Stellingwervers
>p de
)res
/oor
taal
Verzet tegen
aantasten
polder
Somber boek van generaal Close
moet ernstig worden genomen
Waarde natuur tegenover harde guldens
„Groot Koninkrijk" dreigt met
havenslib volgespoten
te worden
Leger van Warschau-pact kan in 48 uur aan de Ruhr staan
VTEU
fcRDAG 11 JUNI 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet PHS I5
oor Jan Sloothaak
^pLVEGA „We meugen an-
?evinen dat ok Stellingwarvers
hfcuven in een Nederlaans
gotende God, zoas de Room-
h dislange heur Latiense God
idden". Deze hartekreet staat
een onlangs verschenen rap-
van de Stellingwarver
eversronte, die zich sterk
lakt voor het in ere herstel-
terl| van de streektaal. Ook de
ntofrk zou daar wat meer aan
ien doen, zo vindt de ronte.
It „Stellingwarfs" wordt gespro-
n in een deel van Friesland. Op de
jolen wordt het Fries na 1980 ver-
icht. In Oost- en West-Stellingwerf
Mtt zijn veertigduizend bewoners
irdt echter geen Fries gesproken.
l streektaal in deze twee gemeen-
n is veel meer verwant aan het
Iksisch zoals dat in W est-Drente en
i kop van Overijssel over de tong
lt. Daarom vindt de schrie-
irsronte dat de provincie Friesland
>or de beide Stellingwerven onthei
lig moet geven voor de verplichting
rles te leren. In de plaats daarvan
toet het Stellingwerfs komen.
ie tijd dat de Stellingwerven ooit
tn eigen boerenrepubliek vormden,
voorbij. „Sinds 1500 horen we
latkundig bij Friesland", zegt de
er J. W. Nijholt, secretaris van de
ellingwarver Schrieversronte en
leger leraar aan de mavo in
jlvega.
afwijkende taal in het zuidooste-
eid Pte deel van Friesland betekent
gens de heer Nijholt allerminst,
T de Stellingwerven, zich niet
lis voelen in Friesland. „Integen-
el, behalve staatkundig hebben
i ook gevoelsmatig veel meer con-
Et met Friesland". De Stellingwar-
Schrieversronte is er op uit om
Ie Friese gezindheid te stimuleren.
len tikkeltje eigenbelang zit daar
pk wel bij, want waar heeft men
ïnslotte meer oog voor zaken als
-Jgen cultuur en taal dan in Fries-
md. Omgekeerd heeft Friesland de
stellingwerven tot nu toe niet in de
u laten staan. De Schrieversronte
jgt behalve van de gemeenten ook
h drieduizend gulden subsidie van
provincie en speciaal voor het
ïllingwerver cultuureigene bekos-
t het ministerie van CRM een
rklozenproject. In de „Molenhoe-
te Oosterwolde zijn in het kader
dit project twee jonge werklozen
vaste dienst.
dorpen
Btstellingwerf met Oosterwolde
hoofdplaats en »V eststellingwerf
t Wolvega, met in totaal een 26
■pen, moeten zo omstreeks het
800 bevolkt zijn geweest door
Saksische stanHet boerenre-
>liekje ging later weliswaar deel
naken van Friesland, naar het
ef daarvan toch ook altijd min of
er gescheiden. De Tjongervallei
mde een natuurlijke barrière. De
naar Friesland voerde door een
ierbergzaam moerasgebied en de
ie weg zoals die vroeger een ver
ding naar Heerenveen vormde,
akt duidelijk dat er een onne-
dse tocht nodig was om de be-
skelijk korte afstand te over-
ggen.
riviertje de Tjonger zelf maakte
k deel uit van die barrière en het
^tnt een bijzonder strakke
llgrens. Aan de zuidkant ervan
n feekt men het Stellingwerfs en
to tig n eter verder, aan de noord-
ht, wordt volop Fries gesproken.
is weliswaar beïnvloeding ge
lest, maar het taaleigene is toch
il bewaard gebleven. In het verle-
n werden de zaken wat dit betreft
>u*hun beloop gelaten. Vijf jaar gele-
n kwam daar echter verandering
ie Toen werd de Stellingwarver
je prieversronte opgericht.
idsdien is er veel losgekomen. Er
ichenen boeken in het 8tel-
erfs, er kwamen toneel- en ca-
etgroepen die zich van deze
ïektaal bedienden en de stichting
iO.jBllingwerver Omroep (SOS) werd
bericht om op 'es voorbereid te
i: zelfs de mog .^kheden van een
ile omroep. Het pedagogisch ad-
bureau van de Fiyske Akademie
ook bereid in te spelen op dit
et-Friestalige gebied, aldus de
«r Nijholt.
an universiteit
Hangrijk voor de nieuwe ontwik-
lling was dat enkele mensen zich
fledig inzetten voor de streektaal,
e man die in feite de stoot gaf was
enk Bloemberg, die vijf jaar gele-
»n tijdelijk leraar in Wolvega was
i die nu nog gelegenheid krijgt van
ft Nedersaksisch instituut en het
des Instituut van de Groningse
—diversiteit om zich te verdiepen in
ft Stellingwerfs. De schrie-
l
\v .Curie
Putterehoe!:
recht
tc-"rrvendecl
HOEKSCHE ÏIAAIQ I 1
Irooll
roninltri jlc
door Hans Schmit
J. W. Nijholt
versronte maakt zich overigens wel
zorgen over de mogelijke opvolging
van Bloemberg en diens onder
zoekswerk, omdat hij binnenkort af
studeert.
Een ander die de zaak erg stimuleer
de was David Hartsema, de man die
indertijd voor Lenny Kuhr het liedje
„De Troubadour" schreef waarmee
ze op een songfestival furore maak
te. Deze leraar aan de Pedagogische
Akademie te Heerenveen, zelf Gro
ninger zanger, musicus en compo
nist, heeft onder meer geholpen bij
het opbouwen van het Stellingwerf-
se cabaret.
In die vijf jaren dat de schrie
versronte bestaat, is er onder de
mensen zelf veel los gemaakt. In de
zesentwintig dorpen draaien zeker
een honderd vrijwilligers mee aan
een project dat al enkele jaren
loopt: het maken van een Stel
lingwerfs woordenboek.
Verder werken een 26 schrijvers mee
aan het maken van een Stellingwer-
fse almanak en voor de „import"
bestaat er inmiddels een cursus om
zich de Stellingwerfse streektaal ei
gen te maken.
De meer georganiseerde aanpak
komt volgens de heer Nijholt vooral
ook tot uiting in het door Henk
Bloemburg verzamelde en uitgege
ven werk van wijlen H. J. Bergveld,
de „classicus" van het Stellingwerfs.
„Wat Gysbert Japicx is voor de Frie
zen, is Bergveld voor ons," aldus de
heer Nijholt. Om het Stellingwerfs
verder een kans te geven heeft de
schrieversronte nu een aantal voor
stellen gedaan, onder meer dat de
gemeenteraden van beide gemeen
ten alsook de gemeenten en provin
cie samen, commissies instellen
voor de Stellingwerver cultuur en
taal die plannen moeten ontwikke
len en voorstellen. Om meer finan
ciële armslag te krijgen hoopt men
op extra inkomen, zowel door bij
dragen uit de bevolking als over
heidssubsidies. Dat geld is nodig' gunning tot opspuiting wordt aange-
PUTTERSHOEK Tot aan
de jaren zestig kon de Oude
Maas nog alleszins doorgaan
voor een „groene rivier": langs
de stroom tussen de Hoeksche
Waard, Rutten en IJsselmonde
lagen veertien buitendijkse
graslandpolders, die door de
getijdeverschillen van tijd tot
tijd onder water liepen, terwijl
langs de rivier ook vele rietgor
zen en grienden lagen.
Van de veertien grasgorzen zijn er
inmiddels twaalf verdwenen: bijna
driehonderdvijftig hectaren van
deze gronden zijn met slib opgespo
ten of bebouwd. De laatste grasgors
van enige omvang is de 122 hectaren
grote polder Groot Koninkrijk tus
sen Puttershoek en 's-Gravendeel.
En wanneer deze laatste gemeente,
gelegen op de noordoostpunt van de
Hoeksche Waard, haar zin krijgt, zal
binnen afzienbare tijd ook Groot Ko
ninkrijk onder een metersdikke laag
havenslib zijn verdwenen.
Die dreigende vernietiging, waar
voor de plannen uit de jaren vijftig
dateren, kwam onlangs weer een
stapOe) dichterbij, toen de gemeen
teraad van 's-Gravendeel met grote
meerderheid besloot bijna elf hecta
re van de polder te verkopen aan een
scheepssloperij uit Krimpen a/d
IJssel voor opspuiting met slib. Te
gen de tien voorstemmers stonden in
de 's-Gravendeelse raad twee tegen
stemmers: de socialist De Man en
het AR/CH-raadslid Van Driel, die
meende dat reeds te veel natuurge
bied aan economische belangen is
opgeofferd en erop wees dat de ont
luistering nu ook het noordoostelijk
deel van de Hoeksche Waard dreigt
te treffen.
Hoewel zij in de raad duidelijk geen
bijval vonden, bestaat er in de Hoek
sche Waard wel degelijk belangstel
ling voor het behoud van de polder:
de milieugroep Hoekse Waard Alarm
en de werkgroep Redt Groot Ko
ninkrijk verzetten zich al geruime
tijd tegen de industriële plannen en
zullen zonder twijfel, zodra een ver-
i-f.
;-Jy
Een blik op de polder Groot Koninkrijk langs de Oude Maas tussen Puttershoek en 's-Gravendecl. Het beeld van de
polder is onlangs al aangetast door het snoeien van een rij schietwilgen (op de voorgrond van de foto). Enkele van de
wilgen zijn nog blijven staan, omdat daar een paar boomvalken in nestelden. Op de achtergrond de industrievestigingen
aan de andere zijde van de Oude Maas.
voor het bekostigen van werkkrach
ten op het gebied van onderwijs,
wetenschappelijk werk, publiciteit,
het woordenboekproject enz. „Tot
nu toe is alles vrijwilligerswerk,
maar dat kan zo niet doorgaan,"
aldus de heer Nijholt.
vraagd, tot in hoogste instantie be
zwaar aantekenen. Een eerder be
zwaar van de milieugroep tegen de
plannen om slib voor de aanleg van
de Kiltunnel tussen Dordrecht en
's-Gravendeel onder de Dordtse Kil
in Groot Koninkrijk te spuiten,
heeft ertoe geleld dat door de ontsta
ne vertraging een andere plaats voor
opspuiting is gevonden.
Industrie
De polder Groot Koninkrijk werd al
in 1956 door de gemeente 's-Graven
deel aangekocht voor de vestiging
van industrie, omdat de vlasindus
trie in dit gebied dreigde te verdwij
nen. In 1968 werd de bestemming
van de tweehonderd jaar oude pol
der vastgelegd: zeehavenindustrie
op eenderde van de polder. Inmid
dels is voor bijna de gehele polder
een industriële bestemming vastge
legd. Maar in de loop der jaren toon
de de industrie weinig belangstelling
voor dit toekomstige vestigingster
rein, en dat is zo verwonderlijk niet.
Er liggen immers in de omgeving nog
honderden hectaren industrieterrein
opgespoten, waarvoor al evenmin ge
gadigden zijn te vinden, getuige het
industrieterrein Moerdijk. Boven
dien behoeft de industrie in 's-Gra-
vendeel, dat nog geen achtduizend
inwoners telt, niet naar elders uit te
wijken; de gemeente beschikt over
nog zo'n dertig hectare industrieter
rein. Dat Groot Koninkrijk dan toch
moet worden opgespoten hetgeen
strookt met de industriële bestem
ming lijkt vooral een financiële
zaak: het behoud van de polder kost
geld (tenzij de polder wordt verkocht
aan Staatsbosbeheer, de provincie,
CRM of Het Zuidhollands Land
schap), terwijl opspuiten geld ople
vert. De gemeente 's-Gravendeel
heeft al besloten van een deel van de
opbrengst een zwembad te bouwen.
Tegenover harde guldens laat de
waarde van de natuur en het behoud
daarvan voor latere generaties zich
moeilijk in cijfers vastleggen. Leen
Preesman, bulten zijn dagelijkse
journalistieke werk onder meer in
specteur van de Vogelwet, is één van
degenen die heeft geprobeerd de
waarden van Groot Koninkrijk vast
te leggen. Zijn bevindingen spreken
door M. H. von Meijenfeldt
De volken van West-Europa zullen op
den duur het slachtoffer worden van
de Russische expansiedrift, wanneer
zij niet op korte termijn hun conventi
onele militaire inspanning verbeteren.
Dat is de mening van de Belgische
generaal R. Close zoals ik die vond in
zijn onlangs uitgegeven boek Europa
Weerloos?"
Close is uitermate bezorgd over de afnemen
de defensiebereidheid binnen de NAVO,
waardoor de militaire Inspanning van de or
ganisatie steeds verder achterraakt op die
van het Warschau-Pact. Hij wijst onder meer
op de groeiende achterstand voor wat betreft
aantallen militairen en wapensystemen, op
de teruglopende paraatheid van de ge
vechtseenheden en op de ongunstige opstel
ling van een deel van de operationele NAVO-
strijdmacht (onder andere het Nederlandse
legerkorps) waardoor In crisistijd (te) grote
afstanden moeten worden afgelegd om de
oorlogsopstellingen te bereiken. Wij doen ge
woon te weinig en wat wij doen is niet altijd
even doelmatig.
Eén van de oorzaken van deze ongunstige
ontwikkeling is dat de leden van de NAVO
nog altijd aan nationale politieke, militaire en
economische belangen de voorkeur geven bo
ven het algemene belang van een verzekerde
veiligheid. Een gemeenschappelijke defensie
vraagt eenheid van denken en handelen op
het gebied van het gebruik, uitrusting en
instandhouding van strijdkrachten en daar
mankeert nog te veel aan. De jaarlijkse ver
spilling die optreedt door het naast en niet
met elkaar werken, wordt geschat op rond elf
miljard dollar.
In 48 uur
Een analyse van de huidige militaire toestand
brengt de schrijver tot de conclusie dat het
Warschau-Pact in staat is om door middel
van een verrassingsaanval in korte tijd (48
uur) een groot deel van West-Duitsland, met
inbegrip van het Ruhrgebied, onder controle
te krijgen, zonder dat de NAVO daar veel
tegen kan doen. Het pact verschaft zich daar
mee een passend onderpand voor onderhan
delingen met de rest van de vrije wereld over
bijvoorbeeld de demilitarisering van de
Bondsrepubliek. Deze militaire gijzelingsac
tie kan worden uitgevoerd door onder andere
in Oost-Dultsland en Tsjechoslowakije gele
gerde pantserdivisies, luchtlandingseenhe
den en door sabotagegroepen die optreden in
het achterland van de NAVO.
Dat de NAVO in een dergelijk conflict atoom
wapens zal gebruiken, acht generaal Close
terecht hoogst onwaarschijnlijk. Immers, het
Warschau-Pact heeft zijn doelen bereikt voor
dat de politieke leiding van de NAVO (lees de
Amerikaanse president) een besluit terzake
heeft kunnen nemen. Wat de organisatie ver
der weerhoudt om tot Inzet van massavernie
tigingswapens over te gaan, is: de mogelijk
heid dat ln het operatiegebied ook de eigen
bevolking wordt getroffen en het Russische
antwoord op een NAVO-atoomaanval. „Euro
pa was jaren lang tevreden met de Ameri
kaanse bescherming die gewaarborgd werd
door het monopolie van het superwapen en
het nucleaire schild. Deze gerustellende situa
tie behoort tot het verleden sedert de thermo-
nucleaire pariteit werkelijkheid is geworden.
Immobilisme en een wederkerige verlamming
van de nucleaire arsenalen van de supermo-
gendheden zijn daarvan het gevolg".
Conclusie
Hier is maar één conclusie mogelijk: de NA-
VO-atoomwapens kunnen het Warschau-Pa-
ket er niet meer van weerhouden om een
militaire operatie met een beperkte doelstel
ling tegen West-Europa te beginnen. Een ver
mindering van de conventionele defensie-in
spanning verlaagt dan ook niet de atoom-
drempel, zoals velen ln politiek Nederland
nog steeds geloven, maar lokt een militair
conflict uit Sinds Rusland beschikt over een
atoomwapenmacht die gelijkwaardig is aan
die van Amerika, is en blijft de atoomdrempel
hoog; wat wij op conventioneel militair ge
bied ook doen.
Onze conventionele defensie-inspanning
moet dan ook niet worden verbeterd om
zoals de heer H. J. Neuman schrijft in Trouw
van 3 juni (Podiumpagina) de rol van
kernwapens terug te dringen, maar om een
aanval van de Warchau-Pact strijdkrachten
op West-Europa te voorkomen. Voor het te
rugdringen van de rol van kernwapens in de
NACO-strategie hebben de Russen zelf al
gezorgd door de ontwikkeling van een krach
tige kernwapenmacht.
Het is mijn inziens de hoogste tijd dat wij bij
ons denken over het vraagstuk van het bezit
en gebruik van kernwapens ons uitgangspunt
meer dan tot nu toe zoeken in de politiek-
strategische werkelijkheid. Dat betekent on
der meer dat wij de goedkope, maar militair
onbruikbare Amerikaanse atoomwapens
moeten vervangen door conventionele mili
taire middelen.
De vraag is of wij daar de financiële middelen
voor beschikbaar willen stellen. Generaal
Close meent dat West-Europa in elk geval in
staat is om een meer verantwoorde defensie
inspanning te leveren. Onze hulpbronnen zijn
niet gering en onze technische, financiële en
economische mogelijkheden overtreffen in
meer opzichten die van Amerika en Rusland.
De volgende cijfers (periode 1975-1976) maken
duidelijk dat onze defensie-inspanning op die
van beide andere grootmachten achterblijft.
Europa van de Negen: bruto-nationaal pro-
dukt 836 miljard dollar defensie-uitgaven
42 miljard dollar. Voor Amerika en Rusland
zijn de cijfers respectievelijk; 1038-93 en 612-
104.
Huis en haard
Bij de bespreking van wat kan worden ge
daan om de Europese defensie te verbeteren,
trof het mij dat ook Close veel waarde hecht
aan de organisatie van een goede territoriale
verdediging. Een „huis en haard verdediging"
over de gehele diepte van het NAVO-gebied
en opgebouwd rond kernen van anti-tankwa
pens en luchtverdedigingsmiddelen, is een
effectief middel om vijandelijke pantserspit-
sen af te remmen en te stoppen en om lucht
landingseenheden en sabotagegroepen uit te
schakelen. Voor de mogelijkheden die hier
liggen zou ook in Nederland meer aandacht
moeten zijn.
Somber
„Europa weerloos?" is een boeiend en uitste
kend geschreven boek. Maar het verhaal is
somber en weinig geruststellend. De schrijver
geeft een heldere analyse van de huidige
politiek-strategische situatie en behandelt
uitvoerig relevante ontwikkelingen op allerlei
gebied. Daarmee heeft hij zijn boek niet al
leen interessant gemaakt voor politici en mili
tairen, maar ook voor anderen die belangstel
ling hebben voor de toekomst van Europa en
zich betrokken voelen bij het veiligheidsbe
leid.
Generaal Close is bepaald geen koude oorlog
profeet. Integendeel, hij ziet wel degelijk de
kwalijke gevolgen van de voortgaande wa
penwedloop. Maar hij meent toch een realist
te moeten zijn die zijn ogen niet sluit voor de
dreiging van een expansief Warschau-Pact.
Zijn realisme blijkt onder andere uit zijn
analyses, die hem tot de conclusie brengen
dat een succesvolle verrassingsaanval op
West-Europa mogelijk is. Ik acht zijn betoog A
op dit punt geloofwaardig en vind dat wij Aantastingen
hem in zijn conclusie volstrekt serieus moe
ten nemen.
duidelijke taal en een wandeling
van enkele uren door Groot Konink
rijk, een rustig gebied waar de in
dustrie echter nadrukkelijk de hori
zon beheerst en ook nog wel eens de
stilte geweld wil aandoen, bevestigt
veel van zijn ervaringen.
Enkele cijfers: de afgelopen vijf jaar
zijn er ruim 110 soorten vogels waar
genomen, waaronder zeldzame als
de purperreiger, visarend, boom
valk, smelleken en ruigpootbuizerd
De polder telt 32 soorten broedvo-
gels, waaronder de zomertallng, de
ransuil en de slobeend. Vande grut
to zijn er in de poler dit Jaar achttien
broedparen ook van algemenere
vogelsoorten neemt het aantal
broedparen toe. De polder telt 155
plantensoorten, waaronder tenmin
ste 25 soorten waterplanten. Ook de
beschermde zwanebloem komt er
voor. hoewel het begrip beschermd
vrij beperkt is: u en ik mogen hem
niet plukken, maar wél besluiten
hem met enkele meters slib te be
dekken. Verder tellen de opmerke
lijk schone sloten enkele bijzondere
insekten en tenminste tien verschil
lende vissoorten.
Met de conclusie dat het een uit
natuurwetenschappelijk oogpunt
waardevol gebied betreft, staat
Leen Preesman niet alleen. Staats
bosbeheer heeft in de Jaren zestig al
vanwege de waarde van het gebied
een bezwaarschrift ingediend tegen
de industriële bestemming, dat ech
ter op formele gronden werd afgewe
zen (te laat ingediend!). De Provin
ciale Planologische Dienst plaatste
het gebied in het streekplan Zuid-
Holland Zuid op de ontwerpkaart
van natuurwetenschappelijke com
missie var. de Natuurbeschermings-
raad de polder te behouden.
Volgens Leen Preesman, die al zo'n
tien jaar in het gebied waarnemin
gen verricht, is de voorgenomen op
spuiting helemaal niet nodig. Hij
wijst op de algenoemde honderden
hectaren industrieterrein die leeg
staan en op het feit dat 's-Graven
deel zelf ook nog ruimte heeft. En:
„Ook de werkgelegenheid is geen
argument: de werkloosheid is in de
Hoeksche Waard een van de laagste
ln het land; nog geen twee procent.
Ook heeft de polder nog een belang
rijke waterstaatkundige functie, bij
extreem hoog water kan de polder
als boezem fungeren en water op
vangen dat, als de polder is opgespo
ten, elders zijn weg moet vinden"
Overigens, door de nadruk die hij legt op de
mobilisatie van de morele factoren en de
relativering van het belang van atoomwa
pens, passen de militaire maatregelen die hij
ter verbetering van de Europese defensie
voorstelt geheel ln een politiek beleid dat
streeft naar enerzijds militaire geloofwaardig
heid, anderzijds wapenbeheersing en wapen
vermindering.
Tenslotte, de schrijver gelooft dat, gezien de
huidige verhoudingen tussen oost en west,
een verrassingsaanval op dit moment on
waarschijnlijk is. Maar hij zegt er direct bij
dat de politieke omstandigheden snel kunnen
veranderen. Wat zal er gebeuren wanneer
Breznjew en Tito van het politieke toneel
verdwijnen of wanneer het communisme in
Italië en Frankrijk verder oprukt? Het advies
dat ons wordt aangereikt is dat wij er verstan
dig aan doen deze ontwikkelingen militair
goed voorbereid af te wachten. Te hopen is
dat wij dit advies bij de formulering van het
nationale defensiebeleid voor de komende
vier Jaren, ter harte zullen nemen
H. M. von Meijenfeldt is generaal-majoor van
de Koninklijke Landmacht. De Nederlandse
vertaling van het besproken boek is verschenen
bij de uitgeverij Standaard.
Het gebied langs de Oude Maas is
sinds de jaren zestig ernstig aange
tast en te vrezen valt dat wanneer
het eerste puntje van Qroot Konink
rijk wordt afgeknabbeld, de in meer
dan twee eeuwen gegroeide en ont
stane grasgorzen, grienden en riet
gorzen snel definitief verdwenen zul
len zijn. Leen Preesman: „De achter
uitgang is snel gegaan, de aantastin
gen zijn talrijk. Naast de twaalf
grasgorzen die zijn verdwenen, is
door een bochtalsnljding ook de
Krabbepolder verdwenen en een
twintig hectare groot rietgors, met
een reiger- en een roekenkolonie.
Het Duivelseiland ln de kruising
Oude Maas-Dordtse Kil ls opgespo
ten, Klein Koninkrijk is volgespo
ten. Bovendien is door de sluiting
van het Haringvliet de getijdebewe
ging (nu afkomstig van de Nieuwe
Waterweg) gehalveerd. En dan
dreigt ook nog Groot Koninkrijk te
verdwijnen en zijn er plannen de
vaarweg te verbeteren, zodat ten
minste de helft van het griend bij de
polder zal sneuvelen. Ook de andere
grasgors die nog over is. de Geertrui-
da Agathapolder van 31 hectare bij
Heinenoord, wordt bedreigd door
een bochtalsnljding. En dat terwijl
de Oude Maas de belangrijkste zoet-
watergetljdenrivier van West-Euro
pa is".
