4uh bepaalde ijs uranium Vragen stapelen zich nu op in Spanje GIRO 580900 j* Nieuwe uitwijzingen uit Joegoslavië Breznjew nu ook So wj et-president Negen gewonden bij rellen in Soweto éérleg op komst over irbod op kernproeven =4 ^ada moedigde kartel aan "g iden trekt twee ste diplomaten «Oeganda terug u HELP ZUIDAFRIKAANSE VLUCHTELINGEN Constructieve benadering „Belgrado" Beiroet wil VS en Sowj et-steun voor oplossing in zuiden Iran koopt weer 2 kerncentrales VS-senaat weigert steun aan Carters plannen voor Korea Brazilië staat echtscheiding toe 17 JUNI 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet O - muf entKi ie-ea njde( "vaniNGTON (Reuter, ÜPI) „Het is overweldigend duidelijk ?n d« internationaal kartel de prijs van uranium op de wereld- welk gedurende tenminste drie Jaar kunstmatig heeft beïn- 'euS Dit verklaarde gisteren het Amerikaanse parlementslid ™a)loss, vooraitter van de subcommissie van het Huis van .k iijardlgden die al een Jaar beweringen hierover onderzoekt, muzljvaardde president-directeur Jerrold McAffee van de Gulf wrtempany en vijf van zijn medewerkers en oud-medewerkers Am^n ondervraging door de commissie. ,de prijs van uranium te stabilise ren'." De prijs van geconcentreerd uraniumerts („gele koek") steeg de afgelopen vier jaar van zes dollar per (Engels) pond tot 41 dollar. Deze prijsontwikkeling deed zich ook voor in de Verenigde Staten, hoewel daar tot het begin van dit Jaar uitsluitend ln eigen land gedolven uranium mocht worden gebruikt. leveifcnissie-Moss publiceerde gis- I documenten waarvan niet i halijulf maar ook de Canadese ïh de openbaarmaking koorts- iaagftad proberen te voorkomen, half j0CUmenten blijkt dat ln 1972 tem* bijeenkomsten begonnen ialf legenwoordigers van de rege- Rijsyan Canada, Frankrijk, Aus- i han Zuld-Afrika, en van uranl- r te Sducerende maatschappijen, der Gulf. progich alle buitenlandse uranl- de Ijucenten en bepaalde rege- wijk, aldus Moss, „maakten deel dg tde organisatie die in mei 1972 cods haar beleid vastlegde om de. Aandrang ir isL )ütn DenT De tEN (Reuter, AP) De Britse aagig heeft gisteren haar laatste l,5fljplomaten uit Oeganda terug- ken, zo werd bekend gemaakt le Britse minister van buiten- i zaken, David Owen. Volgens L00(gandese president Idl Amln hetp deze diplomaten deelgeno- emkan „ondergrondse activitei- EvÓwen noemde deze beschuldl- Ljonsens. De twee waren bij de ambassade in Kampala ge- ;rd en behartigden de Britse :n in Oeganda sinds de ver-, van de diplomatieke betrek- tussen Engeland en Oegan- juli dit Jaar. Engeland heeft de ambassadeur van Saoedi- in Londen verzocht, de afde- chotfor de Oegandese belangen in trdapd. onmiddellijk te sluiten. enmaatregel zal waarschijnlijk en jrtrek ten gevolge hebben van iriui&tste vertegenwoordiger van gen«nt Amln ln Londen, ïttei osn heeft gisteren zijn landgeno- cha®waarschuwd de Britse inwó- re0gn zijn land met respect te be deden. „Zij die dat niet doen krij- vanaet mij te doen". Nog geen ie rr£eleden heeft Amin de Britten eiay land regelrecht bedreigd. Toen Gulf zich vijf Jaar geleden bij het uranlumkartel aansloot, besefte het concern dat dit hoogstwaar schijnlijk ln strijd was met de Ame rikaanse antitrustwet. Die toetre ding geschiedde via het dochterbe drijf Gulf Minerals Canada, op aan drang, zo niet op aanwijzing van de Canadese regering. Met die aan drang plus de formele omstandig heid dat het kartel niet over Ameri kaanse uraniumprijzen zou beslis sen, meende bedrijfsjurist Roy Fackson in een memorandum uit juni 1972 te kunnen argumenteren dat de Amerikaanse wet niet werd geschonden. Volgens een Canadese ambtenaar echter, was de vertegen woordigers van Gulf verteld dat de Canadese regering de producenten „niet zou dwingen" om mee te doen. McAffee hield voor de commissie vol dat Gulf door de Canadezen ge dwongen was om mee te doen, en dat het kartel „geen merkbare in vloed" had gehad op de gang van zaken ln de Verenigde Staten. De organisatie zou in 1974 opgehouden hebben te bestaan. Voor het oplo pen van de uraniumprijzen voerde McAffee een reeks van andere rede nen aan. De affaire kwam vorig jaar aan het licht nadat een van de grootste leve ranciers van kernreactoren, Wes- tinghouse, niet meer aan zijn con tractuele verplichting kon voldoen om uranium te leveren aan meer dan twintig cliëten. Westinghouse stelde op zijn beurt Gulf en 29 ande re uraniumproducenten aansprake lijk omdat zij de prijzen zouden heb ben opgedreven en ook op andere manieren de vrije concurrentie beïn vloed. srtéfil t <at 1 d <V£ regeringsleider zei te ho- it binnenkort de plaats en da an de besprekingen bekend ;anl worden gemaakt en dat vol- ft. Ihem de conferentie volgende >ncd al zou kunnen beginnen. Hij in fterde eraan dat de drie landen verleden al nauw met elkaar in samengewerkt op het gebied te controle van kernwapens, zo- J het overleg over het in 1963 Naien verdrag inzake een gedeel- rgaiverbod op kernwapenproeven t (jonderhandelingen over het uit chrfaterende verdrag tegen verde- avflfepreiding van kernwapens, elk jidis al lange tijd ons beleid ge- je de totstandkoming te bevor- Lme van een veelomvattend ver- g/HP kernwapenproeven, mits de Ing ervan voldoende kan wor- Staking werd succes JOHANNESBURG (Reuter, UPI) De Zuidafrikaanse oproer politie heeft gisteravond in het zwarte woonoord Soweto bij Johannesburg een menigte demonstranten met schoten en traangas uiteengedreven. Bij de schietpartij werden negen zwar te demonstranten gewond. eland, VS en Sowjet-Unie DEN (Reuter, AP) Engeland en de Verenigde Staten B spoedig met de Sowjet-Unle besprekingen voeren over een ulfag waarin er een verbod moet komen op het nemen van .rit proeven. Dit heeft de Britse premier James Callaghan Jdifen in het Lagerhuis meegedeeld. di Soweto was gisteren de hele dag onrustig in verband met de herden king van de onlusten van vorig jaar waarbij meer dan 600 mensen om het leven kwamen. De politie maakte ook weer gebruik van de „nlesmachine", een nieuw wapen ln de strijd tegen betogers waaitnee een mengsel van talkpoe der en traangas over een menigte kan worden gespoten. De duizenden demonstranten riepen „vrede" ter wijl ze voor de politie op de vlucht sloegen. Na verloop van tijd vorm den zij nieuwe groepen, die de poli tieauto's en andere voertuigen op straat met stenen bekogelden. Aan de oproep van de studentenraad in Soweto om twee dagen te staken als teken van rouw, werd op grote schaal gehoor gegeven. In de grote ondernemingen In Johannesburg verscheen naar schatting 70 procent van de zwarte werknemers niet op het werk. In de kleinere bedrijven was het aantal wegblijvers minder. De Zuidafrikaanse politie noemde deze cijfers overdreven. Solidair Pogingen om door middel van sabo tage aan de spoorwegverbindingen tussen Soweto en Johannesburg de komst van de zwarte arbeiders te bemoeilijken hadden niet veel suc ces. Twee bomaanslagen op de spoorbaan binnen Soweto veroor zaakten slechts lichte schade. In So weto waren gisteren de scholen en bedrijven gesloten. Veel Indiase win keliers in Zuld-Afrika toonden ziph solidair met de zwarten en hielden ook hun bedrijven dicht Ook in de bij Kaapstad gelegen stad Athlone, waar alleen kleurlingen wonen, wa ren banken en kantoren die niet door blanken geleld worden, gesloten. In Dar Es Salaam heeft de zwarte Lutherse bisschop Manas Buthelezi verklaard dat de onlusten van een Jaar geleden niet veel verandering hebben gebracht ln Zuld-Afrika, maar dat zij wel geleld hebben tot een positieve verschuiving in de plaatselijke machtsverhouding van oudere naar Jongere zwarten. Buthe lezi bezoekt in Dar Es Salaam de zesde assemblee van de Lutherse we reldfederatie. Volgens de bisschop hebben de gebeurtenissen wel de blanke politici aan het denken gezet HIJ vond dat de Lutherse kerken hun aandacht moesten richten op het „Institutionele geweld, het geweld van de wetten en het geweld van acties van de uitvoerende macht", die zijns inziens een vreedzame ver andering in Zuid-AMka moeilijk maken. (ADVERTENTIE) den gecontroleerd en men er zeker van kan zijn, dat kernexplosies voor vreedzame doeleinden niet kunnen worden gebruikt om militair voor deel te behalen", aldus Callaghan. Daarom had hij zijn instemming be tuigd met de bekendmaking van de Amerikaanse president Jimmy Car ter in het begin van dit jaar, dat deze voornemens was opnieuw te probe ren met de Russen aan tafel te gaan zitten. Nadat de Britse premier de Ameri kaanse president had laten weten, dat deze op zijn volledige steun kon rekenen, was er een correspondentie tussen Callaghan, Carter en de Sow- jet-partljleider Breznjew gevoerd, met als resultaat dat nu overeen gekomen is dat de drie landen over het nieuwe verdrag gaan onderhan delen. Mw 'ANC-Noodkreet' Anti-Apartheids beweging te Amsterdam (020-237335) Van een onzer redacteuren AMSTERDAM Nadat eerder al vijftien vrouwen Joegoslavië werden uitgezet omdat zij een demonstratie ten behoeve van Russische Joden bij de conferentie van Belgrado wilden houden, zijn gisteren opnieuw twee personen, onder wie de uit Berlijn afkomstige Jerzy Szajak het land uitgewezen. Gisteren kwam op Schiphol mevrouw Soeteridorp aan, die eveneens Joegoslavië moest verlaten. Zuidafrikaanse politie ver spreidt demonstrerende iwar- ten in Soweto. BEIROET (UPI) De Libanese re gering hoopt dat de Verenigde Sta ten en de Sowjet-Unie Israël en de Palestijnse Bevrijdingsbeweging (PLO) ertoe zullen bewegen mee te werken aan de totstandkoming van een wapenstilstand in Zuid-Liba- non. Dit verluidde gisteren in krin gen van het Libanese ministerie van buitenlandse zaken. Volgens deze kringen hoopt de Liba nese regering in eerste instantie op een bevriezing van de situatie ln het zuiden waar Palestijnse comman do's al maanden ln felle gevechten zijn verwikkeld met rechtse Libane se krachten die door Israël worden gesteund. De Verenigde 8taten moe ten Israël ertoe bewegen alle opera ties op Libanees grondgebied te sta ken en ook op te houden met het aanleggen van wegen ln het zuiden van Libanon. De Sowjet-Unie moet druk uitoefenen op de PLO om alle militaire operaties te staken en om zich uit het onmiddellijke grensge bied met Israël terug te trekken, aldus de kringen van het Libanese ministerie van buitenlandse zaken. Door een sterke politiemacht, bewa pend met stokken en pistolen werd de groep naar het vliegveld ge bracht, van waaruit zij met het eerst mogelijke vliegtuig naar huls moes ten keren. Tot grote scènes ln de lobby van het hotel waar de groep logeerde kwam het bij de aanhou ding. Gedurende geruime tijd werd het de groep die uit verschillende westerse landen, afkomstig was ver boden om met hun respectieve am bassades contact op te nemen. Nogal hardhandig werd er vooral met de gisteren uitgewezen Szajak omgegaan. HIJ werd tegelijkertijd met de vrouwen aangehouden, maar aanvankelijk door de Joegoslavische politie als een spion omschreven. Toen hij na zijn aanhouding ln het hotel volgens de politieagenten niet snel genoeg zijn hotelrekening be taalde moest hij schoppen ln ont vangst nemen. Szajak antwoordde hierop door midden op de vloer ln de hotellobby te gaan Uggen en, de aan dacht trekkend van een Amerikaan se televisieploeg, te schreeuwen „Redt de Russische Joden". De internationale persbureaus meld den gisteren dat zowel de Ameri kaanse als de Russische vertegen woordigers bij de conferentie van Belgrado proberen zich van polemie ken te onthouden. Belde landen heb ben opgeroepen tot een constructie ve benadering van de conferentie. De Verenigde Staten schaarden zich gisteren achter het voorstel van de Europese Gemeenschap om een on beperkte discussie over de mensen rechten tijdens de conferentie te houden, iets waarmee de Oosteuro- pese landen nogal wat moeite heb ben. Tot een klein incident tijdens de conferentie gisteren kwam het toen de Britse delegatieleider aiste dat op zijn naambord niet alleen Groot-Brittanlë zou staan, maar ook het feit dat Oroot-Brittannië mo menteel voorzitter van de Europese raad van ministers ls. Deze eis stuit te gisteren echter op verzet bij ver schillende communistische landen. PARIJS Het Iraanse Bureau voor Kernenergie heeft twee kerncentra les, beide met een vermogen van 900 megawatt, besteld ln Frankrijk. Dit is meegedeeld door de drie Franse fabrieken die bij de opdracht be trokken zijn. Dit zijn Framatome (nucleaire dochtermaatschappij van het concern Empaln Schneider vla Creusot Loire), Spie Batignolles (eveneens een maatschappij van het Schnelder-concern) en Alsthom-At- lantique (onderdeel van het CQE- concern). De kerncentrales komen asn de ri vier de Karoen te staan en moeten einde 1983 ln gebruik genomen kun nen worden. Tot de bestelling was ln beginsel al besloten tijdens het be zoek van de Franse minister van bevoorrading, Jean-Piene Fourca- de, aan Teheran begin mei. MOSKOU (AFP, UPI, Reuter) De communistische partijleider Leonid Breznjew is gisteren door het presidium van de opperste Sowjet benoemd tot president van de Sowjet-Unie. WASHINGTON (UPI) - De Ame rikaanse senaat heeft gisteren ge weigerd president Carters plan te steunen voor het terugtrekken van de Amerikaanse troepen uit Zuid- Korea. Zulk een besluit moet ln ver eniging met het voltallige congres worden genomen, aldus de senaat Een poging van de Democratische fractieleider Robert Byrd om de se naat Carters voorstel te doen aanne men, ontmoette veel oppositie en een waarschuwing dat het zou kun nen leiden tot oorlog. Geconfronteerd met volledige af wijzing van zijn voorstel, werkte Byrd een compromis uit dat vol doende verwaterd was om het voor de senaat aanvaardbaar te maken. De tekst luidde: „Het Congres ver klaart dat het Amerikaanse beleid Jegens Korea uitgestippeld moet worden door Congres en president gemeenschappelijk." De ideoloog van de communistische partij, Mikhail Suslow had het 1517 leden tellend presidium voorgesteld Breznjew tot president te kiezen. De onlangs uit het Politburo gezette president Podgorny was bij de gele genheid niet aanwezig. Hij is „om gezondheidsredenen" afgetreden als president van de Sowjet-Unie. Toen de nieuwe president was aangewe zen, kreeg hij een staande ovatie van de parlementariërs. Breznjew zei, dat de plichten van staatshoofd en de arbeid verbonden aan het partijleiderschap zwaar wa ren. Maar de belangen van de socia listische maatschappij moesten op de voorgrond staan en zijn hele leven stopd in dienst van deze belangen. Gemakkelijker Breznjew zal het gemakkelijker heb ben dan zijn voorganger. Want vol gens het ontwerp van de nieuwe grondwet der Sowjet-Unte zal het staatshoofd voortaan ter zijde wor den gestaan door een eerste plaats vervanger. De 70-jarige Breznjew is de eerste man in de geschiedenis van de Sow jet-Unie. die zowel partijleider als staatshoofd is. Soeslow zei, dat „kameraad Brezn jew in feite reeds jarenlang zowel voor de bevolking van de Sowjet- Unie als voor de wereld de meest gezaghebbende vertegenwoordiger van zowel de communistische artij als de socialistische Sowjet-staat ls geweest. De partij-ideoloog wilde hiermee zeggen, dat de verkiezing van Brezn jew als staatshoofd slechts een be vestiging is van een langbestaande situatie, dat Breznjew de leider van de Sowjet-Unie is. BRASILIA (UPI) In het grootste katholieke land van de wereld. Bra zilië, is gisteren echtscheiding legaal geworden, nadat het congres een grondwetswijziging hiervoor had aangenomen. De stemming was 219 voor en 159 tegen. De uitslag werd met gejuich ontvangen door onge veer 1000 advocaten die zich voor de wetswijziging hadden uitgesproken. Volgens de grondwet moet de echt- scheidingswet volgende week nog een keer ln stemming worden ge bracht, maar volgens waarnemers zal dat nog slechts een formaliteit zijn. Al eerder waren pogingen ge daan om echtscheiding ln Brazilië mogelijk te maken. Nu waren de kansen beter, nadat president Oel- sel onlangs besloot dat er ln het parlement niet meer voor een voor stel een tweederde meerderheid no dig was, maar gewone meerderheid. Buiten het congresgebouw stonden groepen priesters, nonnen en gelovi gen te bidden voor een verwerping van het wetsvoorstel. De wet werd echter toch aangenomen. door Herman Amelink In Spanje is deze week de democratie uitgebroken. Met groot enthousiasme heeft het Spaanse volk gebruik gemaakt van het verworven recht zijn afgevaardigden zelf te kiezen. Ouders namen soms hun kinderen mee naar het stemlokaal om hen te laten zien hoe belangrijk de democratie eigenlijk wel is. Grote vraag is op het ogenblik: hoe nu verder? ttnhangster van premier Adolfo Suarez, compleet met een hemdje van de van het Democratisch Centrum, laat het V-teken voor de overwinning van partij zien. Er bestaat momenteel nog weinig duidelijkheid over de vraag hoe het politieke spel verder gespeeld moet worden. Eind deze maand komt de nieuwgekozen Cortes bijeen om daarover duidelijkheid te scheppen. De taak van de nieuwe Cortes ls de formulering van een nieuwe grond wet. De voorkeur lijkt uit te gaan naar een korte grondwet die de voor naamste bestanddelen van het staatsbestel omvat plus de rechten van de burgers. De discussie hier over is niet op een achternamiddag af te ronden. Eén van de problemen die opgelost moet worden is de staatsstructuur van Spanje. Blijt het land een meer of minder gedecentra liseerde eenheidsstaat of komt er een meer of minder losse federatie? Deze vraag ls voldoende om voor enkele maanden of grote schaal poli tieke emoties los te maken. Verantwoording Een andere kwestie is de verhouding tussen de regering en het nieuw ge kozen parlement. Formeel gelden de oude wetten nog. Die houden in dat de eerste minister naar welgevallen door de koning benoemd en ontsla gen wordt. Hij is alleen'verantwoor ding schuldig aan de koning en kan niet door het parlement naar huls gestuurd worden. In de nieuwe tijd zal op een aangepaste manier met deze oude wetten gewerkt moeten worden. Kort voor de verkiezingen verklaar de premier Suarez dat hij niet bereid was aan te blijven als hij niet een duidelijk mandaat van de kiezers zou krijgen. Daarmee maakte hij zijn mandaat uitdrukkelijk mede afhan kelijk van de uitspraak van de kie zers. Hoewel een politiek eigenbe lang duidelijk meespeelde ln de ver klaring van de premier, was het toch een uitspraak die overtuigend ln de mocratische richting wees. Zijn ad vies „stem de minister-president" deed een nieuwe democratische le galiteit ontstaan. De regering zal de komende tijd heel serieus met het parlement rekening moeten houden en niet uitsluitend per decreet kun nen regeren. Een volgende vraag is: hoe gaat het parlement zijn werk doen? Gaat de senaat en het congres zich in eerste instantie alleen bezighouden met de formulering van de grondwet? Dat zal betekenen dat de komende tijd op een effectief tegenspel van het parlement niet gerekend kan worden ten aanzien van het regeringsbeleid. In dat geval zou er een situatie ont staan zoals na de Portugese revolu tie. De regering krijgt een betrekke lijk vrij mandaat om te regeren, ter wijl het parlement zich volledig op de grondwet stort. Zo'n parlementai re behandeling vergt zeer veel tijd, mogelijk anderhalf Jaar of meer. Al die tijd zal Spanje het dan moeten doen zonder een duidelijke parle mentaire controle op het regerings beleid. Gezien de economische situa tie waarin het land verkeert hoge werkeloosheid en een Inflatie van ongeveer 30 percent is een voort durende controle op het regeringsbe leid wel degelijk zeer gewenst. Vele vragen De vragen stapelen zich op: wat gebeurt er als de nieuwe Cortes ein delijk met tweederde meerderheid erin geslaagd is de tekst van een nieuwe grondwet rond te krijgen. Blijft het parlement dan aan of wor den er nieuwe verkiezingen uitge schreven? De Volksalllantle en de Unie van het Democratisch Cen trum zijn er duidelijk over. Het par lement krijgt een mandaat voor vier Jaar en moet die termijn volmaken. De socialisten en de communisten staan er anders tegenover. Zij zijn van mening dat er met de formule ring en acceptatie van de nieuwe grondwet een totaal nieuwe situatie ontstaan is die om nieuwe verkiezin gen vraagt. Wel zal er ln ieder geval een referendum nodig zijn om de nieuwe grondwet te bekrachtigen. Gezien de uitslag van de verkiezin gen valt te verwachten dat koning Juan Carlos premier Suarez als eer ste minister opnieuw zal aanwijzen. Nog niet geheel duidelijk is of de UCD ln het parlement bondgenoten nodig heeft om een meerderheid te krijgen. Mocht dat het geval zijn dan zijn er verschillende construc ties denkbaar: een coalitie tussen de UCD en de rechtse volksalliantie van Fraga Iribame. Een dergelijke coalitie druist echter ln tegen de richting die de ontwikkeling van de Spaanse hervormingen is Inge slagen. Een grote coalitie tussen de Soci alistische Arbeiderspartij (PSOE) van Felipe Gonzalez en de UCD. Een dergelijke combinatie heeft het voordeel dat er bij voorbaat een werkbare tweederde meerder heid bestaat. Een coalitie tussen de UCD en een van de kleinere partijen. Voor zo n coalitie zouden met name de christen-democraten ln aanmer king komen, maar hun verkie zingssucces is dermate gering dat niet aan te nemen valt dat ze zich aan de reus UCD zullen uitleve ren. Overigens zou de christen democratische federatie met de Catalaanse christen democraten en de Nationale Basklsche partij (BMV) de Unie van het Democra tisch Centrum aan de werkbare meerderheid kunnen helpen die ook ideologisch die kant heen gaat. Zolang de definitieve samenstelling van congres en senaat nog niet be kend ls blijven deze overwegingen roeren in koffiedik. Het succes van de democratie zal echter voor een groot deel afhangen van de houding van het Spaanse volk. Niet Iedere 8panjaard heeft een helder beeld van wat democratie precies inhoudt Zijn geduld zal de komende tijd zeker op de proef gesteld worden want democratie Is de meest tijdro vende regeringsvQijo die denkbaar ls. Maar een betere la er niet.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7