JNAVO legt meer nadruk op mensenrechten §VS leggen Israël geen regeling op Rhodesië ziet licht olitieke archeologie van Jigal Jadin Premier Pakistan wil met oppositie praten Den Uyl wil troepenoverleg weer op gang brengen fonce na gesprek met Allon Dissidenten in Polen actiever Mogelijkheden in Brits-Amerikaans plan Minister El Salvador vermoord Nieuwe partij brengt niets nieuws in Israël LONDEN Onder invloed van de Amerikaanse president Carter heeft de Navo in het slotcommu niqué na afloop van de topconferentie de laatste twee dagen in Londen, voor het eerst een duidelijke paragraaf gewijd aan de mensenrechten. De bondgenoten erkennen, aldus het communiqué, de volstrekte rechtmatigheid van het verlangen van de mensen in de hele wereld naar mensenrechten en fundamente le vrijheden. „Wij zijn er van over tuigd dat respect voor die vrijheden en rechten overeenkomstig de ver plichtingen die de regeringen heb ben aanvaard, essentieel is voor vre de, vriendschap en samenwerking tussen de volkeren." Open deur De Amerikaanse president Carter en de Britse premier Callaghan iraten met journalisten na afloop van de NAVO-top. Op het eerste gezicht nogal een open deur-tekst, maar, zo werd in Neder landse NAVO-kringen benadrukt, het is toch al heel wat als je terug denkt aan de tijd dat er nog twee dictaturen in de NAVO zaten (Grie kenland en Portugal) en er over de mocratie en mensenrechten slechts in zeer bedekte termen gesproken kon worden. Volgens deze kringen is de tekst ook voorzichtig om te voor komen dat hij opgevat kan worden als een oproep c.q. steunbetuiging aan volkeren in Oost-Europa om zich te verzetten tegen de overheden daar. De NAVO-leiders hebben afgespro ken dat de kwestie van de mensen door Ferry Mingelen rechten zeker ter sprake zal worden gebracht in Belgrado, waar Oost en West gaan bekijken wat er terecht is gekomen vsm de in 1975 te Helsinki gemaakte afspraken over vrede en samenwerking in Europa. Men is het er over eens dat het oostblok in Belgrado niet als een soort gedaagde kan worden behandeld wegens de schending van de mensenrechten, vandaar de nadruk in het communi qué dat de NAVO-bondgenoten zich zullen inzetten voor een constructief resultaat. Ontwapening De Deense minister van buiten landse zaken Friedenlund wees erop dat je verschillende interpretaties kan geven van het begrip mensen rechten. Zo worden in het westen met name de vrijheidsrechten be doeld, terwijl het oostblok meer oog heeft voor de sociale rechten zoals het recht op arbeid en men verwacht dan ook dat het oostblok het westen zal verwijten dit recht op arbeid niet te garanderen. De NAVO-leiders spreken in het communiqué voorts duidelijk uit weinig waarde te hechten aan alge mene verklaringen van het oostblok over de noodzaak van ontwapening. De veiligheid van Europa is niet ge diend met intentieverklaringen maar met concrete inspanningen om het niveau van de bewapening te verlagen, aldus het communiqué. Het maakt echter nog geen melding van gisteren in Londen bekend ge worden besprekingen binnen de NA VO om weer wat beweging te krijgen in de vastgelopen onderhandelingen tussen oost en west over wederzijdse troepenvermindering (MBFR). Een van de probleempunten bij die onderhandelingen is de manier waarop de sterkte van de troepen precies geteld wordt en welke nadere specificaties daarbij gegeven worden. uitgangspunt in deze onderhande lingen juist is dat er geen nationaal plafond maar totaal-plafonds voor de troepensterkte worden bereikt waarbij die sterkte voor NAVO en Warschaupact ongeveer gelijk moet zijn. Vanuit de behoefte de troepenbe sprekingen weer nieuw leven in te blazen heeft ook Nederland bepaal de voorstellen gedaan op het punt van de formulering van die nadere specificaties. Daarover is gisteroch tend in Londen op ambtelijk niveau ook met de Westduitsers overleg ge pleegd. Over het belang van de besprekin gen die nu gaande zijn, bestaat geen eensluidende interpretatie De Westduitsers spraken van een be langrijk initiatief maar minister Van der Stoel noemde het meer een technische kwestie waaraan de NA VO nu maar eens moet gaan werken omdat op de echte hoofdpunten de Russen nog steeds niet hebben gere ageerd op de laatste westerse voor stellen. De Westduitsers hebben bezwaren tegen nadere specificaties als die Opleving neerkomen op het aangeven van de sterkte ter land. Zij vrezen dat het Warschau-pact dan zal proberen troepenvermindering speciaal ten koste van de West-Duitse troepen te bereiken, hoewel het NAVO- Uit de opmerkingen van premier Den Uyl op dit punt kon echter afgeleid worden dat het toch om iets meer gaat dan een technische kwes tie. In zijn speech voor de NAVO- leiders had Den Uyl benadrukt dat een opleving van de besprekingen in Wenen noodzakelijk is. „We moeten de moed hebben iets te doen op de terreinen waar we ons dat kunnen veroorloven", zei hij toen. Hij voeg de daar desgevraagd aan toe: „We kunnen de zaak toch niet zomaar laten verstarren en maar blijven wachten." Volgens mjnister Van der Stoel zal hoe dat ook zij. de nieuwe formule voor het aangeven van de troe pensterkte nog geen directe conse quenties hebben voor de sterkte van de Nederlandse landmacht. Die zal gewoon op het huidige niveau ge handhaafd moeten blijven. De NAVO-ministers van buiten landse zaken hebben gisteren nog besloten in de toekomst wat meer aandacht te gaan besteden aan de bescherming van de burgerbevol king in tijden van oorlog. De Amen kanen zijn op dit punt zeer actief geworden omdat ook de Russen gro te activiteiten in deze richting ont plooien. Sowjet-Unie zouden met name op grote schaal schuilkel ders worden gebouwd. De Europese NAVO-ministers zagen echter geen directe aanleiding tot een groot scheepse actie. Het wordt voorlopig op papieren niveau in Brussel beke ken, zo werd meegedeeld. eer >n Zo oude 0NDEN (Reuter, UPI) De Verenigde Staten hebben een £esc speciale band met Israël en zullen er voor zorgen dat Israël over j0! ïoldoende wapens kan beschikken. Verder is Washington niet nvan plan Israël een vredesregeling voor het Midden-Oosten op te leggen. Dit heeft de Amerikaanse minister van buitenlandse fakenCyrus Vance, gisteren gezegd na afloop van zijn gesprek met zijn Israëlische collega Jigal Allon. WARSCHAU (AP) - Het Poolse co mité voor de verdediging van arbei ders heeft gisteren in de hoofdstad Warschau bekend gemaakt dat het op een breder front gaat strijden voor het naleven van de rechten vah de mens in Polen. i De woordvoerder van het comité, Jacek Koeron, zei dat een bureau zal worden opgericht „om feiten te ver zamelen over het schenden van de' mensen- en burgerrechten door de Poolse autoriteiten. Deze autoritei ten zullen daarvan publiekelijk op de hoogte gesteld worden. Verder zal mensen, wie onrecht is aange daan rechtsbijstand verleend wor den, en daar waar nodig zal me dische en financiële hulp verleend worden." De woordvoerder van de dissiden tenbeweging zei verder dat er een fonds zal worden opgericht om „per manente hulp te verschaffen aan de slachtoffers van vervolgingen." Het comité ter verdediging van ar beiders werd vorig jaar opgericht na de rellen in Polen tegen verhoging van de voedselprijzen. Verschillende arbeiders werden daarbij gearres teerd en kwamen zonder werk te zitten. Het comité heeft hen toen rechtsbijstand verschaft. Het comi té bestaat voornamelijk uit Poolse Intellectuelen. Intussen wordt in Krakow een on derzoek ingesteld naar de dood van de 23-jarige student Stanislaw Pyas. die irt nauw contact stond met het comité. Pyas werd vorige week dood aangetroffen op de trap van de flat waar zijn vriendin woont, aldus het officiële persbureau Interpress. uit een lijkschouwing zou zijn gebleken dat hij voor zijn dood veel gedron ken had. Woordvoerder Koeron van het comi té. die dinsdag de dood aan westerse verslaggevers bekend maakte, zei toen: „één ding is zeker. De verwon dingen aan zijn hoofd zijn niet ver oorzaakt door een val. Hij is meteen hard voorwerp neergeslagen." ISLAMABAD (Reuter, UPI, AP) De Pakistaanse premier Zoelfikar Ali Bhoetto heeft laten weten bereid te zijn tot een gesprek met de gevangen zittende voorzitter van de opposition? le Pakistaanse Nationale Alliantie (PNA). Maoelana Moefti Machmoed. ;pprt Hon, die samen met Vance de pers Londen te woord stond, zei dat ance bij hem het gevoel had wegge- émen dat Isarël in een isolement 5u kunnen komen te verkeren. Van- zei dat de partijen in het Midden- losten tot een vergelijk moesten imen en dat de Verenigde Staten toer i Hel 'si wordt /an a 'ass® at alleen maar wilden vergemakke- Amerikaanse leiders hebben J. afgelopen dagen met Arabische Vd* leiders gepraat en Vance heeft de p ^^Israëlische minister daarvan giste- en op de hoogte gesteld. )ver de geruchten dat de VS Israël liet meer het modernste wapentuig ou willen geven zei Vance dat de erstei «üigheid van Israël Washington ,e mvk eer ter harte gaat en dat de VS er iters' oor-zullen zorgen dat Israël de be- v-Ben Öiikking krijgt over wapens om zijn eiligheid te garanderen. „De meest eavanceerde technologie zal daar- lan niet ontbreken", aldus Vance. chter n de Israëlische krant Davar, eigen ende p no. i dcl, i i van de regerende arbeiderspar tij, stond gisteren echter een verhaal dat zei dat de regering Carter over woog door Israël besteld wapentuig vniet te leveren en aankopen door de Israëlische wapenindustrie van on derdelen op te schorten. De Israë lische correspondent in Washington van het blad zei dat het ging om een gêheïm document over wapenverko pen aan Israël. Woordvoerders van Davar zelden gisteren dast de mili taire censor het artikel in eerste in stantie had verboden en dat het daarom de krant van eergisteren niet had gehaald. De censor had ge zegd dat het verhaal „Israëls presti ge in Washington schade kon berok kenen". De censor had het verbod gisteren opgeheven. Eerder deze week verschenen er in Israël berichten in de krant waarin gezegd werd dat de Israëlische am bassadeur in Washington. Simcha Dinitz, te horen had gekregen dat de VS Israël afgevoerd hadden van de lijst van landen die in aanmerking komen voor top-prioriteiten in de leveranties van wapens. SALISBURY (Reuter, UPI) De Rhodesische waarnemend eerste minister David Smith (niet te verwarren met premier Ian Smith) ziet wel wat in de Amerikaans-Britse voorstellen voor een oplossing van de kwestie Rhodesië. „Er Is licht aan het eind van de tunnel," zo zei hij. „Het kan weer uitdoven, maar op het ogenblik is het er." Een regeringswoordvoerder zwakte overigens later de opmerking van de waarnemend eerste minister af. Hij zei dat deze gebaseerd was op het gesprek met de Britse minister van buitenlandse zaken David Owen, de vorige maand, en niet op de nieuwe plannen. Deze werden gisteren door de Britse bewindsman in het Lagerhuis ge openbaard. Owen zei dat Groot- Brittannië en de Verenigde Staten Intensief overleg zullen gaan voeren met alle partijen die bij het Rhode sische conflict betrokken zijn. Der gelijk overleg kan volgens de minis ter van buitenlandse zaken een goe de manier zijn om te komen tot een nieuwe grondwet voor Rhodesië en voor overdracht van de macht van blank aan zwart. Zowel de Verenigde Staten als Groot-Brittanië zullen in zuidelijk Afrika een hoge diplomaat statione ren om de gesprekken op gang te brengen. Voor de Britten wordt dit waarnemend onder-minister voor Afrikaanse zaken, John Graham, die volgende week al zal vertrekken. Het besluit om het in deze richting van intensief overleg met alle partij en te zoeken is vorige week genomen door Owen en zijn Amerikaanse ambtgenoot Cyrus Vance, toen deze op bezoek was In Londen. Ook in de nieuwe plannen zal er een over gangsregering komen die Rhodesië naar volledige onafhankelijkheid eind volgend jaar moet lelden. De vorm van die overgangsregering vormde het breekpunt bij eerdér overleg over Rhodesië in Genève. Van Labours linkervleugel kwam enige scherpe kritiek op het betrek ken van de Amerikanen in dit initia tief. Het parlementslid Martin Flan- nery waarschuwde dat de Sowjet- Unie er zich ook mee zal willen be moeien als de Amerikanen hier een rol gaan spelen. Owen zei dat hem in persoonlijke gesprekken met de pre sidenten van de frontlinie-staten (Zambia, Tanzania, Mozambique, Botswana en Angola) was gebleken dat zij de Amerikaanse medewer king In deze vorm steunen. De premier wil met Machmoed de politieke crisis bespreken die nu al bijna twee maanden duurt. Gisteren hebben aanhangers van de PNA, een uit negen politieke groeperingen be staande oppositiepartij, de be langrijkste havenstad en econo misch centrum van Pakistan. Ka- ratsji. door middel van een staking plat gelegd. Zij blokkeerden wegen en gooiden stenen naar nog wel rij dende auto's. Nog steeds eist de PNA het aftreden van premier Bhoetto. Volgens de op positie heeft Bhoetto met zijn Pakis taanse Volkspartij CPPP) op grote schaal fraude gepleegd bij de alge mene verkiezingen van maart. Al twee maanden zijn met name de grote steden in Pakistan herschapen in oorden waar gewelddadige botsin gen plaatsvinden tussen aanhangers van de PNA, de PPP en de politie en militairen. Om de oppositie enigszins tegemoet te komen kondigde Bhoetto aan dat hij een meer islamitische levenswijze zou bevorderen. De nationale verga dering, die overigens geboycot wordt door afgevaardigden van de PNA, nam gisteren een wet aan, die „be dwelmende dranken" verbiedt. Overtreders kunnen gestraft worden met twee jaar gevangenisstraf en 2500 gulden boete. De wet geldt al leen voor moslems en niet voor bui tenlandse diplomaten in Pakistan. Bhoetto zal het moeilijk krijgen want hij lust graag een glas whisky. De minister van religieuze zaken. Maulana Kausar Niazi, die de wet door het parlement loodste, zei dat hij binnenkort een wetsontwerp zal Indienen om alle vormen van gokken te verbieden. Al eerder heeft Bhoetto in bedekte termen de Verenigde Sta ten er van beschuldigd achter de demonstraties van de PNA te zitten. De VS zou de oppositiepartij grote sommen geld hebben doen toeko men. Gisteren zei de premier dat hij nu „harde bewijzen" heeft dat de VS daadwerkelijk bij de rellen betrok ken waren. Hij zal ze niet publiceren om de betrekkingen met Was hington „niet verder te verslechteren en te verknoeien". SAN SALVADOR (Reuter) De 19 april ontvoerde minister van buiten landse zaken Mauricio Borgonovo Pohl van El Salvador is vermoord aangetroffen. Zijn lijk is met ver scheidene kogels in het hoofd ge vonden in Santa Tecla, 12 kilometer van Salvador, zo heeft de politie meegedeeld. De schatrijke minister Borgonovo werd 19 april ontvoerd door de volksbevrijdings- strijdkrachten die in ruil voor hun gevangene de vrijlating van een aantal politieke gevangenen eisten De regering heeft steeds gezegd niet te willen onderhandelen. oor James Dorsey !én van de meest spectaculaire verschijnselen op het huidige lolitieke toneel in Israël is de pijlsnelle opkomst van de Demo- tische Beweging voor Verandering. Opgericht in de tweede ur Jielft van 1976 door het samengaan van een aantal burgerlijke erenigingen en hervormingsbewegingen werd de Democra at.,, Ische Beweging al gauw de politieke stroming die de meeste aantrekkingskracht van de bewe- g werd door de persoonlijkheid ooj, haar leider, Jigal Jadin, ver- Bareo root' Jadin kreeg grote bekendheid m oor zijn militaire rol in de Onafhan- n elijkheidsoorlog van 1948 en de - Lek ^daagse oorlog van 1967 en door ?in opgravingen van de bijbelse ves- tog bij Massada. e Bo; oen dagelijks honderden Israëli's jb: 'ch als lid van de Democratische eweging gingen aanmelden, begon- vooraanstaande politici en rege- 'igsfunctionarissen hun functies op geven om zeker te zijn dat zij de f~] ein niet zouden missen. Op velerlei ■lid 'anieren was de Democratische Be- 'eging voor Verandering de juiste roepering op het juiste ogenblik. De •gerende Arbeiderspartij van Jit- ifc Rabin en SJimon Perez, die sinds e stichting van de staat in 1948 aan e macht is. moest een groot aantal tonenlandse en buitenlandse te- ciislagen verwerken. Zo kwam er groot aantal corruptieschanda- dass n aan het waarbij vooraan- r<»7ie aande 'eden van de Arbeiderspar- 'stebetrokken bleken te zijn. etu tradit'onele rechtse oppositie- ok Likoed. dat eenderde van de rte tels 'n de Knesseth (het Israëlische wé ment) in bezit heeft, heeft de raëlische kiezers op zijn beurt afge- if» .Hlkt d°or zijn ouderwetse natio- llt Jiisüsche en miütairistische :opg nago en slotte heeft links de kiezers wei nig te bieden omdat men in Israël geneigd is wantrouwend tegenover iedereen te staan die de „Arabie ren te zacht" aanpakt. Bovendien hebben de zwakke linkse coalities nauwelijks kans om de gang van zaken wezenlijk te beïnvloeden. Vaag In de beginperiode dook Jadin de Israëlische partijpolitiek in met ver klaringen waarin hij zich uitsprak voor „verandering, hervorming van het regeringsapparaat" en het „ver wijderen van de ouderwetse politici" uit de politiek. Zijn verklaringen ble ven echter onduidelijk en vaag. Oor spronkelijk klonken zijn uitlatingen gematigd en duifachtig maar in de afgelopen periode wordt het steeds* moeilijker om de verschillen tussen Jadin en de Israëlische haviken aan te duiden. De veranderende opvattingen en va ge slagzinnen van de Democratische Beweging bleken echter eerder een voor- dan een nadeel te zijn. Vele Israëli's waren dermate vertwijfeld geworden door de netelige positie waarin hun land verkeert, dat zij bereid waren iedereen te vertrouwen die de indruk wekte zeker van zijn zaak te zijn. zelfs al was het hen niet helemaal duidelijk wat deze zaak nou precies was. Aangemoedigd door hun invloed op de publieke opinie in Israël begonnen de leiders van de Democratische Beweging te praten over het verkrijgen van vol doende stemmen om in de komende kabinetsperiode een wip-functie te kunnen vervullen. Stunt In een demonstratie met gevoel voor propaganda, lanceerde de Democra tische Beweging haar verkiezings campagne met een nieuwe stunt. Om aan te tonen dat de beweging duidelijk „verschilt" van de traditio nele politieke partijen werd de kan didatenlijst van de beweging niet opgesteld door een aantal hoge par tijfunctionarissen in geheime zitting bijeen maar door een nationale in terne partijverkiezing waarin alle le den van de Democratische Bewe ging hun stem mochten uitbrengen. „Iedereen zal iedereen kiezen" luid de de slagzin. Bovendien zouden de stembiljetten in een computer wor den gestopt zodat het resultaat snel en zonder gevaar van kwalijke prak tijken bekend gemaakt zou kunnen worden. Deze vernieuwing werd door middel van een slimme maar dure publici teitscampagne wereldkundig ge maakt. De kiezers werden een „nieuw beleid" en „nieuwe gezich ten" beloofd. Op 17 maart werden de interne partij verkiezingen gehou den. Terwijl de computer de stem biljetten verwerkte zaten vele Is raëli's ademloos op de uitslag te wachten. De teleurstelling was groot. Alle veranderingen schitter den door afwezigheid. De leden van de Democratische Bewegingen ko zen voor mannen, die zonder twijfel tot de kern van de gevestigde orde behoren. Van de eerste tien namen zijn er niet minder dan drie, onder wie Jadin zelf. voormalige hoge mili tairen. Verder staan er op dc lijst: Meir Amit, een voormalig hoofd van de militaire inlichtingendienst, die onlangs aftrad als hoofd van Koer, de grootste onderneming en één van de belangrijkste wapenfa brikanten in Israël. Meir Zorea, een oud-generaal, die als hoofd van de Nationale-Land Autoriteit verantwoordelijk was voor de landonteigeningen, die ver leden jaar tot grote demonstraties van de Israëlische Arabieren leid den. Deze demonstraties vonden hun hoogtepunt in de Dag van het Land toen tijdens een algemene sta king zes Arabieren om het leven kwamen. Schmoeël Toledano, die als advi seur van de premier voor Arabische Zaken gedurende de afgelopen tien jaar de feitelijke onderkoning van de half miljoen Israëlische Arabie ren was. Toledano stond erom be kend dat hij zijn onderdanen met ijzeren hand regeerde. Schmoeël Tamir, een vooraan staande rechtse politicus, aan wie de uitspraak „Bevrijd gebied zal nooit teruggegeven worden" wordt toegeschreven. Deze uitspraak is de slagzin van degenen in Israël die van teruggave van de in 1967 veroverde gebieden niets willen horen. Liberaal Een andere kandidaat op een be langrijke plaats op de lijst is een vooraanstaande ondernemer die openlijk zijn ongenoegen met de stakingen in Israël tot uiting heeft gebracht en daaraan toevoegde dat de Israëlische arbeidersklasse op een veel te hoog peil leeft. Ook het oud-lid van de Hoge Raad en hoofd van de juridische faculteit van de universiteit van Tel Aviv, Ammnon Rubinstein staat hoog op de kandi datenlijst. Rubinstein's liberale op vattingen hebben hem er verleden jaar echter niet van weerhouden om te ijveren voor de intrekking van het paspoort van de voorzitter van de Israëlische Liga van de Mensenrech ten, dr Israël Sajahak, omdat deze de staat had „belasterd" door zijn kritiek op de behandeling van de Israëlische Arabieren. Hoe zit het dan eigenlijk met de nieuwe gezichten in de Democra tische Beweging? Er staat geen en kele vrouw op de verkiezingslijst. Ook Arabieren ontbreken. Noch de oriëntaals Joodse gemeenschap waartoe de meerderheid van de Is raëlische bevolking en de meeste leden van de laagste sociale klassen van het land behoren, noch de ont wikkelingssteden zijn op de verkie zingslijst vertegenwoordigd. Net als de overige gevestigde partijen in Is raël lijkt de Democratische Bewe ging het speelterrein te zijn gewor den van Asjkenazische (Europees- Joodse) mannen die voortgekomen zijn uit de militaire- en industriële kringen die Israël in de afgelopen dertig Jaren hebben geregeerd Een verkiezingsoverwinning van de De mocratische Beweging zal een ver sterking van de macht van deze na tionalistische technocraten met zich mee brengen. Jigal Jadin schudt de handen van patiënten in een ziekenhuis in Hanina tijdens zijn verkiezingscampagne. Peilingen Volgens opiniepeilingen kan de De mocratische Beweging op 20 pro cent van de stemmen rekenen. Dit wil zeggen dat het dan 23 van de 120 Knesseth-zetels zou krijgen terwijl voor de Arbeiderspartij en voor de Likoed elk 35 zetels worden voor speld Wanneer deze voorspellingen Juist blijken te zijn heeft Jadin zijn oorspronkelijk doel bereikt. De De mocratische Beweging zou dan per definitie bij de regeringsvorming be trokken moeten worden, en de partij zou een aantal belangrijke minis tersposten kunnen opeisen Ondanks de opiniepeilingen is de overwinning van de Democratische Beweging nog lang niet zeker De huidige kandidatenlijst is een diepe teleurstelling voor vele potentiële aanhangers van de partij die op recht gehoopt hadden dat de Demo cratische Beweging met een werke lijk nieuwe visie voor de dag zou komen. Bovendien kan de machts strijd die in de beweging is uitgebro ken naar aanleiding van het resul taat van de Interne verkiezing het aanzien van de partij bij de Israe- lische kiezers hebben geschaad Vol gende week zal blijken of de Demo cratische Beweging aan de verwach tingen heeft voldaan of dat zij net als vele andere vondsten van Jigal Jadin, alleen maar van archeolo gische waarde is. Dit ii het eerste artikel van een serie naar aanleiding van de komende algemene verkiezingen in Israel.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7