antrekkelijk en boeiend
hstival-programma
Grace Bumbry, een
vocale kunstenares
'S...
Experimenten
met de stem
adio Kamerorkest
geelde nieuwe
derlandse werken
als u niet helemaa
er bent van het lie
flitslampjes
DERLANDS DANS-THEATER
Vesperconcert in Engelse Kerk
Medveczky,
een opvallend
dirigent
Nederlands Kamerkoor met Heppeners Nachklange
IAG 20 JUNI 1977-
KUNST
N
Hans W. Ledeboer
en !VENINGEN: Het aandeel van het Nederlands Dans-Theater in het
v' nd Festival in het afgelopen weekend in Scheveningen en Rotterdam,
luj rond, morgenavond en woensdag in de Amsterdamse Stadsschouwburg is
;n antrekkelijk en gevarieerd programma met een mooie opbouw: eerst een
ran Louis Falco, dan een werk van Hans van Manen en tot slot een boeiend
ietvan Jiri Kylian.
rd
dat laatste hebben we met
Rt|iting tegemoet gezien. Kyli-
reeds de nodige tijd deel
d van de artistieke leiding
Nederlands Dans-Theater, is ActlI66l
eograaf nog steeds groeiend
n(j beschikt wellicht over een
n rijkdom aan „danstaal" dan
tol dere choreografen.
ie' -gemaakt
ressant is, dat Kylian zijn pretenties
volledig waar heeft gemaakt; hij is
niet in de oudheid gebleven.
ipzet van zijn „Ariadne, aqua
toonde hij nogal wat preten-
jen buiten de ruïnestad Pom-
is de „villa die misterie"
Kven. die samen met de stad
Hde uitbarsting van de Vesuvi-
Romeinse tijd onder de hete
fcdolven.
uitgravingen vond men in
a klaarblijkelijk eigen-
een zeer aanzienlijke fami-
zaal met gave muurschilde-
[die als onderwerp hebben de
lomeinse keizertijd verboden
os-cultus. In die cultus was de
de centrale figuur en Kylian
ch door dit alles laten inspire-
hetgeen tot nu toe zijn om-
kste balletstuk werd.
ft daarbij samengewerkt met
orse componist Ame Nord-
die een stuk componeerde
mfonie-orkest, koor, elektro-
eluid en twee zang-soli. Inte-
Integendeel, de spanningen, het
mysterie van een „vrouwenwereld"
waarin de man geen toegang heeft,
de sensualiteit met muziek, dans,
geheimzinnige riten en zelfs daar
mee samenhangend het gebruik van
drugs, dat alles is volkomen actueel.
Kylian heeft zijn ballet in deze actu
aliteit gebracht met felle beweging
en vrijwel tegelijk hevig gespannen
wachtend stilstaan, met dans op drie
niveaus: liggend, zittend en lopend
of wervelend.
geeft, de bekende Lieder ohne Worte
van Mendelssohn als begeleiding en
ook als inspiratiebron. Korte, gevoe
lige en vaak lyrische stukjes, heel
muzikaal gechoreografeerd en ge
danst, soms met lichte humor, altijd
fleurig met een enkele aardige ver
rassing. Zoals altijd bij Van Manen
veel bekends: als hij bij het maken
van een ballet op een aantrekkelijke
vondst komt, zal hij die in allerlei
latere balletten opnieuw gebruiken.
Marja Bon speelt de begeleiding op
de piano en een aardige hommage
geven de dansers deze pianiste als
zij bij een van de meest virtuoze
liederen zelfs tot toehoorders wor
den en rustig blijven staan luisteren
zonder te dansen.
Met heel muzikale dans en boeiende Acrob&tiGk
sensualiteit, waarbij de toeschouwer
aan het slot gaat gevoelen dat het
met de mooi uitgewerkte passen van
de zeven danseressen uiteindelijk
gaat om een enkele vrouw, de vrouw
in het algemeen, niet als partner van
de man maar scherp tegenover hem
gesteld met „blijf van m'n lijf" en
„helemaal baas over mezelf." Nadine
Baylis zorgde voor boeiend-geraffi-
neerd vallende costuums.
Hommage-
Muzikaal is. hoe kan het anders,
„Lieder ohne Worte" van Hans van
Manen, met zoals de naam al aan-
R. N. Degens
fERDAM Gezagheb-
en vertrouwenwekkend
Ernest Bour vrijdag-
l voor het Radio Kamer-
in de Sonesta Koepel-
en programma met he-
lagse muziek te dirigeren.
i van de specialisten op dit
bij wie je er in elk geval van
1 kunt zijn dat een uitvoe-
ler zijn leiding de best denk-
uk van een werk kan geven.
bijzonder belangrijk voor de
rken die deze avond hun
Itvoering beleefden: „To be
be" van Wim de Ruiter, en
voor klavecimbel en orkest
mard v.d. Boogaard. De titel
t eerstgenoemde leek mij ach-
- en uitnodiging om voor „not
i|jiili te kiezen.
i, of juist door, het hanteren
i uitgangspunten die in het
mma nogal cryptisch worden
cht, en waarbij het onder an-
lat over „wel muzikale infor-
geen muzikale informatie",
Ruiter het uiteindelijke klin-
resultaat wat uit het oog te
rloren. Dat was ondanks de
ijde uitvoering onder Bour ui-
onaantrekkelijk door saai-
De Amerikaanse Louis Flaco is lei
der van een eigen dansgroep in New
York. Hij heeft drie dansers als gast
uitgeleend aan het Nederlands
Dans-Theater, speciaal voor zijn
„Lobster quadrille". De muziek is
van David del Tredici, heeft dezelf
de naam als het ballet en is een deel
van een groter muziekstuk „In won
derland". Het ballet is gechoreogra
feerd in 1969, maar Falco heeft hét
dit voorjaar helemaal herzien.
Een aantrekkelijk speels en zelfs
pretentieloos werk met interessante
beweging, enerzijds geïnspireerd op
de nogal wonderlijke bewegingen
van kreeften en krabben, anderzijds
op de culinaire aantrekkelijkheden
van deze bij de maaltijd hoogge
schatte dieren. Veel gespring en ge-
kronkel, veel rekken, buigen en
strekken, soms leuk acrobatisch
gooi- en smijtwerk, interessante
dans tegenover helemaal geen dans.
Met een heel plotseling eind als de
kreeft als smakelijk hapje tijdens
een feestmaal is verorberd. De so
praan Erica Grefe zorgt voor de
zangrol. Del Tredici's compositie is
voor folk-group, zang en orkest.
door Jac Kort
AMSTERDAM Het Rat-con-
cert van het Concertgebouwor
kest is een vast nummer gewor
den in het Amsterdams
muziekleven. Niettegenstaan
de het feit, dat deze ruimte
slechts met veel moeite enigs
zins geschikt kan worden ge
maakt voor een uitvoering van
muziek, komt het
Concertgebouworkest er toch
ieder jaar terug, waarschijnlijk
tengevolge van de grote be
langstelling die het publiek
toont.
Edo de Waart
Ditmaal stond Edo de Waart voor
het orkest als vervanger van Bernard
Haitink, welke laatste totaal niet tij
dens het Holland Festival is opgetre
den. De dirigent van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest, die zich de
laatste jaren heeft ontpopt als een
opmerkelijk opera-dirigent, voerde
een programma uit dat voor de pau
ze ouvertures en aria's uit opera's
van Verdi bevatte en na de pauze
„Tableaux d'une exposition" van
Moessorgsky (in de bewerking van
Maurice Ravel) vermeldde.
Inspirerend
Het lijdt geen twijfel, dat het Con
certgebouworkest deze avond onder
leiding van Edo de Waart voortreffe
lijk heeft gemusiceerd. De kundige
maar ook inspirerende leiding van
deze dirigent werd door het orkest
volledig gehonoreerd. Terecht liet
De Waart het orkest telkens delen in
het grote succes, dat hij oogstte.
Maar dat neemt niet weg, dat het
hoogtepunt van dit RAI-concert lag
in het optreden van de Amerikaanse
opera-zangeres Grace Bumbry. Na
de ouverture uit Verdi's „La Forza
del destino" zong zij uit dezelfde
opera de: „Pace, pace, mio dio" en
uit „Ernani" de Cavatina van Elvira:
„Ernani, Ernani, involami".
Het orkest speelde als intermezzo
het Voorspel „Alda". waarna Grace
Bumbry uit Don Carlos de Aria van
Eboli: „O don fatale" zong.
Muzikale warmte
Ik aarzel niet, deze zangeres een van
de grootste vocale kunstenaressen
van onze tijd te noemen. Een vrouw
wier stem niet alleen in alle registers
volmaakt klinkt, maar die met dat
medium een muzikale warmte uit
straalt die iedereen beroert. Natuur
lijk moest er een toegift volgen. Op
nieuw van Verdi. En opnieuw bracht
zij het publiek tot laaiend enthousi
asme met haar prachtige stem en
haar schitterende vertolking van
deze aria.
Door Jac. Kort
Ernest Bour
vertrouwenwekkend
Eenmaal op gang gekomen zet het
ontwikkelingsproces zich als van
zelfsprekend voort; de muziek lijkt
zichzelf te vertakken, op te splitsen,
van kleur en tint te veranderen. Een
uitermate boeiend procédé, dat deze
avond door het Kamerorkest onder
Bour weer suggestief in de klank
werd gezet.
Amsterdam Na de Russisch-Or-
thodoxe en Gregoriaanse kerkmu
ziek vormde op het derde Vesper
concert, dat zaterdagmiddag in de
Engelse kerk aan het Begijnhof
werd gegeven, de kerkmuziek op re
formatorische grondslag het onder
werp. Cappella Amsterdam onder
leiding van Harry van der Kamp
vqerde daar een keur uit van één en
meerstemmige muziek van Lutherse
en Calvinistische oorsprong.
Ludwig Senf, Goudinel, Claude le
Jeune en Sweelinck, zowel als Mel-
chior Vülpius en Hans Leo Hasler,
allen componisten uit de zestiende
en zeventiende eeuw, hebben gees
telijke muziek geschreven, die deels
voor kerkelijk gebruik was bestemd,
deels zoals de Psalmen van Swee
linck, hier uitdrukkelijk niet voor
was gedacht, zelfs niet getolereerd
door de toenmalige kerkelijke
machthebbers.
Ik kan mij levendig voorstellen, dat
Cappella Amsterdam deze gelegen
heid niet voorbij wilde laten gaan
om enige prachtige Psalmen van
Sweelinck uit te voeren. Zij waren
zonder meer het hoogtepunt van dit
vesperconcert. Maar kerkmuziek
neen, daartoe hebben zij nimmer
behoord.
Wat dat betreft was het zinvol ge
weest de grens niet bij plm. 1675 te
trekken. Na die tijd is er heel wat
gecomponeerd, dat regelrecht voor
de kerkdienst ls geschreven. Daar
toe behoort zelfs werk uit deze eeuw.
Ik denk aan Pepping, Distier en
enige van onze landgenoten.
Maar goed, de keus latend voor wat
zij is, kan men zeggen, dat Cappella
Amsterdam inderdaad een vesper
dienst heeft gehouden, zoals dat me
dio 1600 kan zijn gegaan. Alle ele
menten van zulk een dienst, behalve
de preek, waren vertegenwoordigd,
inclusief gezongen gebeden en dito
schriftlezing. De poging de „ge
meente" enkele versen van Psalm
118 en 116 te laten meezingen, slaag
de slechts matig, maar het idee wijst
erop. dat Cappella Amsterdam niet
slechts een concert wilde geven,
doch een echte dienst wilde houden.
-t-
voor trefzekere foto's
door Adr. Hager
DEN HAAG Applaus op oen repe
titie is een eer die weinig dirigenten
ten deel valt. Het Residentie Orkest
was zo Ingenomen met de 36-jarige
Hongaarse dirigent Adam Medvecz
ky, dat men hem die waardering
gaarne schonk. Deze dirigent van de
Hongaarse staatsopera leidde
vrijdagavond het openingsconcert
van het Internationale Koorfestival,
dat tot en met a.s. zaterdag in het
Congresgebouw wordt gehouden.
Waar waren al de Haagse koorzan
gers? Onbegrijpelijk dat men geen
interesse toonde voor dit belangrijke
koorgebeuren. Men vraagt zich af
waarom koordirigenten hun leden
niet meer enthousiasmeren dit voca
le gebeuren mee te beleven.
Dit festival is toch uniek In ons land!
Nederland is in de vocale wereld echt
niet het land waar de koorzang op
het allerhoogste peil staat, we kun
nen van het buitenland nog heel veel
leren. Dat zal ook dit festival be
wijzen.
Adam Medveczky had het Residen
tie Orkest strak in de hand met Les
Préludes van Liszt. Van dezelfde
componist hoorde men de door het
75 leden tellende jeugdkoor Ifjusag
Muveszeguyttes uit Boedapest ver
tolkte Psalm 13. Schitterend hield de
dirigent de spanning vast, bij dit
langdradige werk een extra presta
tie. Het koor reageerde zeer exact, de
tenor Jozsef Horvath was helaas niet
tegen zijn taak opgewassen. Onder
leiding van Edit Lantos zong het
koor, ditmaal in folkloristische kle
derdracht, een vijftal Hongaarse lie
deren a capella. Koorcultuur van
zeer hoge orde Tenslotte gingen Re
sidentie Orkest en koor samen in
Spinnstube van Kodély.
Deze dirigent verdient het uitgeno
digd te worden voor een aantal con
certen bij het Haagse orkest. Jam
mer dat de solisten met uitzonde
ring van de sopraan een nogal
zwakke prestatie leverden.
door Jac. Kort
AMSTERDAM Een gebrek aan
veelzijdigheid mag men dit Holland
Festival-van-de-menselijke-stem ze
ker niet verwijten. Alle facetten van
stokoud tot hypermodern zijn er dit
maal te beluisteren. Van het oudste
Gregoriaans tot het nieuwste gesis
en gehik is aan de orde geweest,
waarbij er toch ook aan veel van wat
daar allemaal tussen lag behoorlijk
aandacht is geschonken. Zo'n pro
gramma als het Nederlands Kamer
koor zondagochtend in de voormall-
!lS
i Boogaard lijkt een meer
muzikale geest te hebben
:h niets aantrekkend van de
loeilijkheden die hij de uit-
rs met zijn steeds wisselende
•orten en geraffineerde onder-
ngen oplegt, een onderhou-
;1 met solo-instrument en
trieerde begeleiding laat
k om vaker te horen; ook
knappe uitvoering door cla-
Jan van der Meer met het
spelende kamerorkest.
ferken die tijdens de Gaudea-
luziekweek vorig jaar waren
erd stonden ook nu op het
mma: het bekroonde „Les
de Ger.eviève" van Fabio
voor strijkorkest, dat on
streng mathematische op-
telijk „spontaan" klinkt, en
emotioneel geladen „The
van Nigel Osborne op Russi-
;ten, waarin de sopraanpar-
expressief werd vertolkt door
inen.
end slot
lat György Ligeti's „Kammer-
voor dertien instrumenten
let slot van het programma
|het zorgde nu voor een in alle
1 boeiend einde.
leerde het in 1972 en het
dan ooit een bewijs voor het
'~]ke vermogen van Ligeti
k als het ware organisch
een gegeven te laten groeien,
nooit „bedacht".
door R. N. Degens
AMSTERDAM Dit weekend
van het Holland Festival was
onder meer bestemd voor het
demonstreren van wat „Exten
ded vocal techniques" wordt
genoemd. Kort omschreven;
een gebruik van de menselijke
stem waarbij tot nog toe weinig
bekende technieken worden
toegepast.
Zoals veel in het moderne muziek-
maken komen ook deze technieken
uit Azië, met name uit Tibet, waar zij
in het religieuze zingen worden toe
gepast. Meest opvallende kenmerk ls
het zingen van een toon met tegelijk
het hoorbaar maken van de bovento
nen daarvan.
In het „uitvoerige en rijk-geïllus
treerde programmaboek Holland
Festival 1977" waarnaar in de dage
lijkse programmamededelingen
vaak ten onrechte wordt verwezen,
staat over dit onderwerp inderdaad
een uitvoerige toelichting. Die he
laas meer doet verwachten dan er
bijvoorbeeld zaterdagavond bij de
Amerikaanse groep „Extended vocal
techniques Ensemble" in de Sonesta
Koepelzaal te horen bleek.
Zij traden zondagavond in de Rot
terdamse Doelen op met een; ander
programma. Amsterdam kreeg bo
vendien nog het ensemble ,>Prima
Materia" te horen (zaterdagavond
23.30 uur) en de alleen optrèdende
Joan La Barbara (zondagavond), al
lemaal in de Sonestazaal.
Dada
Het Extended Vocal Techniques En
semble (vijf personen) past de nieu
we vocale technieken, in combinatie
met tevoren op band opgenomen ge
luiden. toe in zeer uiteenlopende
stukken. Het begon met een door
drie personen voorgedragen gedeelte
uit Becketts roman „Watt". Een af
faire die ruim een half uur duurde en
weinig meer opleverde dan een soort
elektronische Dada met verrassend
veel gekke geluiden.
Dan was er een (opzettelijk?) stunte
lig gezongen mars van Sousa. zijn
de een bewerking voor vier stemmen
met pianobegeleiding van de finale
uit Sousa's operette „El Capitain.
Verder een lied uit het Amerikaanse
gezangenboek „The sacred harp" als
Prima Materiaklank en niet-klank
demonstratie van volkszang uit het
zuiden van de VS, en een komisch
nummer voor trompetspeler en dan
ser, waarbij de danser niet danst,
maar een humoristische tekst zegt,
en de trompettist uitzijn instrument
vreemde geluiden haalt die we o.a.
van Vinko Globokar kennen.
En ten slotte in „Micro-Macro" nog
iets met versterkte harmonische bo
ventonen. Kortom een avond die in
Amsterdam gelukkig maar door wei
nig mensen werd bijgewoond.
Overtiming
Ik had niet de moed om daarna nog
om kwart over elf naar „Prima Mate
ria" te gaan luisteren. Van hun op
treden vorig jaar in het Pro Music«
Nova-festival in Bremen weet ik dat
zij meer improviserend optreden en
dat hun uitgangspunt met de reli
gieuze meditatie van doen heeft.
De vijf leden van deze, evenals het
EVT-ensemble uit San Dlego afkom
stige. groep zitten tijdens de „perfor
mance" in meditatiehouding op de
grond. Door het uitfilteren van be
paalde boventonen uit hun stemge
luid, ontstaan merkwaardige fluit
achtige klanken.
Van het daarmee beoogde beroeren
van de diepere lagen van het bewust
zijn, of van het openbaren van de
oorspronkelijke oertrilUng. noch van
het opzienbarende feit dat „niet-
klank alleen wordt geopenbaard
door klank", heb ik toen In Bremen
niets ervaren.
Ik hoop dat veel toehoorders daar
zaterdagnacht in de Sonesta Koepel
zaal wel aan toe zijn gekomen. Want
meergenoemd programmaboek weet
te melden dat „Prima Materia" als
motto een citaat uit de Upanishade
(een Indiase middeleeuwse geheim
leer) hebben, waarin onder meer
staat: „Dit ls de weg. Dit ls onsterfe
lijkheid. Dit is volledige vereniging
en bevrediging." En zoiets ls toch
altijd mooi meegenomen
Over het solo-optreden van Joan La
Barbara in dit weekend van Exten
ded Vocal Techniques zal Ik u nog
berichten als dat de moeite waard
blijkt te zijn.
ge Ronde Lutherse Kerk onder lei
ding van Kerry Woodward uitvoer
de. was van dat laatste een goed
voorbeeld.
Het koor begon met drie indrukwek
kende Bruckner-motetten: Locus
iste, Christus Factus est en Ave Ma
ria, werken die de componist om
streeks 1860 schreef en waarin zijn
diepe vroomheid zogoed als zijn
compositorisch meesterschap de
aandacht trekken.
In diezelfde tijd schreef Johannes
Brahms zijn „Vier Gesünge" voor
vrouwenkoor, twee hoorns en harp,
die hierna ten gehore werden ge
bracht. De componist leidde des
tijds in Hamburg zelf een vrouwen
koor en schreef daarvoor deze Vier
Gesönge. Zeer romantische werkjes,
waaraan de harpklanken van Tere-
sia Rieu en de hoorns, bespeeld door
Martin van de Merwe en Bob 8toel
een bijzondere sfeer gaven.
Het daarna door de mannenstem
men uitgevoerde „An den Frühling"
van Frans Schubert plaatste ons
terug naar het begin van de 19e
eeuw, waarin de „Liedertafel"
opkwam.
Na een prachtig gezongen Hymn to
St Cecilia van Benjamin Britten,
dat In de plaats kwam van „Der
jubilo del core" van Robert Heppe-
ner, volgde als Intermezzo °en zwak
werkje van Resplghl voor harpsolo.
Als slot van het concert werd de
eerste uitvoering gegeven van Hep-
pener's „Nachkllnge", een rege
ringsopdracht, bestemd voor het
Holland Festival van dit jaar en
opgedragen aan het Nederlands Ka
merkoor. Het koor was voor de uit
voering in vier groepen gesplitst:
een deel stond beneden en de ande
ren op verschillende plaatsen op de
galerijen.
Heppener past In dit werk de vele
nieuwe technieken op kundige wijze
toe. maar nochtans blijft het resul
taat ten achter bij „Der jubilo del
core", dat ik vorig jaar van hem
hoorde. De componist dankte de uit
voerenden na afloop terecht voor de
knappe vertolking van dit zeer
moeilijke werk.
