Menten noemt zijn proces 'KGB-stunt' n r WAT DOET ASPRO BRUIS TEGEN HOOFDPUN. '"-X" Carter wil van NAVO eenheid versterken Nederlands en Tacitus waren best te doen h Wraking van rechtbank ingetrokken Officier van justitie vindt publiciteit schadelijk POLEN Krasnapolsky huurde hotei van B.V. Watersnip De eerste examendag zit erop Hans Knoop moest rechtszaal verlaten Billiton denkt aan nieuwe apparatuur voor loodsmeltoven Vrouw commissaris spant geding aan tegen Haagse Post DINSDAG 10 MEI 1977 BINNENLAND Trouw/Kwartet9 Schodnico 0Pereprostlna 4km DIT GEHELE GEBIED IS GELEGEN IN HET ZWAR. TE VIERKANTJE ONDER IN DE HOOFDKAART Urycz Dolhe SALICIE „Podbuskle Jamielmca Podhorodce VPELT Een overzichtskaart van Oost-Galicië, het voormalige Poolse en nu Russische ge bied, waar Menten massa executies zou hebben laten uitvoeren. POOLSE GRENS 1938 POOLSE GRENS DUITS-RUSS. DEMAR CATIELIJN 1939 OOSTZEE Biolystok e'0 Warschau «Minst c .Brest Lublin Utowsk,» zb!;ao<^yj"'" 400km AMSTERDAM Het pand. waarin hotel Polen en de tneubelzaak In den-Leer waren gevestigd, is eige naar van de BV Watersnip, die het in 1974 van Krasnapolsky kocht. Van af die datum huurde Krasnapolsky het hotel van deze besloten ven nootschap. Achter Watersnip zitten twee broers: Jonathan Beare en David Sidney Beare. die in Parijs en Flori da wonen. Door hun verblijf in het buitenland waren zij gisteren niet bereikbaar voor commentaar. Het administratiekantoor, dat het be heer over het pand voert, zei giste ren geen inlichtingen te kunnen ge ven over verzekeringen of geleden schade. Ook over Watersnip wilde men weinig meedelen. Deze ven nootschap is sinds haar oprichting in 1974 al drie maal van adres veran derd en zit op dit moment in Amsterdam-Buitenveldert. Door Ferry Mingelen LONDEN De Amerikaanse president Carter zal vandaag op de NAVO-top in Londen voorstellen doen om de kracht en de eenheid binnen de Noord- atlantische Verdragsorganisa tie te versterken. Volgens NA- VO-bronnen wil Carter met na me dat de planning van de mili taire inspanning over een gro ter aantal jaren vooruit gaat plaatsvinden en dat de contro le op de uitvoering van die plannen verbeterd wordt. Mo menteel is de NAVO-planning nogal vrijblijvend, de NAVO- landen leggen zich steeds maar voor één jaar vast. NAVO secretaris-generaal Luns zei gisteren op een persbijeenkomst in Londen dat de Verenigde Staten naar zijn mening bereid zijn „conse quenties te trekken uit de Russische militaire inspanning". Luns zei dat alle lidstaten het laatste jaar meer hebben uitgegeven aan defensie dan door Piet Hagen DEN HAAG Erg opwekkend was de examenstof niet, die de zesdeklassers van het christelijk gymnasium ..Sorghvliet" en hun lotgenoten elders in het land gisteren kregen voorgeschoteld, 's Morgens begonnen de V.W.O.- examens met de opdracht, een stuk samen te vatten van prof. R. A. M. Alting von Geusau over de noodlottige gevolgen van het machtsstreven van Europese staten. Zij die latijn in hun pakket hadden, verdiepten zich 's middags in een jammerklacht van Tacitus, die constateert dat de opvoeding aan het eind van de eerste eeuw na Christus ook niet meer is wat deze vroeger was. Toch zien Evelien, Robert, Ge rard en Hanneke er na vijfenen- half uur zwoegen niet somber uit. Voor de vierenzestig examenleer lingen van „Sorghvliet" zit de eerste dag van het landelijk exa men erop en dat is een hele ge ruststelling. Zowel de samenvat ting Nederlands als de tekst van Tacitus waren best te doen, zo blijkt uit de eerste reacties. Professor Alting von Geusau haalt in zijn artikel over Europa en de wereldvrede nogal wat over hoop. Evelien heeft even gedacht, dat het een handicap was dat zij geschiedenis niet in haar pakket had, want het betoog is sterk his torisch getint. Maar uiteindelijk viel dat wel mee. Het stuk van ruim tweeduizend woorden bleek best in maximaal vierhonderd woorden samen te vatten. Drie uur op zeventien regels van de Romeinse schrijver Tacitus tu ren. lijkt rijkelijk lang. maar als men weet dat Tacitus voor één van de moeilijker schrijvers door gaat. is die tijd echt niet te lang. Eigenlijk zijn de scholen een beetje verrast door de keus van de examencommissie, want Tacitus is niet meer zo gangbaar op het examen. De tekst was genomen uit de Dia- logus de Oratoribus en ook dat is niet gebruikelijk. De meeste gym nasiasten kennen Tacitus uit zijn Annalen en zijn Historiën. Taci tus klaagt dat ouders de opvoe ding van hun kinderen steeds va ker uitbesteden aan slaven en dan nog aan goedkope slaven ook Voor het overige worden de kinderen aan hun lot overgelaten, zodat zij opgroeien tot schaamte loosheid Wie de oproep van Taci tus tot een ethisch reveil in de opvoeding keurig had vertaald, mocht nog enige vragen be antwoorden. De laatste vraag luidde: welke laag van de bevol king Tacitus op het oog had. Het antwoord ligt voor de hand. Het geweeklaag over de culturele ach teruitgang betreft voornamelijk de betere kringen die zich nog een slaaf kunnen veroorloven. Mavo Op de terugweg uit Den Haag nog even een blik geslagen op de op gaven Nederlands die gisteren op mavo-scholen werden gepresen teerd. In anderhalf uur moesten de leerlingen dertien vragen be antwoorden over een artikel met de titel „Sneller lezen: eis van deze tijd". Je kunt het ermee eens zijn of niet. maar de schrijver wil ons allen sneller laten lezen om de informatiestroom die over ons komt. beter te kunnen verwerken. De gemiddelde Nederlander leest 250 woorden per minuut en met een beetje training kan dat best twee- of driemaal zoveel worden. Dat zou betekenen dat u de krant voortaan in een kwartier uit kunt hebben en u zo elke dag een half uur bespaart. Maar of u het gele- zene dan ook goed verwerkt heeft, betwijfel ik. En of het leven aan genamer wordt door de kunst van snel lezen, eveneens. In ieder geval raken gymnasiasten die zes regels Taci tus per uur doen. zo wel uit de tijd. Tenslotte: deze en de volgende week kunt u elke dag een stukje over de examens verwachten. Wij streven daarbij niet naar volledig heid, maar geven slechts impres sies van verschillende scholen in het land. voorheen maar, zo meende hij, we moeten nog meer doen. Desgevraagd,, ontkende hij binnen afzienbare tijd een aanval van Russische zijde te verwachten. „Ik geloof niet dat de Russen zoiets van plan zijn, maar plannen kunnen zich snel wijzigen en daarom moeten we rekening hou den met de militaire mogelijkheden die ze hebben." Tegenstrijdigheid In NAVO-kringen wordt een zekere tegenstrijdigheid gevoeld tussen Carter's voornemen een krachtig be leid voor versterking van de NAVO te voeren en anderzijds zijn pogin gen de politiek van ontspanning tus sen Oost en West voort te zetten. Dit punt zal vandaag in de ontmoeting van Carter met de regeringsleiders van 13 andere NAVO-lidstaten als mede de Franse minister van buiten landse zaken, ter sprake komen. De NAVO-top is de laatste grote westerse conferentie voor het top- overleg dat half juni in Belgrado begint. In Belgrado zullen Oost en West gaan bekijken wat daar terecht is gekomen van de in 1975 in de slotakte van Helsinki gemaakte af spraken over vrede en samenwer king in Europa. Probleempunt daar bij wordt vooral de houding van de Oostbloklanden op het punt van de mensenrechten. Met name in hun optreden tegenover dissidenten. Pre sident Carter heeft, ook tot verheu genis van de Nederlandse regering, van die mensenrechten een belang rijk punt in zijn beleid gemaakt. Uit de diplomatieke contacten met het Oostblok is de laatste weken de in druk ontstaan dat de Oostbloklan den willen proberen de kwestie van de mensenrechten helemaal niet of niet uitputtend te behandelen in Belgrado. Aan westerse zijde is men tegen die verenging van die slotac- tie. zo zei minister Van der Stoel vorige week. President Carter zal vandaag ook afzonderlijk gesprekken voeren met de regeringsleiders die hij nog niet op de economische topconferentie het afgelopen weekeinde in Londen heeft ontmoet. In dat kader heeft hij aan het eind van deze middag ook een kwartier voor premier Den Uyl uitgetrokken. Mensenrechten en kernenergie zullen daarbij met na me aan de orde komen. 1 Morgen vergaderen de ministers van buitenlandse zaken van de NAVO- landen nog een dagje door. De rege ringsleiders zijn dan alweer vertrok ken. Op de agenda staan onder meer voorstellen van Amerikaanse zijde om de civiele verdediging (voor Ne derland Bescherming Bevolking) weer te reactiveren. De Amerikanen zijn nogal onder de Indruk van de Russische instellingen op dit gebied en zij menen dat het noodzakelijk is dat de NAVO-landen zich ook over eenkomstig inspanningen gaan ge troosten. door Leo Kleyn AMSTERDAM Pieter Menten, die ervan wordt beschuldigd in 1941 in de toenmalige Poolse dorpen Podhorodce en Urycz 195 èi 230 mannen, vrouwen en kinderen te hebben doodgeschoten, heeft gis teren verklaard, nooit in die dorpen te zijn ge weest. Van Urycz zou hij zelfs nooit gehoord heb ben. Op de eerste dag van zijn proces liet hij de bij zondere strafkamer van de Amsterdamse rechtbank weten, „totaal onschuldig" te zijn. Nadat de president, mr. J. A. Schröe- der, de zitting had geopend, ging Menten onmiddellijk in de aanval door de rechtbank te wraken. Een verdachte die van mening is. dat een rechter niet objectief over hem kan oordelen, kan met een zogeheten wraking trachten te bereiken, dat de desbetreffende rechter door een an der vervangen wordt. Ter motivering van deze stap slin gerde Menten de rechtbank en het Openbaar Ministerie de ene beschul diging na de andere naar het hoofd. Hij noemde het tegen hem gevoerde „show-proces" een „KGB-stunt", waarbij de officier van justitie als „een pion op het schaakbord van de Russen" heen en weer was gescho ven. De tenlastelegging kwalificeer de hij als „kletskoek". Toen de president van de rechtbank zijn woordenstroom onderbrak met de opmerking, dat hij zo niet kon doorgaan, reageerde Menten met de woorden: „Dan zal ik anders beginnen Even later tapte hij weer uit hetzelfde vaa tje. Opnieuw sprak hij van een „schandelijke gang van zaken" en beschuldigde hij de justitie ervan „op het kompas van de KGB" te varen. Nadat de president hem opnieuw enkele malen had onderbroken, maar Menten telkens weer met de KGB, de Russische geheime dienst, was komen aandraven, liet de rechtbank weten, geen belangstel ling te hebben voor de rest van het verhaal, maar zich te zullen te rugtrekken om zich over de wraking te beraden. Geen gelegenheid De laatste van de drie rechters had de zaal nog niet verlaten, of Menten riep toen, dat hij van de wraking afzag, omdat hij geen gelegenheid had gehad uit te spreken. Na dit stormachtige begin van het proces kon de officier van jusititie, mr. A. F. J. C. Habermehl, overgaan tot voor lezing van zijn nadere tenlasteleg ging. Tijdens een zogeheten pro- forma-zitting op 4 april had hij al een dagvaarding uitgebracht. Daarin was, anders dan nu. nog niet opgeno men. van hoeveel moorden Menten wordt verdacht. Voordat de officier de tenlasteleg ging voordroeg, merkte hij op, dat hij het bijzonder schadelijk vond. dat de laatste tijd vertrouwelijke in formatie op de een of andere wijze naar buiten was gekomen. Naar zijn mening had de wijze waarop de laatste weken de publiciteit over Menten Nederland had overspoeld, „de grenzen van het olrbare zo niet overschreden, dan toch dicht bena derd". De president zei er in aansluiting op de woorden van de officier ook behoefte aan te hebben, namens de rechtbank iets in het midden te brengen. Hij wees erop dat de taak van de rechtbank „anders dan men wellicht veronder stelt", door de vele publiciteit niet is bemoeilijkt. „De rechtbank acht zich in staat", zei hij. „de hier en daar hoogst ongebruikelijke adviezen die de media haar hebben gegeven, hoe te handelen, terzijde te laten." In zijn verklaring bestreed hij ook de al tijdens de pro-forma-zittlng Een van de getuigen, de Isra- elische journalist Chaviv Ka-' naan, spreekt met officier van justitie mr. Habermehl. door Menten geuite beschuldiging dat het proces door de Russische geheime dienst is geïnspireerd. „Niet Rusland", aldus de president, „heeft Nederland verzocht of van Nederland geëist Menten te vervol gen, maar het Nederlandse Openba re Ministerie heeft aan Rusland rechtshulp gevraagd, omdat de fei ten op het grondgebied van het hui dige Rusland leken te zijn gepleegd en informatie daarover onontbeer lijk was." Menten, zo voegde hij hieraan toe, „zal niet beter en niet slechter worden behandeld dan an deren." Toen Menten na die verklaring op nieuw over KGB-agenten begon te roepen, voegde de president hem toe: „Nu is het afgelopen!" Menten reageerde daarop verontwaardigd met de vraag: „Hoe kan ik me verde digen, als ik het woord niet krijg?" Hij wees op de grote belangstelling van onder anderen buitenlandse journalisten, voor wie hij het van belang zei te achten uitzijn mond de waarheid te vernemen. Verwisseld Volgens Menten is hij niet alleen nooit in Podhorodce en Urycz ge weest, maar wordt hij ook verwis seld met zijn broer Dirk. die ook vijf jaar in Polen zou hebben gewoond. „Iedereen kende hem daar en mij niet", aldus Menten. Ook zou hij op 7 juli en 27 augustus 1941 in respec tievelijk Krakau en Berlijn zijn ge weest. Op de vraag, of hij diensten had verricht voor dr. Eberhard Schöngarth, Befehlshaber der Si- cherheitspolizei, antwoordde Men ten dat hij gedwongen was geweest, een uniform aan te trekken en be hulpzaam te zijn bij het waarderen van huisraad dat de Duitsers zelf wilden kopen. Bovendien zou hij dat laatste met eens zelf hebben ge daan, maar, op zijn verzoek, de anti quair Joseph Stieglitz. die na de oorlog ten gunste van Menten heeft getuigd. Menten erkende na zijn terugkeer in Nederland nog enkele malen op be zoek te zijn geweest bij Schöngarth. die toen in ons land gestationeerd was, maar hij zou dat slechts gedaan hebben om joden te helpen. „Je snijdt een dief van de galg. als je hem nodig hebt." zei Menten. „ik heb alles gedaan wat ik kon voor mijn joodse en Poolse vrienden." Toen de president enkele namen van Poolse joden noemde en Men ten vroeg, of hij die kende, antwoor dde deze ontkennend. „Ik kende ze niet. Er was niemand die interessant genoeg was om mee te praten." Even later omschreef hij de „men sen in die streek" als „allemaal se niele en debiele figuren". De heer A. J. van der Leeuw, we tenschappelijk medewerker van het Aspro Bruis lost In watervolledlg op. Bereikt daardoor het snelst de plek waar de pijn zich bevindt en begint dlrekt te werken Afdoende en langdurig. Het Innemen van Aspro Bruis gebeurf derhalve met een maxlmufd ^an pijnstillend effekt en een minimum aan risico omdat het reeds opgelost Is Zo n doosje Aspro Bruis hoort daarom ook thuis In de vakantie koffer Voor de zekerheid Want op vakantie heeft niemand tijd voor hoofdpijn. c - ,v ASPRO RUIS ASPRO BRUIS,VOOR IEDEREEN DE BESTE OPLOSSING, jjp^ Zeer tegen zijn zin in moest Hans Knoop, hoofdredacteur van het weekblad Accent en auteur van een boek over de zaak-Menten, gisteren de rechtszaal verlaten, omdal hij in een later stadium als getuige moet optreden. Knoop is door de verdedi ger van Menten, mr. L. van Heijnin- gen, als getuige opgeroepen. Knoop, die zich daardoor in zijn journalistie ke taakuitoefening zag beknot, ver zocht de president van de rechtbank, hem eerder als getuige te horen. Zo wel de president als de officier van justitie wilde hem wel morgen al zijn getuigeverklaring laten afleggen, in plaats van in het najaar, zoals de bedoeling was, maar mr. Van Heij- ningen verzette zich daartegen. Hij zei Knoop pas aan het einde van het proces te willen horen. Anders, voer de hij aan, kan hij Knoop niet confronteren met uitspraken van alle andere getuigen. ,,Is dat niet een beetje plagen?" vroeg de president, waarop de raadsman antwoordde: „Absoluut niet". Hij zei niet te be grijpen, dat iemand die voortdurend schrijft, dat Menten een voorkeursbe handeling geniet, zelf voor zo een behandeling in aanmerking wil ko men. De president liet weten, dat de rechtbank zich nog over deze kwestie zal beraden. Rijksinstituut voor oorlogsdocu mentatie, schetste de rechtbank en kele historische achtergronden van de feiten die aan de orde zijn. Hij zei dat uit documenten gebleken is, dat Menten als Sonderführer dienst deed bij de bijzondere Einsatzgrup- pe die onder commando van Schön garth stond. Er waren verschillende van die Einsatzgruppen. die achter de Duitse legers aantrokken en in het bijzonder de opdracht hadden joden te liquideren. Volgens Van der Leeuw zijn door toedoen van de Gruppen in 1941 en 1942 bijna anderhalf miljoen slacht offers gevallen en maakten zij een begin met de „Endlösung der Ju- denfrage". Naar alle waarschijnlijk heid hebben Schöngarth en de zij nen in acht weken tijd twintig- tot vijfentwintigduizend mensen, me rendeels Joden omgebracht. Naar Van der Leeuw zei. heeft de groep van Schöngarth zich ook schuldig gemaakt aan de zogeheten, „profes- sorenmoord" in Lemberg, het tegen woordige Lwow. Menten reageerde op de verklaring van Van der Leeuw met de opmer king, dat niet de Duitsers, maar op wraak beluste Oekraïeners in Pod horodce zich aan executies hebben schuldig gemaakt. De Oekraïeners, zei hij, hielden daar bijltjesdag. Vol gens hem waren zij in Duitsland opgeleid en opereerden zij in Duitse uniformen. Menten bestreed ook, dat hij als Sonderführer Is opgetre den, omdat naar zijn zeggen de SS zulke militairen voor speciale diensten niet kende. Getuige Kanaan Gistermiddag werd de 64-Jarige in Tel-Aviv wonende Journalist Chaviv Kanaan als getuige gehoord. Ka naan die in 1935 naar Palestina emi greerde en als jongen zeer vriendschappelijk met Menten zou zijn omgegaan, heeft met aanklach ten tegen Menten In een Israëlisch dagblad de zaak aan het rollen ge bracht. In 1944, zo verklaarde hij, had hij van een vroegere streekge noot gehoord, dat Menten een groot aantal Joden, onder wie praktisch zijn hele familie, om het leven had gebracht. Menten zei tijdens dit getuigenver hoor Kanaan nooit gezien of gespro ken te hebben. In het feodale Polen, liet hij weten, kon hij met het soort mensen als waartoe Kanaan behoor de. niet omgaan. Met de oom van Kanaan. Izak Plstyner, met wie hij zakelijke belangen deelde, zou Men ten niet zijn omgegaan „Pistyner". zei hij, „had nog geen stoel om op te zitten. Die mensen leefden op een heel laag pitje." Menten reageerde ook verontwaar digd op de verklaring van Kanaan dat Menten hem eens had toe vertrouwd. Nederland verlaten te hebben vanwege republikeinse sym pathieën. Hij voerde aan, dat hij notabene prins Bernhard, die- met prinses Juliana bij gemeenschappe lijke vrienden te gast was. wel eens voor een jachtpartij had uitgeno digd. De nog in leven zijnde dochter van Izak Pistyner. de nu 69-jarige Mina Cygielstrejch. die nu in Israël woont, verklaarde gisteravond, na de oor log van verschillende zijden gehoord te hebben, dat Menten twee broers en een zwager van haar'in Podho rodce had neergeschoten. Eén van haar broers, later overleden, over leefde de aanslag Bij die gelegen heid. zo had deze getuige gehoord, had Menten ook geschoten op een kind van haar zuster. Het proces zal morgen worden voortgezet. Van een verslaggever ARNHEM De ondernemingsraad van het metallurgische bedrijf Billi ton in Arnhem heeft gisteren de Gelderse milieugedeputeerde mr. J. Fokkens laten weten dat er plannen zijn de ioodsmeltactiviteiten ln Arnhem met nieuwe apparatuur voort te zetten. Het smelten van lood werd eerder dit Jaar stopgezet, nadat in het bloed van omwonenden van het bedrijf te hoge concentra ties lood waren aangetroffen. Volgens de ondernemingsraad zou de nieuwe loodsmeltoven een uit worp hebben die éénzesde bedraagt van de EG-norm. In de oven zou 150.000 ton acculood per jaar moe ten worden gesmolten. De onderne mingsraad van Billiton vindt het behoud van werkgelegenheid be langrijk: volgens ir H van Soest is loodsmelten het hart van het bedrijf. Qedeputeerde Fokkens reageerde negatief op de plannen en noemde het beleid van Billiton chaotisch en niet rechtlijnig. Er was in gesprek ken met Billiton afgesproken dat vestigingsmogelijkheden in Budel en Engeland zouden worden bezien. Een eventuele verplaatsing van de loodsectle speelt nu blijkbaar geen enkele rol meer, aldus gedeputeerde Fokkens, die dit geen fair spel moemde. Na de drie tot nu gehou den onderzoeken onder de bevol king rond Billiton, wordt nu gewerkt aan een onderzoek op grote schaal onder bewoners van de Arnhemse wijken 't Broek en Preslkhaaf, die het dichtst bij de fabriek liggen. AMSTERDAM Mevrouw Toore- naar. echtgenote van de Amster damse politiecommissaris G. Toore- naar, heeft een kort geding aange spannen tegen het weekblad de Haagse Post Zij voelt zich in haar eer en goede naam aangetast door een verhaal over de corruptie bij de Amsterdamse politie in het nummer van 30 april. In dat verhaal wordt ingegaan op geruchten dat mevrouw Toorenaar een kind zou hebben van de grote Chinese heroïnelelder uit de Amsterdamse rosse buurt. Commis saris Toorenaar staat aan het hoofd van de narcoticabrigade, die is opge richt om de handel ln heroïne te bestrijden. In het kort geding wordt een rectificatie van het gewraakte artikel gevraagd en een verbod om verder mevrouw Toorenaar te noe men ln artikelen over de politie op straffe van een dwangsom van tien duizend gulden Het geding dient op 17 mei in Amsterdam.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 9