Begin zal geen centimeter prijsgeven :tet ethisch reveil van Jesse Jackson Concessies aan orthodoxie maken Israël werkelijk Joods adicale zwarte leider predikt nu orde en gezag rdag 25 juni 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet PS 17 - RH 19 James Dorsey de installatie van het kabl- legin deze week ls ln Israèl nieuw tijdperk aangebro- De uiterst conservatieve latiek orthodoxe mannen iu aan de macht zijn geko- gaat het niet om een ftzetting van het dusver ge- rde regeringsbeleid of om ombuiging van dit beleid sommige punten, het gaat om een totale verandering Israels opstelling ln de ln- lationale arena en om tn- pende omwentelingen in de ëlische maatschappij. Is- heeft nu een regering die annwelijks rechtser zou kun- nsia zijn. i ga (oorstanders van een „seculaire" se staat, een staat waarvan het hfie karakter bepaald wordt door J Telt dat de meerderheid van de Jking Joods ls. hebben het on- pit moeten delven. Israél zal nu tr de nieuwe regering daadwer- 1 t een „Joods" land worden. De cha, de orthodox Joodse wetge- 1 zal nu de leidraad vormen bij toekomstige regeringsbesluiten. U wordt niet meer geregeerd politici maar door een funda- oeïtalist ais premier en door een ge van baardige rabbijnen. n "tipromis achem Begin, één van de voor- ge leiders van de Irgoen Zwai s- e5ni, een Joodse terroristengroep reeds voor de stichting van de t het woordje compromis uit vocabulaire had geschrapt, t het nu voor elkaar gekregen. Is Israëls premier. Maar om een rderheidskablnet te kunnen vor- moest hij een belangrijke its Inruimen voor het Joodse cle- llsme. Meer nog dan de Natio- Religieuze Partij (NRP) mag de -edapartij zich in de handen Ven. i partij met haar vier afgevaar- len in de Knesseth, het Israëli- parlement zal Begins buiten- is beleid gedogen. Maar in ruil voor moet de premier ervoor zor- BHdat Israël een godvrezend land dt. Tal van maatregelen zullen iten worden genomen en be- jide wetten, waarin de Joodse niet tot in de puntjes dt nageleefd, zullen moeten wor- veranderd. De sabbat zal nu in ël daadwerkelijk op orthodoxe lier worden gevierd. De wet op de gkeer zal aan de orthodoxe defi- van het Joods-zijn worden aan vat, de positie van de vrouw zal v^en aangetast en voor de vijftien atrient niet-joden (Palestijnen) in ël zal het besef ln een vreemde itschappij te leven alleen maar iterkt worden. odse wet irmee is het hele verhaal echter g niet verteld. De Agoeda-partij takt haar opstelling onderge- ükt aan de Raad van de Wijze Mannen van de Torah, een groep rabbijnen met een gemiddelde leef tijd van boven de tachtig jaar. Hun woord is wet en wordt zonder vragen aanvaard. Deze Raad gaf de Agoeda toestemming om het kabinet-Begin te gedogen. Ministers mocht de par tij niet leveren maar wel een aantal belangrijke functies in het parle ment aanvaarden, waaronder het voorzitterschap van de parlementai re commissie voor financiën. Voor de Raad van de Wijze Mannen en voor de Agoeda-partij telt maar een ding: de handhaving van de Joodse wet. Secularisatie van de Joodse staat is een kreet die in hun oren als een scheldwoord klinkt. Hun gaat het niet om de staat Israël, maar om het bestaan van het uitverkoren volk in het Heilige Land. Op zichzelf is de Nationaal Religieu ze Partij een stuk gematigder. Maar ook zij voelt de hete adem vande Agoeda en de rabbijnen in haar nek. Vandaar dat de partij zich aangeslo ten heeft bij de roep om een strenge re naleving van de sabbath en van daar dat zij bij de rabbinale recht banken aandringt op een herziening van de wet op de terugkeer zodat de orthodoxe interpretaties tot in de puntjes worden nageleefd. Dat premier Begin de aangegane verplichtingen tegenover de ortho doxie serieus neemt blijkt uit de samenstelling van zijn kabinet. Wat vele Israëli's vreesden is nu realiteit gewooden. Niet alleen het ministerie van religieuze zaken maar ook de ministeries van binnenlandse zaken en van onderwijs en cultuur zijn toegewezen aan de orthodoxen. Deze hebben nu de vrije hand om het wereldlijk karakter van vele on derdelen van de Israëlische samen leving volledig terug te draaien. Nationale woorden De wind die ln Israël nu gaat waaien blijkt duidelijk bij lezing van het religieuze partijblad Hatzofe. Zo viel er begin Juni over het onderwijsbe leid in deze krant te lezen: „Men kan nu al de linkse propaganda voor spellen die in overeenstemming met de Jevsektla (de Joodse afdeling van de communistische partij in de ja ren twintig en dertig) zal ageren tegen het „nationalistische-clericale onderwijs". Dit moet ons niet op andere gedachten brengen. Veran- dering van het onderwijssysteem moet als een reddingsoperatie wor den gezien. Naast de normale poli tieke competitie bestaat er een bre de eensgezindheid over het feit dat de extremen van het secularisme geleld hebben tot de instorting van nationale en menselijke waarden. Zij hebben de weg gebaand naar een Sodom en Gomorrah van de twintig ste eeuw. Het halt toe roepen en terugdraaien van deze ontwikkelin gen ls de plicht van het onderwijs systeem en van de maatschappij Om een meerderheidsregering te kunnen vormen moest Begin duide lijk de Joodse orthodoxie een heel eind tegemoet komen. Maar voor hem stond één principe voorop: er zou een regering gevormd worden die onder geen enkel beding maar één centimeter van het historische Eretz Jisraël, waartoe ook de weste lijke Jordaanoever behoort zou op geven. Dat Begin aan dit principe vasthoudt bleek duidelijk tijdens de onderhandelingen met de Democra tische Partij voor Veranderingen Dash van Jigal Jadln; onderhande lingen die gezien werden als een testcase voor Be gin's besprekingen met de Amerikaanse president Car ter volgende maand ln Washington. Immers in Amerika hoopte men dat toetreding van Jadln tot de regering van Begin tot een matiging van de standpunten van de Llkoed zou lei den. President Carter stak deze hoop niet onder stoelen of banken. De Amerikaanse Senator Stone en de vooraanstaande rabbijn 8chind- ler, een machtige figuur binnen de Joodse lobby ln de Verenigde Staten reisden naar Tel Avlv om Ja din van de noodzaak van toetreding tot het kabinet-Begin te overtuigen. Het mocht niet baten. Begin en Jadin werden het niet eens. Een feit dat weinig goeds doet verwachten van het bezoek van Begin aan Was hington. Van tafel geveegd Ofschoon de Democratische Bewe ging voor Verandering de nadruk legt op binnenlandse verandering in Israël, handhaaft de partij toch het principe van „territoriale conces- Dit groepje orthodoxe Joden, wandelend in de straten van Je ruzalem zal zich met het beleid van de nieuwe Israëlische rege ring wel kunnen verenigen. sles" aan de Arabieren ln het kader van een algehele vredesregeling. Dit principe werd door Begin bij voor baat van de hand gewezen. Van con cessies op de westelijke Jordaanoe ver noch van „territoriale concessies op drie fronten" de hoogvlakte van Golan, de Sinai-woestljn en de westelijke Jordaanoever kon sprake zijn. Over bleef slechts nog het begrip „compromis", maar ook hierover viel met Begin niet te pra ten. Jadln's voorstel om dan maar de nederzettingenpolitiek in de be zette gebieden te bepalen aan de hand van militair-strategische over wegingen kreeg bij Begin evenmin enige voet aan de grond. Zelfs Ja dln's eis om dan maar tenminste een verwijzing naar de resoluties 242 en 338 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties resoluties waar aan Begin formeel gebonden ls om dat zij door zijn voorgangers werden aanvaard ln de regeringsformule op te nemen werd even hard door Begin van tafel geveegd. Het enige waartoe Begin zich bereid wilde verklaren was om naar de Ge- neefse vredesconferentie over het Midden-Oosten te gaan. Hier voegde hij echter aan toe dat hij zal gaan met de kennis dat de conferentie gehouden zal worden op basis van de twee VN-resolutles maar dat dit niet inhoudt dat hij ze zal aan vaarden. Immers deze resoluties staan lijn recht tegenover de principes van de fundamentalist Begin. Terwijl de wereldgemeenschap ln deze resolu ties stelt dat grondgebied niet door militair geweld mag worden uitge breid telt voor Begin maar één ding: in 1967 werd Joods gebied bevrijd dat de Joodse staat nooit meer zal teruggeven en waarop Joden zich op basis van zionistische principes mo gen vestigen. Frontale botsing Men kan niet aan de Indruk ontko men dat Begin Israël voorop gaat op de weg van de frontale botsing, zo wel op binnenlands als op buiten lands gebied. De propagandamissle naar de Verenigde Staten van Ll- koed-vertegenwoordlger Schmoel Katz lijkt weinig zoden aan de dijk te hebben gezet. Een ernstige crisis ln de betrekkingen tussen Israël en de Verenigde Staten ls bijna onver mijdelijk. Uitlatingen van Carter over de noodzaak van een Palestijns thuis land hebben veel kwaad bloed gezet ln Jeruzalem. In Washington is al het woord „catastrofe" gevallen, een begrip dat in de diplomatie niet zo snel wordt gebruikt. Carter hanteer de deze term toen hij waarschuwde voor de gevolgen van het uitblijven van een oplossing ln het Midden- Oosten door de halsstarrigheid van één van de partijen. Catastrofe De vrees voor een dergelijke cata strofe wordt vergroot door de Arabi sche reacties op de vorming van de nieuwe Israëlische regering. De 8a- oedi-Arabtsche kroonprins Fachd liet Carter tijdens zijn bezoek aan Washington verleden maand weten dat Saoedl-Arablë de gedachte van een federatie tussen Syrië, Jordanië en de toekomstige Palestijnse staat heeft laten varen ten gunste van de eis van een volledig onafhankelijk Palestina op door Israël nu nog be zet gebied. Ook kon er gezien de gewijzigde omstandigheden geen sprake zijn van een algehele vredes regeling ln ruil voor de Israëlische terugtrekking uit de ln 1967 bezette gebieden, maar slechts van een Ara bische nlet-oorlogs verklaring. Over erkenning van de staat Israël zal er pas kunnen worden gesproken als Israël zich uit alle in 1967 bezette gebieden heeft teruggetrokken en als de Palestijnse vluchtelingen naar hun geboorteplaatsen zijn te ruggekeerd. Fachd gaf Carter verder duidelijk te kennen dat wanneer aan deze eisen niet tegemoet zou worden gekomen hij niet zou kun nen voorkomen dat Egypte en Syrië zich weer tot Moskou zouden wen den en een nieuwe oorlog tegen Is raël zouden lanceren. Vanzelfspre kend voegde Fachd hieraan toe mag dan de mogelijkheid van een nieuwe Arabische olieboycot niet worden uitgesloten. Het ligt voor de hand dat de druk op Washington om Israël tot concessies te dwingen sterk toeneemt. Mogelij kerwijs zal Begin in Washington met een tijdschema voor Israëlische te rugtrekking uit de ln 1967 bezette gebieden worden geconfronteerd. Ofschoon men zowel in Washington als in Jeruzalem een confrontatie tussen Begin en Carter het liefst uit de weg wil gaan, lijkt Begins bezoek aan Washington nu al tot misluk king gedoemd. Het argument dat Israëlische halsstarrigheid tot ver groting van de Russische Invloed in het Midden-Oosten zal lelden, zal Begin omdraaien. Israëlische terug trekking uit de bezette gebieden en stichting van een Palestijnse staat vormen volgens hem Juist wel een uitnodiging aan Moskou. Begin zal uit Washington terugkeren en on middellijk de stichting van een aan tal nederzettingen op de westelijke Jordaanoever toestaan om zodoen de zijn standpunt te onderstrepen. Van hun kant overwegen de Ameri kanen om na het bezoek van Begin hun beleid in het Midden-Oosten te „heroverwegen." Dit zou een bewus te vertraging kunnen betekenen van de Amerikaanse militaire en econo mische steun aan Israël. Israël gaat duidelijk moeilijke tij den tegemoet. Op binnenlands ge bied zal de meerderheid van de Joodse bevolking die niet orthodox ls. zich aan de dictatuur van de rabbijnen moeten onderwerpen. Het land zal niet alleen moeten gades laan hoe het internationale isole ment waarin het verkeert zal toene men en hoe het gevaar van een vij fde oorlog in het Midden-Oosten steeds dichter bij zal komen, maar het zal ook in een situatie van bin nenlandse spanning komen te ver keren. Begin staat met zijn ortho doxe vrienden niet alleen tegenover alles en ledereen die de vrede in het Midden-Oosten wil bereiken, maar ook tegenover een oppositie van de Arbeiderspartij die zich vla de Hls- thadroet fel tegen het sociale en economische beleid van de nieuwe regering zal verzetten. beitf jr Rimmer Mulder ■erlijk heeft de zwarte Amerikaanse predikant Jesse Jackson ts van Andries van Agt. Hij heeft een dikke, naar alle kanten staande bos kroeshaar en een borstelig snorretje; hij draagt estal een nauwsluitende broek, een leren jasje met een T-shirt een kleurrijk hemd en een ketting om de hals. De kenmerken het type dat Je eerder onder de branieschoppers op de ïsterdamse Nieuwendijk plaatst dan achter de groene be- lurstafel van het CDA. Maar als Jesse Jackson gaat spreken •andert dit beeld compleet. Van Agt mag dan door de Neder- idse pers zijn aangewezen als de uitvinder van het ethisch «eil, in de Verenigde Staten hamert Jesse Jackson al minstens I jaar langer op hetzelfde aambeeld. (hebbers van de woelige jaren zes- gullen weinig moeite hebben zich haam Jesse Jackson te herlnne- Hij behoorde tot de Jonge leiders de zwarte bevolking" van Ameri- haar zelfrespect terug gaf. Als pjonge predikant was Jackson van de stuwende krachten in de reging van Martin Luther King, sprak op massa-bijeenkomsten, kniseerde protestmarsen en leid- bcties tegen bedrijven die zwar- discrimineerden. Grote faam wierf Jackson met zijn Operatie Modmand waarmee hij en zijn vol ingen in Chicago een aantal grote "Irijven dwongen de deuren te ope- i voor zwarte werknemers. Met i striemende kritiek op de Ameri- inse samenleving waarin alle eco- liische en politieke macht bij de riken berustte Joeg de weibe kakte Jackson menig brave bur- de dampen op het lijf. Jesse kson predikte radicale verande- iderwijs minee Jackson is nog steeds zeer lef en uiterst welbespraakt, maar tapt tegenwoordig wel uit een (er vaatje. Dat heeft een opmer- Ijke verschuiving teweeg ge- cht onder zijn blanke supporters. It was hij het idool van de progres- fen die hem gaarne bijvielen ln aanvallen op de blanke, heersen en uitbuitende klasse. Nu is hij 3 i geliefd spreker Op bljeenkom- van bestrijders van het moreel val in de Verenigde Staten. Zo'n jaar lang al weer reist Jackson en land af met de simpele bood- «P dat terugkeer naar de oude Istelijke waarden hét antwoord is Nagenoeg alle sociale problemen üe Verenigde Staten. (ksons boodschap is in de eerste plaats bestemd voor de zwarte jon geren. De predikant vindt dat de zwarte jeugd van tegenwoordig het er maar lelijk bij laat zitten. De vorige generatie heeft hard geknokt voor gelijke kansen. Ze zorgde er voor dat de zwarten werden geaccep teerd als gelijkwaardige Amerikaan se burgers met stemrecht en recht op goed onderwijs en een baan. En wat doen nu de lieve jongens en meisjes? Ze maken er een troep van. Op school hebben ze meer aandacht voor zichzelf en elkaar dan voor de leerboeken. Jackson hekelt de mid delbare scholen waar de kinderen rondlopen „de ogen rood van de has jiesj, de geesten leeg en mistig. Geen zelfrespect, geen normen". Tucht Hij roept de zwarte studenten op te gaan leren, zich te onderwerpen een tucht en regelmaat en zich niet te laten meeslepen door de decadentie der tijden. „Wat heeft het voor zin als de deuren voor ons open gaan en wij zijn te dronken om naar binnen te gaan? Wat heeft het voor zin als wij de universiteit kunnen binnen gaan maar de universiteit niet ln ons kan komen? Waar is onze visie?". Jack son voert zijn campagne onder het motto „Push for excellence", streef naar uitmundendheid". Of ln rond Hollands gezegd: zorg dat Je een rapport hebt met achten en negens en bekommer Je niet om sex en drugs. Hij heeft in zijn redevoeringen enke le vaste nummers. Jongens voegt hij toe: „Broeder, je bent geen man als Je een baby kunt móken, Je bent een man omdat Je een baby kunt opvoe den en beschermen, er voor kunt zorgen." En tegen de meisjes zegt hij: „Zuster, als je de man wilt ver dienen op wie Je hoopt, dat kun Je in school niet meer tijd besteden aan de verzorging van Je buste dan aan Je boeken. Als Je een goede man wilt verdienen kun Je niet volstaan met een goed ontwikkeld achterwerk en een half ontwikkeld stel hersens." Gebeden Maar het zijn niet de kinderen alleen die door dominee Jackson tot de orde worden geroepen. Ouders en leerkrachten moeten de handen in één slaan om gezag en discipline op de scholen te herstellen, vindt hij. „Het leven begint in de slaapkamer. Het wordt ontwikkeld in het klaslo kaal. En het wordt geleid vanuit de bestuurskamer", zo vat hij de on deelbaarheid van de opvoeding sa men. „Ouders kunnen de kinderen niet afschuiven naar de school voor onderwijs, naar het leger voor de discipline en naar de gevangenis voor de bestraffing". De basis voor succes ls daarom het traditionele gezin, waar vader en moeder de kin deren het goede voorbeeld geven. Jackson moet niets hebben van een nieuwe moraal met vrije liefde en sex buiten het huwelijk. De afschaf fing van de oude waarden is volgens hem de oorzaak van veel van de bandeloosheid en het geweld die vele scholen ln de Amerikaanse gro te steden momenteel teisteren. De dood van de ethiek ls de ondermij ning van het onderwijs. „Toen de gebeden de school uit gingen, kwa men de pistolen binnen." is één van zijn favoriete kreten. Niet op libera le programma's voor onderwijsver nieuwing heeft Jackson zijn hoop gevestigd, maar op leerkrachten die het Spaanse riet weer durven te ge bruiken. In zijn strijd tegen de zede loosheid is hij consequent. Zo is hij bij voorbeeld ook een uitgesproken tegenstander van abortus. Racisme Niet dat Jackson vergeten zou zijn dat de zwarte Amerikanen ook een strijd hebben te voeren tegen racis me en sociale achterstelling. „Er is nog steeds een geloof van blanke superioriteit bij velen ln dit land," zei hij vorig Jaar ln de rede voor het Jaarcongres van zijn organisatie. BIJ diezelfde gelegenheid somde hij ook alle bekende politieke wensen op: meer werkgelegenheid en betere huisvesting voor de zwarten; specia le programma's voor de binnenste den, een ziektekostenregeling voor de armen. Maar om zijn gevolg op te kunnen laden heeft hij aan deze politieke eisen kennelijk niet ge noeg. Daarvoor valt hij dan terug op wat hij in zijn Jonge jaren heeft geleerd ln Zuld-Carollna, thuis, ln de school en ln de kerk, waar de zwarte samenleving in haar afzondering een eigen gedragscode ontwikkelde aan de hand van Gods woord. En wat goed was voor de zwarten van Carolina moet ook goed zijn voor de zwarten in de ghetto's van de grote steden. Thuishaven Jacksons thuishaven is tegenwoor dig in Chicago. In 1972 brak hij met de organisatie achter de beweging van Martin Luther King om zijn eigen club te vormen: de PUSH- beweging. PUSH ls de afkorting voor de slogan .Mensen verenigd om menselijkheid te redden". De organisatie heeft haar hoofdkantoor midden in de uitgestrekte zwarte woonwijk aan de zuidkant van Chi cago. Het is één van die buurten waar Je je zelf op een zonnige zomer morgen als vreemdeling geen mo ment lekker voelt. Uitgeleefde hui zen, autowrakken, veel gebroken glas, groepjes werklozen mannen, zwijgend voor zich ultstarende be jaarden, een vroege dronkaard, het past allemaal ln het deprimerend decor. Het PU8H-kantoor is een grijze tempel met wat kleinere bijge bouwtjes. Door de week fungeert het als een dienstencentrum. Ieder een die dringend hulp nodig heeft kan er terecht Je kunt Je er een goed beeld vormen van wat er alle maal om gaat ln een armenwijk van een grote Amerikaanse stad. Zater dags treedt ln de grote kerkzaal meestal Jackson zelf op. Dan stro men de gelovigen bij honderden toe om te genieten van de sprekersta lenten van hun Jonge voorganger. De preken van Jackson worden vaak rechtstreeks uitgezonden door de radio. Het zijn gebeurtenissen waar iemand die niet ls opgevoed ln de tradities van de (zwarte) baptis- tenkerk zich wel altijd onwennig bij zal voelen. De „amens" „praise the lords" „hallelujas" en „right ons" zijn niet van de lucht Tweeslachtig Aan mijn bezoek aan PUSH in Chi cago heb ik een wat tweeslachtige indruk overgehouden. Het begon met een ontvangst en rondleiding door een allervriendelijkste Jongen; een zwarte theologiestudent. Met een zachte stem en brede gebaren vertelde hij aan één stuk door over de christelijke inspiratie van de be weging, het gebod van de naasten liefde en de kracht van Oods woord. Het bezoek eindigde met een onder houd met Frank Watkina, een Jonge blanke dominee die de „externe be trekkingen" voor PU8H behartigde. Achterover leunend ln zijn bureau stoel gaf hij een uiterst cynische analyse van de rassenverhoudingen in Chicago. Hij legde uit dat de zwarte massa's gedoemd waren ln hun verpauperde ghetto's te blijven tenzij de economische macht van de blanke heersers kon worden gebro ken. Hij schilderde de grote sociale noden in Amerlka's steden als de uitkomst van het spel van vrije maatschappelijke krachten waarbij de machtige steeds wint en dus machtiger wordt en de achterblij vers steeds verder achterop raken. „De voornaamste oorzaak voor de ellende is de onevenwichtige verde ling van de macht De zwarten heb ben behalve dit klassenprobleem ook nog eens een rassenprobleem te dragen. Maar ras is het bijkomend probleem, niet het eerste", aldus Watkins HIJ legde ook uit hoe rassentegen stellingen verhinderen dat alle ar men en machtelozen ln de Verenig de Staten één front vormen. Blanke en zwarte paupers blijven geschei den tot genoegen van de gevestigde orde. Wat Amerika volgens hem no dig had was een leider die deze belde groepen kan verenigen. Dan zou de overheid pas werkelijk gedwongen kunnen worden de sociale noden aan te pakken. Zo'n leider zou een „ware bedreiging zijn van de geves tigde orde." Geen bedreiging De analyse van Watkins steekt wat schril af bij de verhalen van zijn voorman Jackson. Met zijn strijd tegen het moreel verval vormt Jack son nu niet direct een bedreiging voor de „gevestigde orde". Het link se blad voor New York en omstreken „Village Voice" voorspelde vorig Jaar al dat Jackson nog wel eens een bondgenootschap zal sluiten met George Wallace, de aartsconserva tief uit het zuiden. Mensen als Wal lace hebben immers altijd gezegd dat sociale problemen vooral be staan voor mensen die er zelf niet hard genoeg voor willen werken. En dat is in feite niets anders dan de kern van wat Jesse Jackson nu predikt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 19