I
„Betovering van de macht
moet doorbroken worden"
Je voeten maken
wat mee,%eg!.
Psychiatrische
wildernis in VS
Proefschrift van Peter Idenburg over de politieke strategie
I'
4
DONDERDAG 23 JUNI 1977
RADIO EN TELEVISIE
TlfrC08jMENTAAR*jj^ J^|
Trouw/Kwartet
door Ton Hydra
-M
Nog altijd hoor Je beweren dat wij
op Amerika minstens tien Jaar
achter liggen. Het zal waar zijn dat
ze ons daar ln enkele technische
sectoren de baas zijn, maarzeker
niet op het gebied van de
gezondheidszorg. Uit de
waarheidsgetrouwe documentaire
Hurry Tomorrow, waarmee de
VPRO vanavond veel kijkers zal
schokken, zult u ongetwijfeld de
Indruk overhouden dat er ln
Amerikaanse psychiatrische
ziekenhuizen achterlijke toestanden
bestaan. Ik ben zells geneigd te
spreken van een ten hemel
schreiende wildernis.
De trieste en onthutsende beelden
die u vanavond tussen 19.45 en 21.00
uur op Nederland I te zien krijgt,
zijn met medewerking van de
autoriteiten gemaakt ln het
Metropolitan 8tate Psychiatric
Hospital ln Norwalk, California.
Volgens de Amerikanen Is dit een
vooroplopend ziekenhuis. Dit kunt
u nu reeds vergeten, want al direct
overvalt u het gevoel door regisseur
Richard Cohen en cineast Kevin
Rafferty te zijn gesleept ln een
naargeestige bunker waar
martelpraktijken worden toegepast.
Wie blijft kijken raakt dat gevoel
zolang de film draait niet meer
kwijt. Het wordt alleen maar erger.
In de titel „Hurry Tomorrow"
schuilt een smeekbede van
patiënten. „Dag van morgen, kom
alsjeblieft vlug, want wij willen wèg
van hier!", maar zij kunnen er niet
uit. ZIJ zitten ln een gesloten
afdeling van die zogenaamd
vooruitstrevende psychiatrische
Inrichting. Alles is daar van een
geestdodende steriliteit. Een
Nederlandse gevangeniscel ziet er
duizend keer vriendelijker uit dan
de kamertjes waarin de zieken
worden opgesloten.
Als uitsmijter opererende
verplegers (de aanspreektitel
'broeder' zou hier een aanfluiting
zijn) rammelen met sleutels, kletsen
hun patiënten op e«n ruwe manier
plat om hen de medicijnen te laten
Innemen of een Injectie te
accepteren. Lukt dat niet, dan
weten deze 'gezondheldszorgers' er
wel raad op. Zij slepen de toch al
onder abnormnale druk staande
patiënt naar zo een naargeestig
kamertje, duwen hem hardhandig
op het bed en binden hem vast als
een varken.
Dat doen zij trouwens ook na een
'shot' met een langdurig en vaak
kwalijk nawerkend 'wondermiddel'
te hebben toegediend. De Injectie
veroorzaakt vrijwel direct een
versuffing. Er schijnt een verlies aan
persoonlijkheidsbesef op te treden,
een onwezenlijke apathie die het de
doktoren en verplegers gemak
kelijker maakt om allerlei
anti-psychotische medicamenten
naar binnen te proppen.
Vriendelijke, behulpzame
verpleegsters zijn nergens te
bekennen in de catacomben van het
Metropolitan Hospital. En dat is een
veeg teken. Na volgespoten te zijn
moeten de verdwaasd
rondscharrelende patiënten zichzelf
maar zien te redden. Dus ook ln de
eetzaal met cafetaria-systeem ln de
rij staan tot zij, doezelig en wel, aan
de beurt zijn om een hap eten te
pakken.
En wat zegt dr. Oliver, het hoofd van
deze gesloten afdeling, irriterend
zelfvoldaan?: „Wij geven ze een
thuis en bikken en we zorgen
bovendien dat zij geen haluclnaties
krijgen". Wie echter het meest
haluclneert dat is voor mijn gevoel
deze pedante en middeleeuws
denkende psychiater. Het was niet
christelijk, maar ik dacht: „Deze
kerel moeten ze afschieten, want hij
is gevaarlijker dan al zijn patiënten
bij elkaar". Hij praat zo cynisch
gemakkelijk over volstoppen en
platspulten, dat hij commissaris
lijkt te zijn van Dow Chemical, de
winstmakende leverancier van
chemische middelen met akelige
bijverschijnselen. Ja, u hebt het
geraden: dezelfde industrie die
betrokken was bij de chemische
oorlogvoering ln Vietnam. „We zijn
nu ln de gezondheidszorg", zegt een
artsenbezoeker ln de film. „Net zo
ontbladerend", voeg lk eraan toe.
door Bert de Jong
LEIDEN De macht wordt
door de machtelozen zelf in
stand gehouden. Vooral door
dat de machtelozen onder de
betovering zijn van de macht
hebber en zij zich met de ge
dachten en idealen van de
machthebber vereenzelvigen.
Om echter de machtelozen (de mas
sa's) te verheffen, is het nodig dat
deze betovering wordt doorbroken
en de machtelozen hun verantwoor
ding nemen. Omgekeerd is het no
dig, dat de machthebber zich identi-
ficeert met de machtelozen.
In dit betoog mondt het proefschrift
„Politieke strategie en tacUek" uit,
dat dr P. J. A. Idenburg gisteren aan
de Juridische faculteit van de Leidse
universiteit verdedigde. Peter Iden
burg Is wetenschappelijk hoofdme
dewerker aan de Vrije Universiteit
van Amsterdam.
Tot voor kort was Idenburg nog lid
van het bestuur van de ARP HIJ
heeft dit bestuur echter verlaten,
omdat hij het niet eens was met het
opgaan van de ARP in het CDA.
Idenburg heeft deze stap geheim ge
houden om, zoals hij zegt, Aantjes en
Boersma niet ln de wielen te rijden.
„Het is goed, dat zij ln de partij zijn
gebleven."
Peter Idenburg beziet nu de politiek
vanuit de vrijblijvende poslUe van
de wetenschap. In zijn proefschrift
beschrijft hij de macht niet zo zeer
als een „vermogen", maar meer als
een hoeveelheid relaties, die bestaan
tussen de machthebber en de mach
telozen.
dr P. J. A. Idenburg
In een mondelinge toelichting zegt
hij geen Chlna-verheerlljker te zijn.
Wel schrijft hij, dat de massa's het
uiteindelijk zelf moeten doen en dat
de massa's veel wijzer zijn dan altijd
maar gedacht wordt. Idenburg zegt:
„Tenslotte zijn ze ln China erin ge
slaagd de economische problemen
van de ontwikkelingslanden op te
lossen.".
Uitgaande van de militaire strategie
behandelt dr Idenburg de politieke
strategie. Hierbij worden boeiende
voorbeelden genoemd.
De beginselen van de strategie zoekt
Idenburg vooral ln de behoeften
(passies) van de mens. In het Marxis
me Is dit aspect verwaarloosd. Bij
het bespreken van deze beginselen
stuit Idenburg steeds weer op de
angst.
Deze angst wil hij voorkomen door
het begrip macht in verband te bren
gen met de begrippen vrijheid, wijs
heid en liefde, een trits, volgens hem,
als geloof, hoop en liefde.
Over de „vrijheid" zegt hij, dat de
ware bevrijding Is de doorbreking
van de betoverende werking van de
machthebber. Het cement van alle
macht ls de suggestie, dat de macht
hebber iets hogers vertegenwoordigt
en hij ln een soort rechtstreekse rela
tie staat tot wat boven de mensen
Speciaal vandaag
Hurry Tomorrow is een schok
kende Amerikaanse documentaire
over de gesloten afdeling van een
psychiatrisch siekenhuis, waar pa
tiënten loveel medicamenten te
slikken krijgen dat gesproken
wordt van het chemische dwang
buis.
Ned. 1 19.45
Voor de KRO nemen de Konink
lijke Militaire Kapel en het tango
orkest van Malando deel aan het
concours om de Goduen Zeezwa
luw in Knokke.
Ned. 2 21.15
DE EO vertoont een BBC-film
waarin wordt nagegaan welke re
denen van bestaan de in het wild
levende dieren nog hebben.
Ned. 1 22.15
O Onderwerpen in Brandpunt
zijn: De Gijzelingen en de minis
ters conferentie over de vervuiling
van de Noordzee.
Ned. 2 22.15
De KRO laat opnamen horen
van het symfonie-orkest van de
Hessischer Rundfunk ih de uitvoe
ring van Beethovens Ouverture
Leonore, het pianoconcert in d KV
466 van Mozart en het symfonisch
gedicht „Also sprach Zarathustra"
van Richard Strauss.
Hilv. 4 10.40
O In een rechtstreekse uitzending
vanuit Halle wordt bet oratorium
Saul van Handel uitgevoerd door
koor en orkest van Radio DDR.
Hilv. 2 21.00
KARELTJE KNETTER EN DE TOVERBUBBEL
uitgaat. Daarom zou de machtheb
ber het ook altijd beter weten.
De bevrijding van de betovering
moet zich echter voltrekken bij het
behoud van het respect van de
machthebber als mens. De macht
hebber op zijn beurt mag de machte
lozen niet langer gebruiken als In
strument om zijn doel te bereiken,
maar zien als medemens.
Andere ideologie
De wetenschapsman Idenburg zegt
in ons gesprek, dat hij er diep van
overtuigd is, dat een heel andere
ideologie noodzakelijk is. Het be
staande democratische model be
antwoordt niet meer aan de proble
men. Als groot gevaar noemt hij
en zijn eerste stelling ls hieraan ge
wijd het opkomend bureaucra
tisch fascisme. Het ambtenarenap
paraat laat zich leiden door krach
ten, waartegen zij zich Juist moeten
verzetten. Men kent niet kritiek en
zelfkritiek.
Het ethisch probleem van de macht
wordt volgens Idenburg hoe de rela
ties tussen de machthebber en de
machtelozen worden veranderd. In
één van zijn stellingen schrijft hij:
„Een van de grootste strategen uit
de geschiedenis was Jezus Christus
bovenal door zijn bereidheid de ui
terste consequentie te trekken. Iden
burg verzekert, als lk vraag naar het
verband tussen deze stelling en het
proefschrift, dat de stelling niet
spottend is bedoeld. Het gaat hier
om een diepe overtuiging.
Hij gelooft, dat de relaties tussen de
machthebber en de machtelozen we
zenlijk zullen veranderen. Als lk ver
onderstel, dat de betovering door de
machthebber zal blijven en de roep
om de sterke man voor de eigen
persoonlijke veiligheid steeds
weer wordt gehoord, wijst Peter
Idenburg op het voortgaand proces
ln de goede richting, dat hij ziet. De
massa blijkt wijzer te zijn. Zijn voor
beeld blijft China.
58: Kareltje Knetter staarde ontzet
naar de minne gelaatstrekken, die
Bulle Peesje vertoonde. Doch toen
werd de geest plotseling over hem
vaardig en hij zei strijdlustig: „Je
vergist Je, vriendlief. Als Je denkt,
dat het voor de goede verstandhou
ding tussen de twee partijen bevor-
delijk is mij ml al te dreigen, dan zal
lk Je het grootste drama van Je leven
bezorgen! Ik zal Je verpletterend
verpingelen en ik zal Je zó afdoende
in de luren leggen, dat het publiek je
als één man zal honen en uitfluiten!"
„Holle kletspraat," grinnikte Bul
le Peesje. „Ik heb me hoeven, zeg ik
altijd maar. En als je die goed weet
te gebruiken, dan is de tegenpartij
nergens!" Doch nu bleek al gauw,
dat Bulle's opvattingen in genen
dele door de praktijk werden ge
dekt. De eerste de beste bal, die
Kareltje namelijk door het midden
kreeg toegespeeld, stelde hem al ln
staat tot het verrichten van een fijn
voetbalkunstig kunststukje. In een
flitsende beweging glipte hij onder
het met kracht omhoog geworpen
been van Bulle door en voor deze
ruwe kerel goed en wel begreep wat
er gebeurde, lag de bal al in het net.
Eén-nul voor B.E.R.O.L. Een golf
van geestdriftig gejoel scheurdh
los van de tribunes en nauv^,
was het wat stiller geworden, oy
was het twee-nul! Bulle Peesi
groot, maar met een machtig"
heerste sprong kwam Kareltj^d
royaal boven hem uit. En oy
handen van de keeper heen ko|
kleine kerel de bal in het doeir,
publiek begon te loeien, want
perspil Peesje was nergens mer
kwam er gewoon niet meer
pas. Geen wonder dus dat he
ringsbord met de rust de cijfefc;
zes-nul voor B.E.R.O.L. aanw^
'c
Radio vandaag
HILVERSUM I (298 m en FM-kanaltn)
NCRV 07 00 Nieuws. 07 02 Het levende
woord. 07.0S (S) Te Deum Leudamus gewij
de muziek. 07 30 Nieuws. 07 41 (S) Hier en
nu 07 50 (S) Vandaag donderdag, geva
rieerd programma. 08.24 Trefwoord Medi
tatie OS 30 Nieuws 08 36 Gymnastiek voor
de huisvrouw 08 45 (S) Tot uw dienst klas
sieke muziek 09.45 (S) Onder de hoogtezon.
programma voor zieken 10 30 Nieuws. 10.33
<S) In 't zilver voor oudere luisteraars 12.00
(S) De Kilima Hawauans Show 12.15 Boer
en tuinder 12 26 Mededelingen voor land
en tuinbouw 1230 Nieuws 12.41 (S) Hier en
nu 12 55 (S) Middagpauzedienst 13 15 (S)
Metropole Orkest amusementsmuziek.
13-30 (S) Oiobaat gevarieerd programma
<15.30 Nieuws). 17 30 Nieuws. 17.32 (S) Hier
en nu. 18 00 De kerk vandaag. Informatie
over kerk en samenleving. 18.20 (S) Van
onze correspondenten. 1830 Nieuws. 18 30
Nieuws. 18 41 Wcrcldpanorama. 18 53 Zo
juist verschenen- nieuwe boeken. 19.00 (S)
Leger des Heüskwartier. 19.15 (S) De wereld
zingt Gods lof. Verzoekplatenprogramma
van gewijde muziek. 20 00 (S) Ooed ge
stemd Gevarieerde zang. 20.40 (S) Draai
schijf. 22.00 (S) Orgelconcert 22.25 Avondo-
verdeking 22 30 Nieuws 22.40 (S) Hier en
nu Aansluitend: Politiek weekoverzicht
23.00 (S) Jazztime. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II (402 m en FM-kanalen)
AVRO 7.00 Nieuws 7.11 Ochtendgymnas
tiek 720 Op blote voeten: informatief
vraag- en antwoordspeL (800 Nieuws. 8 11
RadiojournaaL (8-50 Morgenwijding. 900
Arbelderszelfbestuur succes? dokumen-
taire 9 35 Waterstanden. 9.40 A. Radio Ka
mer Orkest B. Oroep Orkest met solist.
10.00 Radio Lawaaipapegaai. 10.10 Arbeids-
vitamimen. verzoekplatenprogramma
11.00 Nieuws 11.03 Radiojournaal) 11.30
Rondom twaalf; een uur allerlei. 12.30 Y'All
come; Country Westernprogramma. 13.00
Nieuws. 13.11 Radiojournaal. 13.25 Beur
splein 5. 13.30 n' Middagje AVRO: muziek,
informatie en service (16.00 Nieuws 16.03
Radiojournaal.) 17.00 (S) 13-Speciaal; kin
derprogramma OVERHEIDSVOORLICH
TING 17.40 Den Haag aan de lijn. 17.55
Mededelingen. 18.00 Nieuws. 18.11 Radio
journaal. P.P. 18.20 Uitzending van de Boe
ren Partij. IKON: 18.30 Kleur: informatie en
kommentaar over zaken van kerk en sa
menleving. AVRO: 19.00 Sportpanorama.
19 40 (S) Peter Nero. piano. 20.00 Nieuws.
NOS: 20.05 (S) Dokumentaire 21.00 (S) Koor
en Symfonieorkest, klassieke muziek. 23.55-
24.00 Nieuws.
HILVERSUM in 445 m en FM-kanalen)
TROS: 7.02 (S) Vaak 's ochtends. 9.03 (D) De
Hugo van Gelderenshow. 11.03 (S); Gerard
de Vries draait op verzoek. 12.03 (S) Boter,
Klaas en prijzen. 14.03 (S) Polderpoppara-
de. 16.03 (S) Europarade. NOS: 18.03: De
Vakaturebank 18.10 (S) NOS-maal. TROS:
19.02 (S) Poster 20 02 (S) Ferry Maafs Soul
show. 22.02 (S) Sesjun. 22.55 Mededelingen.
23 02 (S) Clos-up 0 02 (S) De Hugo van
Gelderen show. met LP-werk. 1.02-7.00 (S).
De nachtwacht.
HILVERSUM IV (FM-kanalen) KRO: 7.00
Nieuws. 7.02 Badinerie 9,00 Nieuws. 9.02
(S) Aan woorden voorbij9.10 (S) Klas
sieke strijkkwartetten. 10.40 (S) Klassieke
orkestmuziek. 12.00 (S) Rondom nimfen,
zeemeerminnen, eenhoorns en andere fa
beldieren. 14.00 Nieuws. 14.02 Hoogach
tend Herhaling van KRO-programma's.
15 00-17.00 (S) Kollage. Van alledaags eA
zeldzaam.
TVvandasci
19.20 Al in the fanwty. comody-sene
19.45 Hurry tomorrow, verslag mt een
psychiatrische inrichting, fiknreportage
NEDCRLANOI
15 .00 EO: Van hart lot hart
10.45 NOS: Fabaejesfcrant
10-55 NOS: Journaal
10SS VPRO. Rubovia avoniuransane
21.00 1
21.35 NOS: Journaal
21.50 EO: Chnstanen vandaag
22.15 Wat is hat nut van wikOaven, natuurfilm
2250 NOS: Journaal
NEDERLAND II
10.45 NOS: Toeristische tips
10.55 NOS: Journaal
104)5 KRO: Tom 4 Jerry, tekenfilm
19.20 PeppienKokki
19.35 Cq<era 4 Letters
20.00 NOS: Journaal
20.25 KRO: Comedy hour: twee
comody-series
21.15 In het kader van De Gulden Zeezwaluw
(1977) Soirée Mus»cale
22.15 Brandpunt
22.55 Levensloop, gesprek
23.20 NOS: Oen Haag vandaag
23.35 Journaal
Het
leek hem veel waarschijnlijker, 'dat
de landstorm-vrijwilligers tegen Ul
ster zouden worden ingezet. Eve-
leigh van De Vier Winden vond dit
allemaal geklets; hij probeerde wijs
te worden uit de telegrammen ln de
rubriek buitenland, maar het lukte
hem niet. Hij kon geen verband ont
dekken tussen een schot in een stad,
waarvan hij de naam niet kon ont
houden en Wills mobilisatie. Hij
moest er Horace Handcock maar
eens naar vragen. Toen hij die
avond om zeven uur ln De Raaf
kwam, zat de bar al helemaal vol.
Kennelijk wilden meer mensen
Handcocks mening weten. Intussen
werden er de meest wilde verhalen
verteld: Churchill had de vloot ge
mobiliseerd; de koning had een fikse
brief geschreven aan zijn krankzin
nige Duitse neef Kitchener was uit
Egypte teruggeroepen om de leiding
op zich te nemen van een landing
van het leger op het vasteland. Het
was alles te veel, zelfs voor Hand
cock, die alleen maar brabbelde
over spionnen en zeppelins. Tegen
achten ging Eveleigh weg zonder
iets wijzer te zijn geworden.
HIJ had een beetje langer moeten
wachten, want omstreeks half negen
verscheen Smut Potter met een ex
tra editie van een Londense krant,
die bij het stationnetje van Sorrel
uit een snietrein was gegooid. Daar
in werd melding gemaakt van troe
penbewegingen in heel Europa, van
Duitslands belofte tot steun aan
Oostenrijk tegen Rusland en van
Frankrljks belofte om Rusland en
Servië te steunen tegen Duitsland
en Oostenrijk. Er werd niets over
Engelands stappen gezegd en dat
hadden zij nu net willen weten. De
stemming werd merkbaar matter,
tot iemand vertelde, dat Paul Crad-
dock en John Rudd in de privé bar
zaten. 8am Potter vroeg de waard
aan Craddock te verzoeken, of hij
hun Iets meer kon vertellen. Paul
kwam onmiddellijk, maar hij zette
een nog groter domper op het natio
nalistische enthousiasme door mee
te delen, dat Grenfell hem telefo
nisch had meegedeeld, dat Enge
land, als er een oorlog uitbrak, naar
alle waarschijnlijkheid neutraal zou
blijven. HIJ achtte het uitbreken van
een oorlog persoonlijk echter niet
aannemelijk, want volgens de Jongs
te berichten uit Londen hadden de
president van de Verenigde Staten
en de paus bemiddeling aangebo
den. Dit bericht werkte als een kou-
„De Boekerij, Baarn"
"de douche. Iedereen was er nu van
overtuigd, dat Will Codsall weer heel'
gauw thuis zou zijn. De een na de
ander ging verslagen naar huis. Al
leen Horace Handcock, die veel te
veel had gedronken, wilde naar het
huis van de Duitse professor trek
ken om die als spion aan de kaak te
stellen. De anderen wisten hem ech
ter daarvan terug te houden.
Tijdens de rit naar huis zweeg Paul.
Pas tóen zij de voorde overstaken
vroeg hij: „Zijn die idioten nu echt
teleurgesteld, John, omdat wij er
wel buiten zullen blijven?" John
achtte dit heel waarschijnlijk, want
behalve Paul en hij zelf had nie
mand ooit een oorlog meegemaakt
en kon niemand zich voorstellen,
wat oorlog voeren was. „Maar John,
dat is toch onzin! Zij moeten toch
snappen, dat het enige wat
een oorlog kunnen verwacht
dat zij gewond raken of sneu
En wat zou er met het dal geb
als de helft van de mannen
de om zich als vrijwillig
melden?"
„Dat weet ik niet," zei John
fisch, „maar ik weet wej, dat
avond niet één jonge vent w
niet jaloers was op Will Cods
Will is vermoedelijk de enige
hele stel, die zich liever laa
manderen door zijn vrouw da
een sergeant-majoor!"
„Maar zij hadden het hier to
naar hun zin," wierp Paul te
„Waarom willen zij zich laten
schieten?"
„Jij en ik hebben ons toch q
keer als vrijwilliger gemelctfï
woordde John, „maar ik geld
het dit maal niet alleen vervd
die hen naar een avontuur d^
langen. Wij schreeuwen nu
eeuw lang van de daken, dat
sterkste natie ter wereld zij:
willen nu helpen om dat
zen." Paul zei: „Kom nou,
hebt gehoord, dat Grenfell 31
er geen schijn van kans is l1
erbij betrokken worden,
hoogstens als bemiddelaars
jij heus, dat er een kans is, d;
zijde van Frankrijk en R
kiezen?"
Wordt
Horizontaal woorden invullen die
betekenen: 1. medeklinker, 2. berg
weide, 3. oogvocht, 4. plagend, 5.
langzaam, 6. gevat, 7. uitspansel, 8.
roofvogel, 9. omlijsting, 10. wenk, 11.
medeklinker.
Bij juiste invulling leest men verti
caal 1 hetzelfde als horizontaal 8.
Oplossing vorige puzzel
Hor. 1. rare, 5. stel, 9. Ida, 10. nis. 11.
ree, 12. taak, 14. mede, 15. kalorie,
19. Nells, 21. rente, 22. genet, 23.
ester. 26. netelig, 29. rail, 31. eren, 33.
Epe, 34. rem, 35. ara, 36. tiro, 37.
smak.
T"
nlc
m
l
I
oc
he
11
n.
1'
m
7
di
t
dt
V
Uk
■to
log
ti
t
1071
Vert. 1. rite, 2. Ada. 3. raak, 4
tree, 7. eed. 8. leem, 13. kanP/d
miserie, 16. leest, 17. Rigel pol
20. den, 24. tegel. 25. pret, 26.»
gram, 28. enak, 30.
25. pret. 26.1
10. api, 32. ite
