Over oorlog gesproken
S
Christoffel wil
weer een eigen
vliegmaatschappij
Bond wijst beleid
inzake spreiding
rijksdiensten af
Loodgieter maakt
dodelijke val
Peek&Cloppenburg
KUNST
KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDER
BOEKEK
Oorlog is evenoud als de
mensheid, evenals liefde en
dood. In alle toonaarden ls
het verschijnsel beschre
ven: in heldensagen (Home
nis. Llvlus), beweend en
verheerlijkt Voor Jongeren
veelvuldig gebruikt als fra
me voor avonturenverha
len, met glorie en triomf van
het slagveld, als nationale
zelfverheerlijking. Vaak
gaat het niet zozeer om wat
de mens bedreigt, als om
wat de mensen elkaar
aandoen.
De literatuur geeft weerslag
en neerslag van alle angst,
geldingsdrang, massale
drang naar ruimte, en supe
rioriteitsgevoel, wanneer de
stammen tot .nationalitei
ten" uitgroeien. Aanvanke
lijk ln de verering van de
helden, en later, vooral na
W O. n. ln een historische
visie op de wat al te eenvou
dige vanzelfsprekendheid.
In de laatste Jaren heeft het
oorlogsverhaal pogingen
gedaan het menselijk ver
driet, de misère, af te schil
deren en gedachten van vre
de op te roepen. Maar het
krijgsbedrijf wordt nog al
tijd geleerd (alleen niet door
de dieren, aldus Hlllenius).
In de (spannende) histori
sche romans van de Ro
mantiek, bijvoorbeeld van
Walter Scott en A. Dumas,
kreeg, men vaak een zeer
onwaarachtige verslagge
ving van de oorlog: het dap
per verdedigen van eigen
land en vorst; het overwin
nen en Innemen van een an
der land; sporen van superi
oriteit van het éne ras bo
ven het andere. Deze men
taliteit: verachting van
menselijk leven, gevoegd
bij een stereotiepe actie, ls
vaak uitgebeeld in de zoge
naamde „comie strips", die
veelvuldig gebruik maken
van oorlog en vechtjasserlj,
als achtergrond of hoofd
thema.
Toch ls, zeker ln boeken
voor Jongeren van de laat
ste vijftien Jaar, oorlog wel
degelijk meer realistisch be
handeld, al lelden de snor-
kerige Watergeuzentoon
(men bekljke vele geschie
denisboekjes eens) en de ro
mantische nationalisering
een taai leven. Ook de oor
logsboeken van Norel en De
Vries, waar de éne held vrij
wel alles beleeft wat zich
tussen 1940 en 1945 voor
deed, verheerlijken nog te
veel de romantiek van het
krijgsbedrijf, de helden
moed van de vechtjassen,
de slimheid van de Holland
se Jongens (spion tegen de
Waffen-SS, Jawel) en ook de
hier en daar op te padvln-
derige toon geschreven oor
logswinter? en -zomers, ln
het algemeen gesproken.
Maar vervolging cl rassen
vooroordelen worden meer
en meer onderwerp, waar
voorheen alleen over bloed
en gedonderjaag op het
slagveld was gesproken.
Ook een probleem als dat
van vluchtelingen komt aan
de orde. Toch zullen kinder
boeken over oorlog een goe
de plot moeten hebben, een
goed getekende achter
grond, en duidelijke karak
tertekening, wil men geen
pure avonturenverhalen
overhouden. En die kans zit
er altijd in, want oorlogvoe
ren is nog altijd een hoogst
opwindend onderwerp voor
de meeste Jongens (en niet
alleen voor hen); en namen
als J. P. Coen en Van Heutsz
maken nog krasse emoties
los. Dat Hitler van de toch
zo dubieuze Karl May zo
genoot ls bekend, en wie
titels bijeenzoekt voor Duit
se kinderen vóór en tijdens
de oorlogen komt „frische
und fröhllche" boeken te
gen als „Mit Panzer und
Fahnen ln Frankreich hi-
neln" Het rooie-oren-
syndroom van „was ik daar
maar bij geweest" ls nog
lang niet verdwenen uit kin
deren en uit boeken.
Scotts roman Ivanhoe geeft
een goed beeld van het En
geland eind negentiende
eeuw en van Richard Leeu
wenhart; De Drie Muske
tiers van A Dumas van
Frankrijk omstreeks 1620.
In deze boeken komt geen
„echte" oorlog voor, maar
er hangt onmiskenbaar en
voortdurend de atmosfeer
van het voorbereiden tot
oorlog. Oorlogvoeren was
eeuwenlang de enig passen
de bezigheid voor een man.
Captain Maryat gaf ln zijn
werk verslag van oorlogen
ter zee en tegelijk een boei
ende kijk op het leven aan
boord van de schepen. In
„De Rode Pimpernel" van
Baronesse Orczy zitten on
vergetelijke impressies van
de Franse Revolutie. Over
dezelfde periode, maar van
heel ander gezichtspunt,
handelt „Een verhaal van
twee steden" van Ch. Dic
kens. Het Paard van Troje
is nog altijd fascinerend, en
als thema duizend keren ge
varieerd. Andere oude oor
logen zijn herleefd in vertel
lingen ln moderne stijl
(Hans Bauma over Hanni
bal. E. Speare in „De bron
zen boog", over het door de
Romeinen bezette Palesti
na. De Engelse Rosemary
Sutcliff (al haar boeken!)
schreef zeer ver-reikende
verhalen met een prachtige,
elegische, ondertoon. En
natuurlijk ls oorlog hét
hoofdingrediënt in de boe
ken van James Fennimore
Cooper en Edward St. Ellis,
maar daarvoor zou je een
artikel aan Indianen moe
ten wijden. (Komt later).
Oorlog ln onze tijd: Er
wordt nogal eens, terecht,
geklaagd, dat kinderboeken
traditioneel zijn, traag
beïnvloed door wat ln de
omringende wereld gebeurt.
Dat heeft nooit gegolden
voor Lisa Tetzner die de
problemen in haar Duitse
vaderland niet uit de weg
ging. Ik noem Het zwerven
de schip (dat met zijn ver
volgde Joden aan boord ner
gens mag binnenlopen). En
„Het Huis van de zestig va
ders" van Meindert de Jong,
sober verhaal van de kleine
Tien Pao, die met alleen
zijn varkentje onder de
arm. zijn ouders terug
tracht te vinden door het
Japans bezette deel van
China. De lezer trekt zelf
evenals ln Anne Franks
„Het Achterhuis" zijn
conclusies, hij slaat zich
voor zijn kop en roept: O,
waarom zijn de mensen zó
gek!" Daarom kan een tie
ner zeer wel Kurt Vonne-
guts „Slachthuis 5" lezen,
waar de krijgsgevangenen
anti-held het bombarde
ment van Dresden mee
maakt (en nog wel meer
ook) In „Sterrekinderen"
laat Clara Asscher-Pinkhof
zien hoe laag het menselijk
wezen kan zinken, en dat je
dat moet weten. „Hij was
mijn buurjongen" is Hans
Richter's verslag van de
joodse jongen Friedrich, die
niet meer in het zwembad
mocht, in het Berlijn van
1933, waar je een vrouw op
straat kon zien lopen met
een bord „Ik heb een pak
slaag verdiend, want ik heb
een Jood als
vrtend."Bruckners relaas
van „De dag van de bom"
begint als het meisje Sha-
dako 4 is, maar eindigt met
de gevolgen van de radio-
acgieve straling, veel later.
Wie dit boek leest moet
evengoed „Hiroshima mon
amour" van M. Duras lezen.
Zoals de velen die door het
publiclteitsvertoon rondom
„De schuilplaats" van Jo
hanna Reiss wél mogen be
seffen wat wij aan Neder
landse onderduikverhalen
bezitten in bijvoorbeeld
„Het jongensuur" van
Andreas Burnier. Heel on
gewoon is „David ontdekt
de wereld" door Anne
Holm: een Zweedse jongen
van twaalf, net uit het con
centratie kj amp, die in het
chaotische na-oorlogse Eu
ropa moet leren goedheid te
accepteren waar hij nooit
anders dan kwaadaardig
heid heeft meegemaakt.
Van de vele Nederlandse ti
tels een handvol: „Boris"
door Jaap ter Haar (kind in
belegerd Leningrad); „Ma-
rijn bij de lorrendraaiers"
door Mlep Diekmann (ach
tergronden slavernij); „Met
en zonder hamas" door Ton
Oosterhuis, over moed die
in en buiten oorlog betoond
kan worden, „De
boodschap van de on
zichtbare" door Cyriel Ver-
leyen: gewezen Nazi-
misdadiger vertelt aan een
meisje-overlevende van een
vliegramp in Braziliaans
oerwoud wat er in „zijn"
Duitsland wérkelijk is ge
beurd, de stervende man
meent „dat het nog niet zo
lang geleden is" en daar kon
hij best gelijk in hebben,
precies zoals ikzelf getracht
heb aan te tonen („Verste
keling in de Sinal, vechten
in Israël) dat twee partijen
gelijk kunnen hebben én
ongelijk. „Wij waren er ook
bij" is het verhaal van een
lyceumklas, toen al het on
gewone gewoon was gewor
den, „En waarom ik niet",
het verhaal van één jongen,
één dag, in het bezette
Amsterdam.
En wat als kinderen tóch
weer roepen „Was-ik-daar-
maar-bijgeweest?" Kan het
element van „spel en avon
tuur" totaal afwezig zijn in
boeken over oorlog? S.
Montag, die zich ergert aan
de zouteloze sendigheden
tussen het eitjesbakken
door in vele oorlogsfilms (en
boeken!) door de wakkere
helden, zegt (in NRC 29-1-
'77) terwijl op hetaelfde
ogenblik Von Rundsted in
de Ardennen bezig was met
zijn krankzinnige offensief,
dat nu, 23 jaar later, alleen
een indruk van treurige
misdadigheid achterlaat
door Gertie Evenhuis
(Bastogne namelijk kostte
bijna 200.000 mensen het le
ven, 600 tanks, 1600 vlieg
tuigen, 6000 voertuigen)
„maar dóér merk je niets
van!" Hij meent dat het aan
oorlogsboeken veel verwe
ten „spel en avontuur" bij
na niet afwezig kén zijn"
zelfs een cameraman
van het journaal slaagt
daar niet in. Dat komt door
dat het krijgsbedrijf gere
duceerd ls tot twee dimen
sies, en ontdaan wordt van
zijn diepste wezenlijke ei
genschap. Werkelijk echt en
tragisch kan het pas wor
den als de bioscoopbezoe
ker (en de lezer? O. E.) zelf
ook de kans loopt om te
sneuvelen."
GERTIE EVENHUIS
Ivanhoe, Walter Scott. Uitg.
De Standaard 27.50, of Van
Goor, 6,50. A. Dumas, De
Drie Musketiers, uitg. B.
Van Rossum 16,90. De Ro
de Pimpernel, Bar. Orczy,
uitg. Arbeiderspers, 28,90.
Verhaal van twee steden,
Charles Dickens, uitver
kocht maar wel in leeszaal.
Indianenverhalen van J. C.
Cooper, idem. Het Zwervei|
de Schip, Lisa Tetzne^j]
idem. Het Huis v.d. Zestig
Vaders, Meindert de Jon^g
uitg. Westfriesland, iden^G
Slachthuis 5, Kurt Vonn^r
gut, uitg. De Bezige Bijja
18,90. Sterrekinderen j
Clara Asscher, uitg. Le«j, r
pold, samen met
Koopbrief 20,75. Hiroshimj
mon Amour. M. Duras, uitrei
Contact 4,50. Oorlogswiq
ter. Jan Terlouw, uitg. Lent
niscaat, 16,90. dT"
Schuilplaats, Joh. Reis^fi
uitg. Querido 15,50. Geel"'
slecht jaar 15,90. Het Joi^
gensuur, Andreas Burnier
uitg. Querido 16,90. Davi
ontdekt de wereld, Ann
Holm, uitverkocht, in bibli<re'
theken. Boris, Jaap ter Haarf"
uitg. Holkema Wzrendorl
9,90. Marijn, Miep Dielé"
mann, uitg. Leopold, 16.9tfo:
De Boodschap van de on
zichtbare, Cyriel Verleyerr?'
uitg. Helmond 7.90. Verste?"
keling in de Sinai, Gertii"
Evenhuis, uitg. ElsevieP'
12,90. Wij waren er ook bij^c
idem, van Goor, f 12,90. E(n
Waarom ik niet, idem. Else'*
vier, 3,90. Kapitein Marya#e
verhalen, in bibliotheken51
Alle boeken van Rosemarf1
Sutcliff, uitg. Leopold pln^'
14,90. -
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM - De beleggings
maatschappij Christoffel BV (waar
van de grote touroperator Christof
fel deel uitmaakt) is opnieuw van
plan een luchtvaartmaatschappij
op te richten Enkele jaren geleden
trachtte Christoffel met de Trans
European Airlines te gaan vliegen.
De regering weigerde echter de nodi
ge vergunningen Thans is de op
richting van Rotterdam Airlines
aangekondigd, die deze week even
eens vergunning heeft gevraagd.
Hoofddoel ls het uitvoeren van re
gelmatige UJnvluchten binnen Euro
pa. Bovendien wil men ongeregelde
vluchten met zowel personen als
vracht organiseren.
DEN HAAG De Algemene bond
van ambtenaren vindt dat de rege
ring met het huidige sprei dingsbe-
leid ten aanzien van de
rijksdiensten op de verkeerde weg
zit Omdat de uitgangspunten van
het spreidingsbeleid de laatste Jaren
sterk zijn veranderd, verwerpt de
bond 180.000 leden verdere
uitvoering van de eerste fase van
spreiding. In de huidige plannen is
ook de verplaatsing van de centrale
directie van de PTT naar Groningen
opgenomen. Het standpunt van de
ABVA is gisteren door een grote
meerderheid van de bondsraadsle
den onderschreven. De afgevaardig
den uit het Noorden stemden echter
tegen
De ABVA wijst spreiding niet af.
maar de bond meent dat het beleid
er op moet zijn gericht nieuwe be
drijven. overheidsdiensten of onder
delen daarvan naar zwakke regio's
te brengen, terwijl voor eventuele
verplaatsing van bestaande
diensten zou moeten gelden dat de
regio die het werk moet afstoten
daarvan geen nadelige gevolgen on
dervindt. „Verplaatsing van werk
loosheid heeft geen enkele zin", al
dus de ABVA.
In de bondsraad werd ook geconsta
teerd dat het beginsel van vrijwillig
heid bij spreiding van roet name de
centrale PTT-directie een farce
dreigt te worden. „Door het ontbre
ken van vervangende werkgelegen
heid. ook in het eigen bedrijf zullen
velen alsnog noodgedwongen moe
ten besluiten, mee te gaan naar Gro
ningen". aldus de ABVA
ROTTERDAM De 18-Jarige lood
gieter P J. J. van der Bulk uit Ber-
kel en Rodenrijs is in Rotterdam om
het leven gekomen De man was aan
het werk op het dak van een woning
aan de Zesüenhovensekade. Toen
hij een coUega een stuk zink aan
reikte. verloor hij zijn evenwicht en
viel tien meter.
ROTTERDAM - De politie heeft de
22-Jarige Monlka W. uit Rotterdam
aangehouden op verdenking van be
roving van een 36-Jarige Turk. Na
een samenzijn met de vrouw ln een
hotelkamer aan de Hondlusstraat.
was de Turk in slaap gevallen. Toen
hij wakker werd. bleek de vrouw
verdwenen te zijn met zijn porte
feuille met 44.000. Het geld ls bij
haar aangetroffen en ln beslag
genomen.
DONDERDAG 21 APRIL 1977
Trouw/Kwartet P 18 -
OOGJE OP WUD
Wijd trekt bekijks: gabardine jas met afknoopbare 'n Oogje op wijd: gabardinejas met kon tras- Wijd is opvallend: poplin jas met omgeslagen corduroy
geruite kapuchon en omgeslagen geruite Irk VJ terende kapuchon en omgeslagen manchetten DJL.l manchetten. Ook de kapuchon is met corduroy 1 vJ
manchetten. In oa. kaki en camel. Ml 36 t/m 46. In oa. camel/bruin en kaki/écru. ML 36 t/m 44. gevoerd. In oa. zwart, kaki cn camel. ML 36 t/m 42. A
BIJP&CG
