tegengestelde standpunten"
betekende We zijn met deze
dienstverlening gestopt toen
gemeengoed was dat polarisatie
niet deugt Wanneer iemand
dingen beweert die je niet
aanstaan, hoef Je maar tegen hem
te zeggen dat-ie polariseert en hij
houdt terstond zijn mond
Ik besef opeens hoe weinig wij er
eigenlijk bij stilstaan dat in de kerk
het natuurlijk evenwicht aldoor
hersteld wordt. Ik bedoel dit: aan
de ene kant wordt het lijstje
zonden korter omdat er steeds
meer mag van thuis, van de
dominee en van de priester, maar
aan de andere kant komen er
regelmatig nieuwe zonden bij. Voor
fietsen-op-zondag krijg je niet meer
op je kop. maar wee Je gebeente als
Je polariseert Anders gezegd:
vroeger mocht Je rustig voor Je
standje opkomen maar diende de
fiets op zondag in de schuur te
blijven, maar nu is 't andersom.
Het evenwicht bleef bewaard.
Ook de zonde der polarisatie zal
voorbijgaan, misschien heeft deze
zonde z'n beste dagen ai gehad en
is de tijd nabij, dat we gewoon
hardop kunnen zeggen wat we
ervan vinden, zonder dat we ons in
allerlei genuanceerde bochten
hoeven wringen uit vrees voor
polarisatie. We zullen ons hierop
geestelijk moeten voorbereiden.
Helaas valt met geen mogelijkheid
te zeggen welke nieuwe zonde er.
met het oog op het natuurlijk
evenwicht, voor in de plaats zal
komen. Wie weet is de nieuwe
levensstijl het wel en moeten we
straks die steen weer weghalen uit
de stortbak van de w c.
De stof voor deze overdenking
wordt me geleverd door een nieuwe
orgelplaat van dr Ewald Kooiman:
„Rondom J. 8. Bach II" met
werken van Bach, Krebs, Johann
Christoph Bach (zoon van Heinrich
Bach en broer van Johann Michael)
en Kimberger (KMK 1003,
stichting Kerk Muziek.
Esdoornhof 140, Kampen, prijs 23
gulden). Het kan zijn dat de heer
Kooiman het vervelend vindt dat
zijn spel ons aan 't preken zet, maar
we zijn nu eenmaal een ernstige
krant en we laten geen gelegenheid
voorbijgaan om de mensen wat
mee te geven. En het is niet anders:
Kooimans spel bepaalt ons bij het
naderend einde van de polarisatie.
Zo ergens, dan heeft in de
organistenwereld de polarisatie
gewoed, ook toen dit woord er nog
niet voor uitgevonden was. Speelde
Je zus, dan wendde de éne groep
(met aanhang) zich vol afkeer van
je af. speelde Je zo, dan liep de
andere groep op een drafje weg. In
het éne kamp was het gebruik van
de tremulant ontuchtig, in het
andere zwoer men bij het gebibber.
Niemand kon ongestraft een werk
uit de zeventiende of uit de
negentiende eeuw op zijn lessenaar
zetten, want hij raakte in elk geval
bij één der partijen uit de gunst.
Maar inmiddels is een generatie
van organisten opgestaan die zich
geen van deze dingen aantrekt, en
Ewald Kooiman behoort duidelijk
tot hen.
Hijzelf heeft me eens vermaakt met
verhalen over zijn ontmoetingen
met de gepolariseerde orgelwereld.
Hij zou een concert geven in een
stad, waar het organiserend comité
met hem ventte als een stijlvolle
tegenhanger van op de populaire
toer zijnde organisten. Of dr
Kooiman zijn programma even
wilde opgeven? Niets vermoedend
begon Ewald Kooiman op te
sommen, hetgeen hij van plan was
ten gehore te brengen en toen hij
tot slot een algemeen bemind werk
uit de vorige eeuw noemde, raakte
gans het comité van slag. Na enige
minuten was één der leden van 't
gezelschap zover, dat hij hees kon
uitbrengen: speelt u ook eh
zoiets? Jazeker, antwoordde de
heer Kooiman op montere toon,
het ls een erg leuk stuk, vindt u
niet? Maar daar had het comité
nimmer over nagedacht, het stuk
in kwestie was geliefd in het andere
kamp, dus 't zou wel niks wezen. En
bij een andere gelegenheid
geschiedde het dat de registrant,
aan wie Ewald Kooiman vroeg de
tremulant open te trekken,
verschrikt terugdeinsde alsof hem
een oneerbaar voorstel werd
gedaan. Nou klinkt het orgel net als
bij(volgde de naam van een
niet onvermaard, dit Jaar
jubilerend organist), sprak hij
verwijtend. Dan klonk het bij hem
goed. was Kooimans laconieke
reactie.
In de gepolariseerde orgelwereld is
de organist er voor de muziek der
oude meesters, maar Ewald
Kooiman laat horen (eerst op de
twee platen in het eerste album
„Rondom J. S. Bach" en nu weer op
zijn nieuwe plaat) dat die muziek er
is voor de organist. Hij bekreunt
zich niet om de polariserende
discussies van en over behoedzame
stijlgetrouwen en vlotte romantici,
en dit geeft het spel van Ewald
Kooiman die onbevangen
opgetogenheid, welke het zo
levendig en boeiend maakt. Hij
laat horen wat er in deze muziek èn
in het magnifieke orgel van de
Bovenkerk te Kampen zit. Ik heb
indertijd al een relaas gedaan over
dr Kooimans naspeuringen naar
muziek van tijdgenoten en
leerlingen van Bach, ik volsta nu
met ook deze plaat aan te bevelen.
Er staan (op het concert van
Bach/Vivaldi na) dingen op die je
nergens elders aantreft. En de
toelichtingen op de hoes zijn ook
nu zeer zorgvuldig en ter zake
doende.
En aldus heeft het orgelspel van dr
Ewald Kooiman onze aandacht
gevestigd op de aanstaande
aftocht van de polarisatie; zo heeft
hij ons preekstof geleverd.
Intussen moet hij natuurlijk niet
denken dat hij thans profeteert
vanaf de orgelbank. Tenslotte: de
aandachtige lezer zal het niet zijn
ontgaan, dat ik naliet namen te
noemen van dominees, priesters of
organisten. Dit deed ik om
polarisatie te voorkomen.
Het orgel in de Bovenkerk te Kampen.
Na 1860 kwam in Nederland
het organiseren en vieren van
.zendingsfeesten" in zwang.
Steeds meer .zendingsvrien
den" stroomden daarheen om
samen een dag te beleven van
onderlinge verbondenheid in
liefde tot en actie voor de ver
schillende genootschappen
van „uit- en inwendige zen
ding", zoals dat toen heette.
Men hoorde er spreken over de roe-
ping van de christen tot evangelise
rende arbeid in de wereld, dichtbij
en veraf, men werd er geïnformeerd
over de voortgang van het werk en in
nieuwe geestdrift gebracht Het was
een blij en op verheven doel gericht
christelijk samenzijn, waarbij kerke
lijke grenzen voor een keertje niet
meer golden Bovendien een heerlij
ke dag uit. in de vrije natuur.
De Hernhutter-broeders en zusters
in Zeist waren met deze zendingsda-
gen vooraan gegaan, maar daar kon
men weldra de toestromende menig
te niet goed meer herbergen. Nu
werd een nieuw comité opgericht
voor wat aanvankelijk genoemd
werd het „Algemeen Evangelisch
Nationaal Zendingsfeest". welke
naam in 1874 werd gewijzigd in
„Christelijk Nationaal Zendings
feest". De eerste voorzitter was de
bekende voorman van de inwendige
zending, ds Ottho O. Heldring van
Hemmen-Zetten.
Landgoederen
Voor het vinden van geschikte terrei
nen was men aangewezen op de
landgoederen van adellijke families.
In 1883 werd het eerste Zendings
feest gehouden te Wolfheze, op het
landgoed van Baronesse van Brakell
Doorwerth. Dit achtte men gunstig
gelegen in verband met het feit dat
de zojuist aangelegde Rijnspoorweg
er langs liep. Even dreigde er nog
stagnatie, omdat men nog toestem
ming moest verkrijgen van de offi
ciële instanties Maar aangezien de
wet ..godsdienstige en besloten" sa
menkomsten toestond, verleende
het parket van de rechtbank te Arn
hem vergunning en werd politiehulp
aangeboden. Dat de autoriteiten
toch nog nerveus beducht waren
voor ordeverstoringen door „kwaad
willigen". blijkt uit het feit dat bij dit
eerste Zendingsfeest de militairen in
oun kazernes geconsigneerd bleven,
een heel cordon van politiebewaking
werd opgesteld tussen Arnhem en
Wolfheze en zelfs een uitkijk op de
toren van de Eusebiuskerk werd
neergezet om van verre mogelijk on
raad te kunnen signaleren. Niets ver
ontrustends geschiedde er echter, la
ter lezen wij in de verslagen dan ook
niets meer van zulke rigoureuze
voorzorgsmaatregelen.
Voor het eerst
In 1968 werd het Zendingsfeest voor
het eerst in het bos van MIDDACH-
TEN gevierd.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wlbautstraat 131
Tel 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/OOR DRECHT:
Postbus 948
Westbtaak 9 Rotterdam
Tel 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3
Melkmarkt 56 Zwolle
Tel. 05200-17030
door dr. I. H. Enkfaar
Deze foto is genomen op het Zendingsfeest dat in 1931 op Middach-
ten gehouden werd. Op het spreekgestoelte van links naar rechts:
ds. J. D. van Arkel uit het naburige Ellecom, dr. J. Lammerts van
Bueren, die de openingsrede hield en ds. J. Rauwes, zendingsdi-
rector. De enige jaarlijkse massale zendingsdag die we nog ken
nen, is die van de gereformeerde zendingsbond in de hervormde
kerk; 4 augustus a.s. is het weer zover.
Nog zestien malen zouden volgen,
t,w. in 1869, 1874, 1877, 1885, 1891.
1894. 1897, 1900, 1904, 1909, 1914 en
na de lange pauze van de eerste
wereldoorlog en volgende Jaren nog
maals in 1925, 1928. 1931, 1934 en
1937
Meer dan de ook fraaie landgoederen
In het westen en midden des lands,
waar de andere Jaren het Zendings
feest gehouden werd, lag Mlddach-
ten het organiserend comité na aan
het hart.
Telkens weer wordt in de program
ma's en verslagen de lof van Mid-
dachten luid bezongen Middachten
ligt ons het naast aan het hart (1874).
Dat schone landgoed met zijn vrien
delijke heuvelen, statige bosschen.
heerlijke wandelingen en geschikte
spreekplaatsen (1874). Middachten'
geen naam is inniger aan ons Zen
dingsfeest verbonden (1925i. Mid
dachten dat woord heeft voor ons
een tooverklank <1928) Aanvanke
lijk kon men tussen de ochtend- en
middagspreekbeurten door. onder
geleide, de mooiste uitzichtspunten
al wandelend bezoeken
Dankbetuigingen
In het bijzonder putte men zich uit
in dank- en eerbetuigingen aan de
familie Bentinck, die zo gul en gast
vrij de gronden van Middachten
voor de Zendingsfeesten open stelde.
Dat waren aanvankelijk Karei A. T.
Graaf Bentinck (1792-1864) en zijn
echtgenote Caroline M. E. Ch. C. L.
Gr af ln zu Waldeck und Pyrmont
(1826-1899).
Tot op hoge leeftijd ontving zij ons
met de haar zoo eigene vriendelijk
heid. Hoewel van vorstelijken bloe
de, nicht van onze Koningin-Moeder,
was zij in haar omgang zeer gemeen
zaam. en ons Zendingsfeest heeft
veel aan haar te danken gehad"
(1897)
Het Bestuur was in 1899 vertegen
woordigd bij haar begrafenis. Haar
zoon. Wilhelm C. Ph. O Graf von
Bentinck und Waldeck-Limpurg
11848-1912) en zijn echtgenote Maria
C. Barones van Heeckeren van Was-
senaer (1877-1912) zetten de hoogge
waardeerde traditie voort. Verschil
lende malen sprak Graaf Bentinck
het welkomstwoord uit, of ging hij
voor in het slotgebed. „Dat doet het
harte goed, wanneer ook de jongere
leden van onze oud-adellijke ge
slachten zich den Christus en zijn
Gemeente niet schamen!" (1885).
Ook hun zoon, William F. Ch. H.
Graaf van Aldenburg Bentinck
(1880-1958) bood vanaf de twintiger
Jaren de zo dankbaar aanvaarde en
genoten gastvrijheid ln de prachtige
bossen van Middachten.
Aan sprekers geen gebrek. Soms wel
zestien op één dag. Meteen de eerste
keer reeds (in 1868) traden o.a. een
vijftal bekende figuren als spreker
op: dr. Ph. J Hoedemaker van Veen-
endaal. later een der eerste hoogle
raren aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam (tot 1887), de Afgeschei
den prof. A. Brummelkamp van
Kampen. J. L. van 't Lindenhout
van de weesinrichting te Neerbosch,
dr F L Rutgers te Brummen, één
van de leiders der Doleantie en van-
ai 1879 hoogleraar aan de V U., en
ds. J van Dijck Mzn van Doetin-
chem.
Zo kon men in de loop der jaren een
Dit voorjaar kregen wij een
nummer toegestuurd van de
„Mededelingen" van de oud
heidkundige kring „Rheden-
Rozendaal". Daarin stond een
fraai opstel van dr. I. H. Enklaar
(hervormd emeritus zendings
predikant en oüd-directeur van
het Hendrik Kraemer-instituut
te Oegstgeest) over de Christe
lijk Nationale Zendingsfeesten
op Middachten. Met toestem
ming van de schrijver en van
redacteur E. J. Kruijswijk Jan
sen van de „Mededelingen"
(adres: Hogestraat 7, Dieren)
nemen we dat artikel van dr.
Enklaar iets bekort over.
Vijf cent
groot en gevarieerd aantal hooglera
ren, predikanten, zending-leraren,
zendingsdirectoren en werkers on
der Israël, in de inwendige zending
en bij het Bijbelgenootschap beluis
teren. Ten slotte noem ik alleen nog
de naam van dr. H. Colijn, die op het
laatste Zendingsfeest dat op Mid
dachten werd gehouden, sprak over:
„De geestelijke behoeften van
Indië".
Muziek en zang
Muziek en zang hadden een groot
aandeel van de feestvreugde. In 1891
verscheen de Bond van Christelijke
Zangvereenigingen met een koor
van meer dan duizend zangers. Ver
der lezen we o.m. van het Christelijk
Fanfarecorps van Ellecom en (1909)
het zangkoor „Halleluja" van Velp
o.l.v directeur A. W. Nijenhuis
Het aantal bezoekers was niet ge
ring. In 1874 was dat tot bijna 10 000
gestegen, in de loop der jaren bleef
het op die sterkte vrijwel constant.
Op het terrein in het bos had men.
op enige afstand van elkaar, met de
nummers 1 tot 5 gemerkte palen in
de grond geslagen als ontmoetings-
DE GOEDE WEG J
In de geschiedenis van de
opwekking van het dochterje van i,
Jairus (Markus 5) is een tussenspl
De overste van de synagoge heeft 6
Jezus gevraagd om met hem mee' e
gaan. Jezus gaat. Een schare drinj s
tegen hem op. En dan begint
Markus te vertellen van die vrouv j-
„die twaalf jaar aan bloedvloeiing
ia! l
punten, waarvoor men met elkaar
afspraken kon maken.
De bezoekers konden de gewone
treinen nemen en dan vanaf station
De Steeg naar de ingang wandelen.
De meesten kwamen echter met de
speciaal ingelegde feesttreinen. Dat
was me een vroegertje! Om maar
een paar vertrektijden te noemen:
Amsterdam 5.35; Rotterdam 5.45;
Leiden zelfs 3.45, Heerenveen 4.30;
enz. Dit alles in 1868. Later kon men
op iets behoorlijker tijd vertrekken,
maar voordat men 's avonds laat
weer thuis was, had men wel een
lange dag achter de rug.
In de trein mocht men niet zingen
zo werd voorgeschreven als men
aan een der tussenstations stil hield.
Bij Middachten waren aar weerszij
den van de spoorbaan speciale, lan
ge perrons aangelegd. Vooral in de
namiddag was het dan zaak de dui
zenden vertrekkende passagiers al
lemaal weer in him eigen feesttrein
terecht te doen komen.
Het valt op dat wat men te betalen
had voor de in de cantines verkoch
te 'mondbehoeften' (eenvoudige,
maar goede waar; men kwam im
mers niet 'om te gasten en te bras
sen') tientallen jaren lang voor de
zelfde prijs te krijgen was: 5 (vijf)
cent voor een kop koffie of een gebo
terd broodje, dat gold evengoed
voor 1868 als voor 1914.
Tot 1937 toe bleef de basisprijs van
de bonnen voor consumpties 5 cent
per bon, al waren de totaalprijzen
uiteraard intussen wel wat gestegen.
Abrupt zijn de grote Zendingsfees
ten geëndigd ten gevolge van de
tweede wereldoorlog. Werden ze in
de aanvangsjaren bespot, al spoedig
verkregen zij burgerrecht. Zo zijn zij
driekwart eeuw lang een gewaar
deerd en geprezen verschijnsel ge
weest in christelijk Nederland, waar
tienduizenden elkaar vonden in blij
de geestelijke verbondenheid, geïn
spireerd door een gemeenschappe
lijk doel.
Wie vandaag door het Mlddachter-
bos heen wandelt, denke nog maar
eens terug aan de massale Zendings
feesten die daar vroeger zo vaak en
zo geslaagd gehouden werden.
Het boek der waarheid door ds D. K.
Wielenga JDzn. Uitgave Oosterbaan
en Le Cointre te Goes. 208 blz„
17,90.
Vijftien preken over het bijbelboek
Daniël in de lijn van de nuchtere
oude gereformeerde traditie (G. Ch.
Aalders). ff ie zich alleen voor Daniël
interesseert vanwege de „voorspel
lingen", zal teleurgesteld worden,
omdat de meeste „voorspellingen"
in ff ielenga's verklaring zien op his
torische gebeurtenissen, die inmid
dels al gepasseerd zijn. VI aar Daniël
predikt bovenal Gods blijvend ko
ningschap over de wereld en zijn
blijvende trouw over zijn kerk.
Daarin ligt de echte actualiteit van
dit bijbelboek
geleden had." Haar ziekteverhau*
wordt kort verteld. De medische
stand kom er niet best af. Ze heefl 1'
veel geleden van veel dokters, 't
Heeft haar ook handen met geld
gekost. Geen baat, eerder achten) j
dan vooruit. Een triest beeld. Het t
beeld van een harde wereldn
Sommigen weten iets van de
therapie uit die tijd te vertellen.
Wilde pogingen om een kwaal te j
bedwingen. Je ziet haar met het vi
verdriet doorgroefd gelaat zich do
de menigte heen bewegen. Ze mo«
bij die man van Nazareth zijn. Er
staat dat ze van Hem gehoord heé
„Wat er van Hem verteld werd."
Verbluffende wonderen.
Genezingen waar alle hoop was
opgegeven. Zij iszo'n vrouw. Wie
geeft er nog wat voor haar leven?
Zou die man 't aankunnen? Met
bevend hart werkt ze zich door al i
mensen heen. De honger naar leve
staat op haar gezicht. Ze heeft alle
opzij gezet. Want strikt genomen
mag ze hier helemaal niet zijn. Zei
onrein. En dan zo maar onder de
mensen, waar iedereen iedereen
aanraakt. Ze maakt de hele wereld
onrein met haar onbesuisd gedrag
Maar dat telt voor haar niet. Ze wil
leven. Eindelijk leven. Eindelijk ai
van die donkere kwaal in haar
lichaam. Een kwaal die haar sloopi
en ontoonbaar maakt. We horen n)
dat er iemand bij haar is. Geen viei
vrienden zoals bij die verlamde
jongen al eerder. Alleen worsteltu
zich door de mensenberg heen. Het
beeld van een mens. Maar wel op de
goede weg. Dat wil Markus zeggen..
De richting is goed. Dat is het
hoopvolle. Het is de enige richting
die goed is. De enige beweging die
uitzicht biedt, ook al weet ze het ni
niet en ziet ze het nog niet.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Vlaardingen. G. Zoni
berg, te Heerde Te Willige-LanJ
rak: C. v.d. Valk, kand. te Goudi
Aangenomen naar Amsterdam (p
torale verzorging Flevohuis): N. J
E. Boomer te Helmond; naar Rot
dam-Delfshaven: (pastorale ven
ging ziekenhuis Dijkzicht): A. i
Klaauw studenten predikant te F
terdam.
Bedankt voor Veenendaal (toez.):>
Binnenkamp te Maarssen.
Geref. kerken vrijg.
Beroepen te Heerde en Wapenvel
J. P. v.d. Wal, kand. te Groning
die bedankte voor Assen Z. (mi
predikant voor Brazilië); te Ow
schie-Schiedam in combinatie nl
Pernis: M. A. de Niet, kand. te Gl
ningen.
BAPT. GEM.
Beroepen te Scheveningen: W. Hl
seis te Lemmer.
Ds. J. J. Kalma
Samengesteld door ds. J. J. Kaïn
hervormd emeritus-predikant, i
als gezamenlijke uitgave van de h|
vormde gemeente te Leeuwarden i
de Fryske Akademy, is verschen(
„De Nederlandse hervormde
meente Leeuwarden; gebouwen I
mensen". Aanleiding tot het mak!
van dit overzicht van wat er gesch
ven is over de gebouwen, predikt
ten en gemeenteleden van de h
vormde gemeente ii> de Frie
hoofdstad was het gereedkom)
van de restauratie van de Grote-
Jacobijnerkerk.
OEGSTGEEST Aan het Hendi
Kraemer Instituut te Oegstgef
het gemeenschappelijk institu
van de hervormde en gereformeel
zending voor de opleiding en v
ming tot werkers in zending en i
relddiakonaat, wordt van 16 s
tember a.s. tot 1 april 1978 een ve
tiendaagse cursus over „De rol v
kerken en christenen in de tw
derde wereld" gehouden.
Deze cursus is bestemd voor oudé
jaars studenten zowel van i
theologische als van andere facull
ten en hogescholen en voor jon
leraren maatschappijleer, godsdii
stonderwijs e.d. Geboden wordt
algemene oriëntatie aangaande i
rol van kerken en christenen I
aanzien van de politieke situatie,)
ontwikkelingsproblemen en de
reldgodsdiensten
Er zal worden gewerkt met een sé
inleidingen en gesprekken met I
trekking tot Afrika, Latijns Am
ka, Azië en Nederland, en wel om
veertien dagen van vrijdagmld(
16 uur tot zaterdag 13 uur.
