Londen wint steun bij Gemenebest Een politiek avondje in Spanje Westen kan 'Russisch nazisme' voorkomen Gulf wil kartel voor uranium stil houden F Scheel in Mexico Voorlopig akkoord over Palestijnse kampen ("^reedzame oplossing voor Rhodesiê Ook Canada pleit voor discretie iegin stelt Jadin iltimatum over *wrming kabinet ■e« Oud minister van Portugal in Angola geairesteerd Premier van Ontario herkozen Over een keukenwekker, een bromstem en een nachtkaars jjrFÏDA BDAG 11 JUNI 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet LOrDEN (UPI, Reuter) De leiders van de Gemene best-landen hebben hun steun gegeven aan de plan- lenvan de Verenigde Staten en Engeland voor een 5] refdzame oplossing in Rhodesiê. Op de conlerentie rnran Gemenebest-landen in Londen schaarden giste- enook de Afrikaanse leiders zich achter het Brits- Lirerikaans streven, ondanks hun pessimisme over le cans op succes. en Hdolas Harman die in Londen op- aejredt als woordvoerder voor de con- ?u|erntie, die verder besloten is, om- clTeei het debat over zuidelijk Afri- rg a als een „buitengewoon vertoon iet ai eensgezindheid". Hij vertelde w«ja sommige leden vonden dat ge- npfcraende strijd „bijna zeker nodig afcijn voordat onafhankelijke zwar- e regeringen kunnen worden ge- omd in Rhodesiê en Namibië." 4ar de gehele conferentie (bijge- wond door 34 landen) had toch een orkeur uitgesproken voor een edVredzame oplossing. Ondanks de (denkingen die er bestaan tegen de Inerikaanse en Britse bemoeienis sen besloot de conferentie toch daar tun aan te geven. iicces /lor de Britse regering is dat een irdig succes, want de Afrikaanse iS den van de Gemenebest hebben ij» ;lh bij herhaling zeer negatief uitge- sen over de houding van Engeland r de kwestie-Rhodesië waar een q narte meerderheid een zeer kleine W binke minderheid uit de machtspo- siies tracht te wippen. De Afrikanen vilden dat de Britten veel meer te- gn de blanke Rhodesische regering zu kunnen ondernemen. Deze week u de leider van de Nigeriaanse dele- gtie bij de conferentie in Londen: ,Ie Britten staan nu al twaalf jaar lipeloos hun handen te wringen rt Rhodesiê betreft." Een delegatie rai Tanzania gaf gisteren een ver- De Westduitse president Walter Scheel is bij zijn reis langs enkele Latijns-Amerikaanse landen aangekomen in Mexico. Hier wandelt hij met de Mexicaanse president Lopez Portillo en een met ere metaal versierde militair over het vliegveld. WASHINGTON (AFP) De Amerikaanse oliemaatschappij Gulf probeert te voorkomen dat het Amerikaanse Huis van Smt hPhhpï 2^12 tanden afgevaardigden documenten publiceert die betrekking hebben veel kritiek op Engeland, zij nemen <>P een internationaal uraniumkartel. De Canadese ambassade - In Washington stelde vla het ministerie van buitenlandse zaken pogingen ln het werk in dezelfde richting. Vertegenwoordigers van Gulf werden eergisteren gehoord door een subcommissie van het Huls. klaring uit waarin bijna sarcastisch werd gevraagd: „Gelooft de Britse regering dat het leger van (Rhode- sië's premier) Smith ontwapend kan worden door middel van onderhan delingen, bij de huidige druk of een nog grotere druk?" Zonder een ont wapening van het Rhodesische leger is een verandering in de regering zonder betekenis, aldus de Tanzani- aanse verklaring. Boycot Woordvoerder Harman zei dat de Gemenebest-conferentie het nog niet helemaal eens was over de wijze waarop de druk op blank Rhodesiê het de Britten met name kwalijk dat dezen niet harder optreden tegen bedrijven die de economische boy cot tegen Rhodesiê ontduiken. Zo werken Britse bedrijven bijvoor beeld mee aan de levering van olie aan Rhodesiê. Engeland heeft twee maanden geleden een onderzoek in gesteld naar deze ontduiking, maar dat heeft tot nu toe niet tot maatre gelen geleld. De Zambiaanse presi dent Kaoenda merkte daar deze week schamper over op: „Engeland onderzoekt nu al maanden maar kan maar niets vinden. Ik heb twee we ken gezocht en kan nu al oliemaat schappijen voor de rechter brengen." De zaak kwam vorige maand ln de openbaarheid toen een van de groot ste producenten van kerncentrales, Westlnghouse, Gulf ervan beschul digde, aan het hoofd te staan van een internationaal concern dat de prijs van uranium zou hebben opgedre ven. De prijs van geconcentreerd uraniumerts (gele koek) bedroeg ln 1972 zes dollar per (Engels) pond en is Inmiddels opgelopen tot ongeveer 42 dollar. 1 tlEL AVIV (UPI) De Israëlische le kabinetsformateur Menachim Be- pi heeft de democratische hervor- rangspartij Dash van Jigal Jadin eei ultimatum gesteld waarin deze p.Ttlj voor midden volgende week em besluit over al of niet toetreding trt een regering met Begins Likoed- pirtij, moet hebben genomen. Begin nil namelijk zijn nieuwe regering op 2) juni rond hebben. De partij van ,J&din heeft beloofd maandag of rinsdag te zullen antwoorden. Op °Jj|4rie punten bestaat nog verschil lussen beide partijen: de benoeming van Mosje Dajan tot minister van .buitenlandse zaken, het recht van veto voor de Dask over de vestiging 00 van Joodse nederzettingen op bezet gebied en de territoriale concessies ^Jjbij vredesonderhandelingen met de Araberen. Begin heeft Jadin en zijn partij eigenlijk niet meer nodig. Hij is al jeker van een parlementaire meede-heid van 61 zetels van de 120, omdat twee religieuze partijen zich bereidhebben verklaard aan de coa litie dtel te nemen. Maar Begin wil fo.jzijn kdjinet liever een wat bredere 'basis ©ven. ILONDIN (Reuter) De Portugese oud-miiister van arbeid, Jose Igan- iCio da Costa Martins is in Angola cnggearreaeerd omdat hij betrokken 'zou zin geweest bij de mislukte L staatsg-eep tegen de Angolese presi- isadent. Agostinho Neto, twee weken Igeledei. Dit is gisteren bekendge- Jjj maakt door het Angolese persbu reau /ngop. a tf Costa Martins verblijft ln Angola als nst, advlstur van het ministerie van ar- ree) beid ii Loeanda. In 1974 en 1975 had !eDihiJ ziting ln het portugese kabinet. Regeringskringen in Libanon; BEIROET (AP) Onder druk van Syrië hebben de Palestijnen in Libanon zich voorlopig akkoord ver klaard met een beperkte aanwezigheid van gewapen de Palestijnse guerrillastrijders in de vluchtelingen kampen in Libanon. Dit werd althans door goedinge- lichte regeringskringen in Beiroet bekend gemaakt Voordat in 1975 de burgeroorlog in Libanon uitbrak hadden de guerril lastrijders de eigenlijke leiding in de kampen volledig in handen. Tot on genoegen van rechts in Libanon die tijdens de oorlog dan ook een aantal Pelstijnse kampen met de grond ge lijk maakte. Rechts in Libanon heeft zich altijd verzet tegen de verregaan de bewapening van de Palestijnse kampen en er bij de Libanese rege ring meermalen op aan gedrongen deze kampen te ontmantelen. Volgens de zegslieden zou het voorlo pige akkoord, dat door Syrië is uitge werkt, er ln grote lijnen als volgt uitzien: Het stationeren van Arabische (lees Syrische) vredestroepen rond alle Palestijnse kampen met het recht de kampen binnen te gaan als dit gezien de veiligheid- stoestand nodig zou zijn. Het vredesleger zou dan toezicht moeten houden op het verwijde ren van alle zware wapens uit de kampen, waarin in totaal onge veer 150.000 Palestijnen zijn on dergebracht. Lichte wapens met een defensief karakter mogen in het kamp blijven. De Libanese regering van presi dent Elias Sarkis ziet af van haar els dat er per duizend vluchtelin gen slechts zeven guerrillastrij ders lichte wapens mogen dragen in de kmapen. De Libanese regering zal de volle dige soevereiniteit uitoefenen over de kampen. Als de Libanese veiligheidstroepen weer in functie zijn zullen zij het recht hebben de kampen binnen te gaan en daar te patrouilleren om de rust en orde te verzekeren. Het compromis zou tot stand geko men zijn via de bemiddeling van de Syrische minister van buitenlandse zaken Abdoel Halim Khaddam, die besprekingen heeft gevoerd met Sar kis en Palestijnse leiders. „De bete kenis van de regeling ligt hierin dat de kampen op deze manier geen staat in d? staat blijven, die buiten de machtsfeer van de Libanese rege ring zou vallen," aldus een zegsman, die aan de andere kant vond dat de Palestijnse guerrillabeweging hier mee niet onmogelijk werd gemaakt. In de overeenkomst zou geen mel ding gemaakt zijn van de kwestie rond de stad Tyrus, waar Palestijnse commando's nog steeds de macht in handen hebben. Hier zijn eenheden van het „Afwijzingsfront" (dat geen overleg met Israël wil en waar het Volksfront van George Habasj een voorname rol ln speelt) ln gevechten gewikkeld met troepen van de pro- Syrische Al Saika commando's. Rechter George Hart, die de zaak heeft onderzocht zonder de docu menten vrij te geven, heeft gezegd dat het kartel, waarin de voornaam ste uraniumproducenten ln de we reld zijn vertegenwoordigd, is ge vormd op een bijeenkomst in Parijs ln 1972 met het doel „een oplossing te vinden voor een situatie van over produce tegen lage prijs". In Juni van datzelfde Jaar werd In Johannes burg een overeenkomst gesloten, waaraan ook Canadese bedrijven deelnamen. De overeenkomst zou ten doel heb ben gehad, onafhankelijke produ centen van kerncentrales, waaron der Westlnghouse, van de wereld markt te verdrijven. Gulf heeft, vla zijn deelneming ln General Atomic, zelf belangen ln de reactorbouw. Maar de oorspronkelijk riante order portefeuille van dit bedrijf smolt in enkele Jaren geheel weg door een combinatie van economische moei lijkheden bij Amerikaanse elektrici teitsbedrijven en technische moeilij kheden bij de bouw van General Atomlc's eerste reactor van commer ciële omvang, in Fort 8t. Vraln. Het in Johannesburg gevormde in ternationale uranlumbureau heeft, in de spaarzame gevallen dat het ln de publiciteit kwam, altijd volgehou den dat het uitsluitend marktver kenningen deed. Anders dan bij olie het geval ls, kan de prijs van uranium sterk verhoogd worden zonder dat daardoor econo mische ontwrichting optreedt. De grondstofprijs werkt namelijk maar voor enkele procenten door ln de prijs van de elektriciteit die uitein delijk door een kerncentrale wordt geleverd. De rente op geïnvesteerd kapitaal maakt het grootste deel van de stroomprijs uit. Verder zijn de kosten van uraniumverrijking en verwerking tot brandstofstaven elk van de zelfde orde van grootte als de kosten van het uranium zelf. TORONTO (Reuter) Bij algeme ne verkiezingen ln de Canadese pro vincie Ontario ls de conservatieve partij de grootste gebleven. In het parlement kregen de conservatieven 58 van de 125 zetels. Dat betekent dat premier William Davis zijn rege ring kan voortzetten, maar dan wel met een minderheidsregering. Op de tweede plaats kwamen de Liberalen met 34 zetels. ZIJ streefden de Nieu we Democratische Partij, die vijf zetels verloor en nu op 33 staat, daarmee voorbij. door Herman Amelink MADRID Meer dan een uur voor de vergadering begint zit de zaal al half vol. leden van de Club Convergencia, een vereniging die me een Spaanse versie lijkt van een comité voor winteravondlezingen. Het zijn op het eerste gezicht mensen uit de gegoede burgerij met hun wat roder, radicaler kroost. Tegen aanvangstijd is de zaal over vol. Ongeveer zeshonderd mensen ln een ruimte waar driehonderd al veel ls. De temperatuur loopt op tot ver boven de dertig graden. Als twintig minuten later nog nie mand heeft plaatsgenomen achter de lange groene tafel op het podi um. onstaat er ln de zaal als vanzelf ritmisch geklap: het 8paanse qui- valent van „Eén, twee, drie. vier, komt er nog wat van!" Dan komen ze binnen. Vertegen woordigers van zes politieke partij en die met elkaar ln debat zullen gaan. De lampen voor de televisie- campera's worden opgedraaid. Breed grijnzend zitten de heren achter de groene tafel, terwijl de fotografen hun werk doen. Een po litiek debat is nog een gebeurtenis ln Spanje, waar veertig jaar alleen monologen te horen waren. Keukenwekker De voorzitter verklaart omstandig dat hij deze avond onpartijdig zal zijn. Hij stelt voor alle sprekers eerst tien minuten het woord te geven. Een keukenwekker die hij heeft meegebracht, wordt opge draaid om te voorkomen dat één van de zes heren ongemerkt over de schreef des tljds gaat. De eerste spreker is Jose Pedro Perez-Llorca, lid van de Volkspar tij, één van de partijen die behoort bij de Unie van het Democratisch Centrum (UCD). De vermoeid kij kende man blijkt een matig spre ker. „Wanneer het centrum sterk uit de verkiezingen komt, dan is dat een garantie voor een even wicht tussen de ideologieën van links en rechts", zo betoogt hij. Zoals van een centrumpoliticus te verwachten is, zet hij zich af tegen links én rechts. Links verwijt hij revolutionaire veranderingen te willen die Spanje nog niet aan kan. Rechts wrijft hij onder de neus uit te zijn op behoud van het oude systeem. De UCD is de partij die het sociologisch centrum politiek vorm wil geven, zo besluit hij. Geen kloof De baardige vertegenwoordiger van de onafhankelijk opererende Christendemocratische equipe, de CD, Jose Maria Gil Robles jr.. kijkt heel wat enthousiaster uit zijn ogen. Hij begint met een uithaal naar de UCD die op dezelfde kie zers mikt als zijn partij. „Niet de koning is de motor van de demo cratie geweest, zoals de UCD dat wil doen geloven, maar het volk. De monarchie moet boven de partijen, bulten de politiek blijven. Het cen trum doet het voorkomen alsof het de twee onverzoenlijken moet ver zoenen. Iemand die democraat is, accepteert alle politieke richtingen en schermt niet met de kloof tussen twee Spanjes." Gesteund door het applaus gaat Gil Robles verder: „We hebben geen Suarez als ridder van ons volk nodig!" Na hem komt Hermosilla. verte genwoordiger van de rechtse Volksalliantie, aan het woord. Voor het geval iemands uiterlijk iets over zijn politieke kleur kan zeg gen: hij heeft een vrij kort, gezet figuur, en de nek van een Spaanse stier. Hij wil niet veel veranderen aan het huidige maatschappelijk bestel. Voortbouwen op de verwor venheden van het verleden, noemt hij dat. Hij legt de nadruk op de eenheid van de Spaanse natie, wat hem op luid geloei uit de Intens meelevende zaal komt te staan. Achter mij steekt een man spon taan de tot voor kort verboden Bas- kische vlag omhoog. Socialisten Van Hermosilla verhuist de enige nog werkende microfoon naar Raul Morodo, tweede man in de socialis tische Volkspartij (PSP). Hij heeft kennelijk een aanzienlijke aan hang tn de zaal zitten want nog voor hij gaat spreken krijgt hij een lang, donderend applaus. Morodo bepleit een neutrale buitenlandse politiek. Spanje moet zich niet bij het westen aansluiten, waarin een land als West-Duitsland, dat gedo mineerd wordt door grote kapita listische ondernemingen die ge steund worden door de sociaal de mocratische regering van Schmidt en Brandt De steek onder water is voor alle goede verstaanders duide lijk: Morodo zet zich af tegen de grote socialistische broer, de PSOE die heel goede relaties met de West duitse sociaal-democraten heeft Als na hem de communist Sanchez Montero aan het woord komt, lijkt het of de man op een te laag toeren tal staat. Terwijl de andere spre kers proberen zoveel mogelijk te zeggen voordat het wekkertje be gint te ratelen, spreekt hij met een diepe bromstem op halve snelheid. Hij zegt blij te zijn dat hij er van daag bij zit na 16 Jaar in de gevan genis te hebben doorgebracht. Ge ruststellend meldt Montero de zaal dat de door zijn partij gewenste nationalisatie van de produktle- mlddelen niet betekent dat iedereen zijn privé-bezit kwijt raakt. Ook kleine particuliere on dernemingen mogen best bijven als de meerderheid van het Spaanse volk dat wil. Veertig jaar franquls- tische communistenvreterij maken zijn bezwerende opmerkingen wel nodig. De fel en snel sprekende Javier Solana van de socialistische Arbei ders partij (PSOE) sluit de rij. HIJ betrekt zowel de nieuwe te kiezen Cortes als de economische situatie in zijn verhaal. Fundamentele ver anderingen in de economie zijn hard nodig. „Vele anderen willen dat ook maar ze staan er niet voor," aldus Solana. Een opmerking waar mee hij gemakkelijk een open doekje haalt. Hij besluit zijn toe spraak met de voor een socialist wel heel nationalistische kreet: „Spanje heeft niet de plaats die het toekomt in de wereld!" Luid applaus. Spijt Of de heren elkaar ook wat te vra gen hebben, informeert de vooralt- ter. Kunnen Jullie nu niet eens zeg gen dat jullie spijt hebben van het verleden, vraagt de socialist Moro do aan Hermosilla van de VolksalU- antie. De man maakt zich met een wat omslachtig verhaal van de vraag af en Introduceert terloops nog een nieuwe term ln het Spaan se politiek Jargon: de Cortes moet een reformerend parlement wor den. Er moeten hervormingen ko men zonder dat de staatsstructuur als zodanig ter discussie wordt .gesteld. De onervarenheid met een politiek forum wreken zich als de zaal na ruim twee uur het woord krijgt. De situatie wordt chaotisch omdat blijkbaar ledereen wel wat te vra gen of te zeggen heeft Er wordt Ynet microfoons gerommeld, men sen stellen vragen zonder micro foon zodat de vrBgen niet gehoord worden door het forum. Steeds meer mensen verlaten de vergade ring die als een nachtkaars uitgaat. ooi door Victor Zorza Een vorm van „Russisch nazisme" kan zich in de Sowjet-Unie ontwikkelen tensij het Westen iets doet om het te voorkomen. Dit is de conclusie van een ervaren Sowjet-journallst die zich met politieke wetenschappen bezig houdt. Hij heeft van zijn bevoorrechte positie in de flowJet-Unie gebruik afgemaakt qm een studie te maken van de wijze, waarop zijn land zich vennoedelijk zal ontwikkelen. IjWen Jaar reisde hij door de 8owjet- Unle, sprak met honderden mensen. publl- delceerde artikelen in de officiële Sow jet-pers maar uiteraard niet over het politiek delcate onderwerp, waarover hij met zo veel kennis van zaken zou kunnen schrij ve». Nu kan dat wel, want dr. Alexander Jaaow ls in het Westen. tij meent dat het Westen de middelen fft om het ergste te voorkomen en om de :ame ontwikkeling te bevorderen va.i een alternatief systeem, maar hij is er ^(«let zeker van dat het Westen bereid zal M het te doen. „Als Russisch nazisme ;p!i!een voldongen feit wordt en de macht in D« banden begint te krijgen, kan het te laat zijn om het proces nog te beïnvloeden", uldus Janow. Zijn analyse ls gebaseerd op het bestaan van een „nieuwe klasse" van bevoorrechte figuren ln de Sowjet-Unle, maar hij ver schilt van mening met andere schrijvers, zoals Trotzky en DJllas, die de nieuwe klasse zagen als een onwelkom, parasie tachtig verschijnsel. HIJ bewondert de nieuwe klasse niet, maar gelooft dat ge bruik kan worden gemaakt van haar po gingen, haar bevoorrechte posiUe te hand haven en op die manier de ontwikkeling van het Sowjet-systeem ln minder onge wenste richtingen te sturen. Onsmakelijk te behouden en aan de macht te blijven. Het is de vraag of het mogelijk ls, deze klasse zodanig te manipuleren dat de za ken zich ln het voordeel van het Westen ontwikkelen en ook aldus Janow in dat van de bevolking van de 8owjet-Unle. Een korte samenvatting doet geen recht aan zijn analyse „Détente na Breznjew", die gepubliceerd werd door het Instituut voor Internationale studies (Universiteit van Califomië, Berkeley). Maar zij vraagt alle aandacht Het Janow-modei van het 8owjet-systeem vloeit voort uit het feit dat de geleidelijke De reactionaire vleugel van het Sowjet- communisme, de „kleine Stalins", die nog in bepaalde delen van de Sowjet-Unle machtsposities bekleden, vormen een be dreiging voor het „centristische" leider- sch$p, dat zich onder Breznjew heeft ont wikkeld. De „centrlsten" kunnen deze be dreiging alleen de baas blijven als zij sa menwerken met de managers van de tech nocratie. Het belang van de managers bij economische doelmatigheid kan voor hen een reden zijn om een politiek van „déten te" te steunen, die hun de begeerde tech nologie verschaft. Daardoor zou de nieuwe klasse ln staat worden gesteld om gemak- vioen voorc uit net icit aai ue Keic»ucuj*c kelllker toeeani? te krtlëen tot luxe mede Er ls iets onsmakelijks bij de gedachte om de nieuwe klasse te helpen haar privileges in de afgelopen Jaren de nieuwe klasse een nieuw belang heeft gegeven bij het hand haven van haar voorrechten. Het misluk ken van „détente" zou leiden tot vervan ging van het huidige „centristische" leider schap van Breznjew door een communis- tlsch-natlonallstisch bewind, dat een Isola tionistische politiek zou volgen en tot de vestiging van een Russisch nazi-systeem zou kunnen lelden. Het zaad voor dit sys teem werd al uitgestrooid voordat de com munisten aan de macht kwamen. en reizen daarheen, die bij de geprivilegeerden in de Sowjet-Unle zeer hoog staan aangeschreven Diep vallen De politieke macht van de leden van de Sowjet-ellte onder 8talin kon hun op elk gewenst ogenblik worden ontnomen. Hoe hoger zij ln aanzien stegen, des te dieper konden zij vallen, vaak met een kogel in het achterhoofd. Hoewel Chroestsjew een eind maakte aan de terreur, leidde zijn hervormlngsdrang tot onzekerheid ln een bureaucratie, waarvan de leden werden beoordeeld naar resultaten en vaak hun positie verloren omdat zij faalden. Onder Breznjew herstelde de bureaucratie zich, posities werden weer zekerder en ook een hogere leeftijd was geen bezwaar meer. De gemiddelde leeftijd van hoge leiders, die onder Stalin tussen de 30 en 40 lag, is nu 60 tot 70. De officials die nu in de gehele 8owjct- s truc tuur macht uitoefenen, welke leeftijd zij ook hebben, willen niet alleen hun posi ties behouden voor hun hele leven, maar doen ook al hun best om hun kinderen aan een belangrijke positie te helpen. ZIJ sla gen daar beter ln dan onder Stalin en Chroestsjew. De onzekere elite van vroeger is langzamerhand een aristocratie met erf opvolging aan het worden. De aristocratie kan haar positie echter alleen veilig stellen door de macht van de hoogste leiders ln het Kremlin te beper ken, zoals de baronnen uit feodale tijden moesten vechten om de macht van de koningin te beperken, ter vergroting van eigén macht en veiligheid. Zulke pogingen om de macht van de centrale autoriteiten ln te perken, die ondernomen worden in het eigenbelang van de nieuwe klasse, kunnen uiteindelijk meehelpen om de ge hele bevolking te betrekken ln een liberali- sa tie proces. Daarom gelooft Janow dat het Westen de nieuwe klasse moet helpen om haar eigen autoriteit te versterken, hoe onsmakelijk dit op het eerste gezicht mag lijken. Het zou echter in het belang zijn van het liberallsaüeproces op lange ter mijn, omdat daar een bewind uit tevoor schijn kan komen dat bereid zou zijn om binnen een internationaal systeem samen te werken. Over dit onderwerp is in het Westen al veel geachreven. Het ls echter de eerste keer dat een analyse van deze soort van een Russische schrijver afkomstig ls, die ge bruik maakt van de ervaring en het mate riaal, dat hij ln de 8owjetrUnie heeft opge daan en verzameld om kracht bij te zetten aan zijn conclusies en aanbevelingen. Ja now verdient grote aandacht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7