ferdwenen uranium mogelijk in Israël
van Smith
poot rechtse
uit
Het Sowjet-systeem is verkeerd, maar waarom?
Westerse cultuur
als bedreiging
Kongolees Bevrijdingsfront
denkt aan langdurige oorlog
krijgt weer verkiezingsklappen
1
oppositieleider in
Pakistan opgepakt
Burgemeester W.-Berlijn weg
'Huurlingen zijn
geen militairen'
Juro-cpmmunisten weigeren te zoeken naar het antwoord
•RDAG 30 APRIL 1977
BUITENLAND
T rouw/Kwartet7
ndn
iSHINGTON lUPIi De Ameri-
i^nse inlichtingendienst CIA
pft gisteren verklaard op de
bgte te zijn van de mysterieuze
«ssifdwijning van 200 tpn ura-
Imerts die in 1968 vervoerd werd
°r*br een Westduits schip dat als
eindbestemming Genua had.
'adit woordvoerder van de CIA wei-
verder commentaar op de
■3* en zei dat de dienst niet de
was van afzonderlijke berich-
in de New York Times en de Los
Jigeles Times.
ser,
ir; «jlgens deze berichten verdween
,e".i 200 tori uranium, genoeg om 30
mee te maken, negen
jaar geleden op de Middellandse
Zee tijdens een actie van het „Ja
mes Bond" type. De lading zou
uiteindelijk zijn terechtgekomen in
Israël.
Volgens de Los Angeles Times gaat
het in deze zaak om de verdwijning
van de grootste hoeveelheid
kernmateriaal in een keer. De New
York Times zei zijn informatie ge
kregen té hebben van een niet met
néme genoemde CIA-furictionaris.
„Het mysterie begon in 1968 toen
een vrachtschip met een lading van
200 ton uraniumerts uit Antwerpen
vertrok voor een tussenstop in Rot
terdam en als eindbestemming Ge-
Jdeii
van
tel
de .dissidenten bevinden zich
parlementsleden en de vice-
litter van de partij Harold Cole^
De twaalf parlementsleden
ben zich vorige maand verzet te-
de regeringsmaatregelen ter ver-
van de rassendiscriminatie
dmt
der
^jAMABAD (UPI, Reuter) - In
JJjJ mabad is gisteren Sjaukat Hajat
mbjan, die twee weken geleden uit de Groot-Brittannië heeft de sancties
istaanse Volkspartij (PPP) van «Mho»#*
mier Bhoetto werd gestoten,
ive gehouden Bhoetto had Hajat
nb an eerder verweten niet met na-
genoemde buitenlandse diplo
ten te hebben ontmoet. Bhoetto
ooichuldigde eerder deze week de
fe"tenigde Staten ervan de opposi
ng ampagne tegen zijn regering te
fdtfmcieren.
rel
{jjjjpositieleider Pir Pagaro Ver
aarde -gisteren dat nog meer
D«*ctionarissen van de oppositie
i^^dsdien zijn gearresteerd. Hij.
ent dat Bhoetto met zijn beschul-
„rfing dat achter de campagne'een
;ernationale samenzwering zou
ten de deur heeft dicht gegooid
tij,or een voortzetting van het. ge
met de oppositie. Hajat ver
aarde in het politiebureau dat hij
ier de noodmaatregelen was ge-
fsteerd maar dat er nog geen
schuldiging tegen hem is uitge-
icht.
iertussen hebben de VS bij Pa-
itan tegen de geuite aantijgingen
.Jptest aangetekend. Een functio-
'ayis van de Amerikaanse ambassa
in Islamabad verzekerde de se
van het Pakistaan-
oti ministerie van buitenlandse za-
"n dat de beschuldigingen onge-
Japnd zijn.
tegenover Rhodesië verhard. Eerder
was dit vertraagd omdat de regering
een eventueel akkoord over Rhode
sië niet wilde bemoeilijken. Onder
minister van buitenlandse zaken
Ted Rowlands zei in het lagerhuis
dat de sancties zullen worden opge
heven zodra een bevredigend ak
koord is bereikt. Door de maatregel
is het voor Britse bedrijven onder
andere onmogelijk geworden hun
handelsmerk aan ondernemingen in
Rhodesië te verkopen. De conserva
tieve oppositie laakte de nieuwe re
gels omdat ze overeenstemming in
zake Rhodesië zouden kunnen te-
gërthouden
Minister van buitenlandse zaken Da
vid Owen heeft de Britse jurist Tho
mas Bingham belast, met de leiding
van eën commissie die moet onder
zoeken of bepaalde westerse olie
maatschappijen in strijd met de
.sanctiebepalingen der Verenigde Na
ties olie aan Rhodesië leveren. De
Britse bewindsman, heeft. Bingham
verzocht het onderzoek zo diep
gaand en snel mogelijk te verrichten
Owen maakte dit onderzoek reeds
op 8 april bekend, twee dagen voor
zijn bezoek aan Afrika. Hij zei toen
dat twee oliemaatschappijen, Shell
en British Petroleum, alsmede de
Nederlandse regering op de hoogte
waren gesteld.
nua". aldus de New York Times.
..Het schip en de lading 'hebben
hun afgesproken bestemming
nooit bereikt."
Beide kranten lieten een hoogge
plaatste functionaris in Europa
aan het woord die zei dat het schip,
verscheidene weken later weer op
dook met een bemanning van een
andere nationaliteit en zonder de
lading uranium.
„Het was een James Bond-verhaal
en heeft ons knap wat kopzorgen
bezorgd," zo zou een CIA-
functionaris de New York Times
hebben verteld. De functionaris zei
ook dat hij en anderen van mening
waren dat de lading in Israel te
recht Is gekomen.
Ook de voormalige adviseur van
het Amerikaanse congres. Paul Le-
venthal is van mening dat het ura
nium in Israel terecht is gekomen.
Hij verklaarde dit in zijn toesprak
gisteren tot een apti-nucleaire ver
gadering in Salzburg.
Volgens de Los Angeles Times kan
het verhaal de oplossing zijn voor
een al jaren bestaand vraagstuk:
waar haalt Israel het uranium van
daan waarmee de Israeli's de kleine
kernreactor bij Dimona in de Ne-
gev-woestiin aandrijven. Deze in
stallatie behoort tot de zwaarst be
waakte in het land.
De Los Angeles Times zei voorts
vernomen te hebben dat de Israe
li's mogelijk hulp gehad hebben
van sympathisanten in de regerin
gen van Frankrijk en Italië bij het
verkrijgen van ds uranium.
Van het uraniumerts op zich kan
geen atoombom gemaakt worden,
maar in een reactor kan het -voor
een deel in plutonium worden om
gezet. Daarmee kunnen atoom
bommen worden gemaakt.
sauLISBURY, LONDON (AFP, Reuter) De Rhodesische
van pr.emie.r Ian Smith heeft gisteren dertien rechtse
pidenten uit de partij gestoten.
in de wetten van het land. De parle
mentsleden zijn van mening dat
Smith zich niet aan de principes van
de partij houdt en de positie van de
270.000 blanken in Rhodesié ver
zwakt. Na de vergadering van het
partijbestuur, waar tot uitstoting
werd besloten, verklaarde Coleman:
„Het lijkt -erop dat ik uit de partij
werd gestoten door te pogen de prin
cipes van de partij, op basis waarvan
de huidige regering werd gekozen, na
te leven." Verwacht wordt dat de
dertien uitgestotenen een nieuwe op
positiepartij zullen stichten.
Dc inmiddels erkende Spaanse vakbonden hebben gisteren verklaard morgen, 1 mei, toch een grote manifestatie te
zullen houden in Madrid. Dit ondanks een verbod van de Spaanse autoriteiten. Op de foto de eerste bijeenkomst van de
erkende bonden.
PARIJS (AFP) Het Kongolese Nationale Bevrijdingsfront (FLNC) bereidt zich voor op een
langdurige oorlog tegen het bewind van president Moboetoe van Zaire. Dit verklaarde de
voorzitter van het front, generaal Nathanael Mboemba, in een gesprek met het tijdschrift „Afrique
Asie".
Mboemba schat het aantal mensen
dat door zijn troepen is „bevrijd", op
anderhalf miljoen. Deze mensen,
zegt hij, stellen het volste vertrou
wen in het FLNC. Generaal Mboem
ba zegt dat hij een beroep heeft
gedaan „op alle vooruitstrevende
landen en aanhangers van de vrede"
om medicamenten en voedsel te stu-'
ren. Hij verzekert dat zijn organisa
tie geen Russische, Cubaanse.
Oostduitse of Angolese adviseurs
heeft. „Onze commando's bestonden
al in de tijd van de Portugezen en na
hun vertrek hebben wij ons nooit bij
een ander leger laten inlijven in An
gola, daar wij onze strijd tegen het
regime van Moboetoe voorbereid
den. Wij hebben zelf, in onze eigen
kazernes, onze eigen mensen opge
leid en wij hadden onze eigen in
structeurs".
De wapens van het FLNC zijn van
Belgische. Amerikaanse, Franse en
zelfs Chinese herkomst. Ze zijn vol
gens de generaal bij gevechten buit
gemaakt. „Zo veroverden wij in Ka-
sadji vijf tanks en B-10 kanonnen
van Chinees fabrikaat en in
Moetschascha vijf wagons met mu
nitie die uit Loeboembaschi af
komstig warem."
BERLIJN (DPA) De West-
berlijnse burgemeester Klaus
Schütz treedt af. Zijn partij de SPD
heeft Dietrich Stobbe „senator" (mi
nister) voor de Westberlijnse betrek
kingen met Bonn, voorgedragen
voor de opvolging.
Nadat burgemeester Schütz weken
lang geruchten en eisen over zijn
heengegaan had afgewezen, opper
de hij gisteren, de mogelijkheid van
4- NB B
iNDEN (Reuter. UPI) De Britse Labourpartij heeft gister-
icht opnieuw ernstig gezichtsverlies geleden door de grote
en iderlaag bij twee tussentijdse verkiezingen. De partij van
ju emier James Callaghan wist weliswaar ternauwernood de zetel
int>or de Noordoost-engelse vissersplaats Grimsby te behouden
laar de als hecht bolwerk beschouwde vacante zetel voor
ïhfield viel in handen van de conservatieven.
uitslagen verrasten heel politiek
jjigeland. De verwachting was na
Clijk dat zowel Labour als de con-
Jr va tie ven beiden één zetel zouden
poveren maar ze zijn precies tegen-
jsteld aan de voorspellingen ver
deeld. Labour had namelijk erg veel
tegen in Grimsby, de vacante zetel
van de overleden minister Tony
Crosland en het leek erop dat de
conservatieven hem vrij gemakke
lijk zouden veroveren. Grimsby bleef
Labour echter trouw, zij het dat het
verschil tussen de beide be
langrijkste kandidaten bijzonder
klein was.
Veel ernstiger was de uitslag in
Ashfield. in het midden-Engelse
mijngebied. Labour had hier, een
meerderheid over de conservatieven
van ruim 23.000 stemmen. Door een
vrij geringe opkomst ongeveer 60
procent en een massale desertie
van Labourkiezers wist de consefva-
tieve kandidaat de zetel met een
meerderheid van enkele honderden
stemmen te veroveren.
De uitslag van deze twee verkiezin
gen zal de positie van de regering
niet onmiddellijk bedreigen maar de
afgang in Ashfield, het hart van La
bour, toont aan dat de Britten dus
niet alleen cte conservatieven maar
ook grote' delen van over het alge
meen links stemmende arbeiders
het bewind in Londen beu zijn. Voor
de liberalen tenslotte is net als eer
der deze maand gebleken dat het
pact met de socialisten hen de das
om doet. Ze hebben in Grimsby en
Ashfield de helft tot tweederde van
hun aanhang verloren zien gaan.
Film over Indianen in Peru
door Herman Amelink
,,Ik was bang om commentaar te leveren," zegt Ton Aarden over
de film die hij maakte over de Shipibo-indinanen in Peru en die
morgenavond door het Humanistisch Verbond wordt uitgezon
den (Ned. 1, 22.50 uur).
Afgezien van een kort historisch
overzicht aan het begin van de film
wordt het woord vrijwel geheel gela
ten aan de bewoners van Paoydn,
een dorp waar ongeveer 750rieden
van de Shipibo-stam wonen. De film
doet niet veel méér dan registreren
wat er in het dorp gebeurt, wat de
mensen zeggen, wat ze doen, wat ze
denken.
De makers van de film, Ton Aarden
en Paul van den Bos (camera) wilden
een zo eerlijk mogelijk beeld geven
van de manier waarop de Shipibo's
leven en de manier waarop ze de
steeds groter wordende invloed van
de westerse cultuur ondergaan. Ton
Aarden is enige maanden voordat hij
met de opnamen begon ln het dorp
gaan wonen. Op die manier was hij
in staat een vertrouwensrelatie met
de mensen op te bouwen. Daardoor
konden unieke opnames gemaakt
worden van een medicijnman die de
ziekte van een kind bezweert.
Geen kritiek
De film, die als tite!heeft „Ze zeggen
dat we ons moeten beschaven
levert nergens uitgesproken kritiek
op de invloed van de westerse cul
tuur. Er wordt alleen maar gesigna
leerd. Een transistorradio naast ie
mand die aan een fraai handwerk
bezig is. Platenspelers en naaima
chines.
Ton Aarden vertelde bij dé presenta
tie van de film dat de Indianen in
meerderheid ernaar streven om
steeds meer deel te krijgen aan de
westerse cultuur. Ze willen dezelfde
dingen bezitten als de mestiezen en
de blanken. Vooral de scholen doen
veel afbreuk aan de eigen cultuur
van de Indianen. Waneer de kinde
ren eenmaal rekenen èn lezen heb
ben geleerd dan zijn ze niet meer
bereid met hun ouders mee op Jacht,
te gaan. Het gedeelte dat een van de
schoolkinderen bij een leesoefening
voorleest, maakt de culturele ver-
vreemdingl tastbaar „In mijn stad
staan huizen, kerken en bankgebou
wen". leest het kind, terwijl buiten
de kippen tussen de hutten door
scharrelen.
Ton Aarden vertelde dat zowel de
rooms-katholieke missie als de zen
ding van de evangelicals als de ad
ventisten in dit dorp actief zijn.
Vooral de adventisten doe een ern
stige aanslag op het leefpatroon van
de mensen, maar ze bieden aan de
andere kant het meest aan medische
voorzieningen. De Evangelicals zijn
ln trek omdat ze veel zingen, iets wat
de Indianen graag en spontaan doen.
Het zijn echter wel vertalingen van
Engelse liederen en dat doet vreemd
aan.
Ondanks de keuze van beelden die
iedere filmer maakt en ondanks het
commentaar van de Indianen zelf,
geeft de film op geen enkele wijze
een boodschap. „Naast alle
boodschappende films moet er ook
eens gewoon een gevoelsmatige, ge
woon mooie film gemaakt worden,"
zegt Ton Aarden.
Respect
De Intentie van de film ls het voor
honderd procent respecteren van de
eigen leefwijze van deze mensen en
zo past de film in het kader van de
filosofie van het Humanistisch Ver
bond. De filmmakers willen niet uit
maken wat goed of slecht ls. Ze
constateren alleen dat een aantal
elementen uit de opdringerige wes
terse cultuur destructief zijn, in het
besef dat culturele beïnvloeding niet
Iets ls dat zich laat tegen houden.
Ton Aarden gaat met de film ook
weer terug naar Paoyan. Het opmer
kelijke effect van de film daar, ls dat
het zien van de eigen wereld op een
wit doek het prestige van de eigen
cultuur opvijzelt. Het enige wat ze
wel eens zien zijn Amerikaanse pro-
duktles in zwart-wit. De presentatie
van de eigen wereld ln kleur geeft de
Shipibo's het bewustzijn dat ze niet
moeten neerzien op de eigen wereld.
Met eerdere films had Ton Aarden
deze ervaringen al.
zijn vertrek. Dit naar aanleiding van
het gedwongen heengaan donder
dag van zijn senator voor binnen
landse zaken. Kurt Neubauer, die
gedurende een aantal jaren heeft
verzuimd tantièmes voor zijn deel
neming aan de raad van beheer van
de Berliner Bank. in aflossingster
mijnen terug te betalen.
GENEVE (TJPI) De conferentie
van het internationale Rode Kruis
heeft vastgesteld dat huurlingen
niet zullen worden behandeld als
dienstplichtigen of krijgsgevange
nen wanneer de vijand hen in han
den krijgt. De 130 deelnemende lan
den willen dat de conventie van Ge
neve van 1949 wordt aangepast aan
de moderne oorlogvoering. Het be
trokken artikel werd met algemene
stemmen aangenomen
,,Ze zeggen dat we ons moeten beschaven
f
or Victor Zorza
bestaan hoge communistische functionarissen, die niet in het Kremlin zitten, en die geloven dat
iets fundamenteel fout is met het Sowjet-systeem Deze functionarissen zijn ook bereid om deze
irertuiging publiekelijk te uiten.
j geloven dat de „centralisatie en
ctatuur" die zich in de Sowjet-
pie heeft ontwikkeld, misschien in
eerste jaren na de Oktoberrevolu
gerechtvaardigd was. maar dat
it nu tot een middel geworden is
èe'in het voortbestaan van de huidige
klasse in de Sowjet-Unie
waarborgen. Sommige van de
oegere communistische critici van
Sowjet-systeem zeiden dat het
ch tot een „staatskapitalistisch"
steem had ontwikkeld Sommige
in de huidige communistische cri-
:i omschrijven het Sowjet-systeem
een ..staatssocialistisch" sys
tem. „De verdediging van het
aatssocialistische systeem' zeggen
j „is het gevestigde belang gewor
en van de Sowjetrieiding en van het
jparaat" waarmee zij op de officië-
partijfunctionarissen doelen
fit citaat komt uit een vraaggesprek
let Lombardo Radice, lid van het
centrale comité van de Italiaanse
communistische partij. Dergelijke
- opvattingen zijn herhaaldelijk ook
geuit door andere Italiaanse Franse
en Spaanse communisten Het be
lang van het vraaggesprek met Radi
ce, dat in het laatste nummer van
Encounter is verschenen ligt in het
feit dat het werd toege
staan uitdrukkelijk met de bedoe
ling dat via Radio Vrij Europa naar
Qost Europa zou worden uitgezon
den Dit radiostation heeft, volgens
het Kremlin tot doel het Sowjet-
systeem omver te werpen
Veranderingen
En inderdaad Radice verklaarde te
genover de journalist die hem onder
vroeg dat hij voorstander is van
drastische veranderingen zowel in de
Sowjet-Unie als elders in Oost-
Europa en hadden ze al lang moeten
worden doorgevoerd Volgens het
Kremlin zijn hervormingen een po
ging om zijn macht te ondermijnen.
Radice benadrukt dat de Sowjet-
leiders moeten beseffen dat het soci
alisme niet zonder het nemen van
risico's kan worden bevorderd. Hij
maakt een onderscheid tussen Sow-
jet-burgers die hij beschouwt als le
den van een Ingelichte, wetenschap
pelijk geïnspireerde en technolo
gisch ontwikkelde beschaving en
hun leiders Hij beschouwt het
Kremlin als een „vasthoudend con
servatisme, onbeweeglijk uit vrees
voor verandering, de vrees voor elke
vorm van onzekerheid
Radice is van mening dat de landen
die nu door communisten worden
geregeerd lijden aan een „crisis van
onevenwichtige groei" waardoor
sommige aspecten van het systeem
zich overdreven snel ontwikkelen
terwijl andere aspecten in hun ont
wikkeling achterblijven. „Zij hebben
pientere koppen op intellectueel,
technologisch en economisch gebied
ontwikkeld, maar niet geworteld in
een systeem van politiek structuren,
culturele emanicpatie, burgerrech
ten en dergelijke." Dergelijke alge
meenheden. hoe dramatisch ze ook
mogen kiinken zijn nooit onder
bouwd door een gedetailleerde stu
die van het Sowjetrsysteem door de
Italiaanse communistische partij
Geen analyse
Het betekent iets dat de partij het
Sowjet-systeem in algemene termen
kritiseert en zich ervan distantieert.
Dit heeft er mede toe geleid dat niet
alleen de Italiaanse, maar ook de
Franse en de Spaanse communisten
op grote schaal aanhang kregen
Maar om te beginnen aan een gede
tailleerde analyse van wat er fout
gegaan ls. wéérom het fout gegaan
is en hoe het recht getrokken zou
kunnen worden, zou betekenen juist
die vraag aan de orde stellen die zij
dagelijks onder tafel willen vegen
namelijk de vraag of de zaken op
een vergelijkbare manier mis zou
den kunnen gaan wanneer commu
nisten deel uit zouden gaan maken
van Westeuropese coalitierege
ringen.
Het oude argument van de Euro
communisten is dat de economische
en politieke verhoudingen vandaag
in West-Europa dermate verschillen
van de verhoudingen in Rusland in
de tijd van de revolutie dat er geen
gevaar voor een herhaling van de
Sowjet-„fouten" kan bestaan. Het
oude anti-communistische argu
ment is dat het stalinisme geen „his
torisch ongeluk" is maar het resul
taat van een waardensysteem dat de
communisten nog steeds aanhan
gen, het resultaat van een organisa
tiesysteem dat verschillen van in
zicht voorkomt, het resultaat van
een economische filosofie die leidt
tot de uniformering van de maat
schappij.
Radice geeft de noodzaak toe van
een brede historische en sociolo
gische analyse „van de huidige fase
van het spel". De Italiaanse commu
nisten beloven inderdaad al jaren
een dergelijke studl?. Ook Radice
herhaalt de belofte maar de partij
durft de belofte niet na te komen
Toen de partij enkele jaren geleden
daartoe werd uitgedaagd, zei een
partijfunctionaris dat de partij dat
zou doen als het uitkomt en dat dli
een serieuze zaak ls die veel naden
ken en uitvoerige voorbereiding ver
eist De noodzaak van een dergelijke
studie werd voor het eerst toegege
ven ruim twintig Jaar geleden, vlak
na de „geheime" toespraak van
Chroestjew in 1956 over het kwaad
van Stalins bestuur. Maar desalniet
temin is Radice hier ln 1977 aan het
toegeven dat „ons huidig begrip
hiervan klaarblijkelijk onvoldoende
is" en dat „nog veel meer gedaan
moet worden."
Oppositie
Radice volgt de weg van de minste
weerstand, zoals zo vele Europese
communisten doen, door bij Mos
kou erop aan te dringen de opkomst
van een politieke oppositie toe te
staan. Maar niemand die de ontwik
kelingen in de Sowjet-Unie nauw
keurig volgt gelooft dat het Kremlin
op dergelijke verzoeken zal ingaan.
Soizjenitsin zou volgens Radice
naar de 8owjet-Unle mogen terug
keren om zijn evangelie te prediken.
Er moet „volledige vrijheid" van alle
standpunten. Tsjechische sociaal
democraten zouden het recht
moeten hebben om aan vergaderin
gen van de Socialistische Internati
onale ln het Westen deel te nemen
en Poolse boeren zouden de vrijheid
moeten hebben om vergaderingen
van de „groene Internationale" te
bezoeken. HIJ redeneert dat hierin
geen gevaar schuilt omdat na zestig
Jaar so
cialistisch bestuur ln Rusland en
dertig Jaar ln Oost-Europa de bevol
king van deze landen de „klok niet
terug zou willen zetten."
Het Kremlin weet beter. Het Krem
lin weet dat de grootse bedreiging
van haar macht ligt ln de discussie
en de verspreiding van politieke
Ideeën die haar Interpretatie van het
marxistische dogma ln twijfel trekt.
Dit dogma kan alleen effectief door
marxisten in twijfel worden getrok
ken net als het katholieke dogma
door de eeuwen heen alleen vanuit
de kerk door de krltlcl die het voor
bereidend werk deden, voorde grote
hervormingsbewegingen kon wor
den uitgedaan. Maar het dogma van
het Kremlin, zoals dat ln het func
tioneren van het 8owJet-systeem tot
uitdrukking komt, wordt niet in
twijfel getrokken door enige serieu
ze marxistische analyses van de Eu-
rocommunlstslche partijen. Hun ln
gebreke blijven bij het doen van de
analyse die zij beloofd hebben,
maakt hun andere beloftes pünder
geloofwaardig.
