-assamoord was niet
t werk van Duitsers'
I
1
lut in examen
pressievakken
Wie is hier eigenlijk de baas?
Zending staat aan veel
verleidingen bloot
Kent u't verschil tussen
paling en aal?
Rüter in proces tegen Menten:
135 jaar Fortuin
ïflo MEI 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
DAM Volgens prof. mr. C. F. Rüter moet het uitgesloten worden geacht, dat de op 7
gepleegde massamoord in het toenmalige Poolse dorp Podhorodce het werk is geweest
flitsers. Zowel op grond van het tijdstip waarop, als de omstandigheden waaronder de
zijn uitgevoerd, meent hij dat een Duits Einsatzkommando daarin niet de hand kan
^had.
welwillend uit. dat de rechtbank dat
zelf dient uit te maken.
Verklaring
hoogleraar In het Straf-
de Universiteit van
verklaarde dit
s getuige-deskundlge op
itingsdag van het proces-
^Jkens de aanklacht tegen
;en heeft deze zich schul-
kt aan de massamoord,
jl uitmaakte van een spe-
(tzkommando dat onder
leneraal Eberhard Schön-
1. De verklaring van Rü-
erste sinds het begin van
lie in het voordeel van de
litviel.
►deskundige voerde aan
i 1941, kort na de Duitse
,e Sowjetunie, Podhorod-
in de frontlinie lag. „Ik
;gesloten" zei hij. „dat op
n juli 1941 een of twee
os door die frontlinie
en komen." Daarnaast
e bijzondere Strafkamer
iterdamse Rechtbank er-
c de manier waarop de
olgens getuigen zijn uit-
et hoogst onwaarschijn-
dat daarbij Duitsers be-
n geweest.
titer was een door een
omando uitgevoerde exe-
jilitaire operatie, waarbij
Iffers op een afgelegen
eimelijk mogelijk werden
loten. Zeker in het begin
log. meende hij. werd van
a niet afgeweken. De tij
proces door vier Poolse
afgelegde verklaringen,
wongen werden om aan-
n op de plaats van execu-
aarmee volstrekt niet te
door Leo Kleyn
de mate geneigd was toe te geven
dat Rüter het bij het rechte eind kan
hebben.
De in het massagraf aangetroffen
munitie alsmede de daar gevonden
horloges en sieraden, wijzen volgens
Rüter ook niet bepaald in de rich
ting van de Duitsers. De Ein-
satzkommando's hadden de ge
woonte de horloges en sieraden van
hun slachtoffers af te nemen. Met
zijn verklaring gaf Rüter voedsel
aan de theorie dat de massamoord
in Podhorodce niet door de Duitsers
maar door Oekraïners is gepleegd.
Over de positie van Menten in die
dagen zei Rüter het met aan zeker
heid grenzende waarschijnlijkheid
uit te sluiten, dat de toenmalige
landeigenaar lid, laat staan bevel
hebber van een Einsatzkommando
was. „Het is volstrekt onaanneme
lijk", liet hij de rechtbank weten,
„dat Menten het bevel heeft gevoerd
of in staat is geweest bevelen tot
schieten te geven. De enige rol die
hij kan hebben gespeeld, is hooguit
die van aangever. Het is denkbaar
dat Schöngarth van de diensten van
Menten gebruik heeft gemaakt, om
hem speciale opdrachten te laten
uitvoeren. Maar wie bij de staf van
Schöngarth zat. was niet betrokken
bij executies. Die had een manage-
ment-functie."
Het door Rüter aan de rechtbank
overlegde rapport van zijn bevindin
gen, leek op verscheidene punten in
tegenspraak te zijn met de noties
waarvan de heer A. J. van der Leeuw
wetenschappelijk medewerker van
het Rijksinstituut voor Oorlogsdo
cumentatie de rechtbank heeft
voorzien. Beide deskundigen kwa
men woensdag dan ook meermalen
met elkaar in botsing, waarbij op
viel dat Van der Leeuw in toenemen-
[enri Kruithof
fcenri
■AAR De mavo-leerlingen, die woensdag het expen
se eindexamen expressievakken moesten doen, kon»
laatste vraag, zoals hij was gesteld, niet beantwoor-
i de vraag werd namelijk verwezen naar een verkeerde
ling. De leerlingen hoeven echter niet ongerust te
,j de correctie zal met deze fout ongetwijfeld rekening
gehouden.
schriftelijk examen
schouwing/kunstgeschie-
at alle leerlingen die een'
^evak hebben gekozen,
^afleggen, was dit jaar dui-
^nders van opzet dan vori-
H. In het examen werd nu
Her een beroep gedaan op
Hcht van de leerlingen, in
Hlling tot vorig jaar toen
^ler kennisvragen werden
lidaten kregen een boekje
ïgd met achttien afbeel-
2^dat schitterend was uitge-
Het thema was zoiets als
ps in zijn omgeving". Er
lowel alledaagse foto's als
rijen uit deze en de vorige
Over deze afbeeldingen
een vijftiental vragen
lingen van de memeente-
ivo in Alkmaar vonden het
eilijk examen. Ze hadden
niet verwacht. De vra-
de schilderijen konden
tantwoorden, maar bij de
over bijvoorbeeld winke-
moesten sommigen toch
i. Bovendien was de tijd
oor hadden aan de krap-
temeer daar de fout in de
aag bij enkele leerlingen
acties veroorzaakte.
tot kunstgeschiedenis van
"baarse mavo was niet ont-
l over het examen. „Het
was duidelijk hoger dan
Bar. Hoewel het dit jaar
ter om inzicht in de proble-
r ging dan vorige jaren,
de vragen toch redelijk te
^oorden zijn geweest", zei
rf
imen expressievakken be-
behalve dit schriftelijk
flc uit een praktisch schoo-
_J)ek. De dertien leerlingen
•Alkmaarse mavo hebben
in het afgelopen jaar met elkaar
een marionettentheater in elkaar
gezet. Hiermee hebben ze op een
avond een uitvoering gegeven,
waar de ouders bij mochten zijn.
Mede aan de hand hiervan werd
het schoolonderzoekcijfer
vastgesteld. Een soort openbaar
examen dus.
De handvaardigheidleraar: „Het
was enorm, zo enthousiast als de
leerlingen ermee bezig geweest
zijn. Ze hebben met zoveel inzet
gewerkt, dat ze voor mij allemaal
een tien hadden mogen krijgen.
Het is dan ook maar goed dat ik
niet alleen de cijfers heb samen
gesteld. Ik kon er niet erg objec
tief meer tegenover staan."
De vwop en havo-kandidaten de
den gistermorgen evenals de
mavo-kandidaten gistermiddag
hun lalatste examen. De havo
leerlingen hielden zich bezig met
handelswetenschappen en de
vwo-ers met ecomomie. Het havo-
werk was heel goed te maken,
vonden zowel de docenten als de
leerlingen.
Tegen het vwo-examen economie
waren echter zowel bij leraren als
leerlingen enorm veel bezwaren.
Om te beginnen was het volgens
hen veel teveel werk. Het was
onmogelijk om allen binnen de
gestelde drie uren af te krijgen.
Het was niet overmatig moeilijk,
maar er zat zoveel rekenwerk aan,
dat alle leerlingen aan de
Rijksscholengemeenschap Noord
Kennemerland in Alkmaar in
tijdnood zijn gekomen. Boven
dien zat daar volgens zowel do
centen als kandidaten nogal wat
onzinnig rekenwerk aan. Zo moes
ten er drie soortgelijke, nogal uit
voerige, berekeningen met ver
schillende getallen worden uitge
voerd. De economie-docent:
„Twee was ook genoeg geweest".
Bij het begin van zijn verklaringen
baarde Rüter opzien met de mede
deling dat hij zaterdag met de
raadsman van Menten. mr. L. van
Heijningen naar Stuttgart was ge
reisd om daar te spreken met de
officier van justitie en met de gewe
zen SS-Hauptscharführer Felix Lan
dau. De officier van justitie werd
geraadpleegd als deskundige met
betrekking tot de berechting van
oorlogsmisdaden in Oost-Galizië.
Landau, die tweemaal tot levenslan
ge gevangenisstraf is veroordeeld,
maar nu op jaren is gesteld, was in
de oorlog commandant in Droho-
bycs, een plaats die in de buurt ligt
van Podhorodce en Urycz. Van hem
hoorde Rüter dat de naam Menten
hem volslagen onbekend is, wat zijn
theorie schraagt. Desgevraagd zei
de inspecteur van de Rijksrecherche
D. Pasterkamp ook contact te heb
ben gehad met Landau, maar daar
van geen proces-verbaal te hebben
gemaakt, omdat hij eveneens van
Landau had gehoord, dat de naam
Menten hem niets zei.
De raadsman van Menten vestigde
er toen de aandacht van dq
rechtbank op dat Pasterkamp enke
le dagen eerder nog had gezegd niet
meer te weten of ook met Landau
gesproken was. Hij zei het
merkwaardig te vinden dat Paster-
kamp zich nu plotseling dat bezoek
wel herinnerde.
Podhorodce.
„Ongepast"
De officier van justitie, mr. A. F. J.
C. Habermehl, vond het ongepast
dat een deskundige die al door de
rechtercommissaris was gehoord, na
het begin van het proces nog in
gezelschap van de verdediging op
onderzoek was uitgegaan. Hij noem
de het een „volkomen foute handel
wijze" van Rüter om, „als een soort
privé-detective, gewapend met een
aantal gegevens uit het strafdos
sier", naar Duitsland te gaan. De
president van de rechtbank mr. J. A.
Schroeder, liet weten dat het hem
ook wat merkwaardig voorkwam,
maar Rüter wierp tegen, zulks niet
meer dan zijn plicht te achten. In
verband met zijn contacten met de
verdediging werd hij niet louter als
deskundige, maar als getuige-
deskundige gehoord.
Hoewel Menten over deze getuige
niet te klagen had, bleek hij na diens
verklaringen nog niet geheel vol
daan te zijn. Wetend dat de hoogle
raar zich indertijd in publikaties op
het standpunt heeft gesteld, dat
Menten niet aan het oordeel van een
Nederlandse rechtbank onderwor
pen kan worden, vroeg hij Rüter
zich ook op dat punt uit te spreken.
„Is de rechtbank", wilde hij van de
getuige weten, „bevoegd zich met
deze zaak te bemoeien? Heeft deze
rechtbank rechtmacht? Er zijn toch
geen Nederlandse belangen of Ne
derlandse mensenlevens mee ge
moeid?" De president maakte dui
delijk dat hij op die vragen geen
antwoord verlangde eh Rüter leede
De zitting begon woensdag met het
getuigenverhoor van de 55-Jarige In
Israël wonende landbouwer Eliau
Yariv. die zoals de president het
uitdrukte, te elfder ure had laten
weten een verklaring te willen afleg
gen. Hij was op eigen kosten naar
Nederland gereisd, voornamelijk
volgens de president, om de nage
dachtenis te eren van zijn moeder en
grootvader, die in augustqs 1941 bij
de massamoord In Urycz net leven
hadden verloren.
Kort voordat de Duitsers het door
de Russen bezette gebied in Oost-
Galicië binnentrokken, was Yariv
met het Rode Leger meegegaan
naar Rusland. Na daar in de oorlog
als burger-ambtenaar gewerkt te
hebben, keerde hij in 1945 als eerste
jood in zijn vroegere woonplaats
Urycx terug. Daar hoorde hij van
een Oekraïner dat de joodse bevol
king op zekere dag bijeengedreven
en doodgeschoten was. Volgens zijn
zegsman bevond zich onder de daar
bij aanwezige militairen Pieter Men
ten, gekleed in een Duitse uniform. q*L Cfl fiity
Zelf had Yariv voor zover hij wist. W**
Menten voor de oorlog nooit gezien, i. I
Wel wist hij dat Menten groot- UaU/ I
grondbezitter was en relaties onder- f? JVgji
hield met landeigenaar Pistyner uit O
zit rtÖ&i-
Voordat hij diezeUde dag weer uit Want het Zwarte Beertje brengt
Urycz was vertrokken om er nooit A r. 6
meer terug te keren, had Yarif van grote namen op dit gebied:
het verhaal van de Oekraïener een Frederick Forsyth Eric Ambler
bevestiging gekregen uit de mond Fleming (James Bond)-Ed McBain
van een Poolse vrouw. Op de vraag n aam h
van de president of ook die vrouw de Sjihvall M ahloo-Gerard dc V miers-
naam Menten had genoemd, (SAS) -Jean Bruce (OSS 117)-Ira Levin
antwoordde Yariv: „Ja, sindsdien is
de naam Menten in mijn kop blijven Een "berenbofje op de koop toe:
hangen". Hij zei zich niet te herinne- Wie er twee tegelijk koopt, krijgt de
ren of de vrouw zelf getuige was spf< ,aal ontworpen ll.ck Bruna "voor-
geweest van de executies of daar- r f CA,
over slechts gehoord had. jaars-poster (winkelwaarde 14,50)
voor slechts 50 cent!
In 1973 heeft Yariv tijdens een va- Qa naar uw boekhandel!
kantie in New York zijn vroegere
dorpsgenoot Abe Pollak opgezocht.
Samen hebben zij toen een hele
nacht gepraat over de executies in
Urycz, waaraan Pollak had weten te CL 2: I
ontkomen, zoals hij de rechtbank i/ft "ïnjkfofTAAAtT
maandag heeft verteld. Tijdens dat u ^fTn
gesprek zal volgens Yariv en Pollak
de naam van Menten ook gevallen
zijn.
Menten was niet in de rechtszaal
aanwezig, toen Yariv, die van tijd
tot hevig geëmotioneerd raakte, zijn
verklaring aflegde. Zijn raadsman
liet na de opening van de zitting
weten, dat Menten zeer vermoeid
was, een slechte nacht achter de rug
had en opzag tegen zijn verhoor dat
woensdag gehouden zou worden. De
middagzitting, waarop prof. Rüter
gehoord werd, woonde hij wel bij.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM „Een leger antropologen, occultisten, materia
listen, islamieten en communisten probeert het zendingswerk
tegen te houden en te vernietigen". Dat constateerde donderdag
morgen voorzitter Hans Keijzer van de Evangelische Zendings
Alliantie (EZA) bij de opening van de „Wereldwijde Zendings
dag" in de Amsterdamse Jaap Edenhal. De EZA is het samen
werkingsverband van de zgn. „geloofszendingen", de niet aan
kerken gebonden zendingsgenootschappen uit de kring van de
evangelicals.
De Wereldwijde Zendingsdag werd
door ongeveer tweeduizend mensen
bezocht. Extra aandacht op deze
manifestatie kreeg de vraag hoe een
goed contact tussen zendelingen en
hun „thuisfront" kan worden ge
waarborgd. Zendelinge Ini Vegter
pleitte 's middags voor een persoon
lijk contact tussen individuele zen
dingsvrienden en bepaalde werkers
in het veld. „Als ledereen hier con
tact gaat opnemen met een zen
dingsgezin, bijvoorbeeld met Sin
terklaas of Kerst, is er al veel gewon
nen", zei ze.
Doodsvijand
b bruna
Tijdens de ochtendzitting kwam
ook een mogelijke vervalsing van
een tussen de papieren van Menten
gevonden document ter sprake. Het
ging om een Bedarfsbescheinigung,
een distributieformulier waarover
een buitenlander in Duitsland
moest beschikken en dat gedurende
een bepaalde periode geldig was.
Menten bleek in het bezit te zijn van
twee van die formulieren, die allebei
geldig waren in februari 1943. Op
grond daarvan zei de deskundige A.
J. van der Leeuw dat één ervan
„vermoedelijk vervalst was". Ook
de president liet blijken aan de echt
heid van een van de documenten te
twijfelen.
Het eerste deel van het proces tegen
Menten zal vandaag worden afge
sloten met onder meer het verhoor
van de verdachte zelf. In verband
met de vakanties en een reis naar
Urycz van een Justitiële delegatie,
zal het proces enkele maanden wor
den onderbroken.
Volgens EZA-voorzitter Keijzer
staat de zendeling anno 1977 aan
veel verleidingen bloot. „Onze
doodsvijand, de duivel, probeert de
zendelingen een doodlopende zijweg
te doen inslaan." Tot de zijwegen
rekende hij strijd voor mensenrech
ten („dat is nog geen zending"), de
dlaloogpoütiek (gesprek met verte
genwoordigers van niet-christelijke
godsdiensten) in syncretisme (ver
menging van godsdiensten).
De heer Keijzer sprak verder: „Jezus
zei dat hij ons als schapen onder de
wolven stuurt. Die wolven loeren
niet alleen op zendingswerkers en
inheemse christenen overzee. Ze loe
ren ook op u en mij en hun geweld
zal toenemen. Wij kunnen het beste
staan blijven en met ons werk voort
gaan als wij weer hulssamen
komsten gaan houden. Dat is bijbels.
En het werkt juist in deze tijd. Kijk
maar naar China."
De bij de EZA aangesloten organisa
ties hebben met elkaar ongeveer
driehonderd zendelingen aan het
werk. Een aantal dat door de heer
Keijzer „beschamend laag" werd ge
noemd. „Het tekort aan zendings
werkers zou niet zo groot zijn als de
wedergeboren Nederlanders elkaar
plaatselijk zouden vinden in geeste
lijk gezonde, evangelische gemeen
ten, met van God gegeven oudsten
en voorgangers." Op 5 november
houdt de EZA een conferentie over
de bevordering van de zendingsge
dachte in plaatselijke gemeenten.
Over de eenheid van de gelovigen
sprak verder Floyd McClung van
Youth Wit A Mission. Hij zei o.m.:
„Als christenen druk bezig zijn el
kaar te bekritiseren, krijgen we onze
taak niet klaar. We hebben de
opdracht het evangelie te verkondi
gen. In dezelfde mate waarin we
elkaar liefhebben, kunnen we de we
reld liefhebben. Als die heilige liefde
komt. zijn we bereid elkaar te ver
geven."
Afscheid
's Middags werd afscheid genomen
van een twaalftal zendingskandida
ten, die binnenkort voor diverse or
ganisaties naar het zendingsveld
zullen vertrekken.
Verscheidene met verlof in ons land
verblijvende zendingswerkers ver
telden over hun arbeid in diverse
delen van de wereld. Zo betoogde de
in West-Irian werkende Jaap van
der Wilden dat daar de nazorg de
laatste jaren niet goed is geweest.
Doordat destijds de meeste buiten
landers moesten vertrekken, zijn ve
le jonge christenen nog niet over
veel geestelijke leiders beschikkend
op zijsporen gekomen, meende
Van der Wilden. „Er onstaat soms
een gevaarlijke vermenging van
christendom en de oude cultuur.
Men wil Christus dan wel volgen,
maar weet niet precies hoe."
Zowel zendeling Ouus Brinskens uit
Brazilië als Freek v.d. Berg uit Boli
via riepen 's middag de aanwezigen
op tot grotere ln2et voor de zending.
„God heeft nog veel mensen nodig",
zei Van der Berg, zich vooral rich
tend op jongeren; hij gaf hen in
overweging hun leven in dienst van
de zending te stellen.
ADVERTENTIE
schitterende
Pondsbus
ADVERTENTIE
Nu voor 'n bescheiden prijsje bij elke '/2 liter Sonnema Berenburgi
een unieke viswaaier. Boordevol viswetenswaardigheden. Over de
beste stekkies, over dobbers en aas. over zoet- en zoutwatervissen.
Daarom: snel naar de slijter voor n goed begin van het
nieuwe visseizoen.
Tijdelijk Zi liter Sonnema Berenburg met unieke viswaaier.
bij
Wilhelmina
Pepermunt
Er is nu een fraaie Pondsbus
Wilhelmina Pepermunt. 500 gram
pepermunt van onovertroffen
kwaliteit in een schitterend
gedekoreerde, kleurrijke Bus. En
omdat Fortuin dit jaar 135 jaar
wordt, geven wij bij Goudbakje,
Geschenkdoos en Pondsbus
respeklievelijk 5, lOen 15 gratis
spaarpunten. Stuurt u ons 120
spaarpunten toe. dan ontvangt u
van ons zo'n schitterend
gedekoreerde Pondsbus gratis
franko thuis (winkelwaarde f 6,95).
Een vorstelijk kado voor liefhebbers
van vorstelijke pepermunt.
Jubileum Aanbieding van
HOFLEVERANCER DOCKUM
KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN
„Wie is hier eigenlijk de
baas?" Zo noemde Rita
Törnqvist de briefwisseling
met haar dochter Marlt van
elf, eerder verschenen in
Ouders van Nu. Ploegsma
maakte er een zeegroen
boekje met blauwe bladen
van, en wat begon met ha-
nepotig op moeders kussen
neergelegd protest „Ik had
toch tegen je gezegd dat ik
die oppas niet wou hebben,
maar toen heb je haar toch
gevraagd", is een uitste
kend boekje geworden voor
kinderen en ouders.
Eindelijk eens uitgesproken
het ongemak dat kinderen
van grote mensen en hun
„maar doen" ondervinden
(in het oppasgeval: rook, tv-
kabaal zelf vroeg naar bed
moeten" en jullie maar lek
ker uit eten bij vrienden die
wij óók aardig vinden. Te
klein om op onszelf te pas
sen, jawel. Maar niet te
klein om mee te moeten
naar het toneelstuk over De
ingebeelde Zieke, waar ik
zo n pijn aan mijn voet had.
die helemaal niet ingebeeld
was. Al vond ik het stuk
beter dan wat „speciaal
voor kinderen gemaakt
wordt". Dit zet de moeder,
aan het overpeinzen „waar
om staan wij altijd maar te
roepen dat kinderen zo lang
mogelijk kind moeten blij
ven en dat ze voor allerlei
dingen te jong zijn" (Nou
dat roept niet iedereen
hoor). En ze schrijft terug
over volwassen worden, en
over mensen die dat nooit
worden. Bewaar me overi
gens voor een bepaald soort
volwassenheid, die waarvan
Heere Heeresma ooit zei
„De meeste mensen bevrie
zen op hun zeventiende, zo
niet eerder" en dat is grim
mig waar. Maar als meneren
van vijftig 't liefst lammet
jespap eten en een kind van
drie salami: mogen ze asje
blieft? Zo zet het kind de
moeder aan het denken.
Dat ze terugschrijft ver
baast het kind (waarom? als
je je moeder toch schrijft?)
Ze vindt wel dat haar moe
der de baas speelt, en niet
de dokter hoeft antwoorden
in héir plaats. Precies zoals
op school de leraar haarfijn
begint uit te leggen wat Pe
ter nou Juist ln zijn spreek
beurt over de maan heeft
verteld. Over van alles gaan
de deuren nu open, hier en
daar heel verfrissend. Bij
voorbeeld waar de moeder
krachtig losbarst over de
tienerdictatuur, het onge
mak dat grote mensen van
kinderen kunnen hebben.
Neem die zondag toen pa en
moe al om zeven uur gewekt
werden door geroep om
„vreten", en wedstrijden ln
hagelslageten. Toen ze mee
moesten naar het trimbos
„want wij hebben geen rij
bewijs" en vervolgens
kwaad hun kinderen een
museum insleurden, tot nie-
mands genot. Aan tafel
waar keurig gekookt en ge
serveerd is, boeren de kin
deren, en laten ze winden.
Meteen na het eten moet de
teevee aan want je zal eens
de kwis missen; het huis is
vergeven van hun stampen
de popmuziek. De naar bo
ven vluchtende ouders (wie
herkent zichzelf niet, bij tij
den?), de huiskabouters van
hun kinderen. Ze denken
aan de tijd dat Marit drie
was en schilderij na schilde
rij wUde zien; dat Torbjörn
alle Zweedse kerkjes wilde
bekijken en bevoelen; dat
Saskia altijd dié plaat van
Bach wou horen. Maar tie
ners van nu vinden die mu
ziek zo „godderig" klinken.
Over God gesproken; de
brieven hier zijn niet de
meest opbeurende. Het
kind komt met haar vragen;
ligt overhoop met zondag-
schoolgedoe (het kleien van
een kruis met Jezus eraan)
en Jezus-Superstartoestan-
den. Dat komt erg goed en
eerlijk tevoorschijn. Het
moeder-geloof komt niet
veel verder dan wat drome
rig alleen in 't bos zijn.
mooie muziek horen of ie
mand zien wiens ogen spre
ken; dit nadert een infantie
le sentimentaliteit.
Het kind is hier volwasse-
ner, en neemt dit niet. Ook
niet de poging van de moe
der met „terug naar de na
tuur", en de eenheid des le
vens van de primitieve vol
ken. en alleen zijn met God.
Dat dit gesprek verzandt
ligt niet aan het kind. maar
aan de „sprake "loosheid
bij de moeder. Het meisje
vindt alleen-zijn ook best
eens fijn. maar liever is zij
met de anderen. Zij vindt in
deze geloofsvragen niet de
andere in haar moeder.
Overigens is het stagneren
van deze dialoog zeker type
rend voor deze tijd. Het
roept om een andere brief
wisseling in de zin van
als uw zoon u
vraagtWaarop Mozes
dan verhalend begint te
antwoorden hoe deze God
en zijn volk op weg zijn. Ik
dacht aan Abel Herzbergs
Brieven aan mijn kleinzoon,
of aan het oudere boek van
Kohnstamm, die althans
proberen te luisteren naar
de bijbelse dialoog.
Veel nuchterder daarente
gen is de moeder weer op
het stuk van erotiek, ge
weld, en huichelarij daar
over. In het stadium van de
briefwisseling waar men el
kaar reeds aanspreekt met
„Trutmens" en „truttebel"
zegt zij over het klasgenoot
je van haar dochter, die pis
toolschietend door het le
ven gaat. kinderen bang
maakt, spreekbeurten over
pistolen houdt, maar die
naar bed gestuurd wordt als
hij thuis „piemel" zegt of
„neuken", want-daar-
praten-nette-mensen-niet-
over en ooit iemand bloot
gezien? Zichzelf niet eens
etc. etcdat zulke ouders
op hun billen zouden moe
ten hebben; en ook de me
neren die beslissen dat je
achttien moet zijn voor
films waarin een beetje de
gek gestokei) werd met
seks, en die Je vanaf je der
de rustig laten schieten met
je pistooltje en de gru
welijkste geweld-scènes op
tv en film laten zien. Het
kind straalt de rechtlijnig
heid van haar leeftijd uit; ze
wil geen „nette" kleren al
leen voor dat partijtje, en
door Gertie Evenhuis
niet een hele onderbroek als
ze naar het spreekuur moet
wanneer die broek anders
wekenlang kapot is (en
waarom stop je vaders sok
ken niet eens een keer als
hij sandalen draagt?). Ze is
ertegen te bedanken „voor
het spelen" op een feestje,
tenslotte zou men héAr wel
mogen bedanken voor het
bezig houden van ander
mans kind.
De moeder barst ook weer
prima uit over het verloede
ren van kamers, trappen,
wc en huls waar toch was
afgesproken dat men sa
men alles zou schoonhou
den. terwijl nü pa en moe de
vuilste karweien doen. en
ook de andere. Over indrin
gende en over kleine dage
lijkse zaken, over de klas
sieke vraag „hoe was het
voor ik werd geboren, vertel
me er eens van.
De briefwisseling eindigde
even abrupt als ze begon,
alleen roepen beiden elkaar
nog wel eens verontwaar
digd toe „Wie is hier eigen
lijk de baas?" „Allebei" zegt
Marit dan. „Ik over mij en
JIJ over Jou". Merkwaardig
genoeg: ik geloof dat dit
eerlijke boekje nog authen
tieker op mij zou zijn over
gekomen wanneer de taal
van de 11-Jarlge iets onbe-
holpener en kinderlijker
was geweest. Maar. als het
kind nu eenmaal zo goed
schrijft: des te beter.
Omtrent haar moeder, Rlta
Törnquist, nog even: dat zij
alle boeken van Astrid
Lindgren ln het Nederlands
heeft vertaald en nu voor 't
eerst zelf een kinderboek
heeft geschreven „Ze snap
pen er niets van" een kin
derdagboek vol fantasiefi
guren en gedroomde vrien
den, maar ook levende. Het
kind Heleen, de hoofdper
soon, houdt van alleen zijn,
wUde veldjes om hutten te
bouwen, van botjes verza
melen. van koningen, en
muziek. Haar vriendje Wal-
demar en zij worden lang
niet altijd getolereerd door
de nette buurt, en de later
opduikende muzikant Cor
nelius wordt zelfs door de
politie Ingerekend op ver
moeden van „kinderlok-
ken". Bij hen die er niet*
van snappen horen ook
nichtjes met teen-nagellak.
En poppewagenmelden.
11.90
