thoff presenteert
lot lopend program
Dorothy plukte
vocale sterren
van de hemel
ibonezen moeten juist in Indonesië hun taak zoeken
Oude muziek werd
levendig uitgevoerd
RUI
lircus gaat nooit dood
-r.
EROP UIT PER EIGEN AUTO?
Nederlanders
wonnen
eerste prijzen met
animatie-films
UI
50'
nneringen aan Ambon in 1946-1949
f£G23
JUNI 1977
TROUW/KWARTET H 11
H -h
r Huising
thoff is bij Glanerbrag ons land binnen gekomen, gaat
eldoorn (vandaag) en Amersfoort (24 tot 26 juni) naar
[el^m (28 juni tot 14 juli) en komt daarna nog in Alkmaar,
ei<t Leiden, Den Haag, Rotterdam en Utrecht (11 septem-
inste dag). Met een prettig, tintelend, vlotlopend, echt
gramma in de goede Althoff-traditie. Een oude traditie,
f onsterfelijk.
it <j
s?1
gaat nooit dood, zei ons de
directeur Corty Althoff
itisch ondanks alle
len die zo'n circus met
In Napoleons tijd waren
al bekende Franse en de
•kende Duitse, reizende
'oen in het midden van de
Adèle Corty met Domi-
trouwde, stichtte zijn va-
rcus Corty-Althoff, dat la-
I werd voortgezet door zijn
maar twintigjarige zoon
i was in 1914, net voor de
Nederland. Ik weet het
dein ik toen ook was. En,
inge geschiedenis kort te
a de tweede wereldoorlog
Jthoff zijn zoons Giovanni
iet nieuwe circus Gebrüder
1 dat wordt sinds verleden
Corty geleid omdat Glo-
bedrijf overnam.
en bouwen
wij door Jos Mullens die
lands circus had en nu nog
K>r buitenlanders waar-
li verhaal apart ultgeno-
Althoff alvast te zien, in
Z^zeen eind van Bremen, op
§,Jag. Niet één van de Alt-
*"r^rs had die nacht geslapen.
avond daarvoor afgebro-
I acht werd doorgereisd, er
dstoten geweest van „daar
-tent", en de middagvoor-
Igon op tijd. Corty Althoff
is directeur van een groot bedrijf dat
vandaag hier en morgen daar is ge
vestigd. Hij reist, soms nacht op
nacht, met al zijn mensen, tien oli
fanten, zo'n zestig paarden en po-
nies. leeuwen, tijgers, kamelen, ze
bu's, ijsberen, apen, tractoren, aggre
gaten, vierduizend zitplaatsen, nog
een reservetent, en wat nog al meer.
In Duitsland met twee treinen, ze
ventig wagons, hier langs de weg,
want het spoor is te duur. Wat daar
nog allemaal bijkomt aan zorgen en
verzorging.
Afwachten
En dan maar dagelijks afwachten of
de mensen willen komen. Het kan te
heet zijn, of te slecht weer, of er is
voetbal op de tv. In Dlepholz was het
een Schutzenfest. De artiesten had
den voor Diepholz wel geslapen,
maat de directeur, ook nog artiest,
moest overal wakker bij zijn. HIJ
presenteert paarden, ponies en oli
fanten. U zou hem moeten horen
over zijn grootste troeteldieren, over
hun gewoonten, ondeugende stre
ken, pienterheid en geheugen. Ze
werken met zijn tienen hun nummer
trouwhartig en gemoedelijk af. Het
is dat ze de stem van de baas gewend
zijn, anders deden ze het ook wel
zonder hem.
De mooie paarden, van wit tot zwart,
lopen een aardige vrijheidsdressuur,
voor een deel geleid door Henny Win
ter. Er ls een bijzonder pittig wit
„hoeper'paardje bij. De ponies, veel
lastiger dan paarden, doen het ook
geweldig. Op één na. Die doet als een
koppige kwajongen alles verkeerd.
Erg leuk, vooral voor kinderen. En
wie is in een circus niet weer kind?
Clowns
Er zijn clowns ook. Enrico komt
voor danseres Leila de lichtmast re
pareren, met wiebelende ladders,
bljna-ongelukken, vallen en op
staan, heel druk en blijmoedig, een
jong nummer ook, met als bijzon
derheid dat deze Enrico gewoon
Hendrik de Vries uit Heerenveen is.
Ook een verhaal apart dus.
De andere clowns zijn vader en zo
nen Pauwels, een internationaal
nummer, overal geweest en, jawel,
ook van Nederlandse afkomst. Va
der heeft het thuis geleerde Hol
lands nog niet vergeten, en hij heeft
nog familie in de Kerkstraat. Hij is
een kleine, grote Domme August,
vertederend komiek, als ballerina
bijvoorbeeld, en zijn zoons zijn zeer
muzikaal.
Dan zijn er, ook om te lachen, nog
drie lenige, springende, vallende
matrozen. En het razende, ritmische
Jongleren van de vier Vlrjoages is
ook vrolijk om te zien. Dan is er
Telusch die hoog wiebelend om een
wiel kopjes en schoteltjes naar zijn
hoofd trapt tot een stapel waar een
tweehandige kelner moeite mee zou
hebben. Hij Jongleert nog drie lichte
balletjes met zijn mond ook. De
springende, wervelende, piramide
bouwende Marokkanen van de Che-
rilian-troupe zorgen voor de opwek
kende uitsmijter.
Ontdek de schoonheid van twee ruige landen!
Noorwegen v a. 699,- Schotland v a. 398,-
Inlormatie/Boeking
Perscombinatie reoen
Wibautstraat 131
Amsterdam. Tel. 020-914400
Gevaarlijk
irico (Hendrik de Vries) van Circus Althoff
Ernstiger wordt het als Les An tares
heel in de hoogte, rondgedraaid
door een vliegtuigje moeilijk en ge
vaarlijk doen aan de trapeze, of als
Les Collins lopen, fietsen, dansen
liggen, zitten en springen op de hoge
draad. Spannend is ook het wankele
evenwichtswerk van Romero op de
rola-rola, een rol en daarop een
plankje, en daarop een bankje, en
nog een bankje, en nog een, en daar
op dan Romero in handstand, en
meer van die bijna-onmogelijkhe-
den.
De mooie Les Victoria, twee mannen
en een vrouw, brengen dan glanzend
en glinsterend weer rust en schoon
heid met hun, zeer langzaam (ada
gio) uitgevoerde acrobatiek. Rustig
en zeker lijkt ook Othmar Vöhrin-
ger, een vierentwintigjarige Zwitser,
die drie Bengaalse koningstijgers
bijvoorbeeld prompt tegelijk laat
springen, en al zijn tijgers beurte
lings en ritmisch door een branden
de hoepel krijgt De Berberleeuwen
zijn aan zoiets nog niet toe.
Heb ik alles gehad? Nee. Corty Alt-'
hoff heeft ook nog een uitstekend
orkest van het Poolse Staatscircus,
geleld door Zygmunt Michalek. En
een afwisselende mooie belichting.
Een een ruime, grote, nieuwe tent
(om de paar jaar een nieuwe) met
goede zitplaatsen. En de stallen die
de moeite waard zijn, met olifanten-
of ponyritjes voor de kinderen. Alles
net en stipt verzorgd. De tournee
begon in Hamburg en daar kwamen
in drie weken honderdduizend men
sen kijken. Gelijk hadden ze.
door Jac. Kort
AMSTERDAM Het programma, dat de Engelse groep Pro
Cantione Antigua dinsdagavond in de Sonesta Koepelzaal uit-
voerde, had tal van verbindingen met de geschiedenis van Kerk
en Wereld van de middeleeuwen tot het begin van de zeventiende
eeuw.
Om te beginnen had men in Enge
land Hendrik Vin, die in verband
met huwelijksperikelen de band met
Rome verbrak en zich aan het hoofd
van een nationale kerk stelde. Dit
had ten gevolge het ontstaan van
een nieuw soort kerkmuziek op La
tijnse tekst, zoals de „Plainsong
Mass for a Mene" van John Shep
herd, een afwisseling van éénstem
mig Gregoriaans en meerstemmige
gedeelten, die deze avond werd uit
gevoerd.
Een ander aspect van dit program
ma, dat was gewijd aan „Van een
stemmigheid tot polyfonie in Enge
land en Spanje", is dat van de zgn.
Sequenzen, waaronder toevoegingen
van tekst of muziek worden verstaan
aan bestaande Gregoriaanse gezan
gen. Als voorbeeld van deze soort,
die de kerkzang dreigde te overwoe
keren en daarom door het Concilie
van TTente werd verboden, hoorden
we de Sequens „Nato canunt Om
nia", die zowel in Engeland als in
Spanje bekendheid genoot.
Dit laatste land maakte eerst in de
elfde eeuw kennis met het Gregori
aans. Tevoren had men een eigen
kerkmuziek, het zgn. mozarabisch.
door Adr. Hager
DEN HAAG De Stichting Amsterdams Fonds voor de Kunst
verleende aan Theo Loevendie een compositieopdracht resulte
rende in liederen op Turkse volksteksten, dinsdag- en woens
dagavond voor het eerst uitgevoerd in de Haagse Remonstrantse
Kerk en in het Concertgebouw.
Directeur Corty Althoff met een .Lippizaner in een van zijn
dressuurnummers
In zijn uitvoerige toelichting op het
wezen van de 6 uit een verzameling
van 3000 geselecteerde „Ménl", dat
zijn kwatrijnen, zegt Loevendie: „De
achtergrond van het Turks lijkt voor
ons Nederlanders van minder belang
dan het feit dat in ons eigen land een
minderheid woont van tienduizen
den die het als voertaal hebben, en
die hier werken mogen opdat wij ook
volgend Jaar onze elektrische tan
denborstel voor een nieuw model
kunnen inruilen."
Na dit te zijn kwijtgeraakt, zet Loe
vendie zich aan het componeren en
dat resultaat maakt indruk. Waar
schijnlijk „leeft" het werk slechts bij
de gratie (en de capaciteiten) van
Dorothy Dorow, doch compositie én
weergave maakten zeer veel indruk.
Afwisselend van sfeer, expressief,
kleurrijk en met kennis van vocale
zaken geschreven. Ook voor het ze
ven leden tellende instrumentale en
semble een dankbaar werk.
Feilloos
Dorothy Dorow heeft zich bij het
publiek volledig waar gemaakt. Het
Opus 20 van Shönberg wordt niet
voor niets zelden uitgevoerd, men
moet vocale sterren van de hemel
kunnen plukken om deze partituur
weer te geven. Feilloos gepresen
teerd door deze begaafde sopraan.
Het was een afwisselend geheel dat
zij in samenwerking met Reinbert de
Leeuw en zijn instrumentaal ensem
ble (in diverse bezettingen) ten geho
re bracht. Cabaretliederen op Itali
aanse tekst van de Zweedse compo
nist Naumann, maar ook Goethe-
Lieder van de Italiaanse componist
Dallipiccola. Dit werk voor sopraan
en drie klarinetten zou meer uitge
voerd moeten worden, maar ja. Do
rothy Dorow is in de vocale wereld
nu eenmaal een unicum.
Dat zij ook als componiste zo'n grote
indruk maakte kan men niet bewe
ren. Haar Dream" is meer onder
houdend en op intelligente wijze in
elkaar gezet dan dat het als opus een
voltreffer is. Aardig, dat wel. zeker
omdat nu ook eens de basfluit aan
het woord komt Als een van de
hoogtepunten moet nog Elegy for J.
F. K." van Strawlnsky genoemd wor
den, wonderschoon. Doroty Dorow
heeft het publiek op overtuigende
wijze geboeid met haar veelzijdige
zang.
Ook hieruit kregen we een voorbeeld
te horen: een klaaglied van Jeremia.
Meesters
Ten slotte waren er nog meerstem
mige composities van Engelse en
Spaanse meesters als Cornyshe,
Thomas Tallls, De Morales en De
Victoria.
Het ensemble Pro Cantione Antiqua,
waarvan Mark Brown de leider is,
bestaat uit James Bowman, Paul
Esswood en Timothy Penrose, coun
tertenor, James Griffet en Jan Pa-
tridge, tenor en Brian Etheridge en
David Thomas, bas.
Ieder voor zich en als ensemble ver
tegenwoordigen zij de beste tradities
van de Engelse zangkunst door hun
voortreffelijk geschoolde stemmen
op soepele en subtiele wijze te ge
bruiken.
Maar wat minstens even belangrijk
is, is dat zij bij het uitvoeren van
deze oude en zeer oude muzieken
alle academisme vermijden, en hun
voordracht, fris en levendig houden,
zowel in de kerkmuziek als in enkele
profane werkjes, die ter afwisseling
werden gezongen.
DEN HAAG (ANP) De Nederlan
der Paul Drlessen heeft met zijn te
kenfilmpje „Davld" de eerste prijs
van het Internationale Festival voor
de Animatiefilm in het France Anne-
cy gewonnen. Een tweede „Grand
Prix" was voor de Nederlander Co
Hoedeman die al jaren lang in Cana
da woont en werkt. Hij kreeg die
voor zijn poppenfilm „Zandkasteel".
Er waren meer dan 500 filmpjes voor
dit festival ingestuurd. Bijna zestig
werden toegelaten tot de competitie.
Ze kwamen uit twintig landen. De
Nederlandse inzending naar Annecy
is verzorg door de „Nederlandse ver
eniging ter bevordering van de ani
matiefilm" waarvan Nico Crama
.voorzitter is.
UTRECHT: Stadsschouwburg,
20.00 uur: Ned. Danstheater.
UTRECHT: Stadsschouwburg.
20.30 uur: Een traan voor elke
ROTTERDAM. De Doelen,
21.00 uur: Sluiting Holland Fes
tival met „Coro" van Luciano
Berio.
Huishoudelijke
apparaten
Beeklaan, hoek Galilelstraat, tel. 45.14.47
donderdags koopavond: óók maandags geopend
van der Meulen
|TW6 werden op het eiland
eerste besprekingen ge
er de toekomstige plaats
an de voor ons Neder-
g-gafche gezag zo belangrijke
Ambonezen. De luite-
imeur generaal Van
Rij als waarnemend direc-
i4i<f>derwijs en eredienst de
elf naar Ambon te gaan
let standpunt van onze
ëkend te maken, na de
Ir plaatselijke leiders te
\_Jigehoord.
in ondergetekende waren
eze vraagstukken gehéel
eens en ik ging met goede
g spreken met de inheem-
s- en onderwijsmannen.
mij nog onbekend en ik
BQprd het te zien. Ik zag die
*P®ag van eind Juli 1946 een
T3P wereldoorlog zwaar be-
aJgadje Ambon.
kerk was weggebombar-
cementen vloer was een
Igebouw opgericht. We
makker de Ambonese
ipecteur Kayadoe mee-
:onden de avonddienst
I Dat was een echte ken-
iniet Ambon Een stamp-
)TEp>ekende liederen met en
thousiasme gezongen door de ge
meente, ook een koor dat liederen
zong, en dan een goede preek van
een jonge Ambonese dominee.-Wat
deed zo'n ontmoeting goed in het
Indonesië van 1946!
De volgende dag begonnen de verga
deringen met de inheemse bestuurs
mannen en de mannen en vrouwen
van het onderwijs, Hollands-inland
se mulo-scholen als hoogste soort,
neutraal-, zendings- en missie-onder
wijs. Dominee en pastoor waren ook
present en dan begon het. Aller
eerst wenste, of haast moet ik zeg
gen: eisten, men een inrichting voor
middelbaar onderwijs, en zelfs, bin
nen korte tijd, een universiteit
De mannen van het binnenlands be
stuur hadden ook hun wensen, nl.:
geen samenvoeging met een onaf
hankelijke. in verpletterende meer
derheid moslimse, op Java gecentra
liseerde republiek van een vrij Indo
nesië Neen, ze wilden een eigen,
christelijk staatje, dat een recht
streeks verband zou aangaan met
ons koningshuis. Dit op voorbeeld
van Brits Noord-Borneo, dat zo'n
band had gevormd met het Engelse
koningshuis.
Voorhoede
Ik sprak een inleidend woord, na
mens de Gouverneur-Oeneraal. zeg
gende dat we ons bewust waren van
de vooraanstaande plaats die het
volk der Ambonezen had ingenomen
in ons Nederlands-Indië. Ambonese
soldaten hadden bij militaire acties
een voorhoede gevormd en hadden
zich als dappere, bekwame front-
troepen leren kennen. Ambonese gu
ru's en evangelisten deden nog
steeds een belangrijk werk in zen
ding en missie. Ambonese klerken
waren een gewaardeerd element op
de bestuurskantoren. Daarom werd
deze bespreking op uw eiland nodig
geacht, zo betoogde ik.
Toen begonnen hun uiteenzettingen:
wij (de Ambonezen) hebben getoond
onderwijs te waarderen, het waard te
zijn; we willen nu beter, hoger onder
wijs, onze gebouwen moeten ver
nieuwd en vergroot worden. We heb
ben dringend behoefte aan meer
leermiddelen, we willen een eigen
universiteit. Dan komen de wensen
op politiek terrein ter sprak». Ook
hierna een daverend applaus. Ze zijn
redenaars, deze Ambonezen!
Elders zoeken
Dan kom ik aan het woord. Ik zeg
met grote belangstelling hun eigen
land met zijn dorpen, zijn landbouw,
bekeken te hebben. Wat viel me dat
tegen. Een achterlijk eiland met één
sprankelend-levende stad Ambon.
Neen, de Ambonees werkt en leeft
blijkbaar niet op z'n eiland. Daar
buiten, in het grote Nederlands-In
dië dat nu Indonesië gaat worden,
daar is hij in z'n kracht. Ambon
geeft hem zijn scholing. Daarna
trekt hij weg, zoekt en vindt een
belangrijke taak in dat grote land
dat lüj mee hielp ordenen, hielp
gaan op de weg van vooruitgang.
Met vakantie eens terug naar de
familie op Ambon, maar dan toch
weer weg naar de grote wereld.
Een middelbare school? Misschien.
We weten dat Jullie onderwijs echt
waarderen. Daarom hebben jullie
meer en betere scholen dan veel
volkrijkere delen van de Archipel.
Een universiteit? Geen sprake van!
Jullie knapste leerlingen zijn wel
kom op de medische hogeschool, op
de juridische faculteit, de theologi
sche hogeschool te Batavia, op de
technische hogeschool te Bandung.
Daar ls plaats voor de Ambonese
student. Bedenk ook dat Jullie scho
len niet door Jullie zelf betaald wor
den, maar ten dele met belasting
geld van anderen. Dat ls maar tot
een zekere grens te billijken.
Te klein volk
En dan Jullie staatkundige wensen.
Die zijn niet te verwezenlijken. Jul
lie zijn een te klein volk om zonder
de hulp van omringende volken te
kunnen bestaan. Hulp van Neder
land. aan de andere kant van de
aardbol gelegen? Onmogelijk. Daar
kan ons vorstenhuis ook niets aan
doen, evenmin trouwens als het En
gelse vorstenhuis dat kleine staatje
op Noord-Borneo overeind kon
houden.
Jullie hebt gewezen op Je christen
zijn en willen blijven. Daar stemt
onze regering van harte mee ia
Maar betekent dat weg te trekken
uit dit land van moslims? Neen, jul
lie christen-roeping ligt juist hier.
Indonesië is In nood, het nadert zijn
grote crisis. Dan het schip niet verla
ten en veiligheid zoeken, maar naar
de pompen, helpen het drijvende te
houden. Het heeft Jullie energie. Jul
lie leiders-gaven nu meer dan ooit
nodig. Jullie allen kennen toch het
Bijbelwoord: „Wees een zoutend
zout."
Ook naar mij was met aandacht
geluisterd en ook ik werd met een
spontaan applaus beloond. Als goe
de vrienden gingen we uiteen.
Wensen
Nog eenmaal had lk een ontmoeting
met Ambonezen, nu te Batavia,
maanden later, met meer vooraan
staanden in de Indische maatschap
pij. De Ambonezen-club vergaderde
zondagsmiddags in de zogenaamde
Ambonezensoos op Kramat 65, on
der leiding van niemand minder dan
dokter Sitanala, de lepra-specialist.
HIJ nodigde de directeuren van het
BB en van O E uit voor een
gedachtenwissellng in hun bijeen
komst, een beantwoorden van zijn
vragen.
Op een schoolbord schreef hij de
wensen met daarachter het bedrag
dat de vervulling zou kosten. Het
was een hoera-stemmlng waar mijn
betoog natuurlijk een domper op
moest zetten. Ik keerde het bord om
en schreef achter de wensen de wer
kelijke bedragen die de vervulling
ervan zou vergen. Ook hier gingen
wij als goede vrienden uiteea
Nog weer later, toen het einde van
onze gezagvoering over Nederlands
Indlë dichtbij was gekomen, volgde
een nieuw apart overleg met Ambo
nezen. Het ging nu om de mannen
van het KNIL (Koninklijk Neder
lands-Indisch Leger).
Zij hadden de innigste band met de
Nederlandse zaak gehad, van ge
slacht op geslacht. Zouden de re
geerders van de onafhankelijke re
publiek Indonesië hun vergeven dat
vechten voor Nederland's zaak
tot het einde?
En wat dan? Overgaan naar een nog
ongeordend Indonesisch leger tegen
een veel geringere beloning? Neen!
Met de laatste Nederlander mee
naar Holland! Hun vaste soldij,
straks een pensioen, in gezonde Ne
derlandse munt betaald in plaats
van die snel ln waarde verminderen
de „roeplah".
Maar wat dan ln Holland? Och, daar
hadden ze geen zorgen over, daar
dachten ze niet aan. Onze Indische
deskundigen waarschuwden. Niet
doen! Ze zullen niet ln gevaar zijn in
een onafhankelijk Indonesië. Dat
zal zich niet op hen wreken. Daar
heeft men respect voor een eenmaal
gezworen eed van trouw. Die wordt
'nu opgeheven. Nu kunnen, nu mo
gen, neen, nu moeten ze overgaan
naar een nieuwe eigen regering. Dat
was de normale gang van zaken
geweest.
Naar Nederland
Een kleine groep van hen en hun
gezinnen is tenslotte toch hier
gekomen, nadat zij van alle Neder
landse rechters (tot de Hoge Raad
toe) gelijk hadden gekregen in hun
stelling, dat zij vrij waren ln de
keuze van de plaats van hun demo
bilisatie. En omdat door de omstan
digheden dat niet Arabon of Ceram
kon zijn, moest de Nederlandse re
gering wel beslissen hen tijdelijk
naar Nederland te laten overkomen.
Hier echter voelden zij zich niet
thuis, niet ten volle aanvaard. Hier
hadden ze geen taak. geen toekomst
als volk. Dat dreef hen bijeen. Dat
sterkte het helmwee. het verlangen
naar het land van herkomst, waar ze
een taak, een toekomst wisten.
Maar hoe de weg terug te gaan?
Daarvoor ls Nederlandse hulp nodig
en Indonesische bereidheid hen te
ontvangen. We staan voor een moei
lijk probleem. Het moet doordacht
en dan tot een geleidelijke oplossing
gebrscht worden. Het is een van de
naweeën van onze koloniale tijd.
D. v.d. Meulen (82 jaar oud) is
oud-Indisch bestuurambtenaar
en oud-consul van Nederland in
Djeddah. Binnenkort ver
schijnt een boek met sija
love nservari nge n.
