etuigen zagen Menten schieten
MS- a
Van school komen,
maar moeite hebben
met geldzaken.
Wij helpen.
ABN Bank
fessa-executie in tuin van Poolse landeigenaar
ri
J
3
Eindexamen Duits
'behoorlijk zwaar'
I
Invoering formulieren bij*
Van der Louw niet bekend
jt
Bij lagerberoepsonderwijs
President Philips
krijgt bij afscheid
hoge onderscheiding
Chileense junta
beropft drie
vakbondsleiders
van nationaliteit
Het geheim dat
je deelt met
Sandeman.
Bereid tot gesprek met Kalma
Puinruimen bij„Polen"
duurt tot weekend
jdERDAG 12 MEI 1977
BINNENLAND
T rouw/Kwartet9
r Leo Kleyn
UISTERDAM De 60-jarige Poolse Karolina Tuzimek heeft
steren verklaard dat zij Pieter Menten in juli 1941 eigenhandig
telt zien schieten op drie inwoners van Podhorodce. Haar
i-jarige zuster zei dat ze bij die gelegenheid Menten eenmaal
eett zien schieten, waarna zij zich vol angst had afgewend. Een
Brde Poolse vrouw die als getuige optrad, verklaarde gezien te
Ebben dat Menten bij deze schietpartij aanwezig was.
amer
e drie vroegere Inwoonsters van
it Poolse dorp Pdhorodce legden
■ze ooggetulgenverklaringen af op
tweede zittingsdag van het tegen
enten (77) gevoerde proces. Zij zei-
45u|en alle drie aanwezig te zijn ge-
997ifeest bij de massa-executie In de
7225|ün van de landeigenaar Izak Pisty-
277(jer, een zakenvriend van Menten
7362Bet wie hij later gebrouilleerd raak-
715! i pistyner zelf was niet in Podho-
^fcdce aanwezig, toen deze executie
aatsvond.
aroline Tuzimek en haar zuster
lulina Tyczynska vertelden de bij-
P20J ndere strafkamer van de Amster-
49Skmse rechtbank dat begin juli 1941
56t|ëjcraïense politiemannen die Joden
eendreven, ook hun vader waren
men halen. Omdat deze ziek op
i lag en het de politiemannen niet
rte hem mee te nemen, hadden ze
drie dochters van de man mee ge-
men naar de tuin van Pistyner.
aar aangekomen ontwaarden ze
leter Menten, die ze kenden uit de
-King d dat hij op zijn landgoed 8opot.
endelPodhorodce had gewoond.
VtHTtNH fc
1
dé vakbeurs voor
bedrijfshuishoudingen
ziekenhuizen
verpleeginrichtingen
gebouwendiensten
van de overheid
schoonmaakonder-
nemingen
f diensten voorde behan
deling van afvalstoffen
internationale vakbeurs voor
bedrijfsmatig onderhoud en schoonmaak
vakbeurs voor gemeentereiniging
en vuilverwerking
10-13 MEI
j dagelijksgeopendvanX)-17uur
I AMSTERDAM ra|
Paulina Tyczynska, die na haar zus
ter als getuige werd gehoord, gaf een
gelijkluidende lezing van de gebeur
tenissen. Ook zij verklaarde gezien
te hebben dat Menten op zijn vroe
gere administrateur had geschoten.
Zij zei ook nog gehoord te hebben
dat Menten, alvorens te schieten,
zijn slachtoffer had toegevoegd:
„Hier heb Je Je Hitler-is-een-
snotaap". De tolk, die deze vertaling
van de woorden van Menten gaf, zei
dat deze mondvol Nederlands in het
Pools slechts uit vijf lettergrepen
bestaat. Omdat Menten ontkent dq
Poolse taal machtig te zijn, vroeg de
officier of hij zich in het Pools had
uitgedrukt, waarop de getuige be
vestigend antwoordde.
Bijeen gedreven
De 63-Jarige Poolse Ludwika 8zus-
ter zei gisteren ook gezien te hebben
dat in de tuin van Pistyner bewo
ners van Pdhorodce bijeengedreven
waren. Ook volgens haar verklaring
was daarbij de in een Duits uniform
gestoken Nederlander Menten aan
wezig. Zij kende Menten, omdat zij
vijf of zes.dagen als hulshoudster bij
door Henri Kruithof
ROTTERDAM De eindexamendandidaten bij het lager
beroepsonderwijs hebben het gistermiddag behoorlijk
zwaar gehad. Op het programma stond het vak Duits,
waarbij over een viertal teksten in totaal vijftig meerkeuze
vragen beantwoord moesten worden.
11
Astrid, Agnes, Roslta, Sonja en
Connie, allen leerlingen van de
rooms-kathoiieke school voor la
ger economisch en administratief
onderwijs in Rotterdam-zuid roe
pen in koor dat ze er weinig van
begrepen hebben. „Ik heb ontzet
tend veel gegokt", zegt de een, „ik
heb het ontzettend slecht ge
maakt". de ander.
Ze zijn het er over eens. Duits was
heel erg moeilijk. Het grote pro
bleem was het feit dat er zo veel
moeilijke woorden in stonden.
..We hebben te weinig woordjes
geleerd en daardoor konden we
de tekst bijna niet gebrijpen".
De lerares Nederlands, die bij
Duits surveilleerde, mevrouw J. L.
Boutkan, ls het met haar leerlin
gen eens. „Deze kinderen hebben
maar twee Jaar Duits gehad en
dat ls te weinig om het goed te
kunnen begrijpen. Ik kan me heel
goed voorstellen dat ze het er
behoorlijk moeilijk mee gehad
hebben", zegt ze.
Een vraag leek me aardig, hoewel
de kinderen het er moeilijk mee
hadden. In een van de tekstjes
wordt een beschrijving gegeven
van een bepaalde situatie. In de
vraag worden vier tekeningetjes
getoond. De leerlingen moeten
daaruit het tekeningetje kiezen
dat bij de situatiebeschrijving
hoort. Hiermee ls. lijkt mij, heel
goed te bekijken of de kandida
ten de tekst begrepen hebben.
Gistermorgen hebben de leerlin
gen aan het lager beroepsonder
wijs het wat gemakkelijker ge
had. Toen moesten ze over drie
Nederlandse teksten vijftig vra
gen beantwoorden. Mevrouw
Boutkan:Jk vond het ln het alge
meen een goed examen. Er zaten
niet al te moeilijke woorden ia
Bovendien ben ik blij dat dit Jaar
niet de moeilijkste vragen pas op
het laatste kwamen. Dat was vo
rig Jaar wel zo, met als gevolg dat
het niet zo best ging."
De eerste tekst was ontleend aan
de Shell-tourgids „Langs burch
ten en buitens" en gaf een be
schrijving van de burcht Door
nenburg ten oosten van Nijme
gen. Ook hier weer een tekeninge
tje, waaruit de kandidaten een
antwoord moeten halen. De leer
lingen uit Rotterdam-Zuid had
den hiermee toch vrij veel moeite.
Kennelijk hadden ze het ook bij
,proefexamens niet eerder meege
maakt, ze keken er raar tegen
aan.
In het algemeen vonden de vijf
Leao-leerlingen het Nederlandse
examen toch vrij pittig. De
proefexamens die ze in het verle
den wel eens gemaakt hadden
vonden ze aanzienlijk gemakke
lijker. „De antwoorden leken zo
erg op elkaar. Je kon bijna niet
kiezen," zegt een van hen. Maar
dat ls nu Juist de bedoeling van
meer-keuzerragen. Als de
antwoorden te sterk verschillen
wordt het al te gemakkelijk.
In de tuin was een grote kuil gegra
ven en daaromheen stonden de bij
eengedreven Inwoners van het dorp.
Bij de executie die weldra zou vol
gen, had Menten, die ln een Duits
uniform was gekleed, volgens Pauli
na Tyczynska klaarblijkelijk de lei
ding. Behalve Menten zouden ook'
twee andere mannen een Duits uni
form hebben gedragen.
Administrateur
Karolina Tuzimek verklaarde ge
zien te hebben dat Menten, die ln
Podhorodce bekend had gestaan als
„de landeigenaar" en „de Hollan
der" en die zij meermalen in een
rijtuig door het dorp had zien rijden,
een vuurwapen op zijn gewezen ad
ministrateur Aleksander NovickyJ
richtte. Nadat een schot was geval
len, zag zij NovickyJ vallen. Later
had zij gehoord dat het schot dode
lijk was geweest
Volgens deze getuige had zij daarna
gezien dat Menten ook de vrouw en
de broer van NovickyJ neerschoot
Zij kwam daarmee terug op een tij
dens het vooronderzoek in Polen
afgelegde verklaring dat zij niet had
gezien dat Menten ook op de broer
van Novikyj had geschoten. Op de
vraag van de officier van Justitie,
mr. A. F. J. C. Habermehl, waarom
zij pas na 35 jaar een verklaring over
deze executie had afgelegd,
antwoordde Karoline Tuzimek dat
er haar nooit eerder naar gevraagd
was. Toen zij in Poolse krant las dat
Menten van oorlogsmisdaden werd
beschuldigd, was zij op aandringen
van haar zwager naar de politie
Drie Poolse getuigen op weg naar de rechtszaal. Van links naar rechts Sabina
Jaworska, Paulina Tyczynska en Ludwika Szuster.
hem gewerkt had. In die tijd was
volgens haar NovickyJ nog als admi
nistrateur ln dienst van Menten.
Toen de getuige dit zei, riep Menten
uit dat nu wel vaststond dat zij
meineed pleegde, omdat volgens
hem toen al op zijn instigatie een
strafvervolging wegens brandstich
ting tegen de administrateur was
ingesteld.
Ludwika Szuster vertelde door de
Oekraïense politie naar het huis van
Pistyner te zijn gebracht, terwijl
haar familie naar de kerk was. De 7e
Juli 1941, waarop de executie zou
hebben plaatsgevonden, viel op een
zondag. Op de veranda voor het huls
ontmoette Ludwika Szuster volgens
haar verklaring Menten, die haar in
het Duits en daarna in het Pools
vroeg of zij hem herkende. Aanvan
kelijk, zei de getuige, herkende ze
Menten niet, maar later weL
Persoonlijk
Op een gegeven ogenblik zou Men
ten zijn vroegere hulshoudster ge
zegd hebben naar huis te gaan. Lud
wika Szuster vertelde dat zij net
thuis was, toen het schieten begon.
Van haar zuster, die op de plaats
van de executie in een boom was
geklommen en van haar broer hoor
de zij later dat NovickyJ en anderen
waren doodgeschoten. Haar zuster
zou haar hebben gezegd dat Menten
persoonlijk op NovickyJ had gescho
ten. Op een vraag van de officier van
justitie antwoordde de getuige niet
gezien te hebben of Menten gewa
pend was. Op een andere vraag
Van een verslaggever
EINDHOVEN Jhr. H. van.
Riemsdijk, die woensdagmiddag na
zes Jaar „presidentschap" afscheid
heeft genomen van Philips ls bevor
derd tot commandeur in de orde van
Oranje Nassau. De bijbehorende
versierselen werden hem woensdag
middag door minister Lubbers uit
gereikt.
In een korte „persoonlijke en niet
door hoge ambtenaren opgestelde"
toespraak zei Lubbers dat in rege
ringskringen een diep respect be
staat voor Philips en voor de rol die
de heer Riemsdijk daar heeft ver
vuld. Naar de mening van Lubbers ls
Philips een bedrijf „om als Neder
lander trots op te zijn".
Nieuwe politieke opties zoals zorg
voor het milieu, het energie- en
grondstoffenbeleld. de ruimtelijke
ordening en de internationale ar-'
beldsverdeling worden vaak uitge
legd als in tegenspraak met de be
langen van grote ondernemingen,
zei Lubbers. „Het tegendeel ls eer
der waar. Het moet dan ook voor de
leiding van een bedrijf als Philips
een extra-handicap zijn om te wor
den getroffen door vaak on
rechtvaardige kritiek op dit punt",
aldus Lubbers.
De Chileense militaire Junta van Au-
gusto Pinochet heeft afgelopen za
terdag de Chileense nationaliteit
ontnomen aan drie leiders van de
clandestiene Chileense vakbond,
CUT. Deze vakbond ls offioieel ver
tegenwoordigd bij het internationa
le verbond van vakverenigingen ln
Brussel.
De drie mannen zijn Humberto El-
gueta. lid van het bestuur van CUT,
Luis Menenes, secretaris-generaal
van deze vakbond en Aranera, ook
lid van het bestuur. De Chileense
regering heeft hen de nationaliteit
ontnomen omdat zij zich Ingezet*
hebben voor een totale Isolering van
de Chileense dictatuur. De bronnen
die dit bericht bekend maakten, wij
zen erop dat Orlando Lettelller, die
ln de laatste maanden van de rege
ring Allende minister Was en na de
Chileense staatsgreep lil Wash
ington in ballingschap woonde, ook
van zijn nationaliteit beroofd werd.
Enkele dagen daarna werd Letelller
vermoord, en ln kringen van de Chi
leense vakbeweging wordt nu voor
de levens van de drie leiders ge
vreesd^ v
antwoordde zij dat in het huis van
Menten Pools werd gesproken. Ook
zij verklaarde de politie over het
gebeurde te hebben ingelicht naar
aanleiding van de publiciteit die in
Polen aan de zaak-Menten werd
gegeven.
Menten, die op deze tweede zittings
dag wat minder fel tekeer ging dan
op de eerste, verweerde zich met
kracht tegen de beschuldigingen
van met name de zusters Tuzimek
en Tyczynska. Hij sprak over „voor
gebakken" verklaringen, omdat ze
op sommige punten naar zijn me-
.ning veel te gedetailleerd waren om
waarheidsgetrouw te kunnen zijn.
Over een van beide getuigen merkte
hij op: „Ze herinnert zich meer dan
ze ooit gedaan heeft, dat is duide
lijk".
„Broer"
De ooggetuigen, zei Menten, moeten
hem verwisseld hebben met zijn jon
gere broer Dirk, die volgens hem ook
vijf Jaar ln Polen heeft gewoond.„Ik
kwam bijna nooit in Podhorodce,
mijn broer wel. Die ging vaak Jagen,
wat ik nooit deed. In de verklarin
gen is sprake van een lange, onge
veer 35-Jarige man. Ik kan met mijn
1.68 meter onmogelijk lang worden
genoemd. Mijn broer is veel langer.
In 1941 was hij 35 Jaar, en ik 42."
Daarnaar gevraagd door de presi
dent, antwoordden de getuigen er
zeker van te zijn Pieter Menten niet
voor zijn broer Dirk gehouden te
hebben.
Menten wees er verder op dat met
elke nieuwe verklaring van de getui
gen (die verscheidene verklaringen
op verschillende tijdstippen hebben
afgelegd) de beschuldigingen tegen
hem toenemen. Aan het adres van
Karolina Tuzimek zei hij: „De ver
klaringen van de getuige groeien
met de dag, als kool". Hij zei het,
haar ook kwalijk te nemen hem tij
dens het vooronderzoek van spiona
ge te hebben beschuldigd. „Er was
toen nog geen handel in verdovende
middelen. Anders zou ik me daaraan
natuurlijk ook schuldig hebben ge
maakt." Overigens zei hij de
rechtbank er erkentelijk voor te zijn
bij het horen van getuige Karolina
Tuzimek alle moeite gedaan te heb
ben „achter de waarheid te komen".
Voordat de Poolse getuigen aan het
woord kwamen, nam de rechtbank
onder hevige protesten van de
raadsman van Menten de 34-Jarige
journalist Hans Knoop een kort ver
hoor af. Knoop, hoofdredacteur van
het weekblad Accent, waarin keer
op keer op arrestatie van Menten
werd aangedrongen, mocht daarna
de zitting bijwonen. Zijn getuigen
verhoor leidde tot een eertste
confrontatie met Menten en diens
verdediger, mr. L. van Heijningen.
De raadsman van Menten had
Knoop pas in het najaar als getuige
willen horen, wat tot gevolg zou
hebben gehad dat de Journalist het
grootste deel van het proces niet
had kunnen bijwonen. De president
van de rechtbank, mr. J. A. Schroë-
der, zei gistermorgen dat dit hem te
ver ging. Hij beriep zich op zijn recht
de volgorde waarin getuigen op
grond van het wetboek van strafvor
dering gehoord moeten worden, te
veranderen. Hij zei dat er ln redelijk
heid geen bezwaar tegen viel aan te
voeren, Knoop eerder te horen. Het
is', zei hij, „heel hard voor een Jour
nalist de zittingen niet te kunnen
bijwonen, en zeker voor een Journa
list die zich zo in deze zaak heeft
verdiept".
Knoop werd daarop ambtshalve ge
hoord, waarna mr. Van Heijningen
na verloop van tijd de gelegenheid
krijgt de getuige aan een uitvoeriger
verhoor te onderwerpen. Mr. Van
Heijningen, die zei hiertegen ernstig
bezwaar te maken, omdat hij het
belang van de verdediging hierdoor
ernstig geschaad acht, liet de
rechtbank weten: >rIk heb er geen
woorden voor".
„Onjuistheden"
Tijdens de ondervraging waaraan
hij toen Knoop noodgedwongen on
derwierp, legde de raadsman van
Menten de vinger op een aantal on
juistheden die de journalist in diens
boek over de zaak-Menten heeft ge
schreven. Onder meer wees hij erop
dat Knoop schrijft aanwezig te zijn
'geweest bij de opening van massa
graven, wat niet het geval is ge
weest. Ook hield hij Knoop voor dat
zijn verklaringen afwijken van die
van de fotograaf Guus de Jong, die
met Knoop naar de Sowjet-Unle is
gereisd om bewijsmateriaal tegen
Menten te verzamelen.
's Middags vroeg mr. Van Heijnin
gen de journalist te verbieden insi
nuerende en beledigende opmerkin
gen te maken aan het adres van de
vrouw van de verdachte, Meta Men
ten, en de ook in de rechtszaal aan
wezige dochter van Dirk Menten.
Knoop ontkende verontwaardigd de
belde vrouwen beledigd te hebben,
waarop de president volstond met
de waarschuwing: „Van nu af aan
gebeurt dit niet meer".
Late getuige
Het proces tegen Menten zal morgen
worden voortgezet. Als getuigen
worden dan gehoord 8ablna Ja
worska, de zuster van Karolina Tu
zimek en Paulina Tyczynska, en een
Duitser, Hans Oeisler. De officier
van justitie deelde de rechtbank gis
teren mee dat deze getuige zich.'
waarschijnlijk naar aanleiding van
de publikaties over de zaak-Menten,
te elfder ure gemeld heeft
Sandeman. forten Sherry
•Mrburit-UcQidtecAkrken
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Burgemees
ter Van der Louw heeft als
hoofd van het Rotterdamse po
litiekorps niet geweten dat er
een jaar geleden door de re
cherche formulieren zijn inge
voerd waarop discriminerende
gegevens ingevuld moesten
worden over verdachten.
Dit blijkt uit een brief van Van der
Louw aan hoofdinspecteur Kalma.
In de brief, die Kalma gisteren heeft
ontvangen staat: „het formulier had
niet in gebruik mogen worden geno
men, zelfs niet in de sfeer van een
proefneming".
Nadat Kalma de affaire ln de open
baarheid had gebracht kwam vast te
staan dat hij zijn bezwaren tegen het
formulier een jaar geleden aan zijn
hoofdcommissaris kenbaar heeft ge
maakt. Blijkens mededelingen van
Van der Louw is hierop toen monde
ling gereageerd met de mededeling*
dat het om experimentele formu-
iiern ging die nog bijgeschaafd zou
den worden.
Kalma ontkent overigens ooit ant
woord te hebben gekregen op zijn
'klachten van een jaar geleden. Dat
was voor hem Juist de reden om de
zaak nu ln de openbaarheid te
brengen.
In de brief van Van der Louw aan
Kalma zegt de burgemeester ook be
sloten te hebben de ministers te vra
gen de omstreden formulieren uit de
clrculaüe te nemen.
Dit besluit sluit niet aan op de
antwoorden van de ministers op Ka
mervragen. In dat antwoord zeggen
de bewindslieden dat er inmiddels
een standaardformulier is ontwor
pen waarop de door Kalma gewraak
te aanduidingen als Jood, homofiel"
en dergelijke niet meer voorkomen.
Vast staat dat de Rotterdamse
rechnerche de afwijkende formulie
ren ln elk geval tot en met vrijdag
vorige week gebruikte. Burgemees
ter Van der Louw laat Kalma ten
slotte weten tot een door de laatste
aangevraagd gesprek bereid te zijn
zodra de korpsleiding schriftelijk ge
rapporteerd heeft over de feitelijke
toedracht. Om die rapportage te
kunnen opstellen zal de hoofdin
specteur worden gehoord.
Brand laat gemeld
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het zoeken naar
slachtoffers en het ruimen van puin
op de plaats van het volledig afge
brande hotel Polen in Amsterdam
duurt volgens de brandweer zeker
nog tot en met aanstaande zaterdag.
Gisteravond laat bedroeg het aantal
geborgen doden zestien en werden
er nog zeventien mensen vermist.
Burgemeester Samkalden zei giste
ren ln een verklaring voor de ge
meenteraad te vrezen dat de vermis
ten ook onder het puin liggen. Vol
gens Samkalden voldeed het hotel
aan „redelijke eisen van brandvei
ligheid". De brandweer was wel met
de directie van het hotel in onder
handeling over een aantal maatre
gelen die de brandveiligheid hadden
moeten verhogen.
Volgens brandweerfunctionaris M.
de Vries is uit getuigenverklaringen
gebleken dat de brandweer erg laat
gewaarschuwd ls. De eerste melding
kwam binnen om negen minuten
voor half zeven, terwijl getuigen al
minstens een kwartier eerder de
brand hebben ontdekt. Wie de
brand uiteindelijk heeft gemeld,
staat nog niet vast. De getuigen
worden door de politie verhoord.
)e politie heeft nog geen aanwijzin
gen kunnen vinden over het ont
staan van de brand. Wel is duidelijk
geworden dat het vuur al ln een
vroeg stadium op de begane grond
werd gesignaleerd.
De Zweedse toeristen, die de brand
hebben overleefd, zijn gisteren per
bus vertrokken naar hun vaderland.
De vermisten zijn hoofdzakelijk
Zweden. Voor zover bekend worden
er geen Nederlanders meer vermist.
Daar sta je dan. Blij datje van school af bent. Straks een baan
of studeren. Dat betekent salaris of een toelage. En met dat geld wil je
verstandig omspringen. Laat daarom je inkomsten storten op
een rekening bij de ABN. Dat maakt het betalen van
je rekeningen veel eenvoudiger en je bent meteen
klant van een bank, die kan helpen met Eurocheques,
betaalcheques, sparen, lenen (een rentedragende
studielening bijvoorbeeld), vakantiereizen en,
natuurlijk, vreemd geld.
Kortom, de ABN
is een bank die
eventuele moeite met
geldzaken snel uit de
wereld kan helpen.
U kunt mij helpen door informatie te sturen overde
voordelen van een StudenteiWSalari&rekening.
Mijn naam is:
Huidig adres:.
Plaats:
.Tel.:
In ongefrankeerde envelop zenden aan:
Algemene Bank Nederland, Afd. O.D. 50,
Antwoordnummer 1555, Amsterdam.
