i
olak terug op oude nest
'Onderzoek moord is onvolledig'
3
KUNST
Zeventiende eeuws vertier
in koninklijk paleis
Elgars „Gerontius"
muzikaal verouderd
l1
IJ
■wethouder volgt Samkalden op in Amsterdam
Muzikaal protest
op Groninger Markt
Raadsman na eis van vijftien jaar en tbr:
s-
Theateruiie
•"niet in
Holland festival
De Appel viert
eerste lustrum
met Oresteia
ERDAG 30 APRIL 1977
BINNENLAND
Trouw/Kw
nuoor Jan Roelfs
r (jMSTERDAM De benoeming \an de demissionaire
=rjaatssecretaris van binneniandie zaken, de Amster
dammer Wim Polak, is geen verrissing. Zowel politiek
terugkeer van Polak (52) naar
Imsterdam, in de functie van burge-
eester, stuitte nergens op overwe-
>nde bezwaren. Alle raadsfracties
Ihten Polak in alle opzichten aan-
rs lardbaar, niet alleen omdat vele
)ofdstedelijke politici uitstekende
!m[rinneringen aan hem, als raadslid
i wethouder, bewaren, maar omdat
it voor Amsterdam nuttig wordt
ditmaal een ingewijde als lei-
h" te kunnen begroeten. Daarbij is
iet en dat spreekt in een tijd van
en zich verbredende demo-
mee deze bestuurder een
je jboren en getogen hoofdstedeling,
ie zeker ook bij het korps van gé-
jeente-ambtenaren goed ligt. Hij
lw<erd tijdens zijn Amsterdamse pe
lde gewaardeerd om zijn optreden,
edmoedig, ontwapend, maar
irdnekkig. De straks 'scheidende
.mkalden noemde zijn loco-
•gemeester van destijds: „Een be
urder met ongewone bekwaam-
iden".
linnenstad-ter
nieuwe burgemeester weid op 14
èptember 1924 in de Koestraat, in
t Bethaniënbuurt (Nieuvmarkt-
burt) geboren, niet ver Tan het
Den Haag als politiek Amsterdam achtte hem reeds
geruime tijd de meest geschikte kandidaat voor een
der moeilijkste bestuursposten in het land.
Prinsohof (stadhuis), dat zo'n een
belanfijke rol in zijn verdere leven
zou gan spelen. Hij ging op de lage
re sctool in De Pijp (Oud-Zuid) en
was darna leerling van de voormali- -
ge hj.s. in de P. L. Takstraat. Tij
dens de bezetting nam Polak deel
aan !et verzet, in die tijd verander
den lij en zijn vrouw Bea hun naam
in Duma. Na de bevrijding kandi
daatexamen, was graag verder ge-
gaat maa* belandde in de Journalis
tiek bij Het Vrije Volk, toen nog
tooaangevend voor Amsterdam in
het au verdwenen bolwerk aan het
Hetelveld. Hij klom daar op tot chef
var de financieel-economlsche re-
dacie, Zijn loopbaan in de PvdA
ha< iets meteoorachtigs, binnen drie
jas na bestuurswerk op lagere ni-
veius was hij al wethouder
Vtrschil
Mt zijn definitieve bezetting van de
vioreitterstoel in de Amsterdamse
gmeenteraad zet Wim Polak de
koon op een vrij stormachtige poli-
teke carrière, zonder dat hij daarbij
- zijn instelling als medeverspreider
\an Amsterdamse gein de realiteit
lit het oog zal verliezen. Wim Polak,
niet kleiner van gestalte dan Sam
kalden, wacht een grote taak.
Wie ervan uitgaat dat Samkalden.
na de Van Hall-crisis, toen de beste
man was, die de PvdA voor Amster
dam kon aanbiedep en - na tien Jaar
Samkalden vergelijkingen zou
willen treffen met de komende man,
Wim Polak, komt tot de conclusie,
dat men met twee geheel verschil
lende personen te maken heeft.
Samkalden mist het lokale bestuur
lijke verleden, dat Polak, als
raadslid, oud-wethouder en loco
burgemeester van Amsterdam,
heeft, met tevens zijn bestuurlijke
opgang in zijn partij, de functies in
onderscheidene PvdA-lichamen.
Samkalden had bestuurservaring
als minister van justitie op het
hoogste niveau, maar kon niet op
een verwevenheid met Amsterdam
bogen.
Dit is het grote voordeel van Wim
Polak in een situatie, die weliswaar
plaatselijk-politiek gezien, wat min
der moeilijk is, dan toen de oud
minister zijn intrede deed. Polak,
die als het ware zijn opleiding tot
eerstei stadsbestuurder heeft afge
rond met zijn werkzaamheden van
staatssecretaris, heeft niet gekozen
voor de volksvertegenwoordiging,
maar voor de zuiver bestuürlijke
sector. In zeker opzicht bezit hij de
ongebreidelde werkkracht van Sam
kalden, maar is hij als geboren
Amsterdammer, met een ontwape
nende humor, beduidend minder
formeel dan Samkalden, die toch
wel enigermate als „een modern re
gent" de hoofdstedelijke geschiede
nis ingaat.
Wim Polak heeft in 1962 zijn intrede
gedaan in de raad van de hoofdstad
als oud-journalist, en in dat opzicht
zijn baan destijds bij Het Vrije
Vplk economisch-financieel ge
schoold. Hij deed zich op onder
scheidene posten in de raad kennen
als een politicus, die zich nimmer als
een „diehard" opstelde, altijd bereid
was tot het aanhoren van redelijke
argumenten, maar wel als er was
uitgepraat de beslissing als niet
meer aantastbaar beschouwde. Hij
reageert snel, formuleert uitstekend
en is heel belangrijk aanspreek
baar voor de gewone man. De
opstelling van Polak is steeds ge
weest, dat hij het functioneren van
een afspiegelingscollege, wél met
De gaande en de komende man in Amsterdam. Links de nieuwe burgemeester Polak, rechts de
aftredende Samkalden. De foto is in 1972 genomen, toen Polak nog wethouder van de hoofdstad was.
een duidelijk program, zinvol acht
voor een turbulente stad als Amster
dam. In de dagelijkse omgang valt
zijn talent voor het maken en onder
houden van sociale contacten op.
Contacten
Wim Polak, straks terug op de oude
stek, kan bezwaren oproepen, in die
zin: is het verstandig terug te keren
op het oude nest. Afgezien van het
feit, dat het niet wemelde van be
kwame kandidaten voor de post van
burgemeester van Amsterdam, is
deze gedachtengang aanvechtbaar.
Het grote voordeel is, dat Amster
dam een nieuwe burgemeester
krijgt, die na enige jaren van absen
tie, een grote kennis van de stad en
haar problematieken heeft behou
den. Argelozen meenden overigens,
dat men in Polak als staatssecreta
ris van binnenlandse zaken de beste
pleitbezorger voor het vaak in Den
Haag onbegrepen Amsterdam zou
hebben. Zelf heeft hij ervan gezegd:
„Vergeet niet, dat ik ook de zwókke
plekken van Amsterdam héél goed
ken.". Amsterdam krijgt met Polak,
die tijdens zijn onderduiktijd fer
vent studeerde, die zich onder meer
een grote kennis van het Oude en
Nieuwe Testament heeft eigen ge
maakt, een burgemeester, die volop
Amsterdammer mét de Amsterdam
mers zal zijn. Een burgemeester van
een geheel andere allure dan Sam
kalden, die uiteraard op die veelzij
dige „vooropleiding" van zijn opvol
ger geen aanspraak kan maken,
maar wiens verdiensten voor de
stad, zeker in de moeilijke jaren
zestig, zeer aanwijsbaar zijn ge
weest. Wim heeft alle politieke
baantjes uitgevoerd, hij was ook
plakker tijdens verkiezingscampag
nes in Amsterdam, mist wellicht de
gedistingeerde wijze, waarop Sam
kalden representatief optrad, maar
zal een bindende figuur zijn. En dat
laatste is voor Amsterdam zeker
niet te versmaden.
door R. N. Degais
'Amsterdam „iropdracht
ten Hare Majesteit ce Konin-
rin en van Zijne Koiinklijke
ioogheid de Prins d r Neder
anden" had de Intendant vai
^et Koninklijk Pileis t(
isterdam een paarhonderi
lorgvuldig geselecteerle liedei
uitgenodigd tot het üjwonei
fan een muzikaal spd, uit
iroeren door Studio laren ii
het Paleis op de Dam.
Tot de aanwezigen bij dit;ebeurin
donderdagavond behorden z>-
wel prinses Beatrix en pins Clais
als deze muziekrecensenten vercfer
éen groot aantal personenlie minof
meer opvallende functiesn het cil-
turele leven van ons vaórland le-
kleden en die zq niet vadaag din
-toch zeker bij vorige geïgenhedm
^oor een drupje van de htjesregen
liverkwikt mochten worda. Geen ge
woon publiek dus.
...En geen gewone gebertenis ook.
JbWant „wat gebeurt er s een mens
Uit de 20ste eeuw de opracht knjgft
ben documentair spel teerzorgea in
iet Paleis op de Dam' (die zoveel
jude muziek uit de IJSte eeuw de
opdracht krijgt een iocumentair
spel te verzorgen in he Paleis op de
Dam?" Dat vroeg Majke Ferguson
van „Studio Laren" (d zoveel oude
muziek in haar progunma's doet)
pich af. Zij moest nl. fotendeels ten
Dehoeve van een d*r de NCRV-
elevisie te maken locumentaire,
een programma inelkaar zetten
waarin 17e eeuwse ïltuuruitingen
'als muziek, poëzie enoneelhoorbaar
en zichtbaar zoudeiworden.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Enkele honderden
aankomende muzikanten en zangers
hebben een massaal actieconcert ge
houden op de Grote Markt in Grohin-
gen. Het Groninger conservatorium is
verspreid over zes gehorige panden in
de stad en nieuwbouw laat op zich
wachten. Dit jaar is de bouw van het
nieuwe conservatorium opnieuw
ondanks toezeggingen op de lange
baan geschoven. Het kan nu pas over
enkele jaren worden gebouwd. De 300
musici en hun 70 docenten zijn hier
tegen gisteren muzikaal in de weer
gekomen ten aanhore van een grote
schare Groningers, die onder meer
een strijdlustig "nieuwbouwlied ten
gehore gebracht kregen.
dóór Leo Kleyn
De burgerzaal van het Paleis op de Dam naar een 17e-eeuwse
ets.
AMSTERDAM De verdediger van de 23-jarige gevelreiniger Ronald M. uit Amsterdam heelt
gisteren de Amsterdamse rechtbank gevraagd een nader onderzoek te gelasten naar de op 23
oktober gepleegde moord op een 21-jarig meisje en haar 22-jarige vriend in hun woning aan het
Spui in Amsterdam. De officier van justitie, mr. J. G. A. Wolfs, die bewezen achtte dat de
gevelreiniger het meisje heeft vermoord, eiste tegen hem vijftien jaar gevangenisstraf en ter
beschikkingstelling van de regering.
Isoi
et resultaat werd anderdag in een
lort generale rejtitie gepresen
teerd en volgende week donderdag
komen de tv-camera's eraan te pas.
In de Burgereaal en de daaromheen
gelegen lokaliteiten werden'door ge
kostumeerde muzikanten, to
neelspelers en dansers kleine voor
stellingen gegeven die de bezoekers
een indruk van 17e eeuws vertier
wilden geven. Madrigalen van Swee-
linck en Padbrué, een lucht van Bre-
dero, gedichten van Hooft, Revius en
Cats, burgermansmuziek met ano
nieme liedjes en hekeldichten, en
dat alles begeleid en afgewisseld
door muziek op gamba's, krom
hoorns, luiten en allerlei ander speel
tuig waarop men in onze twintigste
eeuw veelal vergeefs probeert mu
ziek uit lang vervlogen eeuwen au
thentiek te doen klinken. Zelfs in
deze authentiek 17e eeuwse omge
ving lukte dat niet. Misschien dit
maal wel door de fleurig in het pak
gestoken uitvoerenden die zoals ge
bruikelijk bij dergelijke gelegenhe
den toch verklede 20e eeuwers
bleven.
Voor Marijke Ferguson en haar Stu
dio Laren, en de vele medewerkers
die extra aangetrokken waren een
fijne, drukke avond. Voor de andere
aanwezigen zijn er in zulke gevallen
dacht ik maar twee mogelijkheden:
je vindt zoiets „enig", of je vindt er
niets aan. Ik vond het niet enig.
De president van de rechtbank, mr.
PI. Michels, die van 'een heel trieste
zaak' sprak, deelde bij het begin van
de zitting mee dat de ouders van de
slachtoffers hem hadden gevraagd
de wel in de dagvaarding voorko
mende namen van de Jongen en het
meisje niet te nomen. Ook in de
verslaggeving wilden zij deze namen
graag onvermeld zien gelaten. Tij
dens de behandeling van de zaak
werd slechts over 'het meisje' en 'de
jongen' gesproken.
Ronald M. werd ervan beschuldigd
het meisje met een mes de hals te
hebben doorgesneden, nadat hij sa
men met zijn jongere broer Peter in
het pand in de Amsterdamse bin
nenstad had ingebroken. Zijn broer,
die in militaire dienst is, zal te-
AMSTERDAM -De voorstellingen
I van drie één-akts die de Theater
unie in het Hcand Festival zou
geven, gaan nii door. Een week
voordat de repeties zouden begin
nen kreeg Thearunie bericht van
de minister varfRM dat geen sub
sidie voor de vorstellingen gegeven
zou worden, w(ens gebrek aan fi-
nanciële midden.
Theaterunie m«st daarop besluiten
de voorstelling af te gelasten.
„Voor de betroken medewerkers is
dit een rampilig bericht", aldus
i Theaterunie „ingezien de voorbe-
j reidingen reis in volle gang
waren".
- De subsidie ws al in juni van het
vorig jaar aarevraagd. Kort daar
na bracht deraad voor de kunst
positief advie uit. Na een eerste
afwijzing eindnaart, en eendaarte-
gen ingedieni protest, heeft CRM
vorige week aten weten iat het
standpunt va de minister niet zal
worden veraderd. Aan het af
gelaste progimma werkten als re
gisseurs meeLodewijk de Boer en
Adrlane Brie, de acteu.-s Cocki
Boonstra, Hib Broos, Marine Cref-
coeur en Get Llnnebank. De voor
stellingen zaden worden gegeven
in Theater Je Brakke Grond in
Amsterdam fan 1 tot en mjt'll Juni,
7 en in Den Hag, Rotterdam, Nijme-
I gen en Utrent tussen 13 ei 19 juni.
door Jac. Kort
AMSTERDAM De Nederlandse Haendelvereniging, die onder
leiding van haar dirigent Jack P. Loorij reeds meer dan dertig
jaar het pleit voert voor de oratoria van de componist, aan wie zij
haar naam ontleent, had voor haar concert in de Westerkerk
ditmaal een compositie van Engelse origine gekozen uit de meer
recente tijd: Edward Elgar's The Dream oi Gerontius, op tekst
van Cardinal Newman.
Elgar had in 1889 een exemplaar van
deze tekst ten geschenke gekregen
van de priester, die zijn huwelijk
sloot, en in 1900 schreef hij daarop in
drie maanden tijd zijn oratorium.
Niettegenstaande het feit, dat het
naar de begrippen van die tijd een
moeilijk uit te voeren compositie
was, kreeg het toen al spoedig be
kendheid, zowel in Engeland als, na
de vertaling ln het Duits, ln Duits
land. In Nederland zijn de uitvoerin
gen vrij zeldzaam gebleven.
Het lijkt mij, dat dat niet zo zeer
komt door de moeilijkheden die er in
het werk zijn (moeilijkheden, die on
ze koren tegenwoordig heus wel aan
kunnen) als wel door het karakter
van het werk, zowel van de tekst als
van de muziek. De strijd van de ziel
van Gerontius om via het vagevuur
de heme* binnen te treden, is zo
typerend Voor het negentiende-
eeuwse katholicisme, dat het naar ik
meen vandaag de dag zelfs ln die
kringen (laat staan in niet-
katholieke) nauwelijks meer aan
spreekt.
De muziek is zeker bewonderens
waardig en consequent van opzet. Zo
Is ook de instrumeritatiekunst van
Elgar. Maar ze is tevens zo gedateerd
als laat-Wagneriaans, dat ze ons op
enkele uitzonderingen na, niet meer
echt kan.overtuigen.
De uitvoering voldeed evenwel aan
hoge eisen. Het Groot koor van de
Nederlandse Haendelvereniging ver
vulde zijn taak buitengewoon fraai
van klank, expressie en nuancering.
In Carolyn Watkinson (alt), Anthony
Rolfe Johnson (tenor) en Henk Smit
(bas) had men drie uitstekende ver
tolkers van de solopartijen. Het
Noordhollands Phllharmonlsch Or
kest zorgde voor een goede uitvoe
ring van het instrumentaal gedeelte.
Het geheel werd bekwaam en geipi-
reerd gedirigeerd door Jac P. Loorij.
DEN HAAG De Toneelgroep De
Appel gaat haar eerste lustrum vie
ren met twee produktles die, zoals
gebruikelijk bij De Appel, naar nieu
we theatergebieden voeren.
De eerste helft van het komende
seizoen zal gewijd zijn aan de Ores-
teia-trilogie, de tweede aan een eve
nementenmarkt waarop drie keer
drie half-uur-programma's worden
gepresenteerd.
De oorspronkelijke versie van de
Oresteia-trilogie (Aeschylus) heeft
een speelduur van meer dan zes uur.
Deze Is tot de helft teruggebracht en
wordt onderbroken door een maal
tijd-pauze. De Appel-produktie
wordt geheel gebouwd voor de mo
gelijkheden van het Appeltheater ln
Bcheveningen. Dit benadert wat de
vorm betreft zeer dicht het Ideaal
vari de Grieken: rondom de speel
plaats zit het publiek ln halve cir
kels die steeds hoger liggen.
De nu vijfjarige Toneelgroep De Ap
pel begon met vijf acteurs in een
sousterraln van een oude elektrici
teitscentrale. Nu heeft de Appel,
met als regisseur Erik Vos, twintig
medewerkers, exploiteert een eigen
gebouw en geeft per, Jaar ongeveer
230 voorstellingen.
rechtstaan voor de krijgsraad in
Arnhem. Hij wordt ervan verdacht
de jongen met een ketting te hebben
doodgeranseld.
De twee broers troffen de jongen en
het meisje om ongeveer drie uur 's
nachts aan in hun slaapkamer op de
bovenste verdieping van het'pand,
waarin ook een uitzendbureau was
gevestigd. Peter sommeerde het
meisje met hem naar de, een verdie
ping lager gelegen, woonkamer te
gaan.
Even later voegde Ronald zich bij
hen. In strijd met de waarheid ver
telde hij zijn broer, om hem gerust
te stellen, dat hij de jongen bewuste
loos had geslagen. Nadat (of voor
dat: de verklaringen spreken elkaar
op dit punt tegen) de belde broers
het doodsbange meisje hadden ver^
kracht, ging de jongste weer naar
boven. Daar sloeg hij de jongen, die
in het geheel niet bewusteloos bleek
te zijn, zo lang met een als riem
gebruikte ketting, totdat deze geen
tekenen van leven meer gaf.
Nadat ook Ronals had geconsta
teerd dat het slachtoffer dood was.
zou hij gezegd hebben dat het meis
je, dat inmiddels was flauwgevallen,
er ook maar aan moest. Met een in
het huis aanwezig mes zou hij haar
vervolgens gedood hebben.
Leugendetector
Hoewel hij tegenover de politie en
de rechter-commissaris en tijdens
de reconstructie bekend had het
meisje om het leven ie hebben ge
bracht, zei Ronald M. gisteren dat
hij zich daarvan niets kon herinne
ren. Volgens zijn Jongste verklaring
wist hij nog dat hij, weer beneden
gekomen, een mes had gepakt, maar
daarna was er een gat in zijn geheu
gen gevallen. Op een vraag van de
president zei hij niet te willen ont
kennen dat het mogelijk is dat hij
het meisje heeft gedood.
Behalve op zijn aanvankelijke be
kentenis, berust de beschuldiging
tegen Ronald M. ook op, een verkla
ring van zijn broer. Overigens had
deze er Ronald aanvankelijk van
beschuldigd zowel de jongen als het
meisje gedood te hebben. Hij zou
daartoe gekomen zijn, omdat hij
zich niet kon voorstellen de jongen
vermoord te hebben.
De verdediger van Ronald M., mr. I.
de Vos, vroeg zich in zijn pleidooi ai
of niet Peter beide mensen heeft
gedood. Volgens hem wordt ook zijn
cliënt door deze vraag achtervolgd
Ronald zou meermalen de wens te
kennen hebben gegeven deze vraag
door een leugendetector te laten be
antwoorden. De pleiter voerde on
der meer aan dat zijn cliënt tot zijn
aanvankelijke bekentenis kan zijn
gekomen om zijn broer, met wie hij
veel optrok en met wie hij een zeer
nauwe band had, te vrijwaren van
een al te uitzichtloze straf
De verdediger meende dat nog zo
veel vragen met betrekking tot het
drama onbeantwoord zijn gebleven,
dat een nader ondereoek ingesteld
zou moeten worden. Zo'n onderzoek
zou volgens hem mogelijk duidelijk
kunnen maken wie van de twee
broers het meisje heeft gedood.
Daarbij wees hij erop dat hij al van
stonde af aan had getwijfeld aan de
juistheid van de bekentenis van zijn
cliënt, wie het er volgens hem ook
slechts om te doen is de ware toe
dracht aan het licht te brengen.
Risico
De raadsman van Ronald M. vond
het onjuist dat Peter door een ander
rechtscollege berecht zal worden
Hij meende dat de Amsterdamse
rechtbank geen vonnis zal kunnen
vellen, omdat het daarmee de
krijgsraad zou binden. De
rechtbank, zei hij, zou daarmee in
breuk maken op het beginsel dat
geen uitspraken worden gedaan
over zaken die nog onder de rechter
zijn. In een vonnis over Ronald M.
zou de rechtbank impliciet ook Pe
ter M. vonnissen.
De officier van justitie zei dat Peter
M ook in Amsterdam terecht had
kunnen staan, als aannemelijk ge
weest zou zijn dat hij had deelgeno
men aan de misdrijven waarvan zijn
broer wordt beschuldigd. Volgens de
officier heeft Peter niet deelgeno
men aan het doden van het nieisje,
zoals Ronald niet heeft deelgeno
men aan het doden van de jongen,
en is het verder dubieus of er sprake
is van deelneming aan diefstal met
geweld.
De officier verklaarde niet het risico
te hebbenwillen lopen dat de
rechtbank inzake de berechting van
Peter M. onbevoegd zou worden ver
klaard en meende dat de nadelen
van een gescheiden berechting maar
voor lief moesten worden genomen.
Diefstal
Behalve wegens de moord op het
meisje stond Ronald M. ook terecht
wegens twee gevallen van diefstal
met geweldpleging, volgens de pre
sident een bescheiden keuze uit een
veel grotor aantal soortgelijke delic
ten In een over Ronald M. uitge
bracht psyc ïiatrisch en psycholo
gisch rapport werd hij gekenschetst
als een „kwetsbare man", die mede
als gevolg van gevoelsmatige ver
waarlozing in zijn jeugd is „scheef-
gegroeid", en „neurotisch gestoord"
moet worden genoemd. Het rapport
komt tot de conclusie dat hij ter
beschikking van de regering zou
moeten worden gesteld. Ronald M
zei aan een behandeling te willen
meewerken.
De rechtbank zal op 13 mei uit
spraak doen.
U/i UOuGHBV
fc -WOVLE-
