Goed tulpenjaar voor
kwekers slechte zaak
&&&S
Investeringen Hoechst
Holland sterk gedaald
Maatschappelijke dienstplicht noodoplossing
Genoeg faciliteiten
tegen vervalsing
van concurrentie
Overheid legt te veel
nadruk op het milieu
Vrees voor uitbreiding bebouwde oppervlakte
V i rsj '«V.-."Ï-V*
L
v »-v
r* N*
Estel investeert
250 miljoen
Door ontbreken duidelijke afspraken overheid
Ned. Bank kocht
deze week bijna
miljard marken
Dr. Ford (Export-financiering):
Invoer meubelen
groter dan export
'Steun van overheid
werkt verslavend
voor bedrijfsleven'
Nederland tekent
verdrag over
olieverontreiniging
In januari tekort
op handelsbalans
Voor problemen op de arbeidsmarkt
ATERDAG 30 APRIL 1977
FINANCIEN EN ECONOMIE
Trouw/Kwartet
33
Van een onzer verslaggevers
HILLEGOM „Ik bevind mij in de wat vreemde positie om de hoop uit te
spreken dat wij dit voorjaar geen best gewas tulpen zullen mogen krijgen. Want
zelfs als het gewas slechts vrij goed is. moeten we wederom een uitbreiding van de
bebouwde oppervlakte vrezen." Aldus jhr mr dr O. F. A. H. van Nispen tot
Pannerden. voorzitter van de Kon. Algemene Vereniging voor Bloembollencul
tuur tijdens de jaarvergadering van zijn organisatie.
*5" -
l
Mr. Van Nispen vond het verbijste
rend dat de kwekers het „na de over
duidelijke lessen van 1974 en de heel
andere ervaringen in de twee volgen
de jaren niet kunnen opbrengen om
Iedere uitbreiding nu volledig ach
terwege te laten. Als er na de uitbrei
ding met enkele honderden hectaren
ook nog maar iets bijkomt, kan Ik
niet anders zeggen dan 'De
zelfmoord is weer in volle gang.' De
heer Van Nispen wees erop dat men
door het areaal te vergroten niet
alleen de rentabiliteit van het bedrijf
van anderen aantast, maar ook
zichzelf Schade berokkent.
De situatie waar mr Van Nispen op
wees is eind 1975 ook al gesignaleerd
in het structuurrapport over het
bloembollenvak dat destijds is uit
gebracht door het organisatie
adviesbureau Bosboom en Hegener.
Het bureau concludeerde toen dat
het dringend nodig was de bestaan
de cirkelstructuur te doorbreken.
Met die cirkelstructuur werd be
doeld dat de teler door produktlever-
hoging een redelijk inkomen wil ver
werven maar doordat ledereen dit
doet het aanbod te groot wordt. Met
als gevolg een te lage prijs. Bosboom
en Hegener hebben de telers aange
raden wel zelfstandig te blijven maar
zich te bundelen in telersverenigin
gen per artikel, dus één voor tulpen,
één voor hyacinthen, etc. De bedoe
ling was dat die verenigingen dan
met de handel meerjarige contrac
ten zouden sluiten.
Het verheugde de heer Van Nispen
dat althans de hyacinthenkwekers
rond de tafel zijn gaan zitten. Maar
over de tulpenteelt zei hij dat hij
menige verontruste kweker bij zich
had gehad met goedbedoelde plan
nen. Maar of die uitvoerbaar zijn,
moet nog worden onderzocht Een
groot deel van de vakgenoten wil
helemaal niets, voor anderen mag
het geel geld kosten en voor weer
anderen mag het Produktschap voor
de sierteelt niets doen.
De voorzitter van „Bloembollencul
tuur" stak zijn teleurstelling niet on
der stoelen of banken. „Het heeft
geen zin meer te preken tegen een-
kerk vol ongelovigen." verzuchtte
hij.
De heer Van Nispen vertelde (fat het-
vervolg op het structuuronderzoek
veel langer tijd blijkt te vragen dan
aanvankelijk was verwacht
w
fesk N
Meer overtredingen
minimum-broodprij s
IJMUIDEN De Economische
Controle Dienst heeft gisteren meer
controleurs ingezet om op overtre
dingen van de minimum-broodprijs
te letten. Opnieuw zijn processen-
verbaal opgemaakt. Want de Vomar
in IJrauiden, met negen winkels te
Umuiden, Haarlem, Heemstede. Be
verwijk, Purmerend en Broek op
Langendijk, verkoopt in navol
ging van Dirk van den Broek te
Amsterdam brood voor 1,19 in
plaats van voor de minimum-prijs
van 1,26.
Dividend uit reserve
NIJMEGEN Estel (Hoogovens-
Hoesch) gaat een contlnugietlnstal-
latie bouwen op het terrein van Hoo
govens in IJmuiden. Met deze instal
latie is een investering van 250 mil
joen gulden gemoeid. De bouw er
van zal in 1980 zijn voltooid.
De totale personeelsbezetting van
de continugietlnstallatle (capaciteit
1.5 miljoen ton ruwstaal) zal onge
veer 250 men bedragen. Aangezien
de nieuwe installatie, die zgn,.rus
tig" staal produceert, een gedeelte
van de produktie van de blokwalse-
rijen zal overnemen als gevolg
waarvan de bezetting van deze pro
duktie route met een 100-tal mensen
zal verminderen zal de ingebruik
neming van de continugietlnstalla
tle per saldo werk scheppen voor
ongeveer 150 man.
Koninlijke Nederlandse Hoogovens
en Staalfabrieken stelt voor over
1976 een dividend uit te keren van
2,05 per aandeel van 20 ten laste
van de algemene reserve. Hoewel
Estel over het afgelopen jaar een
verlies van 69 (v. J. 201,9) miljoen
heeft geleden en ofschoon de voor
uitzichten voor 1977 niet gunstig
zijn, is dit dividendbeslult genomen
om de aandeelhouders van de
Houdstermaatschappijen een be
scheiden vergoeding te kunnen
geven.
Hoogovens keerde voor het laatst
over 1974 dividend uit 5,20). Om
dezelfde reden als Hoogovens decla
reert Hoesch DM2 dividend ten laste
van de reserve.
Mr. G. A. Wagner, president-
directeur van Koninklijke/Shell is
benoemd als lid van de raad van
commissarissen van EsteL
AMSTERDAM De Investeringen van Hoechst Holland hebben verleden Jaar ruim 47 miljoen
gulden bedragen. Dat was aanzienlijk minder dan in 1975 toen zij ruim 73 miljoen beliepen. Een rol
bij deze teruggang, .aldus mr. H. J. Hellema, voorzitter van de raad van bestuur, speelt het
ondernemingsklimaat in ons land.
Voor Hoechst Holland is stroom
grondstof. Zo lang de overheid niet
de moed heeft over beschikbaarheid
en prijs van die grondstof duidelijke
lange-termljnafspraken te maken
kunnen wij over nieuwe investerin
gen niet eens zinnig nadenken, laat
staan ertoe besluiten.
„Niemand," aldus de heer Hellema,
„heeft de bestuurlijke moed alle
fraaie doelstellingen naar prioriteit
te rangschikken. Wat is belangrijker:
stroom sparen of afval vermijden?
De produktie van zogenaamd nat
fosforzuur ln Vlissingen spaart 90
procent stroom vergeleken bij het
oude proces, maar geeft 30.000 ton
afval per Jaar. „Wij varen dan wel ln
de mist als volstrekt onduidelijk ls of
wij primair zuinig met stroom of met
het milieu moeten zijn. Zolang de
overheid haar standpunt niet heeft
bepaald, hebben wij, blijkens de
bouw van de fabriek voor de reini
ging van nat fosforzuur, bewust een
keus gedaan", aldus de Hoechst Hol
land-president. Hij pleitte voor een
bijzondere regeling voor de „Indus
triële stroomverslinders".
De geconsolideerde omzet van
Hoechst Holland over 1976 bedroeg
1.1 miljard, dat is bijna 14 procent
meer dan ln 1975. Hiervan werd 368
miljoen gerealiseerd in Nederland.
De exportopbrengst was 743 mil
joen. De netto winst was 9,3 mil
joen (v.J. verlies 6.1 miljoen). Dit re
sultaat wordt onbevredigend geacht,
gemeten naar omzet en geïnvesteerd
vermogen.
DE TELEGRAAF Ziet 1977 met
vertrouwen tegemoet. De omzet
steeg met 17,3 pet tot 315,8 miljoen
gulden. De nettowinst kwam op 17,9
(16,1) miljoen. Dividend 4,40 (3,60).
NAT. NEDERLANDEN gaat
voort met Internationale expansie.
De omzet steeg met 16 pet tot 4.8
miljard gulden. De nettowinst
kwam op 179 (155) miljoen.
KON. NED. SPRINGSTOFFEN
FABRIEKEN bepaalt dividend op
20 (12) procent.
DE PORCELEYNE FLES gaat de
tegelproduktle beëindigen. Het re
sultaat in deze sector ls negatief
geweest. Het werk voor 30 mensen
gaat verloren. Bonden en personeel
zijn op de hoogte.
CETECO heeft geprofiteerd van
de sterke economische groei ln de
landen van werkzaamheid. Voor
1977 worden opnieuw goede resulta
ten verwacht. De omzet steeg 9 pro
cent tot 422 miljoen. De con
cernwinst nam met 35 procent toe
tot 23,2 miljoen. Het dividend ls
bepaald op 20 gulden ln contanten.
ROHTE EN JISKOOT (tabak) be
haalde een winst van 584.653 tegen
een verlies van 937.265 ln 1975. Het
dividend wordt gepasseerd.
WILLIAM PONT (hout) verwacht
ln 1977 een gelijke winst. Vorig Jaar
werd de opgaande lijn hervonden.
De omzet steeg met 26 procent tot
432 miljoen en de winst nam toe van
1,5 tot 4,7 miljoen.
P. BATENBURG bepaalde het di
vidend op 28 (24) procent.
AMSTERDAMSE RIJTUIG-
MAATSCHAPPIJ ontwikkelde zich
bevredigend. De nettowinst steeg
met 21 procent tot 2,3 miljoen. Het
dividend bedraagt 13 procent, waar
van desgewenst 9 procent ln aan
delen.
AUTOMOBIEL INDUSTRIE
„ROTTERDAM" (Ford) zag de om
zet met 20 procent stijgen. De netto
winst kwam op 840.000 (63.000). Het
dividend wordt 10 (6 procent).
FURNESS (haven, transport) ver
wacht dit Jaar een gelijke winst.
Vorig Jaar steeg de nettowinst met
.18 procent tot 5,8 miljoen bij een
met 9 procent van 302 tot 329 mil
joen gestegen omzet. Het dividend
wordt gehandhaafd op 6.
A. L. VAN BEEK winst 1976
575.000 (548.000). Dividend 4
(onv.)
ROMMENHOELLEB: niette
genstaande lagere winst 1976 divi
dend 23 (45) over een verdubbeld
kapitaal.
AMSTERDAM Volgens schat
tingen uit geldmarktkringen heeft
De Nederlandsche Bank vrijdag tus
sen de 300 en 400 min Duitse marken
gekocht op het laagste interventie-
punt van 103,925 ten opzichte van
de gulden. Geldmarktkringen meen
den dat de steun van de centrale
bank voornamelijk bestond uit aan
kopen van marken, maar zij achten
het mogelijk dat de centrale bank
ook dollaraankopen heeft verricht
Met de aankopen van vrijdag heeft
de centrale bank deze week tussen
rde 720 min. en 920 min mark en
tussen de 50 en 100 min dollar ge
kocht aldus geldmarktkringen.
Raad voor het Grootwinkelbedrijf:
AMSTERDAM De Raad voor het Grootwinkelbedrijf is van
oordeel, dat de op zichzelf belangrijke milieufactoren te zeer
voorrang krijgen, terwijl het economisch belang als enigermate
verdacht, door de overheid wordt veronachtzaamd.
In het Jaarverslag stelt de raad, dat
de overheid de steden en dorpen
levendig wil houden, terwijl het de
detailhandel is, die daarbij een
kernfunctie vervult Het Jaarverslag:
„als men deze functie wil bewaren,
dan zal men toch tenminste moeten
luisteren naar degenen die haar ui
toefenen".
In het Jaarverslag wordt aandacht
geschonken aan de import-
beperkende maatregelen ten gunste
van de textielindustrie. De Invoer
wordt beperkt om de werkgelegen
heid te beschermen en om de be
drijfstak te kunnen herstructureren.
De textielhandel en het grootwinkel
bedrijf vinden deze motleven aan
vechtbaar. Het probleem ls. volgens
hen, eerder dat de vraag van de
consument niet aansluit bij het aan
bod van de industrie. „Wanneer de
Invoer wordt afgeremd van artike
len, die de Europese Industrie niet
kan leveren, ontstaan er problemen
bij de handel. Dit leidt er dan weer
toe, dat ln de exporterende landen
een levendige handel in exportver
gunningen ontstaat, waarvan uitein
delijk de consument de prijs be
taalt." Het grootwinkelbedrijf wil
AMSTERDAM Op het gebied van de exportfinanciering
treedt Internationaal concurrentievervalsing op doordat ln het
buitenland de export van kapitaalgoederen kan worden gefinan
cierd met gesubsidieerde kredieten.
binnen normale grenzen de confec-
tle-tndustrle zeker steunen met zijn
orderbeleld, maar het beschouwt dit
niet als zijn eerste taak.
Verkeerd beleid
Het grootwinkelbedrijf ls verder van
.oordeel dat het systeem van volledi-
5e prijscompensatie zal moeten wor-
en doorbroken en dat het mecha
nisme van de minimumloonaanpas
singen zal moeten worden gewijzigd.
Het feit, dat ondernemingen met een
groot bestand van minimum-
(Jeugd)loners door de regering wor
den gesubsidieerd vormt een illus
tratie van het ln het verleden gevoer
de verkeerde beleid, aldus het Jaar
verslag.
De Raad voor het Grootwinkelbe
drijf noemt 1976 „niet ongunstig",
behalve wellicht voor de textielsec
tor. De oorzaken daarvan zijn de
bevredigende omzetontwikkeling en
de beperkte loonsomstijging als ge
volg van de looningrepen van de
overheid. Het grootwinkelbedrijf
ziet het nu bereikte lichte herstel als
een eerste stap naar een verdere
herstel.
Er zijn echter maatregelen genomen
om te voorkomen dat onze export al
te zeer wordt gehinderd. Volgens di
recteur dr. W. J. Ford van de Export-
Financlering-Maatschappij moeten
de maatregelen hier als een defensie
ve actieve worden beschouwd en is
er geen sprake van Nederlandse con
currentievervalsing.
Gezien het grote belang van de uit
voer ls Nederland gebaat bij een
ongestoord handelpatroon. Dit pa
troon wordt regelmatig verstoord.
Als voorbeelden voor concurrentie
vervalsing noemde de heer Ford de
bescherming van de offshore-
Industrie ln Engeland, buitensporige
financiering door landen als Japan,
Canada en India, goederenruiltrans-
Situatie beter, maar:
UTRECHT De uitvoer van de
Nederlandse meubelindustrie ls vo
rig Jaar met 19 procent gestegen tot
502,3 miljoen. Daar heeft evenwel
een stijging van de Invoer tegenover
gestaan met 26 procent tot 1267,7
miljoen.
Tijdens een bijeenkomst ln Utrecht
ter gelegenheid van de komende In
ternationale Meubelbeurs (7 tot en
met 13 september) noemde de heer
A. H. van Heusden de exportpositie
van de Nederlandse meubelindus
trie ln het algemeen niet onbevredi
gend. De heer Van Heusden ls secre
taris van Dufex, een organisatie van
88 exporterende bedrijven binnen
de centrale bond van meubelfabri
kanten.
In 1971 exporteerde Nederland nog
maar voor 200 miljoen aan meube
len. Dat betekent, dat de uitvoer de
afgelopen zes Jaar (rekening hou
dend met de Invloed van de inflatie)
een reële groei van meer dan 50
procent te zien heeft gegeven Vol
gens de heer Van Heusden ls er ook
sprake van betere spreiding van de
export.
'De werkgever':
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Financiële steun van
de overheid aan bedrijven ln nood
dreigt een verdovend middel te wor
den, waaraan het bedrijfsleven ver
slaafd raakt. Dat staat ln het blad
'De werkgever' van de Christelijke
werkgevers. Het blijvend karakter
van de overheidssteun en de steeds
grotere bedragen, die daarmee ge
moeid zijn, leiden er volgens het
blad toe. dat bedrijven en overheid
te veel denken aan de problemen-
van-het-moment.
„Het ls zonneklaar dat de vele mil
joenen beter besteed kunnen wor
den aan vernieuwende ontwikkelin
gen, waarmee nieuwe werkgelegen
heid geschapen kan worden." 'De
werkgever' vreest, dat steeds meer
bedrijven hun problemen naar de
overheid verschuiven, die vervol
gens terwille van het behoud van
werkgelegenheid met geld over de
brug komt." „Datls in werkelijkheid
een werkloosheldsverdoezelende
maatregel," aldus de Christelijke
werkgevers.
acties door Bclgiên en meer van dit
soort zaken.
Nadat er ln EO-verband al bepaalde
afspraken waren gemaakt, heeft de
Nederlandse overheid faciliteiten ge
schapen om zich te verweren tegen
het buitenland, maar exporterende
Indus tri éen moeten toch met con
currentievervalsing leren leven. Als
verdediging door de overheid noem
de de heer Ford de rente
overbrugging voor de scheepsnieuw
bouw, het exportfinancieringsarran
gement en het „matching-fonds",
een steunpot voor bedrijven die or
ders ln het buitenland willen werven.
Het matching-fonds kan alleen voor
transacties buiten de EG worden ge
bruikt De heer Ford wenste, dat er
meer bekendheid zou komen over de
exportfaciliteiten.
Van onze parlementsredactle
DEN HAAG Het kabinet heeft
gisteren besloten het verdrag te on
dertekenen Inzake wettelijke aan
sprakelijkheid voor schade door
olieverontreiniging als gevolg van
opsporing en winning van delfstof
fen ln de zeebodem. Dit verdrag ls
op 17 december 1976 te Londen tot
stand gekomen en staat aldaar van
af 4 mei 1977 te ondertekening open.
Het verdrag maakt de exploitanten
van boorinstallaties aansprakelijk
voor schade door olieverontretnl-
ging. ook buiten hun schuld, en ver
plicht hen hun aansprakelijkheid te
verzekeren.
De aansprakelijkheid ls beperkt tot
een bedrag van ongeveer 35 miljoen
dollar, maar de staten zijn vrij deze
Limiet te verhogen of zelfs geheel
buiten toepassing te laten. Onder
schade worden ook begrepen be
paalde kosten van maatregelen ter
voorkoming van olieverontrelni-
ging. Voor de bekrachtiging en uit
werking van het verdrag zullen nog
nadere voorstellen worden Inge
diend.
DEN HAAG Nederland had in
januari een tekort van iets meer dan
een miljard gulden op de handelsba
lans tegenover een overschot van
600 miljoen ln Januari 1976. Inge
voerd werd Voor 9,4 (in Januari
1976: 7,5) miljard en uitgevoerd voor
8,87 (waa 8,12) miljard. De invoer
nam dus met 25 procent toe. de
export met 9. Het stijgingspercenta
ge van 25 voor de Invoerwaarde ls
grotendeels veroorzaakt door een
eenmalig effect ten gevolge van een
wijziging ln de registratie van de
invoer van aardolie, aldus het minis
terie van economische zaken.
OGEM zal op 2 mei de ln 1975 aan
Schokbeton ln Zwljndrecht ver
strekte converteerbare lening van
8 min ln haar geheel omzetten ln
nominaal 8 min aandelen Schok
beton. Hierdoor zal OGEM een
meerderheidsbelang van ca. 52 pet
ln het Zwljndrechtse bedrijf ver
krijgen.
LONDEN De Britse centrale bank
heeft haar minimumrente (verge
lijkbaar met het officiële bankdls-
conto in andere landen) vrijdag ver
laagd van 8,75 tot 8,25 procent
door dr. B. de Vries
Het lijkt wel of de langdurige periode van tamelijk evenwichtige groei uit
de jaren vijftig en zestig gevolgd zal worden door enkele decennia waarin
de onevenwichtigheden zich alsmaar verder opstapelen. Volgens prof. van
den Beid, directeur van het Centraal Planbureau, Is het niet uitgesloten dat
de werkloosheid in 1980 groter zal zijn dan de officieel geschatte 150.000
personen.
In de eerste helft van de Jaren tachtig
dreigt een verdere groei van de werkloos
heid. Bovendien zal er een steeds groter
overschot ontstaan van mensen met een
hogere opleiding en een steeds nijpender
tekort aan lager geschoolden. Dat pro
bleem ls nu al zichtbaar, maar het zal nog
veel ernstiger worden. De konsekwentles
ervan zijn niet uitsluitend, maar wel over
wegend onaantrekkelijk.
Bij een gemiddeld hoog werkloos
heidspeil zal er een grote spanning ont
staan tussen de vraag naar en het aanbod
van ongeschoolden. Dat kan lelden tot een
sterke opwaartse druk op de lonen van de
laagstbetaalden en een voortgaande groei
van het aantal gastarbeiders. Het over
schot aan mensen met een hogere oplei
ding zal aan de bovenkant een rem op de
loonontwikkeling vormen. Een voortgaan
de nivellering van de loon- en salarisver
houdingen zit er dus wel 1$.
Die nivellering ls dan vooral het resultaat
van krachten die van binnenuit werken.
evenals de 4'/, DAAGSE WERKWEEK
DIE DE HEER Van den Beid voorspelde.
We zullen niet eens zoveel politieke druk
achter die nivellering behoven te zetten.
Daartegen waarschuwde Van den Beid
zelfs .omdat een geforceerd nivellerings
tempo negatieve effekten kan hebben op
de werkgelegenheid ln de zwakke sectoren
van onze econmle en daarmee zijn we
tegenwoordig niet karig bedeeld. Boven
dien heeft verhoging van de laagste ar
beidsinkomens meestal ultstrallngseffek-
ten naar de naast hogere loonniveaus, wat
het weer moeilijker maakt de Inflatie ef-
fektlef te bestrijden.
Prof. Van den Beid deed deze uitspraken
ln zijn Inleiding voor het symposium „Tus
sentijds Bestek", dat onlangs werd gehou
den ln het kinonklljk Palels op de Dam en
dat was gewijd aan het thema .Ar
beidsverhoudingen ln beweging". Het
perspectief dat hij ons voorhield is dat van
een maatschappij, waarin mensen meteen
hogere opleiding in groten getale niet aan
de slag kunnen komen, terwijl er tegelij
kertijd een schreeuwend tekort bestaat
aan mensen met een lagere opleiding. Drs.
P. Vos van de Industriebond NVV, die als
coreferent van Prof. van den Beid optrad,
vreesde dat daardoor een neerwaartse be
weging zou ontstaan. De Ingenieur gaat
het werk van de h.t.s.-er doen, de h.t.s.-er
dat van de m.t.s.-er, de m.t.s.-er verdringt
de l.t.s.-er en de laatste mag ten slotte
vloeren gaan boenen. Zo zijn het uiteinde
lijk weer de zwakken die het meest de
dupe worden.
Toegangsbewijs
Ik vraag me af of deze voorstelling van
zaken niet wat overtrokken ls. Als iedereen
beneden zijn niveau moet werken, lijkt me
dat ook voor iedereen een frustrerende
ervaring. Het ls dan wat eenzijdig om te
doen alsof alle problemen worden afge
wenteld op de laagstgeschoolden. Maar
het ls niet het type samenleving, dat men
sen voldoende mogelijkheden verschaft
om hun talenten te ontplooien; daarover
zullen we het wel eens zijn. Bovendien
vrees ik echter dat het door Vos beschre
ven mechanisme niet zo „soepel" werkt
dat zowel de overschotten hoger opgelei
den worden opgeslorpt als de tekorten aan
lager opgeleiden worden opgeheven. Ik zie
eerder het perspectief van een samenle
ving die niet ln staat is zijn eigen leden het
aantrekkelijke werk te geven waarom ge
vraagd wordt en die tegelijkertijd het on
aantrekkelijke werk afstoot naar nog gro
tere aantallen gastarbeiders.
Er ls op het symposium veel gesproken
over verheven Idealen zoals een nieuwe
arbeidsethos, een nieuwe maatschappij
waarin de materiële gToel niet langer
centraal staat en over het eerlijk verdelen
van de beschikbare arbeid. Arbeid moet
meer zijn dan een toegangsbewijs tot con
sumptie; het moet ook en vooral zijn een
dienst aan de naaste en aan de ge
meenschap (prof. Roscam Abblng). Dat
zijn sympathieke gedachten die echter
overwegend bijdragen tot het stellen van
andere en hogere eisen aan de arbeid en
ln leder geval rechtstreeks weinig tot
het verminderen van het onaangename
werk dat gedaan moet worden.
Er ls veel gesproken over de wenselijkheid
van meer centrale besturing van het eco
nomisch leven en over meer democratise
ring, maar welke concrete bijdragen daar
door worden geleverd tot de oplossing van
het gesignaleerde probleem werd mij
althans niet duidelijk. De heer Van Veen
van het VNO hield een pleidooi voor ge
richte bestrijding van langdurige werk
loosheid. maar ook hij gaf geen overtui
gend antwoord op de hamvraag hoe dat
dan wel op effectieve wijze gerealiseerd
kan worden. Terecht merkte de vooizitter
prof. De Oalan lnzljn voorlopige afsluiting
het symposium zal op 4 Juni worden
voortgezet op dat de werkelijke me
ningsverschillen pas aan de dag zullen
treden, wanneer abstracte Idealen moeten
worden vertaald ln concreet beleid.
Eerlijk delen van het werk ls zo'n abstract
Ideaal. Tegen de achtergrond van het bo
venstaande zullen de meesten van ons er
best de noodzaak van Inzien. Ik heb mezelf
na afloop van het symposium de vraag
gesteld, op welke wijze dat zodanig uitge
werkt zou kunnen worden dat het ook
werkelijk zoden aan de dijk zet Uiteinde
lijk zie ik dan geen betere oplossing dan
zoiets als een maatschappelijke
dienstplicht voor ledereen.
Dat ls geen nieuwe en ook geen sympathie
ke gedachte. Maar als iedereen, ongeacht
zijn of haar opleidingsniveau, gedurende
één of twee Jaar verplicht zou worden om
een stuk van het onaangename werk op te
knappen, zouden daarmee verschillende
vliegen ln één klap worden geslagen. Al
lereerst kan daardoor het tekort aan lager-
geschoolden worden opgeheven. De lengte
van de maatschappelijke dienstplicht kan
Immers op de omvang van dit tekort wor
den afgestemd.
Hoger opgeleiden
In de tweede plaats zal het overschot aan
hoger opgeleiden drastisch teruglopen; zo
lang zij hun maatschappelijke
dienstplicht vervullen zijn deze mensen
niet beschikbaar voor het aantrekkelijke
werk In de derde plaats verliest het door
Vos gesignaleerde probleem van de neer
waartse beweging veel van zijn scherpte.
Het onaangename werk wordt niet langer
afgeschoven op mensen met een lagere
opleiding De kansen op werk, dat aansluit
bij de genoten opleiding na afloop van de
maatschappelijke dienstplicht, worden
voor iedereen gunstiger. In de vierde
plaats komt er een eind aan de bescha
mende situatie, waarin wij voor het vuile
en onaangename werk geen betere oplos
sing weten te verzinnen dan dit af te stoten
naar gastarbeiders.
Indien wij met prof. Roscam Abblng van
mening zijn dat dienstbaarheid een we
zenskenmerk behoort te zijn van de ar
beid. geldt dit misschien wel het meest
voor het vuile cn onaangename werk, hoe
weinig werkelijke bevrediging dat ook ver
schaft. Zeker, zolang wij een grote werk
loosheid hebben ln dit land hebben we
weinig argumenten om vol te houden dat
wij zeil te goed zijn voor dat werk.
Tot slot nog een opmerking om misver
standen te voorkomen. Een maatschappe
lijke dienstplicht ls ook ln mijn optiek een
noodoplossing. Het ontslaat ons niet van
de verplichting om te blijven zoeken naar
verbetering van de kwaliteit van ook deze
vorm van arbeid; maar voorlopig zie lk een
samenleving die alle onaangename arbeid
heeft uitgebannen nog als een utopie. Zo'n
utopie verschaft geen alibi voor het zoeken
naar werkbare noodoplossingen.
Dr. B. de Vries is wetenschappelijk mede
werker aan de Erasinus-Universiteit in Rot
terdam.
