Weinig verandering in
godsdienstvrijheid
Lutheranen eisen
bevrijding Z.-Afrika
Uit brieven van lezers
Nieuwe grondwet in de Sowjet-Unie:
Kerk zegt nee
tegen Leninprijs
Chr. ger. Schiedam
schrijft Den Uyl
over abortus
Paus smeekt
Lefèbvre
VANDAAG
Voorbijgangers
DINSDAG 28 JUNI 1977
KERK
Trouw/Kwartet
door Wim Timmermans
Op zaterdag 4 Juni JJ. is in de Russische kranten het ontwerp van de nieuwe grondwet van de
USSR gepubliceerd Er is Inmiddels een landelijke discussie op gang gekomen over het ontwerp en
het ligt in de bedoeling dat het in eventueel gewijzigde vorm in oktober van dit Jaar door de
Opperste Sowjet aangenomen zal worden en daarmee de nieuwe grondwet wordt die de oude van
1936, uit de Stalintijd, zal vervangen.
Vergelijking van het ontwerp met de
huidige grondwet leert ons dat er
inzake godsdienstvrijheid weinig zal
veranderen Artikel 52 van het ont
werp luidt: ..Voor alle burgers van de
USSR wordt vrijheid van geweten
erkend, dat wil zeggen het recht om
iedere godsdienst te belijden, gods-
dienstultoefeningen te houden of
geen enkele godsdienst te belijden of
atheïstische propaganda te voeren.
Het opwekken van vijandschap en
haat in verband met godsdienstige
overtuigingen is verboden. De kerk
in de USSR is gescheiden van de
staat en de school van de kerk."
Ander spraakgebruik
Artikel 124 van de huidge grondwet
luidt: ..Om voor de burgers de vrij
heid van geweten te garanderen is de
kerk in de USSR gescheiden van de
staat en de school van de kerk. De
vrijheid tot het houden van gods
dienstoefeningen en de vrijheid van
antigodsdienstige propaganda
wordt voor alle burgers erkend."
Wanneer men deze twee artikelen
naast elkaar zet vallen twee dingen
op: het ontwerp van de nieuwe
grondwet spreekt niet langer van
..anUgodsdlenstige propaganda"
maar van ..atheïstische propagan
da". en het ontwerp spreekt expliciet
van de „vrijheid van elke godsdienst
te belijden", terwijl de huidige
grondwet slechts „de vrijheid tot het
houden van godsdienstoefeningen"
garandeert.
De eerste verandering kan enerzijds
betekenen dat de Sowjet-autoritei-
ten hun antigodsdienstige campag
ne willen maUgen, anderzijds kan
het dulden op een verandering van
louter terminologische aard. Men wil
graag een iets fatsoenlijker Indruk
maken „antigodsdienstig" klinkt
weinig vriendelijk zonder dat dit
overigens gevolgen heeft voor de
godsdlenstpolltlek zoals die nu ge
voerd wordt. Het betreft hier ver
moedelijk slechts om een terminolo
gische verandering, immers oproe
pen tot atheïstische campagnes met
name onder de Jeugd verschijnen
nog altijd met vaste regelmaat in de
kranten.
Verruiming
niet-gelovigen, wat betreft de ver
spreiding van de eigen al dan niet
godsdienstige overtuiging. In de
grondwet van Stalin van 1936, die
nu nog altijd van kracht is, werd de
gelovigen deze vrijheid ontnomen.
De tweede verandering („het recht
om elke godsdienst te belijden")
lijkt belangrijker. De formulering is
ruimer dan „de vrijheid tot het hou
den van godsdienstoefeningen". Nu
is het moeilijk denkbaar godsdienst
oefeningen te houden zonder een
geloof te belijden, maar in de Sov
jetwetgeving is het meestal zo dat al
wat niet expliciet toegestaan is ver
boden is. Praktische geloofsbele
ving is tot nu toe alleen toegestaan
in de vorm van kerkdiensten „ter
bevrediging van religieuze behoef
ten". Deze verruimde formulering in
het ontwerp kan dus een principiële
verandering betekenen, in die zin
dat in de toekomst wellicht meer
toegestaan zal worden dan alleen
het houden van diensten, al lijkt dat
op dit ogenblik weinig waarschijn
lijk.
Overigens wordt in artikel 39 van
het ontwerp de volgende beperking
ingebouwd: „Uitoefening door de
burgers van de rechten en vrijheden
mag geen schade berokkenen aan
de belangen van de maatschappij en
de staat en aan de rechten van ande
re burgers." Deze belangen kunnen
zich natuurlijk ver uitstrekken.
Merkwaardig is dat in het ontwerp
„het houden van godsdienstoefenin
gen" tegenover „antigodsdienstige
propaganda" gesteld wordt. Logi
scher zou Immers zijn indien de
Sowjetburgers ook het recht op
godsdienstige propaganda toege
kend zou worden. In de grondwet
van 1918. de eerste van de 8owjet-
staat. werd „aan alle burgers vrij
heid van godsdienstige en antigods
dienstige propaganda gegaran
deerd". Hier werden gelovigen dus
wel op dezelfde wijze bejegend als
Scheiding
Het ontwerp bevestigt nog eens de
schelding van kerk en staat en de
schelding van school en kerk, welke
in 1918 bij dekreet zijn ingevoerd.
De praktijk zal echter wel hetzelfde
blijven, namelijk dat deze scheiding
geenszins tot stand gekomen is, aan
gezien de staat een verregaande in
vloed heeft op de kerk. Eind 1965 is
de raad voor godsdienstaangelegen
heden bij de raad van ministers van
de USSR ingesteld, een samenvoe
ging van de sedert 1943 bestaande
Raad voor aangelegenheden betref
fende de Russisch-Orthodoxe Kerk
en de raad voor aangelegenheden
betreffende godsdienstoefeningen.
Deze raad houdt toezicht op de ker
ken in de Sowjet-Unie, zowel op cen
traal als op plaatselijk niveau.
Voorts bestaat er voor alle godsdien
stige gemeenschappen in de USSR
een registratieplicht, aan welke ver
plichting zich bijvoorbeeld de initsi-
atlvnlld onttrekken.
Het ontwerp laat zich niet uit over
de vrijheid van godsdienstonderwijs
en godsdienstige opvoeding. Er is
derhalve weinig reden aan te nemen
dat zich daarin Ingrijpende verande
ringen zullen voordoen. De situatie
dlenaangaand kan als volgt ge
schetst worden.
Godsdienstonderwijs
Toen in 1917 de bolsjewiki de macht
overnamen werd het onderwijs uit
handen van de geestelijkheid geno
men en ressorteerde sedertdien on
der het volkscommissariaat van on
derwijs. Godsdienstonderwijs werd
op alle onderwijsinstellingen verbo
den. behalve op priesterseminaries.
Voorts werd het verboden Jeugdigen
beneden de achttien jaar deel te
laten nemen aan kerkelijke cursus
sen. katechesatles. bijbelkringen,
etc. Sedertdien is daar geen veran
dering ln gekomen.
De vraag werpt zich alleen op of dat
niet in strijd is met de Unesco-con-
ventle tegen discriminatie bij het
onderwijs van 1960, welke conventie
de Sovjet-Unie ln 1962 ratificeerde.
Hierin wordt o m. bepaald dat ou
ders de mogelijkheid dienen te heb
ben voor hun kinderen een andere
school te kiezen dan een staats
school en hun kinderen een gods
dienstige en morele opvoeding te
geven ln overeenstemming met hun
eigen overtuigingen.
De voorzitter van de raad voor gods
dienstaangelegenheden, V. A. Ku-
roedow. wijst ieder beroep op de
conventie af met de opmerking dat
de USSR een wettelijk kader waar
binnen godsdienstonderwijs moge
lijk gemaakt wordt niet kent. Naar
zijn mening geldt deze bepaling al
leen voor die staten wier wetgeving
voorziet ln een systeem van Instel
lingen met bijzonder onderwijs.
Deze Interpretatie strookt evenwel
niet erg met een andere bepaling
van de conventie, waar men leest
dat „staten die partij zijn bij de
conventie zich verplichten alle
noodzakelijke maatregelen te ne
men opdat toepassing van de begin
selen gegarandeerd wordt".
Eén van die beginselen vormt de
vrije keuzemogelijkheid voor ouders
hun kinderen naar een bijzondere
school met godsdienstonderwijs te
sturen. Deze mogelijkheid hebben
ouders in de USSR echter niet, zo
dat de uitspraak dat de Sowjet-Unie
deze conventie niet naleeft gerecht-,
vaardigd lijkt.
In 1970 schreef V. A. Kuroedow dat
godsdienstonderricht „slechts ln de
privésfeer mogelijk is, d.w.z. binnen
het gezin en alleen door de ouders".
Men zou hieruit kunnen conclude
ren dat ouders alle vrijheid hebben
hun kinderen al dan niet godsdien
stig op te voeden.
Het Is evenwel onjuist te denken dat
de ideologie zich niet zou uitstrek
ken tot het gezin, waarbinnen de
godsdienstige opvoeding toch zou
moeten plaatsvinden. In de Sowjet-
Unie mogen ouderlijke rechten
slechts uitgeoefend worden ln het
belang van het kind. In 1922 legde
het Volkscommissariaat van justitie
Kerk in Zagorsk
dit zodanig uit dat een godsdiensti
ge opvoeding eigenlijk uitgesloten
werd als niet ln het belang van het
kind: „een beroep op de ouderlijke
rechten kan niet dienen als basis
voor toestemming van de Sowjetau-
torltelten voor godsdienstonder
richt aan kinderen, Immers onder
een socialistische structuur heeft de
gehele samenleving er belang bij dat
de Jonge generatie een passende we
tenschappelijke opvoeding en vor
ming ontvangt."
Volgens de grondbeginselen van de
wetgeving op het huwelijk en het
gezin ln de USSR van 1968 hebben
ouders de plicht.hun kinderen op te
voeden ln de geest van de Morele
Kode van de Bouwers van het Kom-
munlsme." Deze Morele Kode is se
dert 1961 opgenomen in het statuut
van de communistische partij van
de Sowjet-Unie en geeft een aantal
richtlijnen voor de levenswandel
van partijleden. Deze code bevat
regels als:
„eerlijke arbeid voor het welzijn
van de maatschappij: wie niet werkt
zal niet eten";
„collectivisme en kameraad
schappelijke wederzijdse hulp: één
voor allen, allen voor één";
„onverzoenlijkheid tegenover de
vijanden van het communisme, de
zaak van de vrede en vrijheid der
volkeren";
„toewijding aan de zaak van het
communisme en liefde voor het
socialistische Vaderland en voor de
landen van het socialisme".
In de grondbeginselen van de wetge
ving op het onderwijs van 1973 is ten
aanzien van de ouderlijke plichten
iets soortgelijks bepaald: „ouders
zijn verplicht hun kinderen op te
voeden in de geest van de hoog
staande communistische moraal".
Hieruit wordt wel duidelijk dat ou
ders weinig ruimte gelaten wordt
hun kinderen godsdienstig op te
voeden.
(Dit is het eerste van twee artikelen,
geschreven door W. A. Timmermans.
De heer Timmermans is wetenschap
pelijk medewerker, verbonden aan
het Dokumentatiebureau voor Oost
europees Recht te Leiden).
Koria duidelijk geschreven, liefst aan één kant getypte, boeven kunnen worden
gestuurd naar Secretans Hoofdredactie Trouw/Kwartet. Postbus 859. Amsterdam. Bij
pubkkatie wordt de naam van de schrijver vermeld.
Onbegrijpelijk
Premier Den Uyl zegt, de uitgaven
moeten verminderen. Het Planbu
reau zegt. drastische Ingreep nodig
ln de economie. Beginnende leraren
krijgen 600 per maand minder. De
Kamerleden verhogen echter vlak
voor hun afzwaaien drastisch hun
lonen met 20.000.- en dus ook hun
pensioenen. De Rekenkamer klaagt
dat ze hun neveninkomsten niet (tij-
Hg) opgeven en dat binnenlandse
caken bij opsporing slordige mede
werking verleent. Dr. v. Praag
schrijft dat de overheidsdiensten-
sector hier 65 procent bedraagt en in
Duitsland 42 procent zegt. het over-,
heldspersoneel verzekert zichzelf zo
van een meerderheidspositie en
vraagt „baart democratie dicta
tuur?" Een gepensioneerd arbeider
in een vrij beroep (één van de velen)
ontving een V.O.V burgerpensleon
van 90 per maand. Dr. Drees Jr
zegt hiervan ln de Kamer dat dit ln
de vernieling gaat en dat zelfs de
christelljken zwijgen. Ook de 5.- p.
week ouderdomsrente werd waarde
loos door de geldontwaarding. Een
rechtsstaat dient toch allen te be
schermen? Tot 65 Jaar ontvangt vrij
wel iedere werknemer complete
compensatie en daarboven uitslui
tend de compleet gepensioneerden.
Wat deert hen de inflatieramp? Laat
men toch tenminste de wegsmelten
de burgerpensioenen van de wel
meebetalende doch niet compleet
beschermde groep belastingvrij
maken
Haren/Gr. J. S. Ancma
Onze adressen:
AMSTERDAM
Postbus 659
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaek 9 Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56 ZwoSe
Tel 05200-17030
Hulsartsen
De veronderstelling van een Delftse
lector dat de Inkomens van artsen
ten dele worden bepaald door
machtsuitoefening, raakt kant noch
wal. De honoraria van hulsartsen
zijn vastgesteld ln reeds Jaren lopen
de overeenkomsten met de zieken
fondsen en het ministerie van eco
nomische zaken. De particuliere ta
rieven vallen zelfs onder een prijs
maatregel. BIJ het huidige conflict
met de zlekenfondse speelt „de bij
zondere aard van de dleilfcten" die
de hulsartsen verlenen geen rol bij
hun financiële aanspraken, maar de
kwestie is dat de ziekenfondsen zich
niet aan de gemaakte afspraken
wensen te houden. Als zU hierin vol
harden, is de uiterste consequentie;
opzeggen van het collectieve con
tract. Dat hierover ln een ledenver
gadering breedvoerig overlegd moet
worden, spreekt vanzelf. Dat ls wat
anders dan het „opstapelen van
droog bout Ln de open haard". Wat
dacht u dat de vakbonden zouden
doen als de werkgevers zich niet aan
de lopende cao hielden? In 1975 ging
het erom dat de regering de destijds
gedane toezeggingen betreffende de
fiscale aftrekbaarheid van de pensi
oenpremies niet wilde nakomen, een
kwestie van woordbreuk dus. Het
was niet zozeer de actie ln Utrecht
als wel het overleg met regering en
parlement, dat de bewindslieden de
redelijkheid van het standpunt van
de artsen heeft doen inzien. Kreten
zoals „De regering op de knie krij
gen" geven een verkeerde indruk
van de werkelijkheid. Ik weet dat
kritiseren van artsen momenteel
een populaire Journalistieke bezig
heid ls. daarbij zou wat meer zelfkri
tiek de redactie van Trouw zeker
sieren. Om ln de sfeer te blijven, uw
commentaar van 21 Juni verdient
niet anders dan de kwalificatie:
brandhout.
Haierswoude A. J. Bosch
Werkloosheid
Ieder zoekt naar een oplossing voor
de werkloosheid, maar twee dingen
verbazen mij Vooreerst dat nie
mand beseft dat de 200.000 bij ons
een klein onderdeel zijn van het
totaal, dat het percentage ln de niet-
communistische wereld buiten de
westerse sfeer, de helft van de mens
heid. tienmaal zo hoog is en dat de
wet van de communicerende vaten
dreigend boven ons hoofd hangt. En
dan dat het bij niemand opkomt de
grote concurrent van de mensenar-
beid. de machinale toerusting met
haar achterban van scholing en
techniek op internationaal niveau
aan een onderzoek te onderwerpen.
Amerongcn P. Verburg
Guillotine
Als weldenkend mens vraag Je je af,
hoe het mogelijk ls. dat een zich
„beschaafd" noemend land ais
Frankrijk nog steeds de doodstraf
hanteert Deze straf kan nooit meer
worden ongedaan gemaakt. Er drei
gen ln Frankrijk en elders nog meer
doodvonnissen ten uitvoer te wor
den gebracht.
Anna-Paulowna
Cees Luiten
Santiago de Chile (ANPM)
De kerkelijke autoriteiten van
het aartsbisdom Santiago de
Chile hebben bekend gemaakt
dat zij geen geld zullen aan
vaarden dat komt van de Le
nin-vredesprijs 1977. De
vredesprijs ls toegekend aan
de Chileense communistenlei
der Luis Corvalan, die ln Mos
kou woont na zijn uitwisseling
met Vladimir Boekowsky. Cor
valan heeft enkele malen de
r.k. kerk ln Chili geprezen om
haar werk onder de onderdruk
te Chileense bevolking. Hij
had onlangs het Idee geopperd,
het bedrag dat met de Lenin
prijs ls verbonden, over te ma
ken aan het solidaritelts-vika-
riaat van het aartsbisdom.
Het aartsbisschoppelijk ordi
nariaat heeft hierop met een
duidelijke afwijzing gerea
geerd: „Het genoemde vikari-
aat handelt enkel en alleen
vanuit de geest van het evan
gelie. Het ls er voorstander van
dat gelden die voortkomen uit
de Lenin-prtjs worden ge
schonken aan andere hunami-
taire instellingen."
Van een onzer redacteuren
DAR ES SALAAM In het Mnaztmoja-Park in Dar es Salaam, de hoofdstad van Tanzania, is
zondag de zesde assemblee van de Lutherse Wereld Federatie (LWF) besloten. De gedelegeerden
aanvaardden enkele resoluties, waarin ln scherpe bewoordingen de apartheid wodt veroordeeld.
Van een onzer verslaggevers
SCHIEDAM De kerkeraad van de
christelijke gereformeerde kerk van
Schiedam heeft er in een brief aan
premier Den Uyl op aangedrongen,
dat het bij de kabinetsformatie niet
zal komen tot een „compromis" in
zake de abortus. Voor een toekom
stig regeringsbeleid mag geen ander
richtsnoer gelden dan het heilzame
gebod van God, aldus de kerkeraad.
De Schledamse christelijke gerefor
meerden vinden het helemaal on
aanvaardbaar. als abortus ln het zie
kenfondspakket opgenomen zou
worden, omdat dit neer zou komen
op „onduldbare gewetensdwang" je
gens de tegenstanders, die dan via
hun ziekenfonds zouden moeten
meebetalen.
De kerken ln de wereld werden opge
roepen zich te maken tot stem van
de minderheden, die tot zwijgen zijn
veroordeeld. In de resoluties werd
gewezen op de mede-verantwoorde
lijkheid van een aantal Industriesta
ten voor het apartheidssysteem. Ook
werd gewezen op de 'schokkende be
richten' uit verschillende Afrikaanse
staten en met name uit Oeganda.
Tijdens de assemblee heeft men het
veelvuldig gehad over de dialoog
VATICAANSTAD (ANP) In een
geheim consistorie voor de verhef
fing van vijf bisschoppen tot kardi
nalen heeft paus Paulus in zijn toe
spraak „onze broeder (mgr. Marcel
Lefèbvre) gesmeekt zich rekenschap
te geven van de breuk die hij
maakt."
De paus herinnerde aan zijn langdu
rig geduld en nodigde de prelaat,
een laatste keer, uit zijn „ongehoor
zaamheid die even hardnekkig als
schadelijk is", op te geven.
Na de vrijdag gepubliceerde waar
schuwing van paus Paulus dat
voortzetting van de priesterwijdin
gen door de rebellerende bisschop
„een onherstelbare breuk" zou ver
oorzaken, heeft mgr Lefèbvre zon
dag in het Benedictijnerklooster
van Flavigny sur Ozerain weer een
priesterwijding verricht. De ge
schorste bisschop is van plan mor
gen een grote groep seminaristen
van zijn traditionalistenseminarie
in het Zwitserse Ecöne tot priester
te wijden.
Paus Paulus heeft zaterdag onver
wachts de voorzitter van de bis
schoppenconferentie. kardinaal Se-
bastiano Baggio, ontvangen die ln
het Vatlcaan de „zaak-Lefèbvre" be
handelt.
Tot de gisteren gecreëerde kardina
len behoren de nieuwe aartsbis
schop van München, Joseph Ratzin-
ger. de apostolisch administrator
van het aartsbisdom Praag. Fr anti-
se k Tomasek. en de vroegere curie
bisschop Giovanni Benelli die aarts
bisschop van Florence is geworden
Met de nieuwe kardinalen is het
aantal „purperdragers" tot 137 ge
stegen.
met andere christelijke tradities, net
name met de roomskatholieke. Maar
ook is gesproken over dialoog met
niet christelijke godsdiensten zoals
de Islam. De lutheranen willen dat
de rooms katholieke kerk de Augs-
burgse confessie, de lutherse geloofs
belijdenis, erkent.
Tijdens een persconferentie in Dar
es Salaam heeft ds Paul Hansen, de
Europa-secretaris van de LWF, een
fleurig beeld geschilderd van het
godsdienstig leven ln de Sowjet-
Unie. In de orthodoxe kerken wor
den dagelijks kerkdiensten gehou
den en in de protestantse kerken
minstens drie maal per week. vertel
de Hansen, die kortgeleden een be
zoek aan de 8owJet-Unie bracht.
In de gemeente van Novosibirsk zou
den volgens hem ln de laatste acht
Jaar 340 kinderen zijn gedoopt en 140
jongelui tot de gemeente toegelaten.
Verzoening
De Zuidafrikaanse lutherse blsscho-
Manas Buthelzl pleitte voor verzoe
ning ln Zuid-Afrlka. Hij legde er ech
ter de nadruk op dat verzoening pas
kan na de bevrijding van het land,
waarbij de kerk een belangrijke rol
kan spelen. Buthelezi zette ln Dar es
Salaam uiteen dat Zuid-Afrika's hui
dige situatie gekenmerkt wordt door
institutioneel geweld. Indien dit ge
weld niet tot een einde komt. kan er
geen vrede komen. De bisschop ver
telde dat er buiten-parlementaire
groepen zijn die een nieuw begin ln
Zuid-Afrlka nastreven. Deze groepen
krijgen echter van de regering geen
voet aan de grond.
Volgens de bisschop ls een deel van
de kerk in Zuidelijk Afrika reeds
verwikkeld in een strijd om bevrij
ding. Tot deze kerk rekent hij ook de
studenten, die vorig jaar in het mid
delpunt van de opstand ln Soweto
stonden. 'Het zijn gedoopte leden
van verscheidene kerken', zei bis
schop Buthelezi. 'Wie vroeger aan de
kerk als instituut dacht, kon gemak
kelijk denken dat deze studentnen
geen band hebben tot de kerk. Wan
neer men de kerk echter ziet als een
gemeenschap van individuen en
groepen, kan men tot de conclusie
komen dat de kerk de laatste twaalf
maanden het een en ander in bewe
ging heeft gezet.
Stappen
Bisschop Manas Buthelezi
Buthelezi noemde als voorbeeld
onder meer de Organisatie van
Zwarte Ouders, waar hij voorzitter
van is en die steun verleent aan
slachtoffers van het politiegeweld en
aan mensen die voor de rechter moe
ten verschijnen.
Bisschop Josiah Kibira uit Tanzania
pleitte ln de assemblee voor effectie
ve stappen in verband met de toe
stand in Zuld-Afrika. De bisschop
ergerde zich vooral aan de weigering
van sommige blanke lutherse kerken
in Zuidelijk Afrika met zwarten aan
een avondmaal te gaan. De Namibi-
sche bisschop Lukas de Vries pleitte
voor een vreedzame oplossing ln
Zuidelijk Afrika, maar zei wel begrip
te hebben voor de guerrilla-strijders.
Een vreedzame oplossing stond De
Vries niet voor ogen.
Buthelezi verzette zich tegen het
voorstel van bisschop Kibira, de
blanke Zuidafrikanen de LWF uit te
gooien. Dat is tenslotte ook niet ge
beurd. Wel voelde Buthelezi er voor.
criteria op te stellen voor het om
gaan met elkaar van christenen van
verschillend ras. Kerken die zich
daar dan niet aan willen houden,
kunnen dan verkiezen de lutherse
familie te verlaten.
In 't labyrint
Nu ik opnieuw een roman van
Marcel Matthijs gelezen heb vind ik
toch dat hij niet voldoende aan z'n
trekken gekomen is. Even leek het
licht voor hem door te breken toen
„De Ruitentikker" in de serie De
Vrije Bladen uitkwam, maar daarbi
is 't toen toch gebleven. Velen
kennen hem niet eens. Ik las dit keei
„Een spook op zolder", een verhaal
dat hij later naar de hoofdfiguur
Filomeentje zou laten noemen. Zijn
het in zijn eerste boeken vooral
sociale problemen die centraal
staan, hier gaat 't om een meisje dat
vanaf de dag dat ze bij „de zusters"
vandaan komt van de ene ellende in
de andere valt. Vader ls een
drinkebroer en laat z'n zaak
verloederen. Aan haar moeder heeft
ze niets. Ze voelt het in een „dienst
gaan als een vernedering. De
ervaringen die ze daarmee opdoet
versterken die gedachte. Een oom.
bij wie ze graag in de stad logeert,
maakt haar op brutale wijze het hof
Na een débacle in haar tweede
betrekking staat ze op straat en
vlucht tegen beter weten ln naar
oom en tante. Tante ls niet bereid
haar te ontvangen. In een
handgemeen doodt ze haar tante
met een strijkbout. Oom ziet daarin
z'n kans, hij stelt voor de schuld op
zich te nemen, maar uiteindelijk
keert Filomeentje toch terug tot de
plaats van het onheil en meldt zich
als de daderes aan. Vroeger zouden
ze gezegd hebben: Filomeentje heeft
geen bijzonder mooi karaktertje.
Zelfzuchtig en trots en
dientengevolge in een voortdurend
zelfmedelijden. Toch denkt ze goed
over zichzelf. Ze houdt zich aan de
uiterlijke zaken die zij bij de zusters
geleerd heeft. In de confrontatie me'
het leven blijkt dat niet te helpen.
Dan staat ze onthand. Dat heeft ze
blijkbaar niet geleerd. Een aantal
religieuze verplichtingen overgoten
met een idealistische vaagheid
blijkt niet voldoende te zijn om de
weg in dit labyrint, dat leven heet, te
vinden.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Ridderkerk: E. M. Bak
ker te Nieuwerkerk a.d. IJssel; te
Delft: M. J. Kalvenhaar te Nieuwleu-
sen; te Sirjansland, Bleskensgraaf
Kamerik en Haaften: K. ten Kloos
ter, kand. te Katwijk aan Zee.
De gemeente van de Hervormde
Kerk Amstelveen-Buitenveldert
dorpskerkgemeente heeft beroepen
ds. G. Zonneberg te Heerde.
Aangenomen naar Lunteren (toez.k
W. Westland te Veen, die bedankte
voor Ouderkerk a.d. IJssel en Ben-
nekom; naar Wezep (buitengew.
wijkgem. in wording) A. Stegenga te
Barneveld (buitengew. wijkgem. in
wording).
Bedankt voor Oldebroek: I. Kok te
Zoetermeer; voor Zeist (toez.): C.
den Boer te Wageningen; voor Mon
ster: J. Catsburg te Katwijk aan
Zee; voor Rijnsburg: J. Kievit te
Ermelo; voor Kinderdijk: A. .-d.
Vllst te Genemuiden.
Beroepbaar: G. J. van Asselt, Sche-
penweg 19, Haren (Gr.); H. ten
Klooster, Voorstraat 218, Katwijk
aan Zee; J. M. van 't Kruis, Oude
Nieuwveenseweg 55, Nieuwveen; L.
J.'Lamens, Waldeck Piermontskade
3, Utrecht; B. J. Stobbelaar. Clio-
straat 351. Amsterdam; C. v. d. Valk
Piersonweg 5. Gouda.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Bedankt voor Eindhoven: T. J
Keegstra te Arnhem.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Putten: C. J. v. d. Boo-
gert kand. te Apeldoorn; te Nieuw
Vennep: D. Visser, kand. te Veenen-
daal.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Zwolle en Haarlem: R.
Kattenberg kand. te Krimpen a.d.
IJssel; te Poortugaal, Poederooijen,
Breda, Rhenen, Rotterdam, IJssel-
monde, Ouddorp, Katwijk aan Zee,
Nijkerk, St Annaland: C. Vogelaar,
kand. te Mijdrecht; te Brakel: J. C.
van Ravenswaaij te Terneuzen.
OUD. GEREF. GEM.
Beroepen te Rijssen: A. Kot te
IJsselmuiden.
Ds. Groot Enzerink
Ds. B. H. Groot Enzerink, gerefor
meerd predikant te Siddeburen. die
was geschorst omdat hij zich had
laten overdopen, is door de classis
Appingedam ontzet uit het ambt
van dienaar des Woords ln de gere
formeerde kerken, aldus meldt het
weekblad Kerknieuws. Er is lang
met hem gepraat en ds. Groot Enze
rink is van oordeel, dat de classis vol
respect en geduldig met hem heeft
gehandeld. Hij wilde de consequen
ties van zijn standpunt aanvaarden
en was van oordeel, dat hij op ver
schillende punten was weggegroeid
van wat de gereformeerde kerken
belijden. Ds. Groot Enzerink is 30
jaar en werd in 1976 predikant na
zijn studie volbracht te hebben aan
de theologische hogeschool in
Kampen.
Charismatische retraites van Nieu
we Aarde (r.k.), 3 - 8 juli te Ouden
bosch, 18-22 juli te Boxmeer. Opg.
en inL tel. 040-515792
Dienst aan de Heer in het Getin, 9-
16 Juli. De Hezenberg, Hattem (teL
05206-1648).
